کلیه حسابها و صورتهای مالی باید از این اصول و مقررات پیروی کنند. چارچوب اولیه و زیربنایی حسابداری بر اساس مفروضات شکل میگیرد و سپس از طریق اصول حسابداری شکل عملی بهخود میگیرد. به طور کلی این اصول، قواعد و رهنمونهایی هستند که عملیات مالی بر اساس آنها اندازهگیری میشوند. درواقع، اصول حسابداری چراغ و نقشه راه برای تهیه و ثبت اطلاعات مالی هستند که نحوه اندازهگیری و تعیین سود را مشخص میکنند.
یکی از رایجترین اصول پذیرفته شده در جهان، استاندارد بینالمللی گزارشگری مالی انگلستان (GAAP) است. در حال حاضر هیچ قانونی برای اجرای این استانداردها وجود ندارد؛ اما با این حال، چارچوبهایی وجود دارند که استاندارد بودن این اصول را تعیین میکنند.
-- اصل تحقق درآمد (Revenue principle)
-- اصل بهای تمام شده (cost principle)
-- اصل افشای کامل (Full Disclosure Principle)
-- اصل تطابق درآمد (matching principle)
بعد از آشنایی با مفهوم قواعد حسابداری، بهتر است نگاهی هم به تعاریف این ۴ اصول داشته باشیم.
1. معرفی اصل تحقق درآمد (Revenue principle)
درآمد باید هنگامی که کسب میشود ثبت شود و نه قبل از آن. به عبارت دیگر،قانون کلی برای شناخت درآمد، قابل اندازه گیری بودن و قابل اتکا بودن آن است. با توجه به اصل تحقق درآمد، شناسایی درآمد در زمان دریافت وجه صورت نمیگیرد، بلکه به محض تحقق انجام میشود. درواقع برای ثبت درآمد باید سه شرط زیر وجود داشته باشد:
-- میزان درآمد باید معقول و قابل اندازهگیری باشد.
-- قابلیت وصول آن مطمئن و معقول باشد.
-- تمامی فعالیتهای مربوط به تحصیل درآمد کامل شده باشند.
2. معرفی اصل بهای تمام شده (cost principle)
کلیه مبادلات طبق اصل بهای تمامشده در تاریخ وقوع بهعنوان بهای تمامشده در دفاتر ثبت میشوند. منظور از بهای تمامشده، ارزش مبادله نقدی دارایی در تاریخ تحصیل آن است. طبق این اصول، بدهیها هم معادل وجه نقد جاری مبادله، مورد اندازهگیری قرار گرفته و ثبت میشوند. اگر دارایی واحد تجاری از طریق مبادلات غیر پولی تحصیل شود، ارزش متعارف آن با ارزش متعارف دارایی مشابه در بازار در زمان انتقال مالکیت برابر است. درواقع برای ثبت در دفتر، بهای تمام شده تاریخی در ترازنامه ثبت میشود نه ارزش روز آن دارایی.
بهطور کلی در این اصل، ارزش دارایی در طول سالیان متوالی مورد توجه قرار نمیگیرد. همچنین توجهی به ارزش پول در گذر زمان نخواهد شد. با این حال اصل بهای تمامشده، واقعی و قابل اتکا بوده و قابلیت ردیابی دارد. از طرف دیگر، نشاندهنده ارزش متعارف دارایی در زمان تحصیل است.
3. معرفی اصل افشای کامل (Full Disclosure Principle)
اصل افشای کامل روی افشای اطلاعات با اهمیت مربوط به واحد تجاری تاکید دارد. بهاین معنی که کلیه رویدادها و وقایع مهم واحدهای تجاری، باید بهصورت مناسب و کامل افشا شوند. این اطلاعات میتواند بهصورت یادداشتها و ضمائم باشد که حاوی گزارشاتی از عملکرد مالی واحد تجاری است. البته این اصل به معنای افشای کامل هر چیزی نیست، بلکه باید هزینه تهیه و افشاء و همچنین مربوط بودن آن، مورد توجه قرار گیرد.
