شامل عنوان‌های کامل و مکرر مقاله ( Running title )، نام و نام خانوادگی، مرتبه علمی نویسندگان، نام مؤسسه یا محل کار (مرکز تحقیقات، پژوهشکده؛ دانشکده، دانشگاه یا محل اشتغال)، تعیین نویسنده مسؤول به همراه نشانی پستی، شماره‌های تلفن و نمابر محل کار، تلفن همراه و پست الکترونیکی. تمامی این مشخصات باید به هر دو زبان فارسی و انگلیسی نوشته شود
نکته ۱ :از آوردن اختصارات (Abbreviation) در عنوان خودداری شود.
کد ارکید و ایمیل
پیشنهادی
مقطع تحصیلی، رشته تحصیلی، گروه علمی، دانشکده، دانشگاه، شهر، کشور
برای نمونه:
- دانشجوی دکترای روابط بین الملل، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
- دانشیار مدیریت فناوری، گروه مدیرت فناوری اطلاعات، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده(Abstract) : باید معرف محتوای اصلی مقاله باشد و الزاماً باید ساختارمند بوده (Structured abstract) و بیش از ۲۵۰ کلمه نباشد. چکیده مقاله شامل زیرعنوان‌های ذیل است: اهداف، مواد و روشها، یافتهها، نتیجه‌گیری
نکته ۳ :چکیده انگلیسی نیز باید منطبق با ساختار چکیده مقاله فارسی به انضمام آدرس، تلفن و آخرین مرتبه علمی و نام سازمان متبوع (affiliation) به انگلیسی تنظیم شود.
در تنظیم چکیده موارد زیر رعایت شود:
- در مواد و روشها، نوع پژوهش، طرح پژوهش (Research Design)، زمان و مکان اجرا، جامعه پژوهش، حجم نمونه و روش نمونه گیری، روش و ابزار گردآوری اطلاعات، و روش آماری تحلیل یافتهها آورده شود.
- در یافتههای مقالات کمی، نتایج مهمترین اهداف پژوهش همراه با ذکر مقادیر عددی (میانگین و انحراف معیار)، (p- value) در صورت معنی دار بودن تفاوتها یا ارتباط‌ها بیان شوند. و در یافتههای مقالات کیفی، قسمت یافتهها در رابطه با سؤال اصلی پژوهش توصیف شده و حمایت یافتهها با روایت از شرکت کنندگان، طبقات، مفاهیم یا درونمایه‌های اصلی با زیر مجموعه آنها به همراه نقل قول‌های مستقیم مشارکت کنندگان یا داده‌های اولیه ثبت شده توضیح داده میشود.
- درنتیجه گیری به جمع بندی نویسنده در مورد پاسخ به سوال پژوهش بر اساس یافتههای حاصل از این مطالعه و پیشنهاد کاربردی اشاره شود.
چکیده از نظر حجم به چکیده مبسوط یا توسعه یافته بین یک یا حداکثر شش صفحه با شکل و توضیح براساس ساختار مقاله
- چکیده مسبوط ساختاری مشابه با مقاله‌های کامل علمی پدارد. پس در گزارش خلاصه مبسوط بیش از هر چیز بر روش‌شناسی پژوهش و بحث و تفسیر یافتهها و نتایج تاکید میشود.
- چکیده مبسوط بین دو یا چهار صفحه(براساس ساختار علمی مقاله)
چکیده گسترده و مقاله کامل تقریباً یکسان هستند. تفاوت اصلی این است که خلاصه مقاله تمایل دارد تا حدی کوتاه تر از مقاله کامل باشد. من خلاصه مقالات گسترده‌ای را از 2 صفحه تا 6 صفحه دیده ام، در حالی که مقالات کنفرانس بسته به فضای اختصاص داده شده از 4 تا 12 یا 15 میباشد.
چکیده مبسوط فقط یک چکیده طولانی نیست. چکیده گسترده باید حاوی منابع، مقایسه با کارهای مرتبط و سایر جزئیات باشد که در یک مقاله علمی انتظار می‌رود اما به صورت برخی از مواردی که میتواند در یک چکیده گسترده حذف شود، به عنوان مثال، کارهای آینده، جزئیات بسیار خاص آزمون‌ها، اطلاعات نهادی و انشعابات مربوط به ایده‌های اصلی چکیده نیست." (ویلیام پوگ د. مشاوره به نویسندگان چکیده‌های گسترده.)
چکیده تمدید شده
"یک مقاله ایده آل باید منتقد را در 5 دقیقه اول خواندن، در مدت زمان 15 دقیقه هیجان زده و در 45 دقیقه راضی کند.
این تست‌ها، هر چقدر هم که تحقیق شما خوب باشد، ممکن است رد شود. "
بین چکیده و خلاصه مقاله تمایز است. معمولا چکیده مقاله‌ای که قبل از ارسال اصل مقاله برای یک مجله ارسال میگردد، چکیده مقاله پیشین نامیده میشود که با چکیدهای که در پایان مجلات آورده میشود چکیده پسین تفاوت اساسی دارد).
چکیده مقاله قسمتی است که خواننده بعد از جذب شدن توسط عنوان مقاله به آن نگاه کرده و آنرا می‌خواند، چکیده علاوه بر کوتاه بودن باید بطور معنی داری خلاصه شده و حاوی مطالب اصلی و مهمترین یافتههای مسلم مقاله باشد.
چکیده باید حاوی بخشهای زیر باشد:
حقایق واصول بکار برده شده
روشها
نتایج اصلی
اهمیت نتایج و تعبیر و تفسیر آنها
چکیده مقاله باید حاوی مطالب و حقایق یافت شده در کار تحقیقی، و مهمترین نتایج و میزان اهمیت کار انجام شده بوده ومعنی هر یک از یافتهها را بیان نماید. نباید در چکیده مطالبی رابیان نمود که در مقاله نیامده است بلکه بایدیافته‌‌های مرتبط بامقاله را در برداشته و دقیق باشد . نباید در قسمت چکیده از عباراتی مثل "اهمیت یافتهها در این مقاله بحث شده است..." استفاده نمود زیرا این‌عبارت و نظایر آن هیچگونه اطلاعاتی را به خوانندگان نمی دهند و غیر مفید هستند و فقط محدودیت استفاده از کلمات را برای شما بیشتر میکنند.(سقف150کلمه)- . بجای اینها باید یافتهها راذکر نموده و بیان کنید که چرا این یافتهها مهم هستند.
چهار جزء اصلی هر چکیده عبارتند از:
1- یافته‌‌هایتان، یا چیزی که قصد یافتن آنرا داشته‌اید. این موضوع ممکن است قبلا در قسمت عنوان‌مقاله ذکر شده باشد.
2- اگر روشهای بکار برده شده در کار تحقیقی جالب هستند توضیحی راجع به آنها ذکر کنید در غیر اینصورت لزومی به اینکار نیست.
3- نتایج اصلی کار را همراه با تعابیراصلی آنها بصورت شفاف وواضح ذکرکنید.هرگزنبا ید از توصیفات مبهم استفاده نمائید. تعبیر و تفسیر از نتایج را براساس اهمیت، کاربرد و استنباط از آنها ذکر نمائید.
4- حجم یک چکیده نباید بیش از 150کلمه باشد.
هر یک از موارد فوق را حداکثر در چند جمله ذکر نموده و از کلمات اختصاری که در متن استفاده نموده‌ایدو یا خود آنها را مخفف کرده و به اختصار آورده اید، در قسمت چکیده استفاده ننمائید. در چکیده از اشکال و جداول استفاده ننموده و به‌آنها آدرس هم ندهید. از عبارات ساده و مسلم همراه با مقادیر و اعداد استفاده کنید. مثلا بنویسید:"هشتادوشش درصد ( 86%) بیماران بعد از درمان سلامت خود را به دست آوردند"
در چکیده جملات را طوری ننویسید که نیاز باشد به منبعی آدرس بدهید ولی اگر لازم شد که درچکیده به منبعی آدرس دهید باید تمام مشخصات منبع یعنی: زمان چاپ، نام نویسندگان، نام مجله و غیره راذکر کنید .
ساختار چکیده:
نکات مهم در نوشتن چکیده مقاله
- معمولا در نوشتن بخش چکیده مقاله از افعال گذشته استفاده میشود.
