طرح تحقیق
قسمت اول: انتخاب موضوع تحقیق
موضوع تحقیق،طرح یک مشکل است که محقق در جستجوی یافتن پاسخ یا راه حل برای آن است .
عوامل موثر در انتخاب موضوع تحقیق
1) کنجکاوی انسان : انسان برای ارضای حس کنجکاوی خود، به دنبال راه حل معقول برای معماها و مشکلات است به همین جهت تمایلات انسان برای پاسخ گویی به معماهای موجود یکی از منابع انتخاب موضوع تحقیق است .
2) نیاز و ضرورت : نیازهای موجود هر محقق ویا جامعه، ممکن است او را وادار به انتخاب موضوع نماید . این نیاز ممکن است نوعی الزام باشد مثل پایان نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری
3) بضاعت علمی : کسانی که در رشته خاصی تخصص و اطلاعات داشته باشند در انتخاب موضوع در همان زمینه امادگی بیشتری دارند .
4) تجربه : فعالیت‌های قبلی محقق در امر پژوهش آمادگی و انگیزه بیشتری در او ایجاد میکند ضمن اینکه هر تجربه تحقیقی هموار کننده تحقیقات بعدی میشود .
5) محدودیتها : توجه به محدودیتهای محیطی و عوامل بازدارنده، می‌تواند در انتخاب موضوع و نوع تحقیق موثر باشد
معیارهای انتخاب موضوع تحقیق
1)موضوع تحقیق باید نوع وتازه باشد 2) اولویت داشته باشد
3) محدودیت دامنه تحقیق ( خیلی کلی یا خیلی جزئی نباشد): موضوع کلی : « بررسی عوامل موثر بز پیشرفت جامعه »
موضوع خیلی جزئی:مقایسه پاداش ده هزار ریالی در مقایسه با ده هزاریکصد ریالی برای حضور به موقع کارمند در محل کار
4) قابلیت اجرا داشتن 5) داشتن بظا عت علمی 6)یش بینی مشکلات و محدودیتها 7) مختصر وگویا بودن موضوع 8) موضوع تحقیق نباید از بدیهات باشد
قاعده کلی برای بیان موضوع تحقیق : موضوع تحقیق باید چنان نوشته شود که سوالات زیر به روشنی پاسخ داده شوند :
1- چه کسی ؟ 2 - چه متغیر ویا متغیرهای ؟ 3- چگونه ؟ 4- کجا ؟ 5- جه وقت ؟
قسمت دوم : بیان مسئله ( طرح مسئله )
مسئله تحقیق باید به صورت جامعه وروشن تعریف شود .
تعریف مسئله : « مسئله یک جمله سوالی یا استحفهامی است که میپرسد چه رابطهای بین دو یا چند متغییر وجود دارد ؟»
آنچه از یک پژوهش انتظار می‌رود جوابی برای حل یک مسئله است .
برای بیان مسئله تحقیق کرلینجر (1986) سه ملاک معرفی میکند : 1- مسئله باید رابطه بین دو یا چند پدیده را بیان کند 2- مسئله باید به روشنی و بدون ابهام به صورت پرسشی بیان شود : بهتر است مسئله طوری طرح شود که جواب بلی یا خیر نداشته باشد. 3- مسئله تحقیق باید قابل آزمایش باشد (تجربی باشد ) : هم رابطه‌ها قابل آزمون باشند و هم متغیر‌ها قابل اندازه گیری باشند .
مسئله تحقیق نباید مستلزم داوریهای اخلاقی باشد : اگر در بیان مسئله، جهت گیریهای اخلاقی پیش آید، در نتیجه گیری تحقیق تاثیر دارد . در نتیجه، اعتبار علمی تحقیق از بین خواهد رفت .
نکاتی که باید در بیان مسئله مورد توجه قرار گیرد : 1- مسئله، بصورت سوالی مطرح شود .2- مسئله، بصورت محدود بیان شود . 3- تعریف واژه‌های بکار رفته . 4- مسئله مورد مطالعه باید در حوزه مشخصی باشد . 5- سابقهتاریخی، منابع و موضوع مورد تحقیق مطالعه شود .
قسمت سوم : بیان فرضیه
تعریف فرضیه : راه حل پیشنهادی پژوهشگر برای پاسخ گویی به مسئله
منابع فرضیه :
1- تجارب گذشته : محقق با استفاده از تجارب شخصی و مطالعات انجام شده، در زمینه‌های موضوعات مشابه موضوع تحقیق به ارائه فرضیه می‌پردازد.
2- تئوریهای موجود : بعضی از تحقیق‌ها بر اساس تئوریهای موجود تدوین میشود .
3- خلاقیت محقق : موضوعی که زائیده ذهن محقق باشد.
