/ پژوهش / تحلیل سیاسی

شاخص‌ها و پارامترهای مختلفی ارزیابی دولت‌ها

      ۱. شاخص‌های اقتصادی (Economic indicators)
         ۱. شاخص‌های پیشرو (Leading Indicators)
         ۳. شاخص‌های همزمان (Coincident Indicators)
         ۲. شاخص‌های پسرو (Lagging Indicators)
         اهمیت دسته‌بندی شاخص‌ها
         شاخص‌های اقتصادی
      شاخص‌های اقتصادی مهم برای فعالان بورس
      ۲. شاخص‌های اجتماعی (Social indicators)
      ۳. شاخص‌های بهداشتی و آموزشی (Health and educational indicators)
      ۴. شاخص‌های محیط زیستی (Environmental indicators)
      ۵. شاخص‌های حکمرانی و سیاسی (Governance and political indicators)
         شاخص‌های اقتصادی خاص
         ۱- شاخص چیست و انواع آن کدامند؟
         ۲- مهمترین شاخص‌های اقتصادی کدامند؟
         ۳- چطور می‌توان شاخص‌های اقتصادی در ایران را دنبال کرد؟
         ۴- شاخص رشد اقتصادی چیست؟

یک دولت موفق با استفاده از شاخص‌ها و پارامترهای مختلفی ارزیابی می‌شود. برخی از مهم‌ترین پارامترها عبارتند از:

۱. شاخص‌های اقتصادی (Economic indicators)

مزایای شاخص‌های اقتصادی

۱- شاخص‌های اقتصادی مبتنی بر داده هستند. به همین دلیل سرمایه گذاران می‌توانند با تفسیر صحیح آنها و پیش بینی آینده، معاملات موفقی در بازارهای مالی انجام دهند.

۲- اغلب شاخص‌های اقتصادی رایگان و در دسترس عموم هستند.

۳- یک شاخص اقتصادی به شکل ثابتی اندازه گیری می‌شوند. بنابراین سرمایه گذاران می‌توانند به داده‌هایی که از طریق شاخص به صورت ثابت و در زمان‌های معین منتشر می‌شود، اتکا کنند.

معایب شاخص‌های اقتصادی

۱- شاخص‌های پیشرو (و در برخی مواقع شاخص‌های همزمان که تا حدی متکی به پیش بینی هستند) بر مبنای فرضیات شکل گرفته و نمی‌توانند همیشه آینده را به درستی پیش بینی کنند.

۲- شاخص‌های اقتصادی زمانی که به یک عدد خلاصه می‌شوند، نمی‌توانند واقعیت‌های پییچیده را نشان دهند. برای مثال، عدد نرخ بیکاری ممکن است تمام متغیرهایی که در نرخ بیکاری نقش دارند را نشان ندهد. این متغیرها می‌توانند طیف وسیعی از تاثیرات شامل شرایط کلان اقتصادی تا تغییرات آب وهوایی را شامل شوند.

۳- شاخص‌های اقتصادی تا حدی قابل تفسیر هستند. برای مثال، هنگامی که نرخ تورم از ۴.۷ به ۴.۸ می‌رسد، تفسیر خوب یا خنثی بودن این کاهش کاملا قابل تفسیر نیست. در نهایت، هر اقتصاددان یا سرمایه گذاری می‌تواند تفسیر متفاوتی از این قضیه داشته باشد.

 

شاخص‌های اقتصادی را می‌توان به سه دسته‌ی اصلی تقسیم کرد: شاخص‌های پیشرو (Leading Indicators)، شاخص‌های پسرو (Lagging Indicators) و شاخص‌های همزمان (Coincident Indicators). هر یک از این شاخص‌ها نقش خاصی در تحلیل وضعیت اقتصادی دارند و به تحلیل‌گران کمک می‌کنند تا شرایط اقتصادی را درک کنند و پیش‌بینی‌های دقیقی ارائه دهند.

۱. شاخص‌های پیشرو (Leading Indicators)

برای تعریف این شاخص، باید به اسم آن بازگردیم. شاخص اقتصادی پیشرو همان طور که از نام آن مشخص است، قرار است از آینده نزدیک خبر دهند. شاخص‌های اقتصادی پیشرو وضعیت اقتصادی یک کشور را بر اساس داده‌های موجود پیش‌بینی می‌کنند. به عنوان مثال، بانک جهانی پیش‌بینی کرده است رشد اقتصادی ایران در سال جاری میلادی ۶ درصد خواهد بود. این نهاد مالی بین‌المللی بر اساس وضعیت موجود و داده‌های قابل ارائه و استناد، این آمار را منتشر کرده است. شاخص‌های اقتصادی پیشرو به مسئولان و تصمیم‌گیران یک کشور کمک می‌کند بر اساس این پیش‌بینی سیاست‌های خود را اصلاح کنند یا به روند فعلی ادامه دهند. البته باید در نظر داشت شاخص‌های اقتصادی پیشرو ممکن است به دلیل رخدادهای مختلف، تغییر یابند. این شاخص‌ها قبل از تغییرات اقتصادی عمده، تغییر می‌کنند و بنابراین می‌توانند به پیش‌بینی روندهای آینده اقتصادی کمک کنند. برخی از شاخص‌های پیشرو عبارتند از:

• شاخص مدیران خرید (PMI: Purchasing Managers' Index): نظرسنجی از مدیران خرید درباره شرایط فعلی و آینده کسب‌وکار.
• شاخص اعتماد مصرف‌کننده (CCI: Consumer Confidence Index): نظرسنجی از مصرف‌کنندگان درباره اعتماد به اقتصاد و شرایط مالی شخصی.
• مجوزهای ساخت و ساز (Building Permits): تعداد مجوزهای صادر شده برای ساخت و ساز واحدهای مسکونی که نشان‌دهنده فعالیت‌های آینده ساختمانی است.
• سفارشات جدید کالاهای سرمایه‌ای (New Orders for Capital Goods): میزان سفارشات جدید برای کالاهای سرمایه‌ای که نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری‌های آینده است.
• شاخص بازار سهام (Stock Market Index): تغییرات در بازار سهام می‌تواند نشان‌دهنده انتظارات آینده سرمایه‌گذاران باشد.

۳. شاخص‌های همزمان (Coincident Indicators)

شاخص‌های اقتصادی همزمان مربوط به امروز و زمان و فعلی هستند. مثلا گفته می‌شود نرخ تورم نقطه به نقطه امروز x است یا آمار بیکاری باز هم رکورد زده است. این شاخص‌ها به طور همزمان با تغییرات اقتصادی عمده تغییر می‌کنند و بنابراین وضعیت فعلی اقتصاد را نشان می‌دهند. برخی از شاخص‌های همزمان عبارتند از:

• تولید ناخالص داخلی (GDP: Gross Domestic Product): مجموع ارزش پولی همه کالاها و خدمات نهایی تولید شده در داخل مرزهای یک کشور در یک دوره زمانی معین.
• سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP per capita): ارزش GDP تقسیم بر جمعیت کشور، که نشان‌دهنده میانگین درآمد هر فرد است.
• شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP): مجموع ارزش پولی همه کالاها و خدمات نهایی تولید شده در داخل مرزهای یک کشور در یک دوره زمانی معین. اهمیت: نشان‌دهنده اندازه و سلامت کلی اقتصاد است.
• شاخص تولید ناخالص ملی (GNP): مجموع ارزش پولی همه کالاها و خدمات نهایی تولید شده توسط اتباع یک کشور (چه در داخل و چه در خارج از کشور) در یک دوره زمانی معین. اهمیت: GNP نشان‌دهنده توان اقتصادی اتباع کشور است.
• نرخ اشتغال (Employment Rate): درصدی از نیروی کار که مشغول به کار هستند.
• تولید صنعتی (Industrial Production): اندازه‌گیری تولید در بخش‌های صنعتی مانند معدن، تولید و خدمات عمومی.
• فروش خرده‌فروشی (Retail Sales): اندازه‌گیری کل فروش خرده‌فروشی‌ها در اقتصاد.
• درآمد واقعی (Real Income): مجموع درآمدهای تعدیل شده بر اساس تورم که نشان‌دهنده قدرت خرید واقعی افراد است.