- چکیده فقط شامل متن است، بدون هر جدول، فرم یا مرجعی. البته در برخی از مجلات که امروزه تعداد انها افزایش یافته، چکیده گرافیکی را نیز می‌پذیرند.
- تعداد کلمات چکیده بر حسب دستورالعمل مجلات مختلف، متفاوت است. اما بطور نرمال بین 100 تا 250 کلمه است.
- در یک چکیده معمولاً بخشهای مختلف دارای تعداد جملات استانداردی هستند: مقدمه یا زمینه (در حد یک جمله)، هدف (در حد یک جمله)، روشها (در حد دو جمله)، یافتهها (در حد یک یا دو جمله)، نتیجه‌گیری (در حد یک جمله).
- از آوردن اطلاعاتی که در متن مقاله وجود ندارد، در بخش چکیده خودداری کنید. سعی کنید مطالب و یافتههای مهم خود را حتماً آورده و مطالب زائد را حذف کنید و از نگاشتن نکات مبهم خودداری نمایید. خود را جای خواننده بگذارید و ببینید چه چیزهایی را بیشتر دوست دارد.
- تنها باید همانند یک داور بی طرف نتایج خود را گزارش شودو از ارزشیابی مقاله خود پرهیز شود. برای مثال نوشتن عبارت “در این مقاله پیشگام …” یا “ انتخاب نمونه با دقت بسیار انجام گرفت” به بی‌طرفی شما خدشه وارد می‌سازد.
به زبان ساده و قابل فهم بنویسید.
در متن شما باید یکپارچکی وجود داشته باشد، جملات قبلی و بعدی از نظر سیر موضوعی باید خط مشی مشخصی را دنبال کنند که همان موضوع اصلی تحقیق است.
لازم نیست سبک نگارش متن اصلی در چکیده نویسی حفظ شود؛ زیرا چکیده نویسی کاری فنی و علمی است نه کاری ادبی. با این حال بهتر است سبک و چینش مطالب در چکیده، آینه‌ای از سبک و نظم نویسنده باشد. مگر در مواردی که برای تغییر و اصلاح دلیل قانع کننده‌ای وجود داشته باشد.
انواع چکیده از نظر تمام نما، راهنما نما:
نمونه‌ای از یک چکیده ساختارمند مقاله
Summarizes existing informational methods used in psychological research, and illustrates the methods of calculating some of the measures. Chapter 1 develops quantitative expressions of uncertainty and redundancy from qualitative examples. Chapter 2 describes informational methods for analyzing sequences of events. Chapter 3 gives methods of describing rates of transmission of information and reviews pertinent research. Chapter 4 concerns possible applications of information measures, particularly to the study of perceptual problems of patterning. Appendices illustrate the calculation of information measures from variance statistics and provide convenient tables and a nomograph used in calculating information measures. 87 refs. (PsycINFO Database Record (c) 2016 APA, all rights reserved)
نمونه‌ای از یک چکیده ساختارمند مقاله
Abstract
Background The well-documented statistics regarding the academic struggles of incarcerated youth are disconcerting, and efforts to improve reading performance among this population are greatly needed. There is a dearth of research that provides rich and detailed accounts of reading intervention implementation in the juvenile corrections setting.
Objective The present study attempted to address this gap in the research base by developing a grounded theory of literacy intervention implementation in one juvenile correctional school.
Methods Qualitative methods were used for data collection (i.e., individual and focus group interviews) and analysis (i.e., grounded theory). Study participants included representatives from all facets of the facility, including education (both students and adults), security, and administration, to allow for a comprehensive examination of the context.
Results The context affected the faculty, staff, and students in different ways and influenced the commitment to and implementation of the intervention. Additionally, teachers’ experience and background seemed to influence their perception of the program. Individual student characteristics affected their motivation for participation.
Conclusions There were many contextual factors, some that contributed to the success of the intervention, and others that impeded its success. It is important that interventions being considered for implementation in challenging or atypical settings account for the contextual variables that can affect outcomes. In the current study, influential factors identified were related to the physical environment, leadership, teachers, security personnel, and the students’ backgrounds
نکته ۲: کلیدواژه‌ها بایستی در برگیرنده ۳ تا ۵ واژه کلیدی بر اساس MESH همراه با لینک کلید واژه در مش باشد.
کلیدواژه، به کلماتی که از متنی طولانی استخراج شده و در بسامدی بالا و البته غیر اتفاقی گویای موضوعات مهم آن متن است.توصیه میشود از کلمات خاص متن که اشاره به شخص، مکان و موضوعی منحصر به فرد است استفاده شود. کلیدواژه‌ها معمولاً برای متون علمی، تخصصی و خبر به کار می‌رود.
کلیدواژه در واقع کلمات (یا ترکیبات) خاصی هستند که با توجه به آنها یا جستجوی آنها در بانکهای اطلاعاتی میتوان به تحقیق انجام شده دست یافت. این کلیدها میتوانند چارچوب کلی بحث انجام یافته را نشان دهند.
معمولاً در انتهای چکیده، واژگان کلیدی(Key word) پژوهش را بیان میکنند تا به خواننده کمک کنند پس از خواندن چکیده مقاله و آشنایی اجمالی با روند تحقیق، بفهمد چه مفاهیم و موضوعاتی در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است.
کلید واژگان مقاله برای فیلتر کردن مقالات در یک پایگاهی که میلیونها مقاله در آن موجود است امری اساسی است. انتخاب کلیدواژه‌های حرفه‌ای و صحیح مزیت‌های بسیار زیادی دارد. مزیت اصلی کلید وازه‌ها در آن است که مقاله شما بعد از انتشار و چاپ آن بیشتر دیده میشود و مقاله‌ای که بیشتر دیده شود احتمال زیاد در مقاله‌های مختلف به عنوان رفرنس استفاده گردد که در نهایت باعث محبوب شدن و دیده‌شدن مقاله شما در بین مقالات دیگر میشود که خود این امر از لحاظ اصول علم سنجی فواید بسیار زیادی برای شما به ارمغان می‌آورد.
با توجه به حجم و محتوای مقاله، واژه‌های کلیدی در آخر چکیده بین ۳ تا ۶ واژه می‌آیند و با علامت نقطه ویرگول (؛) از هم جدا می‌شوند. کلیدواژه‌ها باید از واژگان اصلی مقاله باشند تا در بازیابی‌ها مورد استفاده قرار گیرند.
اصول کلیدی نگارش کلید واژگان در یک مقاله علمی
- در آغاز و برای اینکه شرایط مجله را در نوشتن صحیح مقاله رعایت کرده باشید به دستورالعملهای نگارش کلید واژگان آن مجله توجه نمایید. برخی مقالات در حیطه پزشکی از عناوین کلید واژگان معرفی شده در کتابخابه ملی پزشکی آمریکا استفاده میکنند. بسیاری از ژورنالها در دستورالعمل خود به وجود ۵ الی ۸ کلید واژه اشاره میکنند. بنابراین، برای نوشتن کلید واژگان یک مقاله در قدم اول حتماً به دستورالعمل معرفی شده توسط مجله دقت کنید.
- درباره اینکه چه عبارتی را به کار ببرید تا مرتبط به موضوع مقاله شما باشد فکر کنید. بهترین عبارت، عبارتی است که در قدم اول به عنوان مقاله شما مرتبط باشند و در قدم دوم عباراتی باشند که سایر پژوهشگران برای جستجی مقاله از آنها به وفور استفاده میکنند.
- در بند ۲ ما بیشتر از “عبارت” استفاده کردیم تا “کلمه”. دلیل این است که محققین و حتی خود شما بیشتر برای یافتن مقاله از یک عبارت یا جمله ککامل استفاده می‌کنید تا یک کلمه به خصوص. برای مثال اگر موضوع مقاله شما عوامل موثر در بروز افسردگی در دانشجویان باشد شما برای یافتن مقالات مشابه کلمه”افسردگی” را به تنهایی جستجو نمی‌کنند بلکه شاید از عبارت “افسردگی دانشجویان” یا عبارت “تعیین عوامل افسردگی دانشجویان” استفاده می‌کنید. بنابراین، از عباراتی استفاده کنید که شامل دو یا چهار کلمه باشند.