4. معرفی اصل تطابق درآمد (matching principle)
یکی دیگر از اصول حسابداری، اصل تطابق درآمد است. طبق این اصل، هزینههای انجام شده باید به حساب دورهای که درآمد در آن تحصیل شده منظور شوند. به این ترتیب سود در هر دوره، تفاوت بین درآمدهای تحصیل شده و هزینههای تحمیل شده را نشان میدهد. در این اصل، هزینههایی که در دوره جاری انجام میشوند بهعنوان دارایی در صورتهای مالی ثبت میشوند. بهطور کلی، این اصل میگوید که هزینههای متحمل شده و درآمدهای تحصیل شده باید در همان دوره شناسایی و ثبت شوند. برای شناخت هزینهها ۴ مبانی مختلف وجود دارد که در ادامه با آنها آشنا میشوید.
📌 تخصیص منطقی
وقتی انتفاع از یک دارایی بیش از یک دوره مالی زمان ببرد و ارتباط منطقی و مستقیم با رویدادهای هزینه و درآمد نداشته باشد، باید بهای تمامشده دورههای مالی به روش منطقی یا سیستماتیک سرشکن شوند.
📌 ارتباط مستقیم بین درآمد و هزینه
بعضی از هزینهها رابطه مستقیمی با درآمد شناسایی شده در یک دوره مالی دارند. به همین دلیل به محض تحقق درآمد، داراییهایی که مصرف شدهاند بهعنوان هزینه شناسایی میشوند.
📌 شناخت بلادرنگ
وقتی بین درآمد و هزینه ارتباط خاصی وجود نداشته باشد، کل مخارج متحمل شده، بلادرنگ بهعنوان هزینه دوره شناسایی میشود.
📌 هزینه بدون منافع جاری
این نوع هزینهها و تعیین آنها در دورههای مختلف غیرممکن است. به همین دلیل انتظار منافع جاری و آتی برای آنها غیرقابل تصور است.
بررسی اهمیت اصول حسابداری
تا اینجا با مفهوم اصول حسابداری آشنا شدیم. حال شاید این سوال در ذهن شما ایجاد شود که چرا این اصول اهمیت دارند؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که اصول حسابداری از مهمترین مفاهیمی است که میتوان با آگاهی از آن به انجام امور مالی پرداخت.
همه شرکتهایی که اقدام به انتشار اطلاعات مالی خود برای عموم مردم میکنند، برای تهیه اطلاعات خود از این اصول پیروی میکنند. اصول استاندارد حسابداری ترکیبی در جهان پذیرفته شده است. همچنین این اصول چارچوب معینی را برای نرمافزارهای حسابداری فراهم میکند.
چرا به اصول حسابداری نیاز داریم؟ از آنجایی که این اصول با تنظیم چارچوبهای مختلف، باعث شفافیت اطلاعات شرکتها میشوند، میتوانند سرعت روند تهیه اطلاعات شرکتها را تسریع بخشند. این اصول مانند تئوریهای از پیش تعیین شده، کمک زیادی به حسابداران برای انجام امور مالی میکنند.
توانایی ارتباط برقرار کردن با اطلاعات اقتصادی یا استفاده از زبانی قابل قبول و قابل فهم از شغلی به شغل دیگر، از اهداف اصلی یادگیری اصول حسابداری است. با استفاده از اصول حسابداری میتوان با تسلط به انجام امور مالی پرداخت و در زمینه ثبت اموری مالی و تحلیل نیز تجربه کافی کسب نمود.
آشنایی با ۵ روش شناسایی درآمد در اصول حسابداری
همانطور که پیشتر اشاره کردیم، یکی از اصول اصلی حسابداری، تحقق درآمد است. به همین دلیل، بهتر است با روشهای مختلف شناسایی درآمد در حسابداری نیز آشنا شوید.
-- روش وصول: از این روش در مواقعی که دریافت وجه نامطمئن باشد استفاده میشود. درواقع فروشنده باید برای ثبت درآمد منتظر دریافت وجه بماند.
-- روش فروش: در این روش درآمد را در مقطع فروش به ثبت میرسانند.
-- روش اقساطی: همانطور که از عنوانش پیداست، برای فروشهای اقساطی مورد استفاده قرار میگیرد.
-- روش درصد پیشرفت کار: از این شیوه برای خدمات و فعالیتهای بلندمدت استفاده میکنند. در این حالت درآمدها به تدریج و با انجام کار شناسایی و ثبت میشوند. از این روش وقتی استفاده میشود که درصد تکمیل کار قابلیت برآورد داشته باشد.