۲. شاخص‌های پسرو (Lagging Indicators)

شاخص‌های اقتصادی پسرو بر اساس داده‌های موجود و اثبات‌شده مشخص می‌شوند. مثلا می‌گویند تولید ناخالص داخلی یک کشور نسبت به سال گذشته ۳ درصد رشد داشته است. این شاخص‌ها کمک می‌کنند عملکرد تیم‌های اقتصادی دولت مورد بررسی و بازبینی قرار گیرد. مهمترین نکته در تبیین انواع شاخص‌های اقتصادی از جمله شاخص‌های پسرو، استفاده از آمارهای معتبر است. بعضا دیده شده آمارهای منتشر شده توسط نهادهای اقتصادی یک کشور تفاوت زیادی با آمارهای بین المللی دارد. هرچند در مقوله شاخص‌های اقتصادی نمی‌توان حقیقت را زیاد دستکاری کرد زیرا این شاخص‌ها به صورت روزمره توسط مردم لمس می‌شوند و در زندگی شهروندان اثرگذار هستند. این شاخص‌ها بعد از تغییرات اقتصادی عمده تغییر می‌کنند و بنابراین برای تأیید و تحلیل روندهای قبلی مفید هستند. برخی از شاخص‌های پسرو عبارتند از:

• نرخ بیکاری (Unemployment Rate): درصدی از نیروی کار که بدون شغل است و به دنبال کار می‌گردد.
• نرخ تورم (Inflation Rate): نرخ افزایش قیمت‌ها در یک اقتصاد، که به کاهش قدرت خرید پول منجر می‌شود.
• درآمد شخصی (Personal Income): مجموع درآمدهای کسب‌شده توسط افراد در یک اقتصاد.
• هزینه‌های تجاری (Business Expenditures): هزینه‌های کسب‌وکارها برای کالاها و خدمات.
• بدهی‌های مصرف‌کننده (Consumer Debt): مجموع بدهی‌های مصرف‌کنندگان از وام‌ها و کارت‌های اعتباری.

اهمیت دسته‌بندی شاخص‌ها

• شاخص‌های پیشرو به سیاست‌گذاران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا روندهای آینده را پیش‌بینی کنند و اقدامات پیشگیرانه‌ای را برای مدیریت اقتصاد انجام دهند.
• شاخص‌های پسرو برای تأیید و تحلیل روندهای قبلی و بررسی اثرات اقدامات سیاستی و اقتصادی مفید هستند.
• شاخص‌های همزمان وضعیت فعلی اقتصاد را نشان می‌دهند و به تحلیل‌گران کمک می‌کنند تا وضعیت جاری را به درستی درک کنند.

استفاده از ترکیبی از این شاخص‌ها به تحلیل‌گران امکان می‌دهد تا دیدگاهی جامع و دقیق از وضعیت اقتصادی داشته باشند و تصمیمات بهتری در زمینه سیاست‌گذاری و سرمایه‌گذاری اتخاذ کنند.

شاخص‌های اقتصادی

• تولید ناخالص داخلی (GDP: Gross Domestic Product): معیاری برای اندازه‌گیری ارزش کلی کالاها و خدمات تولید شده در یک کشور در یک بازه زمانی معین.
• سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP per capita): ارزش GDP تقسیم بر جمعیت کشور، که نشان‌دهنده میانگین درآمد هر فرد است.
• نرخ بیکاری (Unemployment Rate): درصدی از نیروی کار که بدون شغل است و به دنبال کار می‌گردد.
• نرخ تورم (Inflation Rate): نرخ افزایش قیمت‌ها در یک اقتصاد، که به کاهش قدرت خرید پول منجر می‌شود.
• تراز تجاری (Trade Balance): تفاوت بین واردات و صادرات یک کشور.

شاخص‌های اقتصادی ابزارهای کلیدی برای اندازه‌گیری و تحلیل وضعیت اقتصادی یک کشور هستند. این شاخص‌ها به سیاست‌گذاران، تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا وضعیت اقتصادی را درک کرده و تصمیمات مناسب را بگیرند. در ادامه، برخی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی را به تفصیل توضیح می‌دهم:

۱. تولید ناخالص داخلی (GDP): مجموع ارزش پولی همه کالاها و خدمات نهایی تولید شده در داخل مرزهای یک کشور در یک دوره زمانی معین (معمولاً یک سال) است.اهمیت: نشان‌دهنده اندازه و سلامت کلی اقتصاد است. رشد مثبت GDP نشان‌دهنده رشد اقتصادی است. انواع:

• • GDP اسمی (Nominal GDP): ارزش GDP با قیمت‌های جاری در بازار محاسبه می‌شود.
  • GDP واقعی (Real GDP): ارزش GDP با قیمت‌های ثابت و تعدیل شده بر اساس تورم محاسبه می‌شود.

۲. سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP per capita): تقسیم بر جمعیت کشور، که میانگین درآمد هر فرد را نشان می‌دهد. اهمیت: معیار مقایسه استاندارد زندگی بین کشورهای مختلف است. GDP per capita بالاتر نشان‌دهنده رفاه بیشتر جامعه است.

۳. نرخ بیکاری (Unemployment Rate): درصدی از نیروی کار که بدون شغل است و به دنبال کار می‌گردد. اهمیت: نشان‌دهنده سلامت بازار کار است. نرخ بیکاری بالا نشان‌دهنده مشکلات اقتصادی است.

• انواع بیکاری:
  • بیکاری فصلی (Seasonal Unemployment): ناشی از تغییرات فصلی در فعالیت‌های اقتصادی.
  • بیکاری ساختاری (Structural Unemployment): ناشی از تغییرات در ساختار اقتصادی که باعث عدم تطابق بین مهارت‌های کارگران و نیازهای کارفرمایان می‌شود.
  • بیکاری اصطکاکی (Frictional Unemployment): ناشی از جابه‌جایی‌های کوتاه‌مدت بین مشاغل.

۴. نرخ تورم (Inflation Rate): نرخ افزایش قیمت‌ها در یک اقتصاد در یک بازه زمانی معین.اهمیت: تورم کنترل نشده می‌تواند به کاهش قدرت خرید و ناپایداری اقتصادی منجر شود. معیارهای اندازه‌گیری:

• • شاخص قیمت مصرف کننده (CPI): اندازه‌گیری تغییرات در قیمت کالاها و خدماتی که توسط مصرف‌کنندگان خریداری می‌شود.
  • شاخص قیمت تولید کننده (PPI): اندازه‌گیری تغییرات در قیمت کالاها و خدماتی که توسط تولیدکنندگان خریداری می‌شود.

۵. تراز تجاری (Trade Balance): تفاوت بین ارزش صادرات و واردات یک کشور. اهمیت: نشان‌دهنده میزان وابستگی اقتصادی کشور به دیگر کشورها است. تراز تجاری منفی طولانی‌مدت ممکن است نشانه ضعف اقتصادی باشد. انواع:

• • تراز تجاری مثبت (Surplus): وقتی ارزش صادرات بیشتر از واردات باشد.
  • تراز تجاری منفی (Deficit): وقتی ارزش واردات بیشتر از صادرات باشد.

۶. شاخص قیمت سهام (Stock Market Index): میانگین وزنی قیمت سهام شرکت‌های موجود در بازار بورس. اهمیت: نشان‌دهنده سلامت بازار سرمایه و اعتماد سرمایه‌گذاران به اقتصاد است. مثال‌ها:

• • شاخص داو جونز (Dow Jones Industrial Average): شامل ۳۰ شرکت بزرگ آمریکایی.
  • شاخص S&P 500: شامل ۵۰۰ شرکت بزرگ آمریکایی.

۷. نرخ بهره (Interest Rate) نرخ بهره‌ای که بانک‌های مرکزی برای وام‌دهی به بانک‌های تجاری تعیین می‌کنند.