- از کپی کردن کلمات مورد استفاده شده در عنوان برای استفاده در کلیدواژگان بپرهیزید. دلیل این است که عنوان مقاله شما به تنهایی قابل سرچ است و شما میبایست از کلیدوازگانی استفاده کنید که محتوای عنوان شما را حمایت کنند. برای مثال، اگر عنوان پژوهش شما عوامل بروز افسردگی در دانشجویان میباشد میتوانید از کلید واژه “اختلالات روانی دانشجویان” به عنوان یکی از کلیدوازه‌ها استفاده کنید.
- کلمات کلیدی نباید بسیار کلی باشند. برای مثال، اگر شما مقاله‌ای با موضوع کشف تنظیم کننده‌های اپی ژنتیک جدید کار کرده‌اید، نباید کلیدواژه‌ای با عنوان “ژنتیک” یا “بیولوژی سلولی” استفاده کنید. چنین کلماتی دامنه محدود و خاص مقاله شما را برای خوانندگان منعکس نمی‌کنند. به جای ان بیشتر از کلماتی استفاده کنید که در چکیده مقاله از آنها استفاده کرده‌اید.
- اگر در مقاله خود از تکنیک یا روش خاصی استفاده کرده‌اید، مطمئن گردید که نام ان در عنوان مقاله و و کلیدواژه‌هایتان آمده باشد. بسیاری از افراد به این خاطر شاید مقاله شما را بخوانند یا جستجو کنند که از روش یا تکنیک خاصی استفاده کرده‌اید.
- از اشکال دیگر کلماتی که در عنوان مقاله‌تان آمده است در کلیدواژگاه استفاده کنید. برای مثال اگر موضوع مقاله شما در باره بیماری ایدز باشد میتوانید به جای بیماری ایدز از HIV استفاده کنید. در به کارگیری عبارات اختصاری مانند HIV قانونی وجود دارد. همانگونه که شما نیز می‌دانید تقریباً بسیاری از افراد در هر فیلدی که باشند با شنیدن عبارت HIV می‌دانند که آن به یک بیماری مرتبط است. اما عبارت ARC که مخفف نام یک فورمت در علوم کامپیوتری است برای همگان آشنا نیست. در اینجا میتوانید از عبارت “فورمت فایل ARC” استفاده کنید. آوردن ARC به تنهایی میتواند گمراه کننده باشد چون بسیاری حتی در علوم کامپیوتری نیز شاید نام ان را نشنیده باشند. اما “فورمت فایل ARC” میتواند جایگزین بسیار خوبی باشد.
- میتوانید از وبسایت‌های تولید کننده کلید واژه نیز استفاده نمایید. برای مثال این وب سایت متعلق به دانشگاه تگراس آمریکا امکان خوبی برای تولید کلیدواژگاه برای شما بر اساس عنوان مقاله ارایه میکند.
- کلیدواژه‌های همانند یک کوه یخ نشانگر محتوای مقاله است
- تعداد کلید واژه‌ها باید بین ۳ تا ۵ مورد باشد. البته در برخی مجلات ۳ تا ۶ مورد نیز قابل قبول است.
- کلید واژه‌ها باید از واژگان اصلی مقاله باشد.
- کلیدواژه شامل کلماتی است که در عنوان و ترجیحا در چکیده نیامده است ولی در بدنه مقاله استفاده شده‌اند.
- کلید واژه‌ها را با علامت ؛ از هم جدا کنید.
در مقالات اصیل (کمی و کیفی) در برگیرنده بیان موضوع یا پدیده مورد نظر، ضرورت، اهمیت انجام مطالعه و نیز مرور بر متون مرتبط با موضوع مورد بررسی، بیان شکاف و فاصله موجود در دانش و تحقیقات کنونی است. همپنین لازم است هدف یا سوال اصلی پژوهش به صورت صریح و روشن در انتهای مقدمه ذکر گردد . در مقالات کیفی تبیین ضرورت مطالعه پدیده به روش کیفی نیز لازم است
اشاره به کارهای انجام شده در حوزه مورد تحقیق و بیان وجه تمایز تحقیق حاضر با سایر پژوهشهای انجام شده دارد.
- ملاحظات نظری/ چارچوب نظری / چارچوب مفهومی
هر تحقیقی برای ارزیابی نیازمند یکی از سه عنوان: ملاحظات نظری، چارچوب نظری یا چارچوب مفهومی است.
عبارت چارچوب نظری معمولا در پژوهشهای کمی استفاده میشود مادامی‌که پژوهشگر برای تهیه نقشه راه و تبیین فرضیه‌های پژوهشش (research hypotheses) از یک نظریه یا ترکیبی از سازههای چند نظریه استفاده میکند.
چارچوب معادل framework است
و مدل و الگو معادل model.
بسته به اینکه در کدام بخش از پژوهشتان بخواهید آنها را بکار برید ممکن است مصادیق متنوعی داشته باشند
مفهوم مدل، الگو و چارچوب در شروع پژوهش (بخش مبانی)
مثلا در بخش اغازین پژوهش جایی که مدل مفهومی پژوهش باید ارائه شود
بسته به اینکه فونداسیون نظری پژوهشتان از کجا آمده باشد از اصطلاح مدل مفهومی یا چارچوب نظری استفاده میشود.
مدل مفهومی زمانی بکار می‌رود که فونداسیون نظری پژوهشتان را از دل متون و پژوهشهای پیشین استخراج کرده باشید.
چارچوب نظری زمانی بکار می‌رود که فونداسیون نظری پژوهشتان را روی نظریه یا مدل موجود گذاشته باشید.
اگر بخواهم ساده‌تر بگویم به طور کلی در هر پژوهش معمولا یک پرسش اصلی وجود دارد که دو بار پرسیده میشود:
یک‌بار از متون و پژوهشهای پیشین که حاصلش میشود مدل مفهومی یا چارچوب نظری پژوهش.
یک‌بار از منبع داده (در مرحله data collection) یا فاز میدانی پژوهش که حاصلش میشود مدل، نظریه، الگو و هر آنچه پژوهشگر به عنوان خروجی پژوهشش ارائه میدهد.
حالا چرا هر پژوهش باید چارچوب نظری یا مدل مفهومی داشته باشد؟
برای اینکه پژوهشگر بتواند پرسش پژوهشش را عمیق و همه بعدی از جامعه پژوهشش بپرسد باید یک مدل مفهومی یا چارچوب نظری داشته باشد
مدل مفهومی یا چارچوب نظری مشخص میکند:
- قرار است این پرسش چطور از جامعه پژوهش یا منبع داده پرسیده شود؟
- و این پرسشها حول محور چه سازه‌ها و مولفه‌ها یا متغیرهایی طراحی شده‌اند؟ (اینها فونداسیون نظری ابزار پژوهش را تشکیل میدهند).
حالا اگر این مدل از دل متون و پژوهش‌ها استخراج شد اسمش میشود مدل مفهومی.
اگر پژوهشگر از نظریه یا مدلی که وجود دارد استفاده کرد اسمش میشود چارچوب نظری.
مفهوم مدل، الگو و چارچوب بعد از گردآوری و تحلیل دادهها
بعد از طراحی مدل یا چارچوب (که در بالا توصیف شد) حالا پژوهشگر وارد فاز میدانی پژوهش میشود یعنی می‌رود سراغ data collection و پرسشش را از جامعه هدف می‌پرسد منتها نه پرسش اصلی را، پرسشهای عملیاتی را می‌پرسد که حول محور سازه‌ها و متغیرها (مدل مفهومی یا چارچوب نظری) طراحی شده‌اند.
بعد از گردآوری داده، دادهها را تحلیل و دسته‌بندی میکند و در نهایت یافتههای پژوهشش را در قالب یک مدل یا نظریه ارائه میدهد که در پژوهشهای مختلف این نوع خروجی‌ها را متفاوت صدا می‌زنند مثلا بعضی می‌گویند مدل مفهومی، بعضی می‌گویند الگوی مفهومی (معمولا در رشته‌های ریاضی،کامپیوتر، مهندسی صنایع و در پژوهشهایی که میخواهند فرایند و چندوچون یک کار را در قالب الگوریتم، برنامه، یا گام به گام عملیاتی نشان دهند).
