/ فاوا / آموزش رایانه

آموزش واژه‌پرداز(آفیس ورد) - کارکرد نیم‌فاصله و رفع مشکلات مربوط به آن

کارکرد نیم فاصله
نیم فاصلۀ استاندارد (Zero Width Non- Joiner)
نیم فاصلۀ چکشی (Optional Hyphen)
نیم فاصلۀ غیر استاندارد (Right- To_Left Mark)

جایگزین کردن نیم‌فاصله‌ها
منابع مورد نیاز
بقیه نکات

کارکرد نیم فاصله

اکنون کم‌تر کسی است که با تایپ رایانه‌ای آشنا باشد و نیم‌فاصله را نشناسد. ولی با این هم توضیح می‌دهم که این کاراکتر در واقع برای جایی استفاده می‌شود که بخواهیم حروف مجاور در عین نزدیک‌بودن، به هم نچسبند. مثلاً اگر ما «می‌شود» بنویسیم، در واقع «می» را که جزئی از کلمه است، جدا کرده‌ایم واین درست نیست. بین اجزای یک کلمه فاصله افتاده است و تایپ ما بدخوان می‌شود و نیز ممکن اسـت در انتهای سطر، «می» در سطر بالا بیاید و «شود» در سطر پایین.

اما اگر به طور طبیعی بین این دو جزء فاصله نگذاریم، کلمه بـه «می‌شود» تبدیل می‌شود. پس چه می‌کنیم؟ این‌جا بین «می» و «شـود» فاصـله تایـپ نمی‌کنیم، بلکه چیزی تایپ می‌کنیم که به آن «نیم‌فاصله» می‌گوییم. این هم چند نمونه از کاربرد نیم‌فاصله در کلمات که در هر مورد، اولی با نیم‌فاصله تایپ شده است و درست است: روانشناس/ روان‌شناس، کاملتر / کامل‌تر، علی‌رضا/ علی رضا، اسلام‌آباد / اسلام آباد.

نیم‌فاصله همان‌طور که گفتم دو کار مهم می‌کند. اول این‌که اجزای کلمه را به هم نزدیک می‌کند و متن بهتر خوانده می‌شود. دوم این‌که وقتی کلمه به انتهای سطر می‌رود و بخشی از آن در سطر نمی‌گنجد، نمی‌گذارد که اجزایش از هم جـدا شود و نیمی در سطر بالا بیفتد و نیمی در سطر پایین.

شیوۀ تایپ نیم‌فاصله

متأسفانه در نسخه‌های مختلف ویندوز و ورد، روش یکسانی برای تایپ نیم‌فاصله وجود ندارد و مشکل دیگر این است که بعضی چیزهایی که به جای نیم‌فاصـله تایـپ می‌شود و به ظاهر همان کار را می‌کند، در واقع نیم‌فاصله نیست، بلکه چیز دیگری است که در مواردی مثل آن عمل کرده است. بعضی کسان در ورد، یک کلید فوری برای نیم‌فاصله تعریف می‌کنند و البتـه عیب

این روش این است که این نیم‌فاصله در محیط‌های دیگر برای‌شان کار نخواهد کرد.

اگر می‌خواهید یک‌بار و برای همیشه از این مشکل آسـوده شـوید، بـه نظـر من نرم‌افزار Keboard Layout Manager را نصب کنید. این برنامه همراه بـا راهنما و ملحقات کامل آن از این نشانی قابل دانلود است.

Dropbox - Keboard Layout Manager (Lite).zip - Simplify your life

در این صورت نیم‌فاصله برای شما با کلید Shift+Space اجرا خواهد شد و این برای همه محیط ویندوز عمل می‌کند، چه در ورد، چه در خارج از آن مثل محیط وب یا تلگرام یا ایندیزاین و دیگر برنامه‌ها.

اما همان‌طور که گفتم، خیلی وقت‌ها اشخاص چیزهای دیگری به نـام نیم‌فاصـله تایپ می‌کنند که هم برای خودشان مایۀ دردسر می‌شود، هم در موقع صفحه‌آرایی متن در محیط ایندیزاین یا انتقال متن به وب. من در این‌جا انواع استاندارد و غیراسـتاندارد نیم‌فاصله را معرفی می‌کنم.

نیم فاصلۀ استاندارد (Zero Width Non- Joiner)

این نیم‌فاصله با نام اختصاری ZWNJ در جدول کاراکترهای یونیکد با کد ۲۰۰C مشخص شده است. کلید فوری آن در ورد Alt+0157 است و با نرم‌افزارهای اصلاح صفحه کلیـد مثل ترای‌لـی‌اوت یـا Keboard Layout Manager، بـا کلید Shift+Space تایپ می‌شود.