• اهمیت: نرخ بهره پایین تشویق به وام‌گیری و سرمایه‌گذاری می‌کند، در حالی که نرخ بهره بالا می‌تواند تقاضا را کاهش دهد و تورم را کنترل کند.

۸. نرخ ارز (Exchange Rate): ارزش یک واحد پولی کشور نسبت به واحد پولی دیگر کشورها. اهمیت: تغییرات در نرخ ارز می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر تجارت بین‌المللی و جریان سرمایه داشته باشد.

۹. بدهی عمومی (Public Debt):مجموع بدهی‌هایی که دولت به وام‌دهندگان داخلی و خارجی دارد. اهمیت: بدهی عمومی بالا می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات مالی و خطرات بالقوه برای اقتصاد باشد.

۱۰. حساب جاری (Current Account): شامل تراز تجاری، درآمد خالص از سرمایه‌گذاری‌ها، و نقل و انتقالات خالص است. اهمیت: نشان‌دهنده وضعیت جریان نقدینگی بین‌المللی کشور است.

استفاده از این شاخص‌ها به تحلیل و درک وضعیت اقتصادی کمک می‌کند و ابزارهای مهمی برای سیاست‌گذاران، اقتصاددانان و سرمایه‌گذاران فراهم می‌آورد.

۱. شاخص نرخ بهره (Interest Rate Index): نرخ بهره‌ای که توسط بانک‌های مرکزی برای وام‌دهی به بانک‌های تجاری تعیین می‌شود. اهمیت: تأثیر مستقیم بر هزینه‌های وام‌گیری و سرمایه‌گذاری دارد. نرخ بهره پایین باعث افزایش وام‌گیری و سرمایه‌گذاری می‌شود، در حالی که نرخ بهره بالا می‌تواند به کاهش تقاضا و کنترل تورم منجر شود.

۲.

۴. شاخص ضمنی تعدیل تولید ناخالص داخلی (GDP Deflator): نسبت GDP اسمی به GDP واقعی، که تغییرات قیمت‌ها و تورم را در اقتصاد اندازه‌گیری می‌کند. اهمیت: ابزاری برای تحلیل تغییرات قیمت‌ها و قدرت خرید در طول زمان است.

۵. شاخص ضمنی تعدیل تولید ناخالص ملی (GNP Deflator): نسبت GNP اسمی به GNP واقعی، که تغییرات قیمت‌ها و تورم را در اقتصاد اندازه‌گیری می‌کند. اهمیت: همانند GDP Deflator، تغییرات قیمت‌ها و قدرت خرید را در طول زمان تحلیل می‌کند.

۶. شاخص درآمد ناخالص ملی (GNI): مجموع درآمدهای حاصل از تولید داخلی و درآمدهای حاصل از سرمایه‌گذاری و کار اتباع یک کشور در خارج. اهمیت: معیاری جامع‌تر از GDP برای تحلیل توان اقتصادی اتباع یک کشور است.

۷. شاخص قیمت مصرف ‌کننده (CPI): اندازه‌گیری تغییرات قیمت کالاها و خدماتی که توسط مصرف‌کنندگان خریداری می‌شود. اهمیت: شاخص اصلی برای اندازه‌گیری تورم و هزینه زندگی است.

۸. شاخص قیمت تولید ‌کننده (PPI): اندازه‌گیری تغییرات قیمت کالاها و خدماتی که توسط تولیدکنندگان خریداری می‌شود. اهمیت: نشان‌دهنده تغییرات قیمت در سطح تولید و تأثیر آن بر تورم است.

۹. شاخص قیمت عمده فروشی (WPI): اندازه‌گیری تغییرات قیمت کالاها در سطح عمده‌فروشی قبل از رسیدن به مصرف‌کنندگان نهایی. اهمیت: ابزار دیگری برای تحلیل تغییرات قیمت و تورم است.

۱۰. شاخص قیمت خرده فروشی (RPI): اندازه‌گیری تغییرات قیمت کالاها و خدماتی که توسط مصرف‌کنندگان خریداری می‌شود، به‌علاوه هزینه‌های مرتبط با مسکن. اهمیت: مشابه CPI است ولی شامل برخی هزینه‌های اضافی می‌شود.

۱۱. شاخص خرده فروشی (RS): اندازه‌گیری کل فروش خرده‌فروشی‌ها در اقتصاد. اهمیت: نشان‌دهنده تقاضای مصرف‌کنندگان و سلامت اقتصادی است.

۱۲. شاخص قیمت کالاهای صادراتی (XPI): اندازه‌گیری تغییرات قیمت کالاهایی که یک کشور صادر می‌کند. اهمیت: تأثیر تغییرات قیمت بر تراز تجاری و رقابت‌پذیری بین‌المللی را نشان می‌دهد.

۱۳. شاخص قیمت کالاهای وارداتی (MPI): اندازه‌گیری تغییرات قیمت کالاهایی که یک کشور وارد می‌کند. اهمیت: تأثیر تغییرات قیمت بر هزینه‌های واردات و تراز تجاری را نشان می‌دهد.

۱۴. شاخص قیمت واردات و صادرات (XMPI): ترکیبی از شاخص قیمت کالاهای وارداتی و صادراتی. اهمیت: تحلیل کلی تغییرات قیمت در تجارت بین‌المللی را امکان‌پذیر می‌کند.

۱۵. شاخص نرخ تورم (Inflation Rate Index): نرخ افزایش قیمت‌ها در یک اقتصاد در یک بازه زمانی معین. اهمیت: نشان‌دهنده افزایش هزینه زندگی و تأثیر بر قدرت خرید است.

۱۶. شاخص تراز تجاری (Trade Balance Index): تفاوت بین ارزش صادرات و واردات یک کشور. اهمیت: نشان‌دهنده میزان وابستگی اقتصادی کشور به دیگر کشورها است.

۱۷. شاخص مدیران خرید (PMI): نظرسنجی از مدیران خرید در بخش‌های تولیدی و خدماتی درباره شرایط کسب و کار. اهمیت: شاخص پیشرو برای تحلیل سلامت اقتصادی و روندهای آینده است.

۱۸. شاخص هزینه اشتغال (ECI): اندازه‌گیری تغییرات در هزینه‌های استخدام نیروی کار. اهمیت: نشان‌دهنده فشار هزینه‌ای بر کسب‌وکارها و تأثیر بر تورم است.

۱۹. شاخص اعتماد مصرف کننده (CCI): نظرسنجی از مصرف‌کنندگان درباره اعتماد به اقتصاد و شرایط مالی شخصی. اهمیت: نشان‌دهنده تمایل مصرف‌کنندگان به هزینه‌کرد و وضعیت اقتصادی آینده است.

۲۰. شاخص نرخ بیکاری (Unemployment Rate Index): درصدی از نیروی کار که بدون شغل است و به دنبال کار می‌گردد. اهمیت: نشان‌دهنده سلامت بازار کار و وضعیت اقتصادی است.

۲۱. شاخص نرخ اشتغال (Employment Rate Index): درصدی از نیروی کار که مشغول به کار هستند. اهمیت: نشان‌دهنده توان اشتغال‌زایی اقتصاد است.

۲۲. شاخص مدعیان بیکاری (Jobless Claims Index): تعداد افرادی که برای دریافت مزایای بیکاری ثبت‌نام می‌کنند. اهمیت: نشان‌دهنده وضعیت فعلی بازار کار و تغییرات در نرخ بیکاری است.

۲۳. شاخص قیمت مسکن (HPI): اندازه‌گیری تغییرات قیمت مسکن در یک بازار مشخص. اهمیت: نشان‌دهنده روند بازار مسکن و تأثیر آن بر اقتصاد است.

۲۴. شاخص مجوزهای ساخت و ساز (Building Permits Index): تعداد مجوزهای صادر شده برای ساخت و ساز واحدهای مسکونی. اهمیت: شاخص پیشرو برای فعالیت‌های ساختمانی و روندهای آینده بازار مسکن است.

۲۵. شاخص شروع به ساخت واحدهای مسکونی (Housing Starts Index): تعداد واحدهای مسکونی که ساخت آنها آغاز شده است. اهمیت: نشان‌دهنده فعالیت‌های ساختمانی و سلامت بازار مسکن است.