فرق این مدل و چارچوب یا الگو که در انتهای پژوهش به دست می‌آید با آنچه در ابتدای پژوهش به دست آمد در این است که اولی از دل متون بیرون آمده ولی دومی از دل داده و بنابراین منعکس کننده بافت است و میتواند دانش از جنس آگاهی، دانایی یا توانایی تولید کند (البته در پژوهشهایی که درست طراحی و اجرا شده‌اند که من اسمش را گذاشته‌ام پژوهش مولد و ماندگار نه پژوهشهای رفع‌تکلیفی که در دانشگاهها انجام میشود).
مفهوم مدل، الگو و چارچوب در مرحله انتخاب روش و طراحی پروتکل پژوهش
واژه چارچوب و الگو یا مدل در بخش روش هم ممکن است استفاده شوند و آن زمانی است که می‌خواهید از مدلی مشخص برای پرسیدن و گردآوری داده پژوهشتان استفاده کنید. مثلا می‌خواهید از مدل روش‌شناسی آیزنهارت برای انجام یک مطالعه موردپژوهی اکتشافی استفاده کنید یا از مدل یین برای انجام مطالعه موردپژوهی توصیفی/کمی استفاده کنید. به عبارتی برای فاز عملیاتی یعنی طراحی یا design و کار میدانی یا fieldwork یا data collection
در مرحله تحلیل داده هم از اصطلاح الگویابی یا pattern seeking استفاده میشود که ماجرای آن فرق میکند.
کدام واژه را انتخاب کنید؟
اینکه کدام واژه مناسبتر است بسته به پرسش و رویکرد پژوهش شما دارد. مثلا اگر پژوهش شما در صدد فهم چیستی، چرایی یا چگونگی یک مفهوم است که میشود کیفی در انتهای کار میتوانید داده‌های تحلیل و دسته‌بندی شده را در قالب مدل مفهومی یا نظریه ارائه دهید یا براینمایش چگونگی انجام کاری چارچوب مفهومی ارائه دهید. اما اگر کارتان کمی است میتوانید نتایج را به صورت مدل مفهومی‌ای از روابط علی معلولی، یا الگوی الگوریتمی از معادلات و روابط نشان دهید.
مدل مفهومی یا چارچوب مفهومی (conceptual framework) یا چارچوب نظری ( theoretical ) که اغلب با یک مفهوم و به صورت جایگزین هم استفاده می‌شوند - در واقع نقشه راه پژوهش هستند که پژوهشگر به کمک آن توضیح میدهد که برای پاسخ به پرسش پژوهش: چه چیزهایی را؟ از چه کسانی یا چه منابعی؟ و چگونه میخواهم بپرسم؟ برای طراحی چنین نقشهای باید: مسئله پژوهش و حد و مرز شکاف دانشی در پژوهش به دقت چارچوببندی شده باشد؛ پرسش و هدف پژوهش مشخص باشند؛ و پژوهشگر تسلط خوبی بر متون، نظریه‌ها و پژوهشهای مرتبط داشته باشد؛ تا بتواند از دل آنها متغیرها و سازههای مناسبی را برای پژوهیدن پرسش پژوهش استخراج کند و به پرسشهای بالا پاسخ دهد. در این صورت است که پژوهشگر میتواند با طراحی مدل مفهومی پژوهش به این پرسش پاسخ دهد که برای پاسخ به پرسش پژوهشم و گردآوری داده موردنیاز پژوهشم: چه متغیرها و سازه‌هایی را میخواهم مطالعه کنم؟ چرا و چگونه این متغیرها یا سازه‌ها به من کمک میکنند تا پرسش پژوهشم را مطرح کنم؟ و حول محور هر سازه یا متغیر چه پرسشها/گویه‌هایی میخواهم طراحی کنم و از جامعه پژوهشم بپرسم که از سر جمع تحلیل پاسخهای آنها بتوانم به پرسش اصلی پژوهشم پاسخ دهم؟ به این دلیل فرق نمی‌کند پژوهش در دست انجام شما کمیست، کیفیست یا ترکیبی، هر پژوهش باید چارچوب مفهومی دقیقی داشته باشد تا بتوان اعتبار نقشه راه پژوهش و قدمهای برداشته شده برای گردآوری داده و دانش تولید شده از پژوهش و مناسب بودن آنها برای پرسش و هدف پژوهش را به صورت علمی قضاوت کرد. در غیراینصورت قضاوت درباره ابزار(ها) و روش(های) استفاده شده برای گردآوری داده، جامعه یا منبع داده انتخاب شده برای پژوهش و بالاخره دقت، صحت و اعتبار دادهها و نتایج پژوهش ناممکن است و پژوهش شکننده چون معلوم نیست پرسش پژوهش چگونه پاسخ داده شده است و چقدر پاسخ ارائه شده اعتبار، دقت و جامعیت دارد. به همین دلیل پژوهشهایی که فاقد مدل مفهومی یا چارچوب نظری هستند، بسیار شکننده و غیرقابل اعتماد هستند و دفاع از اعتبار و تکرارپذیری آنها تقریبا ناممکن است.
چارچوب نظری (Theoretical Framework) یا چارچوب مفهومی (Conceptual Framework) – که کم و بیش مترادفند - همچون دریچه است که محقق از آن منظر به پدیدهء مورد بررسی نگاه میکند. وجود کلمهء چارچوب (Framework) در این ترکیب برگرفته از همین واقعیت است. گویی محقق در ابتدای مطالعهء خود، لنز مشخصی را انتخاب کرده و بر اساس آن به پدیدهء مورد نظر می‌نگرد و بر اساس آن داوری میکند. بر این اساس، به آن «چارچوب مرجع» (Frame of Reference) نیز می‌گویند. گاهی این لنز یک نظریه (Theory) مشخص و گاه مجموعه‌ای از نظریه‌های به هم مرتبط است که یک گفتمان علمی (Scientific Discourse) را می‌سازد.
شاید بهتر باشد با ذکر یک مثال این موضوع را تبیین کنم. تصور کنید دانشجویی می‌خواهد وجه یا وجوهی از مفهوم «سرمایه اجتماعی» را در جامعه‌ای بررسی کند. سرمایه اجتماعی موضوعی است که ابتدا در جامعه شناسی مطرح شد، اما به سرعت در مطالعات بسیاری از رشته‌ها – نظیر علم اطلاعات و دانش شناسی – مبنای مطالعات مستقلی قرار گرفت. (مثل، نوروزی، 1391). مثلاً محقق می‌خواهد عوامل موثر بر ساخت این سرمایه، یا عوامل بازدارندهء ایجاد آن، یا نگاه و نگرش جامعه را به آن بسنجد. نکتهء نخست این است که به محض آنکه او تصمیم میگیرد مفهومی به نام «سرمایه اجتماعی» را به عنوان محور کانونی تحقیق خود برگزیند، خواسته یا ناخواسته از چارچوبی نظری استفاده کرده است. زیرا سرمایهء اجتماعی مفهومی است که تعریفی مشخص دارد و در کنار سایر انواع سرمایه‌ها مطرح میشود. سرمایه‌ای نامرئی، ولی بسیار ارزشمند و پرقدرت، که طرح و تعریف آن در متون علمی به آثار محققانی مثل پیر بوردیو – جامعه شناس شهیر فرانسوی – باز میگردد. بوردیو معتقد است آنچه جوامع انسانی را می‌سازد، نه فرد است و نه گروههای افراد. بلکه نوع و ماهیت مناسبات و ارتباطات میان آنهاست که جامعه را شکل میدهد و به آن سامان می‌بخشد. اگر این مناسبات بر بنیاد اعتماد، احترام متقابل و همدلی استوار باشد، آنگاه سرمایه‌ای در جامعه پدیدار میشود که منشاء بسیاری از دستاوردهای ارزشمند از جمله افزایش امنیت اجتماعی و رفاه عمومی خواهد بود. اگر شوربختانه جای اعتماد را بی اعتمادی و جای همدلی را بی تفاوتی بگیرد، آنگاه سرمایه اجتماعی افول میکند و پیامدهای خود را - که متاسفانه معمولاً با افزایش خشونت همراه است - به دنبال خواهد داشت.