-- روش تکمیل کار: معمولا از این روش برای فعالیتهایی که اتمام آنها سالها طول میکشد استفاده میشود. حتی ممکن است از این روش در پایان تکمیل کار استفاده و درآمد را ثبت کنند.
استفاده از اصول حسابداری چه مزایایی دارد؟
نکات مهم اصول حسابداری
همانطور که گفتیم، این اصول قوانین و قواعد حاکم بر حسابداری هستند. با استفاده از این اصول، زمینه برای حسابرسی دقیقتر صورتهای مالی فراهم میشود. بهرهگیری از این اصول و قوانین مزایای دیگری هم دارد که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
✅ قابل انعطاف هستند
از اصلیترین مزایای اصول حسابداری میتوان به منعطف بودن آنها اشاره کرد. به این معنی که برای تمامی مشاغل، موسسات و کسبوکارها قابل استفاده هستند. این اصول شیوهای قابلفهم برای همه شرکتها یا موسسات فراهم میکند تا با استفاده از آنها صورتهای مالی را محاسبه کنند.
✅ حسابرسی را سادهتر میکند
رعایت دقیق اصول حسابداری، باعث سادهسازی روند حسابرسی میشود. حسابرسان وظیفه بررسی و تطبیق صورتهای مالی را دارند. اگر روند اصول در حسابداری به خوبی رعایت شده باشد، کار حسابرسی هم سادهتر خواهد بود.
✅ قابلیت مقایسه دارد
اگر این اصول در مجموعه اقتصادی بهدرستی رعایت شوند، مقایسه شرکتها با یکدیگر بهسادگی انجام خواهد شد. درواقع با این کار میتوان وضعیت شرکت را با رقبا مورد سنجش قرار داد. این مزیت فوقالعاده امکان رشد و پیشرفت کسبوکار شما را فراهم میکند.
آشنایی با ۵ مورد از مهمترین مفروضات حسابداری
تا اینجا بهطور کامل با اصول حسابداری و کاربرد آنها آشنا شدیم. علاوهبر این اصول، چندین فرض هم در حسابداری وجود دارد. آشنایی با این مفروضات در شناسایی صورتهای مالی اهمیت بالایی دارد. درواقع این مفروضات منبع و منشا تنظیم صورتهای مالی هستند که عبارتند از:
-- فرض عینیت (objectivity assumption)
-- فرض هزینه (expense assumption)
-- فرض تداوم فعالیت (continuity assumption)
-- فرض تفکیک شخصیت (separate entity assumption)
-- فرض واحد اندازه گیری (measuring unit assumption)
آشنایی با آنها برای هر حسابدار ضروری است. در ادامه با ۵ مورد از این مفروضات آشنا میشویم:
1. فرض عینیت (objectivity assumption)
فرض عینیت به ما میگوید که در ثبت گزارشهای مالی، باید از دادهها و اطلاعات واقعی و عینی استفاده نمود. درواقع نباید برای ارائه اطلاعات به ذهنیت تکیه و اعتماد کرد. بههمین دلیل، ثبت تمامی دفاتر باید با اصول و دادههای عینی انجام شود.
2. فرض هزینه (expense assumption)
فرض هزینه در برابر اصل درآمد قرار میگیرد. وقتی واحد یا مجموعه تجاری، خدمات یا محصولی را دریافت میکند، فرض هزینه اتفاق میافتد. طبیعی است که وقتی محصول یا خدماتی را دریافت میکنید، باید هزینه آن را پرداخت کنید؛ فرقی نمیکند پرداخت این صورتحساب چه زمانی انجام شود. این فرض با اصول حسابداری هم در ارتباط است.
3. فرض تداوم فعالیت (continuity assumption)
بر اساس این اصل، فرض بر این گذاشته میشود که فعالیت کسبوکار برای مدت طولانی پابرجا خواهد ماند. البته این اصل زمانی کارایی بیشتری خواهد داشت که نتایج عدم تداوم هم در نظر گرفته شوند. از طرف دیگر، اگر فعالیت واحد تجاری ادامه پیدا نکند، ممکن است داراییها ارزش فروش مجدد نداشته باشند. به این ترتیب، نحوه ارزشگذاری داراییها هم پیچیدهتر میشود. درواقع وقتی کسبوکاری به فعالیت خود ادامه نمیدهد، تضمینی هم برای فروش داراییهای اولیه آن وجود نخواهد داشت.