۲۶. شاخص درآمد شخصی (Personal Income Index): مجموع درآمدهای کسب‌شده توسط افراد در یک اقتصاد. اهمیت: نشان‌دهنده قدرت خرید و مصرف خانوارها است.

۲۷. شاخص درآمد و دستمزد (Income and Wages Index): اندازه‌گیری تغییرات در درآمدها و دستمزدهای پرداختی به نیروی کار. اهمیت: تأثیر مستقیم بر قدرت خرید و تقاضای مصرف‌کننده دارد.

۲۸. شاخص ذخایر نفت خام (Crude Oil Inventory Index): میزان ذخایر نفت خام موجود در یک اقتصاد. اهمیت: نشان‌دهنده عرضه و تقاضا در بازار نفت و تأثیر بر قیمت‌ها است.

۲۹. شاخص ذخایر گاز طبیعی (EIA Report): میزان ذخایر گاز طبیعی موجود در یک اقتصاد. اهمیت: نشان‌دهنده عرضه و تقاضا در بازار گاز و تأثیر بر قیمت‌ها است.

۳۰. شاخص منحنی بازده (Yield Curve Index): نمایشگر نرخ بازده اوراق قرضه دولتی در سررسیدهای مختلف. اهمیت: نشان‌دهنده انتظارات بازار از نرخ بهره و وضعیت اقتصادی آینده است.

۳۱. شاخص فلاکت (Misery Index): مجموع نرخ تورم و نرخ بیکاری. اهمیت: نشان‌دهنده میزان مشکلات اقتصادی جامعه و رفاه عمومی است.

این شاخص‌ها ابزارهای کلیدی برای تحلیل وضعیت اقتصادی، پیش‌بینی روندهای آینده و اتخاذ تصمیمات سیاستی و سرمایه‌گذاری هستند.

شاخص‌های اقتصادی عبارتند از شاخص‌های پیشرو، شاخص‌های پسرو و شاخص‌های همزمان.

شاخص‌های اقتصادی مهم برای فعالان بورس

شاخص‌های اقتصادی دماسنج وضعیت مالی یک کشور هستند. با تحلیل و شناخت این شاخص‌ها می‌توان از پیچیدگی‌های اقتصادی یک کشور و آینده آن با خبر شد. شناخت بعضی از این شاخص‌ها برای کسانی که به فعالیت در بورس و اوراق بهادار علاقه دارند، ضروری است. در ادامه چند مورد از شاخص‌های اقتصادی را که برای فعالان بورس اهمیت بیشتری دارند، بررسی می‌کنیم.

۱-   شاخص بازار سهام: شاخص بازار سهام یا شاخص بورس متغیری برای تعریف روند کلی بازار است. در این شاخص قیمت سهام‌ شرکت‌های مختلف موجود در بورس تاثیر گذار است. این شاخص برایند معاملات روزانه را شامل می‌شود. به همین سبب افزایش یا کاهش آن به معنی افزایش و کاهش قیمت همه سهم‌ها نیست بلکه برایندی از رفتار تمام بازار است.

۲-   شاخص تولید ناخالص داخلی: تولید ناخالص داخلی یا همان GDP از مهمترین شاخص‌های اقتصادی است. قیمت ریالی تمام کالاها و خدمات ایجاد شده توسط یک ملت در داخل کشور را تولید ناخالص داخلی می‌نامند. این شاخص وقتی بر جمعیت یک کشور تقسیم شود، سهم هر شهروند را از کل اقتصاد نشان می‌دهد.

۳-   شاخص تولید ناخالص ملی: تولید ناخالص ملی یا GNP  تعریفی مشابه تولید ناخالص داخلی دارد با این تفاوت که در این شاخص قیمت ریالی تمام کالاها و خدمات ایجاد شده توسط یک ملت مورد محاسبه قرار می‌گیرد. موقعیت جغرافیایی در این شاخص اهمیت ندارد.

۴-   رشد اقتصادی: رشد اقتصادی از دیگر شاخص‌های مهم اقتصادی است. این شاخص از تغییرات تولید ناخالص داخلی یا تولید ناخالص ملی یک کشور به دست می‌آید. تفاوت این تغییرات می‌تواند بازگو کننده حرکت رو به جلو یا معکوس اقتصاد یک کشور باشد. به عنوان مثال، شاخص رشد اقتصادی در دهه ۹۰ اقتصاد ایران، صفر درصد بوده است. یعنی در خوشبینانه‌ترین حالت اقتصاد کشور نتوانسته بر اساس پیش‌بینی‌ها بزرگ شود.

۵-   تورم: تورم را به عنوان بیماری ۵۰ ساله اقتصاد ایران می‌شناسند و شاخصی است که بیشتر از هر شاخص اقتصادی دیگر در خبرگزاری و رسانه‌های جمعی به آن پرداخته می‌شود. بسیاری از سیاستمداران با قول کاهش تورم یا کنترل آن بر سر کار می‌آیند. تورم به معنی افزایش یا کاهش عمومی قیمت‌ها است. این شاخص در کشور ما توسط بانک مرکزی و مرکز ملی آمار منتشر می‌شود.

۶-   شاخص نرخ ارز: ارزش پول ملی یک کشور به نسبت پول کشورهای دیگر را شاخص نرخ ارز یا قدرت ارز می‌نامند. در سال‌های گذشته ارزش ریال به مراتب نسبت به پول‌های خارجی کاهش داشته است. این کاهش ارزش گرچه ممکن است با برنامه‌هایی موجب جذب سرمایه‌گذار یا افزایش صادرات شود اما به طور کلی موجب تضعیف اقتصاد یک کشور خواهد شد.

۷-   شاخص نرخ بهره: نرخ بهره به معنی نرخی است که منظور جلوگیری کاهش ارزش پول پرداختی در امروز و دریافتی در آینده مشخص می‌شود. چالش بر سر تعیین میزان نرخ بهره همواره یکی از موضوعات داغ اقتصاد ایران بوده است. نرخ بهره دستوری که توسط دولت به بانک مرکزی تکلیف می‌شود، به عنوان ابزاری برای کنترل تورم در نظر گرفته شده است. در صورتی که تجربه نشان داده به هیچ عنوان تغییر نرخ بهره به تنهایی نمی‌تواند جلوی موج سهمگین تورم بایستد.

۸-   نرخ بیکاری: شاخص بیکاری یک شاخص پسرو است. معمولا دولت‌ها به صورت ماهانه و سالیانه شاخص بیکاری را اعلام می‌کنند. نرخ بیکاری شامل درصد افرادی است که در حال حاضر شغلی ندارند اما متمایل به اشتغال هستند و به عبارتی، دنبال موقعیت‌های شغلی می‌گردند. این شاخص می‌تواند از سلامت و پویایی یک اقتصاد خبر دهد. بالا رفتن نرخ بیکاری علاوه بر مشکلات اقتصادی، می‌تواند منجر به آسیب‌های اجتماعی فراوان شود.

۹-   شاخص تراز تجاری: شاخص تراز تجاری از مهمترین شاخص‌های اقتصادی است. این شاخص بر اساس نسبت میان واردات و صادرات یک کشور تعیین می‌شود. شاخص تراز تجاری مشخص می‌کند که یک اقتصاد مولد است یا مصرف‌کننده. تراز تجاری مثبت، اثرات بسیار خوبی بر اقتصاد کشورها دارد. از جمله می‌توان به کاهش نرخ بیکاری، افزایش سرمایه‌ شرکت‌ها، بهبود سطح زندگی افراد و … اشاره کرد. البته تراز تجاری به تنهایی معیاری برای سنجش قدرت اقتصادی محسوب نمی‌شود.