بنابراین، انتخاب یک مفهوم به عنوان مبانی تحقیق نخستین گام در این زمینه است. دلیلش هم روشن است. زیرا وقتی من به عنوان محقق تعریفی مثل سرمایه اجتماعی در ذهن دارم، زمانی که به مناسبات و تعاملات اجتماعی نگاه می‌کنم، بخشی از تحلیل من از آنچه رخ میدهد مبتنی بر همین تعریف است. مثلاً اگر در خیابان شاهد نزاع و درگیری خشونت بار دو راننده باشم که پس از تصادفی جزئی با یکدیگر این روش را بر حل مسألهء به وجود آمده انتخاب کرده اند، بروز این رخداد را نشانه‌ای از کاستی در سرمایه اجتماعی تلقی خواهم کرد. در مقابل اگر همین دو راننده ماشین‌های خود را از مسیر تردد مردم خارج کنند و در جستجوی راهکاری معقول و منطقی برای حل این مسأله باشند، آن را شاخصی از رشد سرمایه اجتماعی خواهم دانست.
بر این اساس، تفسیر من از یک رخداد از منظر و دریچه‌ای مشخص شکل گرفته و این همان چارچوب نظری است. گاهی نیز مجموعه‌ای از نظریه‌هاست که مبنای تحلیل محقق قرار میگیرد. مثلاً همین که در علم اطلاعات و دانش شناسی ما رفتارهای کاربران را در خلال جستجو و بازیابی اطلاعات از منظر «نظریه‌های رفتار اطلاعاتی» بررسی میکنیم و به این باور رسیده ایم که میتوان از مطالعهء مجموعه کنش‌ها و واکنش‌های افراد در تعامل با منابع اطلاعاتی به الگوهای مشخص رسید، نیز یک چارچوب نظری است که محصول آن تا امروز تدوین نزدیک به یکصد نظریهء ریز و درشت در این حوزه بوده که 72 مورد از آنها در کتاب «نظریه‌های رفتار اطلاعاتی» به اختصار تشریح شده است (فیشر و دیگران، 1387).
در پاسخ به آخرین پرسشی که در ابتدای این یادداشت مطرح شد، باید عرض کنم که وجود چارچوب نظری در تحقیق اجتناب ناپذیر است. حتی اگر محقق به روشنی در مقاله و گزارش تحقیق خود به آن اشاره نکند، خواسته یا ناخواسته چارچوبی نظری داشته است. اما بازتاب آن ممکن است در بخش‌ها یا مراحل مختلف تحقیق نمود پیدا کند. مثلاً چارچوب نظری ممکن است خود را در روش شناسی تحقیق نشان دهد. مثلاً محققانی که از رویکرد کیفی در پژوهش خود استفاده میکنند، مبانی گردآوری و تحلیل داده‌های این مطالعات را از پارادایم تفسیری گرفته‌اند که رابطه‌ای اعم و اخص با چارچوب نظری دارد. به همین دلیل در بعضی از منابع چارچوب نظری را به عنوان «چارچوب پارادایمی تحقیق» (Theoretical Paradigm of Research) نیز معرفی میکنند. البته فراموش نکنیم که پارادایم که مبنای هستی شناختی تحقیق را تعریف میکند چارچوب نظری را در بر میگیرد و از آن فراتر، یا به بیانی دیگر، وسیعتر و بنیادی تر است. برای تبیین بیشتر این موضوع به کتاب «مبانی پارادایمی روشهای کمّی و کیفی تحقیق در علوم انسانی» اثر دکتر محمد تقی ایمان مراجعه فرمایید. نقد و بررسی این اثر نیز در شماره 170 کتاب ماه کلیات، در بهمن 1390 منتشر شده است. ضمناً مطالعه مقالهء «چارچوب نظری، زوایا و بایسته‌های آن» - اثر محمد دشتی که در شماره اول از سال هفتم مجله تاریخ در آیینه پژوهش منتشر شده است - نیز مفید خواهد بود.
در مجموع مهمترین کارکرد چارچوب نظری این است که به تحقیق جهت می‌بخشد و ذهن محقق را نسبت به وجوه مشخصی از پدیدهء مورد مطالعه یا بافتی که آن را احاطه کرده است، حساس و هشیار می‌سازد. به این ترتیب او در همان مراحل اولیه تحقیق چند گام نخست را به سرعت طی میکند. در نتیجه ضمن آنکه در وقت و انرژی محقق صرفه جویی خواهد شد، و پژوهش مورد نظر سامان و انسجام بیشتری خواهد داشت. البته انتخاب چارچوبی نظری مناسب برای هر پژوهش خود مهارتی است که باید محقق به آن مجهز باشد. به بیانی دیگر، باید پیوند مفهومی و معنایی مشخصی بین مسأله تحقیق، پرسشهای محقق و چارچوب نظری برقرار باشد.
کارکرد دیگر چارچوب نظری پیوندی است که این مفهوم میان تحقیق ما با بدنهء دانش موجود برقرار می‌سازد و بازتابی از ماهیت تجمعی و تراکمی دانش است. زیرا نشان میدهد که قرار نیست هر محققی چرخ را دوباره اختراع کند. زمانی که در یک حوزه موضوعی مشخص مجموعه‌ای از منابع معتبر و مستند وجود دارد - که بخشی از مسیر تحقیق را طی کرده‌اند - اکنون بهتر است پژوهش ما استمرار و ادامهء این مسیر باشد. در غیر این صورت بازگشتی به دلیل به گذشته و پیمودن دوبارهء راهی رفته است.
آخرین نکته که باید به آن اشاره کنم، چگونگی انعکاس چارچوب نظری در پایان نامه یا مقاله است. برخی از مجلات بخش مشخصی را با این عنوان در دستورالعمل نگارش مقالات انتخاب کرده‌اند و نویسندگان موظفند به روشنی چارچوب نظری تحقیقشان را در این بخش تبیین کنند. اما در بسیاری از مجلات بخش معین و مجزایی برای این منظور پیش بینی نشده و فقط انتظار می‌رود که نویسندگان در جایی از مقاله – که معمولاً در مقدمه یا مرور پیشینه است – به این موضوع اشاره کنند. بنابراین، چارچوب نظری در تحقیق حضوری پنهان یا آشکار دارد، اما چگونگی تبیین آن در یک مقاله بیشتر به سلیقهء سردبیر و هیئت تحریریهء مجله وابسته است.
آنچه گفته شد، مختصری دربارهء این بحث بود، که فقط مقدمه‌ای کوتاه بر آن محسوب میشود. شما هم اگر تجربه ای از به کاربستن چارچوب نظری در تحقیقات خود، یا خاطره‌ای از واکنش مجلات نسبت به این موضوع دارید، لطفاً آن را در بخش نظرخواهی مرقوم فرمایید تا زمینه‌ای برای گفتگوی بیشتر در این حوزه باشد. بدیهی است که کارکردهای چارچوب نظری در پژوهش به مراتب فراتر از مختصری است که در این یادداشت کوتاه به آن اشاره شد و دیدگاه‌های ارزشمند شما در تکمیل این بحث بسیار سودمند خواهد بود.
منابع
ایمان، محمدتقی (1388) مبانی پارادایمی روشهای تحقیق کمّی و کیفی در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و داانشگاه.
دشتی، محمد (1389) چارچوب نظری: زاویا و بایسته‌های آن. تاریخ در آیینه پژوهش. دوره 7، ش. 1، 23-49.
فیشر، کارن؛ اردلز، ساندا؛ مک کچنی، لین (1387) نظریه‌های رفتار اطلاعاتی. ترجمه فیروزه زارع، محسن حاجی زین العابدینی، غلام حیدری، و لیلا مکتبی فرد. تهران: کتابدار.
نوروزی، معصومه (1391) « بررسی میزان تأثیر انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران در تشکیل و تقویت سرمایه‌های اجتماعی در جامعهء کتابداران». پایان نامههای کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی. تهران: دانشگاه خوارزمی.
در مقالات اصیل کمی: لازم است این قسمت در برگیرنده‌ی نوع مطالعه، زمان و مکان انجام پژوهش، جامعه آماری و جمعیت نمونه، حجم نمونه، روش نمونه گیری و در صورت ضرورت، معیارهای ورود مطالعه، شیوه انجام کار، شرایط انتخاب نمونه و دلایل آن، روشهای گرد آوری دادهها و توضیح ابزار مورد استفاده و چگونگی تعیین روایی و پایایی ابزار، نرم افزارآماری و نسخه آن، آزمونهای آماری مورد استفاده در تجزیه و تحلیل دادهها و دلایل کاربرد آن باشد .