حسن این نیم‌فاصله این است که هم در محیط ورد درست عمل می‌کند، هم در محیط وب و هم در ایندیزاین و دیگر محیط‌های گرافیکی سازگار با تایـپ فارسـی. در ایندیزاین در حالتی که کاراکترهای پنهان را آشکار می‌کنیم، بـه شـکل V کـوچکی در بالای کلمه دیده می‌شود.

تنها جایی که من دیده‌ام با ایـن نیم‌فاصله مشکل داریم، این است کـه اگر در ایندیزاین از دستور Text_Variables استفاده کرده باشیم (مثلاً در سرصـفحه) ایـن نیم‌فاصله از بین می‌رود که در این موارد خاص از نیم‌فاصلۀ نوع ۳ استفاده می‌کنیم.

نیم فاصلۀ چکشی (Optional Hyphen)

این در واقع نیم‌فاصـله نیسـت، بلکه کاراکتری است که برای تعیین محل شکسته‌شدن یک کلمه در انتهای سطر انتخاب شده است. یعنی اگر مثلاً بخواهیم که «کلمۀ» پیش‌دانشگاهی «در صورتی که در آخر سطر نگنجید به صورت» پـیش‌دانشگاهی «بشکند و در دو سطر بیاید، از این کاراکتر استفاده می‌کنیم. البته این عمل یعنی شکستن کلمه در انتهای سطر که در کتاب‌های قدیمی دیده می‌شد، امروزه در فارسی کاربرد ندارد، ولی در انگلیسی همچنان رایج است.

کلید فوری این کاراکتر، Ctrl+- است و متأسفانه خیلی‌ها بـه‌جای نیم‌فاصلۀ استاندارد، همین را تایپ می‌کنند. وقتی کاراکترهای پنهان متن را آشکار کنیم، ایـن نیم‌فاصله به صورت یک خـط شکسته دیده می‌شود و من به همین اعتبار آن را نیم‌فاصلۀ چکشی نام گذاشته‌ام.

این نوع نیم‌فاصله کاربرد این کاراکتر به شدت غیرقابل توصیه است. اولین مشکل آن این است که در انتهای سطر درست عمل نمی‌کند (در واقع به وظیفۀ اصلی خـود عمل می‌کند و کلمه را می‌شکند چنان‌که در تصویر بالا دیدیم کـه کلمـات» شکسته‌شدن«و» دکمه‌ای را شکسته است.) مشکل دیگر این است که در موقـع صفحه‌آرایی متن در برنامۀ ایندیزاین به شکل همان چکش ظاهر می‌شود و از همه بدتر، در خارج از ورد، مثلاً در محیط وب از بین می‌رود.

همان طور که گفتم برای تشخیص این که در متن‌مان از این نیم‌فاصله داریم یا نـه،کافی است که با کلید Ctrl+Shift+8 کاراکترهای پنهان را آشکار کنیم. ولی جالب این‌که در ورد می‌توان ترتیبی داد که این نیم‌فاصلۀ چکشی در هر حال ظاهر شود. یعنی اگر علایم پنهان را آشکار نکرده باشیم هم این علامت دیده شود. کـافی اسـت کـه در تنظیمات ورد (Word_Option)، در قسمت Disply گزینـۀ Optional_Hyphen را فعال کنیم. حسن این کار این است که اگر کسی در متنی که در دست داریم آن را به اشتباه تایپ کرده باشد، متوجه می‌شویم.

نیم فاصلۀ غیر استاندارد (Right- To_Left Mark)

اسم این کاراکتر «علامت راست به چپ» است و کارکرد آن در واقـع بـرای وقتـی است که بخواهیم از جایی از متن، جهت تایپ را عوض کنیم و از راست به چپ یـا از چپ به راست بسازیم. ولی در عین حال این کاراکتر مثل نیم‌فاصله عمل می‌کند. ایـن کاراکتر گاهی که متنی را با نرم‌افزارهای مبدل از زرنگار بـه ورد تبدیل مـی‌کنیم؛ ظاهر می‌شود. کد کاراکتر ۲۰۰F است و کلید فوری آن در ورد، Alt+0254 است. در ایندیـزاین ایـن نیم‌فاصله به شکل < دیده می‌شود و مشکلی ندارد. حتی در Text_Variables به درستی عمل می‌کند. به همین دلیل در عنوان‌هایی که قرار است به صورت خودکار در سرصفحه بیایند؛ می‌شود از این استفاده کرد. همین‌طور در نمایه (ایندکس) ایندیزاین هم می‌شود به جای انواع دیگر، این نیم‌فاصله را تایپ کرد.

ولی عیب بزرگ این نیم‌فاصله این است که در محیط وب تا جایی که من دیده‌ام عمل نمی‌کند. (من در پرشین بلاگ و سایت شخصی خود آن را آزموده‌ام.)