۲. شاخص‌های اجتماعی (Social indicators)

• ضریب جینی (Gini Coefficient): شاخصی برای اندازه‌گیری نابرابری در توزیع درآمد یا ثروت بین افراد جامعه. این ضریب بین 0 (برابری کامل) تا 1 (نابرابری کامل) متغیر است.
• نرخ فقر (Poverty Rate): درصدی از جمعیت که زیر خط فقر زندگی می‌کنند.
• شاخص توسعه انسانی (HDI: Human Development Index): ترکیبی از شاخص‌های امید به زندگی، آموزش و درآمد.
• شاخص کیفیت زندگی (Quality of Life Index): معیاری که شامل عوامل مختلفی مانند استاندارد زندگی، سلامت، آموزش، فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی و محیط زیست است.

۳. شاخص‌های بهداشتی و آموزشی (Health and educational indicators)

• نرخ امید به زندگی (Life Expectancy): میانگین سال‌های زندگی مورد انتظار یک فرد.
• نرخ مرگ و میر نوزادان (Infant Mortality Rate): تعداد مرگ و میر نوزادان زیر یک سال به ازای هر 1000 تولد زنده.
• سطح سواد (Literacy Rate): درصد جمعیت که می‌توانند بخوانند و بنویسند.
• میزان دسترسی به آموزش (Access to Education): تعداد افراد در سنین مدرسه که به آموزش دسترسی دارند.

۴. شاخص‌های محیط زیستی (Environmental indicators)

• شاخص پایداری محیط زیست (Environmental Sustainability Index): معیاری که پایداری بلندمدت یک کشور در حفظ منابع طبیعی و محیط زیست را ارزیابی می‌کند.
• انتشار گازهای گلخانه‌ای (Greenhouse Gas Emissions): میزان انتشار دی‌اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه‌ای.

۵. شاخص‌های حکمرانی و سیاسی (Governance and political indicators)

• شاخص‌های حکمرانی خوب (Good Governance Indicators): شامل عواملی مانند شفافیت، پاسخگویی، حاکمیت قانون، و کنترل فساد.
• شاخص دموکراسی (Democracy Index): ارزیابی سطح دموکراسی در یک کشور، شامل آزادی‌های مدنی و سیاسی.
• ثبات سیاسی (Political Stability): میزان ثبات سیاسی و امنیت در کشور.

استفاده از این شاخص‌ها به همراه تحلیل‌های مقایسه‌ای می‌تواند به دولت‌ها و سیاست‌گذاران کمک کند تا عملکرد خود را بهبود بخشند و سیاست‌های مناسبی را برای توسعه و رفاه جامعه اتخاذ کنند.

 

یک دولت موفق با استفاده از مجموعه‌ای از شاخص‌ها و پارامترها ارزیابی می‌شود. در زیر مهم‌ترین این پارامترها همراه با ترجمه انگلیسی آن‌ها آورده شده است:

شاخص‌های اقتصادی خاص

• شاخص نرخ بهره (Interest Rate Index): نرخ بهره‌ای که توسط بانک‌های مرکزی برای وام‌دهی به بانک‌های تجاری تعیین می‌شود.
• شاخص ضمنی تعدیل تولید ناخالص داخلی (GDP Deflator): نسبت GDP اسمی به GDP واقعی، که تغییرات قیمت‌ها و تورم را در اقتصاد اندازه‌گیری می‌کند.
• شاخص تولید ناخالص ملی (GNP: Gross National Product): مجموع ارزش پولی همه کالاها و خدمات نهایی تولید شده توسط اتباع یک کشور (چه در داخل و چه در خارج از کشور) در یک دوره زمانی معین.
• شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI: Consumer Price Index): اندازه‌گیری تغییرات قیمت کالاها و خدماتی که توسط مصرف‌کنندگان خریداری می‌شود.
• شاخص قیمت تولید‌کننده (PPI: Producer Price Index): اندازه‌گیری تغییرات قیمت کالاها و خدماتی که توسط تولیدکنندگان خریداری می‌شود.
• شاخص قیمت عمده‌فروشی (WPI: Wholesale Price Index): اندازه‌گیری تغییرات قیمت کالاها در سطح عمده‌فروشی قبل از رسیدن به مصرف‌کنندگان نهایی.
• شاخص قیمت مسکن (HPI: Housing Price Index): اندازه‌گیری تغییرات قیمت مسکن در یک بازار مشخص.
• شاخص مدیران خرید (PMI: Purchasing Managers' Index): نظرسنجی از مدیران خرید در بخش‌های تولیدی و خدماتی درباره شرایط کسب و کار.
• شاخص اعتماد مصرف‌کننده (CCI: Consumer Confidence Index): نظرسنجی از مصرف‌کنندگان درباره اعتماد به اقتصاد و شرایط مالی شخصی.

استفاده از این شاخص‌ها به دولت‌ها و سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا عملکرد خود را ارزیابی کرده و سیاست‌های مناسبی را برای توسعه و رفاه جامعه اتخاذ کنند.

 

1-  شاخص نرخ بهره (Interest Rates) یکی از مهمترین شاخص‌های اقتصادی در جهان است که میزان بهره وام بانکی و پاداش سپرده گذاری در بانکها را مشخص می‌کند. اهمیت نرخ بهره در پتانسیل آن برای تغییر و کنترل تورم در یک کشور است به طوری که افزایش نرخ بهره می‌تواند منجر به کاهش تورم شود و کاهش نرخ بهره نیز می‌تواند منجر به تحریک رشد اقتصادی و افزایش تورم شود. با این حال، نرخ بهره تنها یکی ابزارهای کنترل تورم است و باید سایر متغیرهای اقتصادی نیز در نظر گرفته شوند.

۲- شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP) (Gross Domestic Product) ارزش کل کالاها و خدمات تولید شده در یک کشور در یک دوره زمانی معین (معمولا یک سال) است. بنابراین، هر فرد ایرانی یا خارجی که در کشور ایران به تولید خدمات و کالاها پرداخته باشد، ارزش پولی آن در محاسبه GPD کشور ایران لحاظ می‌شود.

۳- شاخص تولید ناخالص ملی (GNP) (Gross National Product) ارزش کل کالاها و خدمات تولید شده توسط افراد یک کشور (در داخل یا خارج از کشور) در یک دوره زمانی معین (معمولا یک سال) است. برای مثال، ارزش تولیدی که ایرانیان چه در داخل کشور و چه از طریق سرمایه گذاری خارج از کشور به دست می‌آورند در محاسبه GNP لحاظ می‌شود.

۴- شاخص ضمنی تعدیل تولید ناخالص داخلی (GDP deflator) شاخص ضمنی تعدیل تولید ناخالص داخلی، شاخصی است که اثر تورم یا تغییرات قیمت را در تولید ناخالص داخلی نشان می‌دهد. این شاخص از طریق ایجاد سال پایه و مقایسه قیمت‌های فعلی با قیمت‌های سال پایه، تغییرات تورم را لحاظ می‌کند. به طور خلاصه می‌توان گفت شاخص GDP deflator، نشان دهنده این نکته است که تغییرات در تولید ناخالص داخلی تا چه اندازه به تغییرات قیمت وابسته است.

۵- شاخص ضمنی تعدیل تولید ناخالص ملی (GNP deflator) شاخص ضمنی تعدیل تولید ناخالص ملی، شاخصی است که اثرات تورم را در تولید ناخالص ملی لحاظ می‌کند. این شاخص می‌تواند جایگزینی برای شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) که برای اندازه گیری تورم از آن استفاده می‌شود، باشد. این شاخص، اثرات تورم را با دقت بیشتری ثبت می‌کند چرا که مانند شاخص CPI به سبدی از کالاها و خدمات محدود نمی‌شود.

۶- شاخص درآمد ناخالص ملی (GNI) شاخص درآمد ناخالص ملی (Gross National Income)‌ مجموع کل پولی است که توسط مردم و مشاغل موجود در یک کشور به دست آمده و تغییرات ثروت یک کشور را از یک سال تا سال دیگر نمایش می‌دهد. این شاخص شامل تولید ناخالص داخلی (GDP) و دریافتی خالص از سایر منابع خارجی (= افراد و مشاغل غیر مقیم) می‌شود.