درصورت استفاده از پرسشنامه لازم است مشخص گردد که آیا پرسشنامه استاندارد است که توسط دیگران ساخته شده و یا توسط پژوهشگر ساخته شده است.
درصورتیکه از پرسشنامه‌ی استاندارد استفاده شده است ذکر سازنده، روایی و پایایی اولیه آن ضروری است همچنین لازم است فرآیند هنجاریابی آن در ایران نیز توضیح داده شود.
درصورتیکه پرسشنامه محقق ساخته میباشد، فرآیند آماده سازی آن باید شرح داده شود. شرح جامعی از بخشهای مختلف پرسشنامه، حیطه‌های موردبررسی، تعداد و نوع سوالات به تفکیک حیطه‌ها و بخشهای مختلف، نحوه‌ی پاسخگویی به پرسشها (مقیاس لیکرت یا پاسخ بلی و خیر یا .... ) و شیوه نمره گذاری (نمره ۱ تا ۵ یا صفر و یک یا ... ) توضیح داده شود. شیوه اعتبار یابی مشخص شود و توصیف دقیق فرآیند اجرایی برای رواسازی آن توضیح داده شود . چگونگی تعیین روشهای مورد استفاده برای تأمین پایایی پرسشنامه وگزارش نتایج آزمونهای آماری به کارگرفته شده جهت سنجش پایایی توضیح داده شود.
در مقالات اصیل کیفی روش باید شامل اطلاعاتی روشن و کامل در باره:
طراحی مطالعه و تناسب آن با هدف/سوال تحقیق، زمان و مکان یا محیط طبیعی مطالعه، نحوه دستیابی به مشارکت کنندگان و ویژگیهای آنها
روش یا نحوه ورود پژوهشگر به عرصه طبیعی مطالعه، توضیح کامل در مورد روشها و مراحل تولید یا جمع آوری دادهها، نحوه و معیار اشباع یا اتمام جمع آوری دادهها، توضیح روشهای بکار رفته در تعیین اعتبار ودقت دادهها (مقبولیتcredibility، تایید پذیری Conformability، قابلیت انتقال Transferability و قابلیت وابستگی Dependability و ملاحظات اخلاقی)
نحوه مدیریت دادهها، نرم افزارهای کامپیوتری (در صورت استفاده)، روشها آنالیز دادهها و تناسب آن با روش مطالعه باشد.
در مقالات اصیل کمی:
باید به صورت متن، جداول، نمودار یا تصاویر به ترتیب ارایه شده در متن باشد، داده‌های جداول نباید در متن دوباره تکرار شوند. در متن حتماً به جداول آدرس داده شود. اصل نمودارها و منحنی‌ها به زبان فارسی تنظیم شود. عنوان جداول در قسمت بالای آن و عناوین شکلها و نمودارها در پائین آنها نوشته شوند. درموارد استفاده از آمار توصیفی لازم است مقادیر فراوانی ودرصد فراوانی، هر دو ذکر شود.
در مقالات اصیل کیفی:
قسمت یافتهها در رابطه با سؤال اصلی پژوهش توصیف شده و حمایت یافتهها با روایت از شرکت کنندگان توضیح داده میشود. بنابراین۱ - ابتداء براساس الگو ریتم و روش آنالیز انتخاب شده در مطالعه گزارش مختصری از یافتهها در هر مرحله بیان شود. ۲- سپس طبقات، مفاهیم یا درونمایه‌های اصلی با زیر مجموعه آنها به همراه نقل قول‌های مستقیم مشارکت کنندگان یا داده‌های اولیه ثبت شده بیان و توضیح داده شوند. ۳- در آخر متناسب با سوال یا سوالات پژوهش (معنی و یا فرآیند پدیده مورد مطالعه)، یافتههای مطالعه تبیین شوند، به طوریکه معنی تبیین شده و یا نظریه اساسی برآمده از داده‌های مطالعه و نشان دهنده ارتباط منطقی و روشن مفاهیم، درونمایه‌ها، طبقات یا متغیر اصلی باشند .
در انواع مقالات اصیل این بخش با معرفی مختصری از مطالعه و نتایج اصلی آن آغاز شود و درادامه ابتدا تفسیر نویسنده از مهمترین یافتههای مطالعه ارائه گردد . نتایج با یافتههای پژوهشهای مشابه داخلی و خارجی مقایسه شود لازم است استدلال نویسنده از تفاوتها و شباهت‌های نتیجه‌ی مطالعه حاضر با مطالعات مرور شده توضیح داده شود . از بحث در مورد یافتههای جدیدی که در قسمت نتایج به آن اشاره نشده خودداری شود. در انتهای بحث به نقاط قوت و ضعف و محدودیتهای مطالعه اشاره شود. محدودیتها ممکن است در ارتباط با تعمیم پذیری نتایج، اثر بخشی متغیر مستقل برمتغیر وابسته، میزان بازگشت پرسشنامه، دستیابی به نمونه‌ها و مشکلات ابزار ومشکلات جمع آوری اطلاعات باشد . پیشنهاداتی کاربردی بر اساس نتایج مطالعه‌ی کنونی و مطالعات آینده ارائه گردد.
در انتهای مقاله بایستی در قسمتی با عنوان نتیجه گیری و ضمن یک یا دو پاراگراف، پیام نهایی مقاله که در واقع نتیجه کاربردی مقاله است به روشنی بیان میشود.
ذکر کد اخذ شده از کمیته‌های بین المللی اخلاق در انتشار آثار پژوهشی و تاییدیه اخلاقی از مبادی ذیربط برای تمامی مقالات به جز مقالات مروری ضروری است.
منبع، سازمان با شخصی که تامین کننده مالی مطالعه است، ذکر میشود.
سهم نویسندگان(جایگاه نویسنده/ مشارکت نویسنده در مطالعه بر اساس شرایط نویسندگی) ذکر گردد.
شرایط نویسندگی: نویسنده میبایست حایز همه شرایط نویسندگی باشد، شرط اول: ارایه ایده پژوهشی یا طراحی مطالعه یا جمع آوری داده یا آنالیز دادهها شرط دوم: نوشتن نسخه مقاله یا بازبینی اولیه شرط سوم:تایید نسخه نهایی
نویسندگان باید هر گونه تعارض احتمالی منافع مثل دریافت وجه در قبال مقاله، یا بدست آوردن موجودی یا سهم در یک سازمان را که ممکن است از طریق انتشار مقاله بدست بیاید و یا از دست برود به صورت مشخص بیان کنند. بیان واضح تعارض منافع منجر به رد شدن اتوماتیک مقاله نمی‌شود، با این‌حال مایلیم از آن مطلع باشیم . چنانچه تعارض منافع وجود نداشته باشد جمله زیر باید به انتهای مقاله اضافه شود :
“هیچگونه تعارض منافع توسط نویسندگان بیان نشده است. “
در صورت نیاز از کلیه‌ی افراد یا سازمان‌هایی که در تدوین مقاله، گردآوری مطالب با کمک‌های مالی و یا تکنیکی همکاری نموده اند، تشکر به عمل آید.
فهرست منابع باید بر اساس الگوی ونکوور (عددی Numerical) نوشته شود و شماره منابع در اولین بکارگیری در متن مقاله، در داخل کروشه [ ] و پیش از نقطه انتهای جمله، مشخص شود. در مواقعی که به دنبال عبارتی چندین منبع ذکر میشود شماره گذاری از چپ به راست نوشته شود.
ب) مقاله مروری (Review Article):
عنوان: به گونه‌ای ارائه گردد که نوع مرور را مشخص نماید؛ به عنوان مثال مروری بر متون، مرورسیستماتیک کمی، کیفی یاترکیبی .
چکیده: چکیده همانند مقالات پژوهشی اصیل ساختارداربوده و شامل مقدمه (اهداف و زمینه مطالعه)، روشهای مرور و منابع دادهها، یافته‌هاو نتیجه گیری است .
مقدمه : لازم است در بر گیرنده زمینه وعلت انجام مطالعه، چارچوب تئوریکی یا مفهومی باشد .
روش: روشهای مرور باید در برگیرنده قسمتهای زیرباشد :
هدف: بیان هدف/ اهداف مرور شامل: عنوان مرور/ سئوالات/ فرضیات یا فرضیه
طراحی مطالعه: شامل تعیین نوع مرور (توصیف طراحی و روشهایبکار رفته و منابع مرجع). در صورت استفاده از روش شناسی خاص مانند متا آنالیز باید مراحل و گام‌های بکار گرفته شده، توصیف شود .