4. فرض تفکیک شخصیت (separate entity assumption)
این فرض به ما میگوید که هر کسبوکار فارغ از صاحبانی که دارد، دارای شخصیتی جداگانه است. با تکیه به این فرض، هر واحد اقتصادی یا تجاری بهعنوان شخصیت و مستقل از صاحبان درنظر گرفته میشود. با استفاده از این اصل، کسبوکارها بهراحتی تعریف شده و متمایز میشوند.
5. فرض واحد اندازهگیری (measuring unit assumption)
با استفاده از فرض اندازهگیری، پول رایج در واحد تجاری، واحد اندازهگیری مناسب آن کسبوکار در نظر گرفته میشود. با توجه به این اصل، واحد اندازهگیری برای یک کسبوکار در ایران ریال و در ترکیه لیر است. البته در این فرض باید شرایطی، مثل تورم، تقلیل قیمت، میزان قدرتخرید و … هم مورد توجه قرار گیرد.
کلام آخر
در این مطلب به بررسی اصول حسابداری پرداختیم. یادگیری و آشنایی با این اصول برای هر حسابداری ضروری است. درواقع این اصول دروازه ورود به این علم و حرفه هستند. اگر این اصول را متوجه نشوید، حسابداری را هم یاد نخواهید گرفت. بهطور کلی ۴ اصل اساسی تطابق درآمد، افشای اطلاعات، تحقق درآمد و بهای تمام شده در حسابداری وجود دارد. این اصول نحوه تهیه و تنظیم صورتهای مالی در یک واحد اقتصادی را بیان میکنند. درواقع استفاده از آنها باعث سهولت در روند ثبت اطلاعات مالی میشود.
اجرای صحیح و مناسب این اصول در هر کسبوکاری مزایای زیادی به همراه دارد. یکی از این مزایا، ساده کردن روند حسابرسی صورتهای مالی است. اگر صورتهای مالی بهدرستی و بر اساس این اصول تهیه شوند، مشکلی برای حسابرسی پیش نخواهد آمد. موسسه محاسبان یکی از بهترین آموزشگاههای حسابداری در اصفهان در زمینه حسابداری است که اصول حسابداری را با بهرهگیری از بهترین اساتید این حوزه آموزش میدهد. شما میتوانید اصول این رشته را در این موسسه بهطور تمام کمال آموزش دیده و بر آن مسلط شوید.
مانند هر علم دیگری که اصولی دارد، حسابداری هم دارای اصولی است که از آن با نام اصول حسابداری یاد میشود. این اصول در علم حسابداری مانند قانون اساسی برای یک کشور است. یا مثلا وقتی در ریاضی میگوییم اعداد بر صفر بخش پذیر نیستند، یک اصل در ریاضی است. در منطق اصلی وجود دارد مبنی بر اینکه جمع نقیضین محال است، یعنی امکان ندارد در یک نقطه مکانی و زمانی از زمین هم شب باشد و هم روز!
بنابراین وقتی به مفروضات اصول حسابداری میپردازیم، داریم از اصولی کلی صحبت میکنیم که بر روح این علم سوار است. پس با ما همراه باشید تا به صورت کامل درباره اینکه اصول حسابداری چیست توضیح دهیم.
مفروضات حسابداری یا اصول حسابداری چیست؟
یکی از سوالاتی که در چیستی حسابداری باید به آن پرداخت اصول این علم است. اصول حسابداری که در انگلیسی به آن GAAP (Generally accepted accounting principles) گفته میشود، قوانین و دستورالعملهایی است که شرکتها برای گزارش اطلاعات مالی باید از آنها پیروی کنند. در واقع این اصول استاندارد، نوعی الگوی انجام کار هستند که مدیر مالی یک شرکت باید در بخشهای مختلف حسابداری از آنها استفاده کنند.
در تعریف اصول حسابداری که به آن مفروضات حسابداری هم گفته میشود، باید به تعدادی دستورالعمل اشاره کنیم که در این میان بعضی از این اصول اهمیت بیشتری دارند.