۷- شاخص قیمت مصرف ‌کننده (CPI) شاخص قیمت مصرف ‌کننده (Consumer Price Index)، با اندازه گیری قیمت سبدی از کالاها و خدمات مورد استفاده مصرف کنندگان در دوره‌های ماهانه یا سالانه، میزان تورم که همان افزایش سطح عمومی قیمت‌ها است را می‌سنجد. این سبد شامل مواد غذایی، پوشاک، مسکن، انرژی، حمل و نقل، مراقبت‌های پزشکی، سرگرمی و ... است.

۸- شاخص قیمت تولید ‌کننده (PPI) شاخص قیمت تولید کننده (Producer Price Index)، شاخصی اقتصادی است که تغییرات قیمتِ فروش محصولات تولیدکنندگان یا عمده فروشان را نشان می‌دهد. در واقع، این شاخص میانگین تغییرات قیمتی که تولیدکنندگان داخلی به ازای تولید خود دریافت می‌کنند را نشان می‌دهد. گرچه شاخص PPI به اندازه شاخص CPI مورد استفاده قرار نمی‌گیرد اما همچنان به عنوان یکی از شاخص‌های اقتصادی مهم برای تورم در نظر گرفته می‌شود.

۹- شاخص قیمت عمده فروشی (WPI) شاخص قیمت عمده فروشی (Wholesale Price Index)، یکی از انواع شاخص‌های اقتصادی است که تغییرات قیمت سبدی از کالاهای عمده فروشی را نشان می‌دهد. کشور آمریکا، از سال ۱۹۷۸ میلادی به جای این شاخص، از شاخص PPI استفاده می‌کند. با این وجود کشورهایی همچون فیلیپین از تغییرات WPI برای اندازه گیری تورم استفاده می‌کنند.

۱۰- شاخص قیمت خرده فروشی (RPI) شاخص قیمت خرده فروشی (Retail Price Index)، یکی از دو شاخص قیمت است که با آن تورم را اندازه گیری می‌کردند. این شاخص که مختص کشور انگلستان است، در سال ۲۰۰۳ جای خود را به دیگر شاخص قیمت یعنی CPI داد و در سال ۲۰۱۳ از آمارهای رسمی‌ کنار گذاشته شد. شاخص RPI، نیز بهای سبد مشخصی از کالاها و خدمات را در طول زمان اندازه گیری می‌کرد.

۱۱- شاخص خرده فروشی (RS) شاخص خرده فروشی (Retail Sales) یکی از انواع شاخص‌های اقتصادی پیشرو است که میزان تقاضای مصرف کننده برای کالاها را دنبال می‌کند. گزارش خرده فروشی آمریکا داده‌های مورد نیاز این شاخص را از بخش‌های مختلفی همچون فروشگاه‌های بزرگ، سوپرمارکت‌ها، پمپ بنزین‌ها و خرده فروشی‌های آنلاین جمع آوری می‌کند.

• رشد بسیار بالا در شاخص خرده فروشی می‌تواند سلامت اقتصادی را نشان دهد اما رشد ضعیف در این شاخص می‌تواند نشانه کاهش رشد اقتصادی یا رکود باشد.

۱۲- شاخص قیمت کالاهای صادراتی (XPI) (Export Price Index)، تغییرات قیمت کالاها و خدمات ارائه شده توسط افراد مقیم یک کشور و استفاده شده توسط افراد غیر مقیم یا ساکنین سایر کشورهای جهان را نشان می‌دهد.

۱۳- شاخص قیمت کالاهای وارداتی (MPI) (Import Price Index)، تغییرات قیمت کالاها و خدمات ارائه شده توسط افراد غیر مقیم در یک کشور و استفاده شده توسط ساکنین یا افراد مقیم آن کشور را نشان می‌دهد.

۱۴- شاخص قیمت واردات و صادرات (XMPI) دو شاخص قیمت صادرات (XPI) و شاخص قیمت واردات (MPI)، تحت عنوان شاخص قیمت واردات و صادرات نیز اندازه گیری می‌شوند. شاخص XMPI، تغییرات کلی در قیمت کالاها و خدمات مبادله شده میان مردمان یک کشور یا یک اقتصاد و سایر کشورهای جهان را نشان می‌دهد.

۱۵- شاخص نرخ تورم:  نرخ تورم (Inflation) یکی دیگر از شاخص‌های اقتصادی است که افزایش سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات را در یک بازه زمانی معین نشان می‌دهد. برای محاسبه نرخ تورم می‌توان از شاخص‌های مختلفی همچون CPI، PPI، WPI، RPI، XPI و  MPIاستفاده کرد. با این حال، معمولا از شاخص قیمت مصرف کننده یا CPI برای محاسبه نرخ تورم در یک اقتصاد استفاده می‌شود.

۱۶- شاخص تراز تجاری: تراز تجاری (Trade Balance) تفاوت ارزش بین صادارات و واردات یک کشور را اندازه گیری می‌کند. تراز تجاری مثبت نشان می‌دهد که صادرات یک کشور بیشتر از واردات آن است و تراز تجاری منفی نشان می‌دهد که واردات یک کشور بیشتر از صادرات آن است.

۱۷- شاخص مدیران خرید (PMI): شاخص مدیران خرید (Purchasing Managers Index) شرایط تجاری بخش‌های تولیدی و خدماتی یک کشور را اندازه گیری می‌کند. در واقع، PMI‌ تغییر مخارج شرکت‌های تجاری را اندازه گیری می‌کند. برای محاسبه این شاخص از حدود ۵۰۰ مدیر درخواست می‌شود تا سطح نسبی شرایط کسب و کار را بر اساس ۵ فاکتور زیر درجه بندی کنند:

• سطح اشتغال
• سطح تولید
• موجودی انبار
• حجم سفارش‌های جدید از مشتریان
• فرآیند تحویل از تامین کنندگان

عدد بالای ۵۰ در این شاخص نشانه‌ای از رشد تولید و عدد کمتر از ۵۰ نشانه‌ای از انقباض در شرایط اقتصادی می‌باشد.

۱۸- شاخص هزینه اشتغال (ECI): (Employment Cost Index)، یکی از انواع شاخص‌های اقتصادی است که هزینه نیروی کار شامل حقوق و مزایا را اندازه گیری می‌کند. از این شاخص برای تعیین تورم دستمزد استفاده شده و سیاستمداران، کسب و کارها و اقتصاددانان از آن برای سنجش پویایی بازار و سلامت کلی اقتصاد استفاده می‌کنند.

۱۹- شاخص اعتماد مصرف کننده (CCI): شاخص اعتماد مصرف کننده (Consumer Confidence Index) یکی از انواع شاخص‌های اقتصادی است که بر مبنای نظرسنجی از مصرف کنندگان در رابطه با موضوعاتی همچون انتظارات از وضعیت مالی شخصی خود در آینده ساخته می‌شود. شاخص CCI، در واقع بدبینی یا خوش بینی مصرف کنندگان را اندازه گیری می‌کند.

اگر مصرف کنندگان در این رابطه، خوش بین باشند بیشتر مصرف خواهند کرد و در نتیجه منجر به تحریک اقتصاد برای رشد بیشتر شده اما اگر بدبین باشند، کاهش هزینه‌های آنها می‌تواند منجر به کندی در رشد اقتصادی و یا حتی رکود شود.

۲۰- شاخص نرخ بیکاری: نرخ بیکاری (Unemployment Rate) درصدی از نیروی کار را نشان می‌دهد که شغلی ندارند. نرخ بیکاری یکی از انواع شاخص‌های اقتصادی پسرو است که در صورت نامساعد بودن شرایط اقتصادی، افزایش می‌یابد و با افزایش رشد اقتصادی احتمال کاهش آن وجود دارد.

۲۱- شاخص نرخ اشتغال: شاخص نرخ اشتغال (Employment rate) درصد افراد شاغل در یک کشور را نشان می‌دهد. نرخ اشتغال به روشهای گوناگونی محاسبه می‌شود. به طور کلی، نرخ اشتغال با توجه به مقایسه جمعیت شاغل و جمعیت بیکاری که در سن کار هستند، محاسبه می‌شود اما می‌توان آن را بدین روش نیز محاسبه کرد؛ محاسبه جمعیت شاغل در یک گروه سنی یا جنسیت خاص.