روشهای جستجو: شامل استراتژی جستجو/ معیارهای ورود و خروج، بانکهای اطلاعاتی جستجو شده، کلمات کلیدی، زبان مقالات مورد بررسی، ذکر تاریخ مطالعات جستجو شده.
ارزیابی کیفیت: شامل توصیف روشهای مورد استفاده و دلایل انتخاب و یا خروج مطالعات، معیارهای ممیزی
شیوه خلاصه سازی داده ها: خلاصه کردن مطالعات انتخابی در مرور و مطالعات خارج شده در جداول جداگانه. در این قسمت مرور سیستماتیک باید توصیفی ازفرآیند/فرآیندها باشد .
سنتز: این قسمت شامل توصیف فرآیندهای بکار گرفته برای سنتز نتایج است.
یافتهها :نتایج مرور باید با استفاده از سر تیترهای مناسب گزارش شود و توصیف مفهومی یا تئوریکی مفاهیم یافته شده در متون ارائه گردد.
بحث : لازم است بحث با نقاط قوت و ضعف شواهد ارائه شده آغاز گردد و در ادامه ترسیم کاربرد عملی و نظری یافتههای بدست آمده در مرور سیستماتیک توضیح داده شود .
تشکر وقدردانی(Acknowledgments)، تعارض منافع (Conflict of Interest) و منابع( References) مطابق مقالات اصیل تنظیم گردد.
ج) گزارش مورد(Case Report):
شامل چکیده (بدون ساختار)، کلمات کلیدی، معرفی مورد یا موارد، بحث، تشکر و قدردانی، تعارض منافع و منابع با حداکثر ۱تا۴ عکس یا جدول باشد. مستندات ضروری مربوط به مورد یا موارد مانند گزارشات پاتولوژیک، نتایج آزمایشگاهی و عکس‌ها در هنگام ارسال مقاله باید ضمیمه گردد.
د) گزارش کوتاه ( Short/ Brief Communication ) :
ساختار این مقالات مشابه مقالات تحقیقاتی اصیل کمی با تعداد کلمات کمتر است.
نحوه نگارش منابع
- فهرست منابع مقاله باید فقط به زبان انگلیسی بوده و منابع استفاده شده فارسی درمقاله نیز باید به زبان انگلیسی برگردان شود. هنگام ذکر اسامی نویسندگان مقالات ویا کتابها، مشخصات شش نویسنده اول به طور کامل نوشته شده و پس از آن عبارت et al درج میگردد .
تذکر: لازم است نویسندگان از جدیدترین منابع حتی الامکان در ۵ سال اخیر استفاده نمایند.
مجلات :
- Nasirzadeh A, Basiri Moghadam M, Basiri Moghadam K. The Effect of Purslane Ointment on Chronic Musculoskeletal Pain in the Elderly. Horizon Med Sci. ۲۰۱۹; ۲۵ (۳):۲۴۴-۲۵۴
کتاب :
- Edelman CL, Mandle CL. Health Promotion throughout the Life Span. St. Louis: Mosby; ۱۹۹۸: ۱۴۵-۱۶۳.
فصلی از یک کتاب :
- Philips SJ, Whisnant. Hypertention and stroke. In: Laragh JH, Brenner BM. (editors) Hypertension: Pathophysiology, Diagnosis Management. ۲nded. New York: Raven Press; ۱۹۹۵: ۴۶۵-۷۸.
ترجمه کتاب :
- Sheridan MD. Children developmental progress …. Translated by Mohammad Ghahramani and Alireza Atarodi.Mashad, Gonabad: Marandiz, ۱۳۸۲.
مطالب کنفرانس :
- Kimura J, Shibasaki H, editors. Recent advances in clinical neurophysiology. Proceeding of the ۱۰thInternational Congress of EMG and Clinical Neurophysiology; ۱۹۹۵; Oct ۱۵-۱۹, Kyoto, Japan. Amsterdam: Elsevier; ۱۹۹۶
پایان‌نامه :
- Kaplan SJ. Post-hospital home health care: the elderly’s access and utilization [dissertation]. St. Louis (MO): Washington University; ۱۹۹۵.
نسخه الکترونیک مقاله :
- Morse SS. Factors in the emergence of infectious diseases. Emerg Infect Dis [serial online] ۱۹۹۵ Jan-Mar [cited ۱۹۹۶ Jun ۵]; ۱(۱): [۲۴ screens]. Available at: URL:http://www.cdc.gov/ncidod/EID/eid.htm.
سازمان به عنوان نویسنده یا ناشر :
چنانچه در معرفی کتاب و یا مجله، یک سازمان به عنوان نویسنده و یا ناشر باشداز نام آن بجای نام نویسنده(گان) استفاده شده و بقیه اطلاعات کتابشناسی به صورت فوق تنظیم میگردد .
ساختار مقاله
ساختار مقاله isi با نوشتار معمول تفاوت دارد. هنگامی که درصدد انتشار ترجمه مقاله خود در یک نشریه معتبر بین المللی هستید، باید از ساختار مشخصی پیروی کنید. این ساختار واحد نه تنها ارائه نتایج و یافتهها را به صورتی یکسان ممکن میکند، بلکه به خوانندگان امکان میدهد به همان میزانی که تمایل دارند مقاله را مطالعه کنند. به عنوان مثال، فردی که صرفاً در حال جستجوی مقاله در زمینه موضوع خاص یا پژوهشی است که به روش خاص انجام شده باشد تنها بخش چکیده را مطالعه میکند. در این نوشتار، به معرفی بخشهای مختلف ساختار مقاله isi پرداخته‌ایم. در نوشته‌های آتی هر یک از این بخش‌ها را به تفصیل شرح خواهیم داد.
بخشهای یک مقاله پژوهشی
تقریباً تمام مقالاتی که برای انتشار تهیه می‌شوند باید از بخشهای زیر تشکیل شده باشند:
عنوان، نام و سمت نویسندگان، چکیده، مقدمه، (مواد) و روشها، نتایج، بحث و تقدیر و تشکر و مراجع.
به جز بخشهای عنوان و مشخصات نویسندگان، هر یک از بخشهای ترجمه مقاله پاسخ یک پرسش پژوهشی را مشخص میکنند:
بخش مقاله پرسش پژوهشی
چکیده - به طور خلاصه چه کاری انجام شده است؟
مقدمه - مسئله پژوهش چیست؟
مواد و روشها - چطور مسئله را حل کردیم؟
نتایج - چه یافتیم؟
بحث - معنای این یافتهها چیست؟
تقدیر و تشکر (اختیاری) - چه کسی به ما کمک کرد؟
مراجع - به چه کارهایی ارجاع دادیم؟
ضمائم - (اختیاری) اطلاعات بیشتر
تیتر بخش‌ها
هر بخش با تیتر بخش مشخص میشود که در ترجمه مقاله (نسخه انگلیسی) باید با حروف بزرگ (Capital) نوشته شود و در مرکز خط قرار گیرد. در صورتی که نیاز به تیترهای فرعی وجود داشته باشد، هر کلمه اصلی (به جز فعل‌ها و حروف اضافه) باید با حرف بزرگ آغاز شود. تیتر فرعی به صورت ضخیم (بولد)، کج (ایتالیک) یا خط‌دار (آندرلایند) در سمت چپ (نسخه انگلیسی) یا سمت راست (نسخه فارسی) قرار میگیرد.
عنوان، نام و سمت آکادمیک نویسندگان
عنوان مقاله جزو «بخش»های مقاله نیست اما به همان اندازه در ساختار مقاله اهمیت دارد.
عنوان باید به خوبی گویای محتوای آن باشد. بسیاری از موتورهای جستجوی مقاله isi کلمه کلیدی را در عنوان جستجو میکنند، بنابراین، ضمن اینکه عبارت عنوان را به خلاصه‌ترین و شفاف‌ترین شکل ممکن تهیه می‌کنید، کلمات کلیدی را در آن به کار ببرید. اگر عنوان انتخابی شما مناسب متن آن نباشد یا به خوبی تنظیم نشده باشد، ممکن است عده کمی بتوانند آن را پیدا و مطالعه کنند.