طبق این اصل، درآمد تنها زمانی تحقق مییابد که شناسایی شود، یعنی چه پولی دریافت کرده باشید چه نه، آن درآمد باید شناسایی شده باشد.
برای تجزیه و تحلیل معاملات مالی نیاز به محصول، خریدار و فروشنده داریم. یکی از اصول مهم حسابداری اصل درآمد است که در صورت فروش محصول یا ارائه خدماتی خاص مورد استفاده قرار میگیرد. در واقع مهمترین اصل در فرایند فروش اصل درآمد یا تحقق است.
بیشتر بخوانید:
از کجا و چگونه کد مالیاتی بگیریم
در مبانی حسابداری حصول درآمد ناشی از جمعآوری پول نقد نبوده و به شکلی از معامله اختصاص مییابد که خریدار، مالک قانونی کالا یا محصول فروخته شده از طرف فروشنده میشود.
در اصل درآمد، تمام عملیات مربوط به کسب درآمد باید به صورت تکمیل شده و بدون نقص صورت بگیرد. همچنین این درآمد باید قابلیت اندازهگیری داشته باشد.
مثال اصل تحقق درآمد در اصول حسابداری
روشهای شناسایی درآمد
در اصول حسابداری، درآمد به روشهای مختلفی شناسایی میشود که در هر کدام از این روشها به شکل ویژهای ثبت میشود. در ادامه به بعضی از این روشها اشاره میکنیم.
وصول: در روش وصول، ثبت درآمد زمانی صورت میگیرد که وجه مورد نظر دریافت شده باشد.
فروش: هر زمان معامله به فروش برسد، درآمد نیز در همان زمان به ثبت میرسد.
تکمیل کار: بعضی از پروژهها و خدمات مدت زمان زیادی طول میکشد تا به سرانجام برسند، در این موارد درآمد هنگامی ثبت میشود که کار تکمیل شده باشد.
اقساط: با توجه به عنوان این روش، ثبت درآمد در طول زمان و با پرداخت اقساط انجام میشود.
در مفروضات حسابداری باید به اصل مهم دیگری تحت عنوان بهای تمام شده اشاره کنیم. منظور از بهای تمام شده، دارایی به دست آمده بر مبنای بهای تمام شده تاریخی آن است.
در واقع بهای تمام شده بر اساس نرخ روز محاسبه نشده و منطبق با بهای تمام شده تاریخی دارایی مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. این اصل در ترازنامه پایان سال ذکر شده و مورد محاسبه قرار میگیرد.
از مهمترین مزایای این اصل در تعریف اصول حسابداری باید به حقیقی بودن و قابلیت رسیدگی آن اشاره کنیم.
همچنین این اصل ارزش واقعی دارایی را نشان میدهد. از آنجا که اصل بهای تمام شده به صورت تاریخی مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد، تغییرات صورت گرفته ارزش پول در طول زمان بر روی آن اثری نخواهد داشت. در مورد ارزش دارایی نیز این امر صدق میکند.
بیشتر بخوانید:
بررسی چیستی حسابداری آنلاین و اهمیت بهرهگیری از آن
مثال اصل بهای تمام شده در مفروضات حسابداری
مثال برای اصل بهای تمام شده در اصول حسابداری
شما برای ادامه فعالیت کسب و کار خود یک واحد آپارتمان تجاری در اختیار دارید، براساس اصل بهای تمام شده، این واحد آپارتمان باید در ترازنامه (بهای تمام شده تاریخی) لحاظ شود.
اصل سوم در مفروضات حسابداری – اصل هزینه (expense principle)
همانطور که از نام این اصل مشخص است، در ازای دریافت محصول یا خدماتی مشخص شما مجبور به پرداخت هزینه هستید. این اصل نقطه مقابل اصل درآمد بوده و دریافت هر نوع محصول و خدمات در کسب و کارهای مختلف شامل اصل هزینه میشود.
این موضوع که هزینه در زمان مقرر یا چند روز بعد از دریافت پرداخت شود نقشی در ماهیت اصل هزینه نداشته و در نهایت در این معامله شخص باید هزینه دریافت خدمات یا محصول را بپردازد.