۲۲- شاخص مدعیان بیکاری (Initial Jobless Claims): یا مطالبات اولیه بیکاری در آمریکا، تعداد افرادی را که برای اولین بار در هفته گذشته برای بیمه بیکاری ثبت نام کرده‌اند را اندازه گیری می‌کند. این گزارش، هر هفته در روز پنج شنبه منتشر می‌شود. شاخص مدعیان بیکاری یکی از انواع شاخص‌های اقتصادی پیشرو در نظر گرفته می‌شود چون رابطه معکوسی بین مدعیان بیکاری و نرخ اشتغال وجود دارد. هنگامی که نرخ شاخص مدعیان بیکاری کاهش می‌یابد، احتمال افزایش نرخ اشتغال وجود دارد. این به نوبه‌ی خود نشان از درآمد بیشتر افراد است که منجر به مصرف بیشتر شده و در نهایت به معنای رشد اقتصادی بیشتر است. ارزش دلار آمریکا می‌تواند تحت تاثیر اعداد این شاخص تضعیف شده یا قوی‌تر شود.

۲۳- شاخص قیمت مسکن (HPI) (House price index): معیار گسترده‌ای است که حرکت قیمت املاک تک خانوار را در آمریکا نشان می‌دهد. این شاخص توسط آژانس مالی مسکن فدرال (FHFA) منتشره می‌شود. در ایران نیز بانک مرکزی، شاخص قیمت مسکن و متوسط قیمت آپارتمان‌های تهران را منتشر می‌کند.

۲۴- شاخص مجوزهای ساخت و ساز: شاخص مجوزهای ساخت و ساز (Building Permits) تغییرات در مجوزهای صادر شده توسط دولت یا سایر نهادهای نظارتی را برای ساخت ساختمان‌های جدید نشان می‌دهد. این گزارش ماهانه به دقت توسط اقتصاددانان و سرمایه گذاران بررسی می‌شود. چرا که اعداد این شاخص و تغییرات آن می‌توانند نشانگری از وضعیت سلامت اقتصادی باشند.

به عنوان مثال، افزایش مجوزهای ساختمان‌های تجاری نشان از رشد کسب و کارها و مشاغل دارد و افزایش مجوز برای ساخت انبارها می‌تواند نشانه‌ای از افزایش تجارت در آینده باشد.

۲۵- شاخص شروع به ساخت واحدهای مسکونی: (Housing Starts) یکی از انواع شاخص‌های اقتصادی پیشرو است که تعداد پروژه‌های ساخت و ساز واحدهای مسکونی جدید را در بازه‌های زمانی معین اندازه گیری می‌کند. داده‌های این شاخص، به سرمایه گذاران کمک می‌کنند تا سلامت اقتصاد و بازار مسکن را بسنجند.افزایش شاخص شروع ساخت مسکن می‌تواند نشانه‌ای برای خارج شدن اقتصاد از رکود یا کاهش رشد اقتصادی باشد.

۲۶- شاخص درآمد شخصی (Personal income) مقدار پولی را نشان می‌دهد که در مجموع توسط ساکنین یک کشور دریافت می‌شود. منابع شاخص درآمد شخصی عبارتند از:

• درآمد به دست آمده از اشتغال
• سود به دست آمده از سرمایه گذاری
• درآمد به دست آمده از اجاره ملک
• پولی که کارفرمایان به صورت فصلی یا سالانه از سود شرکت به کارمندان می‌پردازند.

در دوران رشد و توسعه اقتصادی، درآمد شخصی افزایش یافته و در دوره‌های رکود کاهش می‌یابد.

۲۷- شاخص درآمد و دستمزد: شاخص درآمد و دستمزد (Income and Wages) گزارشی است که درآمد افراد مشغول به کار در یک اقتصاد را در یک دوره زمانی معین اندازه گیری می‌کند. مصرف کردن، آیتمی در اقتصاد مدرن است که منجر به تولید بیشتر می‌شود. مردم تنها در صورت داشتن قدرت مالی و درآمد کافی می‌توانند مصرف کنند. از آنجایی که اغلب مردم برای مصرف کردن به درآمد حاصل از اشتغال وابسته هستند، گزارش درآمد و دستمزد، با نشان دادن میزان قدرت خرید شهروندان یک کشور اهمیت ویژه‌ای در بررسی وضعیت اقتصادی یک کشور دارد.

جدول زیر با توجه به دیتای موجود در سایت سازمان بین المللی کار (ILO) تهیه شده و درصد افزایش حقیقی دستمزدها در ۲۰ کشور مختلف (که بیشترین درصد افزایش دستمزد در سال ۲۰۲۲ را داشته‌اند) به همراه دو کشور آمریکا و ایران را در فاصله سالهای 2015 تا 2022 نشان می‌دهد.

 

 

۲۸- شاخص ذخایر نفت خام: (Crude Oil Inventory) یا شاخص موجودی نفت خام، تغییرات هفتگی در تعداد بشکه‌های نفت خام تجاری که توسط شرکت‌های آمریکایی نگهداری می‌شود را اندازه گیری می‌کند. مقدار این شاخص، بر قیمت نفت خام و متعاقبا نرخ تورم تاثیرگذار است.

• اگر افزایش موجودی نفت خام بیشتر از حد انتظار باشد، به معنای تقاضای کمتر است و در نتیجه قیمت نفت نزولی خواهد شد. کاهش موجودی نفت کمتر از حد انتظار نیز به معنای کاهش تقاضا است.
• اگر افزایش موجودی نفت خام کمتر از حد انتظار باشد، به معنای تقاضای بیشتر است و در نتیجه قیمت نفت صعودی خواهد شد. کاهش موجودی نفت بیشتر از حد انتظار نیز به معنای افزایش تقاضا است.

تصویر زیر، نمودار موجودی نفت خام آمریکا در بازه یک سال اخیر را نشان می‌دهد.

 

 

۲۹- شاخص ذخایر گاز طبیعی (EIA Report): (Natural Gas Storage) گزارشی است که تغییرات هفتگی در گاز طبیعی ذخیره شده در انبارهای زیرزمینی را نشان می‌دهد. با اینکه این شاخص، مربوط به آمریکا است اما به دلیل اینکه بخش انرژی در کشور کانادا بسیار بزرگ است، تغییرات این شاخص بر قیمت دلار کانادا نیز تاثیر خواهد گذاشت. همچون گزارش ذخایر نفت طبیعی، تغییر در میزان استخراج یا نگهداری در این شاخص نیز می‌تواند بر قیمت گاز طبیعی اثرگذار باشد.

۳۰- شاخص منحنی بازده :  (Yield Curve) یکی از انواع شاخص‌های پیشرو در اقتصاد است که به عنوان معیاری برای سنجش بدهی در بازار اوراق قرضه استفاده می‌شود. شاخص منحنی بازده، رابطه بازده اوراق قرضه و موعد سررسید آنها را نشان می‌دهد.

 

 

 با مقایسه انواع اوراق قرضه در بازه‌های زمانی مختلف (سه ماهه، دو ساله، پنج ساله و ...) می‌توان به پیش بینی هر گونه تغییر در تولید ناخالص داخلی پرداخت.

۳۱- شاخص فلاکت

شاخص فلاکت (Misery index) را می‌توان یکی از شاخص‌های اقتصادی به حساب آورد که بیشتر مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد تا اقتصاددانان. این شاخص با ترکیب نرخ بهره و نرخ بیکاری، میزان فلاکت یا سطح رفاه مردم کشورهای مختلف را اندازه گیری می‌کند. هر چه عدد مربوط به این شاخص پایین‌تر باشد، نشانه رفاه کمتر مردم در یک جامعه است.

جدول شاخص‌های اقتصادی

در جدول زیر، شاخص‌های اقتصادی کشورهای جهان که به عنوان مهمترین شاخص‌های اقتصاد کلان از آنها نام برده می‌شود، آورده شده‌اند.