ملاکهای تدوین فرضیه :
1- فرضیه باید به صورت یک جمله خبری – روشن و بدون ابهام بیان شود. 2 – فرضیه باید قدرت تبیین داشته باشد 3- فرضیه باید رابطه بین دو یا چند متغیر را بیان کند 4- فرضیه باید قابل آزون باشد 5- فرضیه باید با اصول کلی دانش موجود و حقایق شناخته شده هماهنگ باشد 6- فرضیه باید مختصر – گویا – دقیق و بدون ابهام باشد .
انواع فرضیه : 1- فرضیه تحقیق (فرضیه پژوهشی) 2- فرضیه صفر (فرض پوچ )
رد یا تایید فرضیه : هر گاه فرضییه صفر تایید شود، به این معنی است که فرضیه تحقیق که به صورت یک احتمال بیان شده بود، تایید نشده است و نشان دهنده آن است که پژوهشگر، برداشت اشتباهی از شواهد موجود برای تدویین فرضیه داشته است . اما اگر فرضیه صفر رد شود، به این معنی است که فرضیه تحقیق تایید شده است و امکان تعمیم نتایج پژوهش وجود دارد.
قسمت چهارم : تعاریف عملیاتی واژهها واصطلاحات
تعاریف عملیاتی به روشهای مختلفی انجام میشود که به این شرح است : الف – تعریف با استفاده از مثال، ب – تعریف با استفاده از جنس و وجه امتیاز، ج – تعریف با استفاده از قید شرط، د – تعریف عملیاتی (کاربردی )
قسمت پنجم : مطالعه منابع مربوط به موضوع تحقیق (مطالعه پیشینه تحقیق )
هدفهای مطالعه منابع مربوط به موضوع تحقیق :
1-تعیین متغییر‌های اساسی 2- تشخیص آنچه انجام شده و آنچه باید انجام شود 3- تعیین کردن معانی و روابط میان متغییرها 4 – مقایسه نتایج تحقیقات انجام شده با فرضیه‌های تحقیق
پیشینه تحقیق به دو قسمت پیشینه نظری تحقیق و پیشینه (سوابق) عملی تحقیق
روش مطالعه منابع
1 – شروع مطالعه با جدید‌ترین منابع مطالعاتی باشد 2 – حوزه معین و مشخصی مورد مطالعه قرار گیرد 3 – ابتداء خلاصه یا چکیده منابع مطالعه شود 4 – ذکر مشخصات کامل کتاب و یا منابع مورد مطالعه 5 – نقل قول مستقیم از منابع مختلف باید دقیقا مشخص شود
جامعه و نمونه:
هدف از مطالعه یک یا چند نمونه نسبتاً کوچک، پی بردن به اصول و قوانینی است که در مورد کل جمعیت مورد نظر صدق نماید. (ویژگیهایشان باید یکی باشد)
جامعه: جامعه به مجموعه‌ای از عناصر گفته میشود که دارای یک یا چند ویژگی مشترک باشند.
جامعه:
محدود: حجم بسیار زیاد ـ توانایی مطالعه وجود ندارد.
نامحدود: حجم کم ـ پژوهشگر امکان مطالعه آنها را دارد. (کمتر از 2500 نفر)
نمونه: نمونه بخشی از جامعه است که معرف آن جامعه است.
(مشت نمونه خرواراست)
دلایل استفاده از نمونه بجای جامعه:
1ـ صرفه جویی در وقت
2ـ صرفه جویی در هزینه
3ـ جلوگیری از خطرات و ضایعات احتمالی
4ـ برنامه ریزی آسان
5ـ سهل الوصول بودن نمونه
روشهای نمونه گیری:
روشهای نمونه گیری غیر احتمالی:
نمونه گیری قضاوتی
نمونه گیری انباشته یا گروهی (کومه ای)
روشهای نمونه گیری احتمالی
نمونه گیری تصادفی ساده
نمونه گیری منظم (سیستماتیک)
نمونه گیری تصادفی طبقه ای
نمونه گیری طبقه‌ای نسبتی
نمونه گیری طبقه‌ای غیر نسبتی
نمونه گیری تصادفی خوشه ای
تک مرحله ای
چند مرحله ای
نمونه گیری سهمیه ای
حجم نمونه: هر چه نسبت حجم نمونه به کل جمعیت بیشتر باشد آن نمونه بهتر می‌توانید ویژگیهای جمعیت را توصیف کند و در نتیجه اعتبار علمی بالاتری دارد.
اصولی که به کمک آنها حجم نمونه مشخص میشود.
مراجعه به تحقیقات گذشته
استفاده از فرمول آماری
شرایطی که حجم نمونه باید بزرگ باشد.
زمانی که تحقیق متغیرهای کنترل نشده زیادی دارد.
هنگامی که ابزار جدیدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
زمانی که گروههای انتخاب شده باید به زیرگروههای دیگری تقسیم شوند.
زمانی که جامعه مورد نظر براساس متغیرهای مورد مطالعه نامتجانس است.
زمانی که وسیله‌ای متعبر برای اندازه گیری متغیرهای مورد مطالعه وجود ندارد.