یکی دیگر از موارد مهم در مفروضات حسابداری، اصل تطابق هزینه با درآمد است. تمام دادهها در حسابداری زمانی تأیید و ثبت میشوند که در فرایند خرید و فروش، محصول یا خدماتی فروخته شده باشد و در مقابل هزینهای پرداخت شده باشد.
به عنوان مثال اگر شما صاحب کسب و کاری باشید، زمانی میتوانید هزینههای پرداخت شده را با درآمد نهایی تطبیق دهید که هزینههای کلی را به عنوان شاخص در نظر بگیرید.
به این ترتیب در تعریف اصول حسابداری، زمانی درآمد به ثبت میرسد که محصولی به فروش رسیده باشد و همچنین تأیید هزینهها در صورت دریافت محصول ثبت میشود.
سایت naukri.com نیز نکات جالبی درباره اصول حسابداری نوشته است؛ این سایت این اصول را توسعه داده و 12 مورد بر شمرده است، برای اطلاعات بیشتر میتوانید این مقاله را بخوانید. [مقاله به زبان انگلیسی است.]
مثال برای اصل تطابق هزینه و درآمد
مهمترین نکته در مفروضات حسابداری، استفاده از دادههای عینی است. در تمام گزارشهای حسابداری از دادههای عینی به جایدادههای ذهنی استفاده میشود.
به این جهت که میزان اعتماد و اطمینان بیشتری نسبت به اصل عینیت وجود دارد. در گزارشهای مالی تمامی اعداد و دادهها باید قابلیت ردیابی داشته و به صورت حقیقی ثبت شده باشند.
بیشتر بخوانید:
داشبورد مدیریتی چیست و چه کاربردهایی دارد؟
مثال برای اصل عینیت در اصول و مفروضات حسابداری
بر اساس این اصل، تمامی گزارشها، دادههای مربوطه و رویدادهای مالی باید به صورت کامل و بدون پنهان ماندن واقعیت، ارائه شده و افشا شوند. در واقع این اطلاعات افشا شده نقش مهمی در تصمیمگیریها و پیشرفت یک پروژه دارد.
مثال اصل افشای کامل در اصلهای حسابداری
این اصل به تفکیک هویت کسب و کار از شخصیت صاحبان کسب و کارها میپردازد. در حسابداری هر کسب و کاری یک هویت مستقل دارد که بر اساس این اصل، تمام دادهها و اطلاعات مالی به صورت مجزا بررسی میشوند.
مثال اصل تفکیک شخصیت در مفروضهای حسابداری
یکی دیگر از عناوین مهم، اصل استمرار یا تداوم است. بعضی از پروژهها و شرکتها تداوم فعالیت خود در حوزه مربوطه را برای سالهای متمادی پیشبینی کردهاند.
براساس این اصل میتوان به جای بررسی و ثبت هزینهها به صورت یک جا، اطلاعات و دادههای مالی را در چندین دوره در طولانی مدت مورد بررسی قرار داد.
مثال اصل تداوم فعالیت در اصول حسابداری
نتیجه گیری از مطلب چیستی اصول حسابداری
در بالا به هشت اصل حسابداری پرداختیم. البته اصل دیگری هم وجود دارد به نام فرض واحد اندازهگیری (unit-of-measure assumption) که در واقع به پول رایج آن کشوری که کسب و کار در آن واقع شده اشاره میکند. به عنوان مثال در ایران که واحد پول ریال است باید به ریال و در اروپا باید به یورو، محاسبات انجام شود.
قوانین و دستورالعملهای موجود در مفروضات حسابداری به مدیران مالی و حسابداران هر مجموعه در گزارشگیری دقیق و تجزیه و تحلیل کامل دادهها کمک میکند. این مفاهیم در بررسی دقیق و قانونی معاملات مالی نقش مهمی دارند.
اصول حسابداری در نهاد یا منبع مشخصی به صورت رسمی ثبت نشده؛ اما این اصول در کشورهای مختلفی مورد استفاده قرار میگیرند.
یک حسابدار در اولین قدمهای خود باید بداند اصول حسابداری چیست و با آنها کاملا آشنایی داشته باشد. به نوعی این اصول، الفبای حسابداری است که و قواعد کلی حاکم بر روح این حرفه است.
آنچه در این صفحه میخوانید:
https://nuracashflow ir/accounting-principles/
https://nuracashflow ir/accounting-principles/#:~:text