جایگزین کردن نیم‌فاصله‌ها

با آن‌چه گفته شد، بهتر است که نیم‌فاصله‌های نوع دوم و سوم را همیشه به نوع اول (ZWNJ) تبدیل کنیم. من تبدیل آن‌ها در ورد به کمک جستجو و جایگزینی را اینک شرح می‌دهم. جستجو و جایگزینی در ورد با کلید Ctrl+H . یا دکمه‌های جستجو و جایگزینی در نوار ابزار ورد انجام می‌شود. در پنجرۀ جستجو و جایگزینی، شـما یک قسمت جستجو (Find What) دارید و یک قسمت جایگزینی (Replace with).

در قسمت جستجو:

برای وارد کردن نیم‌فاصلۀ نـوع ۲ (چکشـی) در قسمتی کـه در تصویر می‌بینیـد، Spicial را کلیک می‌کنید، آنگاه در منویی که باز می‌شـود Optional_Hyphen را انتخاب کنیـد. آنگـاه در قسـمت جسـتجو علامـت -^ آشـکار می‌شود. حتی شما می‌توانید بدون رفتن به قسمت Spicial هم همین دو کاراکتر -^ را با حروف انگلیسی تایپ کنید.

اما اگر نیم‌فاصلۀ شما از نوع سوم بود، از کد آن یعنی Alt+0254 اسـتفاده کنیـد. یعنی کلید Alt را نگه ‌می‌دارید و از قسمت عددی صفحه کلید (توجـه کنیـد قسمت عددی یعنی سمت راست صـفحه کلیـد) ۰۲۵۴ تایـپ می‌کنید. البته می‌تـوانیم در قسمت Symbols برایش کلید فوری هم تعریف کنیم.

در قسمت جایگزینی

این‌جا می‌توان نیم‌فاصلۀ مطلوب خودمان را تایپ کرد، یعنی یا کلید Shift+Space می‌زنیم، یا کد Alt+0157 را وارد می‌کنیم یا کاراکترهـای o^ را وارد می‌کنیم. ولی نکتۀ مهم این است که هر چه در آن‌جا وارد می‌کنیم، دو بار پیاپی وارد کنیم. یعنی یا دو نیم‌فاصله یا o^o^ وگرنه ممکن است مستطیل شیطانی پدید آید.

جستجو و جایگزینی در این دیزاین

در برنامۀ‌ ایندیزاین نیم‌فاصلۀ چکشی خود به خود دیده می‌شود و می‌شود آن را کپی کرد و در قسمت جستجو وارد کرد و جایگزین ساخت. اما نیم‌فاصلۀ سوم یعنـی «علامت راست به چپ» را با تایپ کردن کد آن (Alt+0254) می‌توان پیدا کرد. در قسمت جایگزینی هم نیم فاصلۀ استاندارد یا کد Alt+157 را وارد می‌کنیم. (در اینجا o^ عمل نم یکند.) در ایندیزاین وقتی کاراکترهای پنهان را آشـکار کنیم، همه انواع نیم فاصله خـود را نشان می‌دهند. این کار با اجرای فرمان Show Hidden Characters از منوی Type و یا کلید فوری Ctrl+Alt+I امکان‌پذیر است.

مستطیل شیطانی

این کاراکتر گاهی در زمان جستجو و جـایگزینی نیم‌فاصله در ورد، بـه شکل دو مستطیل تودرتـو آشکار می‌شود و البته فقـط وقتی دیده می‌شود کـه ما حالـت آشکارساختن کاراکترهای پنهان را فعال کرده باشیم. من دربارۀ ماهیت آن چیز بسیاری ندانستم، ولی بـه نظرم می‌رسد که یک وسیلۀ نمایش نیم‌فاصله است. من آن را «مستطیل شیطانی» می‌نامم، چون به شکلی اسرارآمیز ایجاد و گاه تکثیر می‌شود.

مستطیل شیطانی به تنهایی دردسرساز نیست، ولی اگر متن را از ورد بـه ایندیـزاین کپی و پیست کنید، نیم‌فاصلۀ آن حذف می‌شود. البته با دستور Place مشکلی نـداریم و نیم‌فاصله حفظ می‌شود.

جالب است که اگر متنی را از ایندیزاین بـه ورد برگردانیم، در کنار همه نیم‌فاصله‌های آن مستطیل شیطانی ایجاد می‌شود، حتی اگر در موقع انتقـال از ورد بـه ایندیزاین، این‌ها نبوده باشد.

برای حذف مستطیل شیطانی از متن، در قسمت جستجو این را تایپ کنید. البته صفحه کلید در حالت تایپ انگلیسی باشد.

(?)^o(?)

و در قسمت جایگزینی این را تایپ کنید:
۱^o2
دقت داشته باشید که در قسمت more حتما گزینه Use_Wildcards را فعال کنید.