مهمترین شاخص‌های اقتصادی
شاخص‌های پسرو	شاخص‌های پیشرو
نرخ رشد GDP	شاخص خرده فروشی
تورم (CPI)	نرخ بهره
شاخص‌های مرتبط به نیروی کار	شاخص‌های مربوط به بورس و اوراق قرضه
شاخص‌های مربوط به کامودیتی‌ها	شاخص مجوزهای ساخت و ساز مسکن

 

نحوه استفاده از شاخص‌های اقتصادی در کشورها چگونه است؟

۱- یک شاخص اقتصادی معمولا در دوره‌های زمانی مختلف مقایسه می‌شود. برای مثال دانستن نرخ بیکاری آمریکا در سال ۲۰۲۴ به تنهایی کافی نیست و باید این نرخ را با نرخ سال گذشته یا مثلا ۵ سال گذشته مقایسه کرد تا تفسیر بهتری از میزان بیکاری به دست آورد.

۲- بسیاری از شاخص‌های اقتصادی دارای یک عدد معیار هستند. برای مثال، معمولا نرخ تورم هدف فدرال رزو ۲٪ است. به همین دلیل سیاست‌های فدرال رزرو مبتنی بر رسیدن به این نرخ است.

آیا می‌توان از شاخص‌های بازار سهام به عنوان شاخص‌های اقتصادی استفاده کرد؟

از آن جایی که بورس متشکل از شرکت‌های تولیدی و خدماتی است، روند شاخص بورس می‌تواند جهت احتمالی اقتصاد را نشان دهد.

• یک بازار صعودی و قوی ممکن است نشان از افزایش فعالیت‌های اقتصادی در یک کشور داشته باشد.
• یک بازار نزولی ممکن است نشانه‌ای از کاهش درآمد شرکت‌ها و فعالیت اقتصادی باشد.

با این حال، ممکن است در بازار بورس حباب به وجود بیاید یا رشد و افول بازار تحت تاثیر فعالیت‌های شدید سفته بازی قرار بگیرد. بنابراین نمی‌توان به طور کامل از شاخص‌های بازار سهام به عنوان یک شاخص اقتصادی استفاده کرد.

مزایا و معایب شاخص‌های اقتصادی

 

 

آشنایی با مهمترین شاخص‌های اقتصادی فارکس

برخی از شاخص‌های اقتصاد کلان تاثیر مهمی در معاملات جفت ارزهای خارجی در بازار فارکس دارند. از جمله مهمترین شاخص‌های اقتصادی فارکس به می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شاخص قیمت تولید ‌کننده (PPI)
• شاخص قیمت مصرف ‌کننده (CPI)
• شاخص مدیران خرید (PMI)
• شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP)
• نرخ تورم
• نرخ بهره
• تراز تجاری
• گزارش اشتغال بخش غیر کشاورزی ( (NFP
• گزارش جلسات بانک مرکزی

گزارش اشتغال بخش غیر کشاورزی آمریکا (Non Farm Payrolls) تعداد خالص مشاغل ایجاد شده در آمریکا در طول یک ماه را اندازه گیری می‌کند. این شاخص مشاغل کشاورزی، خانگی و مشاغل مربوط به سازمان‌های غیرانتفاعی را در بر نمی‌گیرد.

گزارش جلسات بانک مرکزی در فارکس نیز اهمیت دارند چرا که وظیفه بانک مرکزی تعیین نرخ بهره است و نرخ بهره نیز بر قیمت جفت ارزهای خارجی تاثیرگذار است.

موفقیت در بازار فارکس و سایر بازارهای مالی تا حد زیادی وابسته به دانش اقتصاد کلان و تحلیل بنیادی است. سرمایه گذارانی که به این دو دانش مسلط هستند، می‌توانند علاوه بر کسب موفقیت در شناخت ارزهای قوی و ضعیف در فارکس و معامله بر همین اساس در سایر بازارهای مالی همچون طلا و بورس با آگاهی از چرخه‌های اقتصادی در بهترین زمان ممکن وارد بازار شده و در بهترین زمان ممکن از آن خارج شوند.

• در دوره اقتصاد کلان و فاندامنتال فارکس، تمام موضوعات اقتصادی مربوط به بازارهای مالی و تحلیل بنیادی فارکس به زبانی ساده و کاربردی آموزش داده می‌شوند.

آشنایی با شاخص‌های بورسی

شاخص‌های بورس یکی از انواع شاخص‌ها هستند که روند بازدهی بخشی از بازار سرمایه را نشان می‌دهند. هر شاخص از مجموعه‌ای از دارایی‌های مالی (به عنوان مثال سهام) تشکیل شده و میانگین تغییرات قیمت این دارایی‌ها را بدون وزن دهی یا بر اساس نوع خاصی از وزن دهی محاسبه می‌کند. مهمترین کاربرد شاخص‌های بورس، تحلیل روند قیمت در بخش‌های مختلفی از بازار است. البته شاخص‌ها برای ارزهای خارجی، کامودیتی‌ها و سایر ابزارهای مالی نیز ساخته شده و روند آنها توسط سرمایه گذاران دنبال می‌شود.

از مهمترین شاخص‌های بورس دنیا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شاخص داو جونز
• شاخص S&P500
• شاخص نزدک
• شاخص راسل 2000
• شاخص دلار
• شاخص Euro Stoxx 50
• شاخص FTSE 100
• و ... .

در این مقاله به انواع شاخص‌های اقتصادی پرداخته و دانستیم که برخی از آنها مانند شاخص CPI جز شاخص‌های پسرو یا گذشته نگر و برخی دیگر مانند شاخص خرده فروشی، پیشرو یا آینده نگر هستند. از آنجایی که موفقیت در تمام بازارهای مالی وابستگی زیادی به شناخت شاخص‌های اقتصادی دارد، پیشنهاد می‌کنیم حتما یادگیری آنها را در برنامه خود قرار دهید.

 

موضوعات دیگری در اقتصاد:

توسعه اقتصادی چیست؟| انواع شاخص‌های توسعه اقتصادی

کیک اقتصادی چیست؟

انواع تورم در اقتصاد

اثرات تورم در اقتصاد

اَبَر تورم چیست؟ | راههای مقابله با تورم پُر سرعت

رکود تورمی (Stagflation) چیست؟

سیاستهای پولی | سیاست‌های پولی انقباضی و انبساطی

سیاست‌ مالی

تاثیرات افزایش نرخ بهره در اقتصاد و فارکس

تاثیرات کاهش نرخ بهره در اقتصاد و فارکس

عرضه و تقاضا چیست؟

سوالات متداول

۱- شاخص چیست و انواع آن کدامند؟

شاخص، ابزاری برای سنجش تغییرات گروهی از داده‌ها است. بر اساس به کارگیری شاخص در هر زمینه می‌توان آن را به انواع مختلفی تقسیم بندی کرد. برای مثال، می‌توان به شاخص‌های اقتصادی همچون نرخ بهره و تولید ناخالص داخلی اشاره کرد. شاخص‌ها در بازارهای مالی نیز به کار برده می‌شوند. برای مثال می‌توان به شاخص‌های بورس (شاخص S&P500، شاخص نزدک، شاخص کل بورس تهران)، شاخص‌های ارزی (شاخص دلار) و سایر انواع شاخص‌ها در بازار فارکس اشاره کرد.

۲- مهمترین شاخص‌های اقتصادی کدامند؟

مهمترین شاخص‌های اقتصادی عبارتند از تولید ناخالص داخلی (GDP)، تولید ناخالص ملی (GNP)، شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI)، تورم،‌ نرخ بهره، نرخ بیکاری و ... .

۳- چطور می‌توان شاخص‌های اقتصادی در ایران را دنبال کرد؟

برای دنبال کردن شاخص‌های اقتصادی ایران می‌توانید به سایت مرکز آمار ایران مراجعه کنید.

۴- شاخص رشد اقتصادی چیست؟

رشد اقتصادی یکی از متغیرهای اقتصاد کلان است که افزایش تولید کالاها و خدمات در یک کشور را در یک بازه معین نشان می‌دهد. برای اندازه گیری رشد اقتصادی، معمولا از شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP) یا تولید ناخالص ملی (GNP) استفاده می‌شود.