چکیده
چکیده خلاصهای از مقاله شماست که معمولاً حجم آن از یک پاراگراف تجاوز نمی‌کند.
اطلاعات چکیده به شرح زیر تهیه میشود:
پرسشی که پژوهش برای پاسخ به آن انجام شده است (از بخش مقدمه)
نحوه طراحی آزمایش و روشهای بررسی (از بخش مواد و روشها)
یافتههای اصلی، شامل نتایج و روندها (از بخش نتایج)
خلاصهای از تفسیر و نتیجه‌گیری از یافتهها (از بخش بحث)
مقدمه
در مقدمه زمینه اصلی اثر با اشاره به پیشینه پژوهش (مرور ادبیات)، ارائه خلاصهای از دانش موجود نسبت به مسئله پژوهش، هدف از انجام پژوهش (به شکل طرح فرضیه، سئوال یا مسئله) و توضیح مختصری در خصوص منطق و رویکرد پژوهش به خواننده ارائه میشود.
مواد و روشها
این بخش گاهی «مواد و روشها»، گاهی «روشها» و گاهی «روش‌شناسی» خوانده میشود.
در این بخش دقیقاً و به روشنی توضیح می‌دهید که پژوهش چگونه انجام شده است.
توضیح شما باید شامل موضوع، زمان، مکان، نوع پژوهش، طرح آزمایش یا نمونه‌گیری، روش جمع‌آوری داده و روش تحلیل دادهها باشد.
خواننده پس از مطالعه این بخش از مقاله باید بداند که شما با استفاده از چه نوع آزمایشی موضوع پژوهش را بررسی کرده‌اید و برای انجام این آزمایش چه مراحلی را طی کرده‌اید. توجه کنید که قرار نیست در این بخش دستورالعمل گام به گامی در خصوص انجام کار به خواننده بدهید.
نتایج
بخش «نتایج» در ساختار مقاله isi بخشی است که در آن بدون هیچگونه تفسیر یا توضیحی یافتههای پژوهش، به ترتیب منطقی و با استفاده از ابزارهای مختلف، مانند متن، نمودار، شکل، جدول و غیره ارائه می‌شوند. این بخش از مقاله همواره با توضیح متنی نتایج کلیدی کار آغاز میشود و در ادامه نتایج به صورت تفصیلی با عدد و رقم و ابزارهای نمایشی به خواننده ارائه می‌شوند.
بحث
این بخش، تفسیر نتایج با توجه به موارد از پیش دانسته درباره موضوع مورد بررسی است.
با کمک این تفسیر توضیح داده میشود که بعد از انجام پژوهش چه چیزهای بیشتری در زمینه موضوع آموخته‌ایم. بخش «بحث» همواره با عنوان پرسش یا فرضیه پژوهشی و اشاره به پیشینه پژوهش به بخش «معرفی» مرتبط میشود. البته باید توجه داشت که نباید عین همان جملات و کلمات بخش معرفی تکرار شود، بلکه باید با اشاره به آنها به تفسیر نتایج و یافتهها پرداخت.
تقدیر و تشکر
بخشی است اختیاری برای تشکر از کسانی که در مراحل مختلف به پژوهشگر کمک کرده‌اند.
مراجع
در این بخش فهرستی از تمام مراجعی که پژوهشگر در متن مقاله خود به آنها استناد کرده است، به ترتیب حروف الفبا، آورده میشود. نوشتن آدرس هر مرجع دارای چارچوب و استاندارد خاصی است که در نوشتار دیگری به تفصیل توضیح داده خواهد شد. توجه کنید که این بخش با «کتابشناسی» متفاوت است. در کتابشناسی مراجعی معرفی میشود که برای مطالعه بیشتر درباره موضوع مفید هستند و شما ممکن است در متن مقاله به آنها ارجاع مستقیمی نداده باشید.
ضمائم
ضمائم شامل هرگونه اطلاعات اضافی است که برای درک مقاله ضروری نیستند اما میتوانند برای توضیح بیشتر مورد استفاده قرار گیرند.
فاکتور تاثیر به صورت میانگین، تعداد ارجاعات به یک مورد قابل استناد (نظیر مقاله پژوهشی، مقاله مروری، نامه، یاد داشت، چکیده و..) در یک مجله علمی در طول زمانی معین تعریف شده است. فاکتور تأثیر، تعداد ارجاعات به مقاله‌های منتظر شده در دو سال قبل مجله تقسیم بر تعداد مقاله‌های منتشر شده در دو سال مذکور است. در مواردی فاکتور تأثیر مجله بطور میانگین (که معدل فاکتور تأثیر طول دوران فهرست شدن آن مجله در ISI میباشد)، نیز مورد استفاده قرار میگیرد. این شاخص مهمترین و در عین حال کاربردی‌ترین شاخص ارزیابی مجله‌ها از نظر ISI است. این عامل همه ساله توسط ISI بر مبنای ارجاعات به هر یک از مجله‌های علمی آن محاسبه میشود و نتیجه در گزارش JCR منتشر میشود. این ضریب نه برای مقاله یا نویسنده بلکه برای مجله محاسبه میشود. محاسبه بر مبنای یک دوره سه ساله صورت میگیرد.
بهترین معیارهای ISI برای نمایه کردن مجله‌ها چیست؟
در سایتISI چهار مورد به عنوان ملاکهای اصلی نمایه شدن مجله آمده است که عبارتند از:
1- زمان بندی نشر، تعریف شده باشد یعنی معلوم باشد که فصلنامه است، ماهنامه است یا... و در موعد معین هم آماده شود.
2- فرآیند داوری برای مجله تعریف شده باشد.
3- قواعد نشر بین المللی را رعایت کند. برای مثال، عنوان مجله گویای محتوای آن باشد.
4- مقاله به هر زبانی که باشد مهم نیست ولی چند مورد در آن باید به زبان انگلیسی باشد که عبارتند از: اسامی نویسندگان، عنوان، چکیده و کلمات کلیدی و حتی الامکان منابع و مآخذ هم انگلیسی باشد.
موارد فرعی هم وجود دارد که شامل این موارد است:
1- مجله باید حوزه بین المللی داشته باشد و به یک حوزه جغرافیایی خاص تعلق نداشته باشد.
2- در حوزه آن مجله، ترجیحاً مجله مشابه نباشد یا اگر هست آن مجله معیار برتری نسبت به آنها داشته باشد.
3- افراد به وجود آورنده آن حتی الامکان افراد شناخته شده‌ای باشند.
4- افراد به وجود آورنده، توزیع جغرافیایی مناسبی داشته باشند مثلاً همه ایرانی نباشند.
البته موارد فرعی، نمره اضافه دارد و در قبولی یا رد مجله از طرفISI نقش بازی نمی‌کند.
مقدمه
مقاله علمی معمولاً در نتیجه پژوهش منطقی، ژرف و متمرکز نظری، عملی یا مختلط، به کوشش یک یا چند نفر در یک موضوع تازه و با رویکردی جدید با جهت دستیابی به نتایجی تازه، تهیه و منتشر میگردد. (اعتماد و همکاران، 1381، ص2) چنین مقاله‌ای در واقع گزارشی است که محقق از یافتههای علمی و نتایج اقدامات پژوهشی خود برای استفاده سایر پژوهشگران، متخصصان و علاقه‌مندان به دست میدهد.
تهیه گزارش از نتایج مطالعات و پژوهشهای انجام شده، یکی از مهمترین مراحل پژوهشگری به شمار می‌رود؛ زیرا اگر پژوهشگر نتواند دستاوردهای علمی خود را در اختیار سایر محققان قرار دهد، پژوهش او هر اندازه هم که مهم باشد، به پیشرفت علم کمکی نخواهد کرد؛ چون رشد و گسترش هر عملی از طریق ارائه و به هم پیوستن دانشِ فراهم آمده از سوی فردفرد اندیشمندان آن علم تحقق می‌یابد.
همان طور که پژوهشگر پیش از اقدام به پژوهش، نیازمند توجه و بررسی یافتههای علمی پژوهشگران قبل از خود است تا بتواند یافتههای علمی خود را گسترش بخشد، دیگران نیز باید بتوانند به یافتههای پژوهشی او دسترسی پیدا کنند و با استفاده از آنها فعالیتهای علمی خود را سازمان داده، در ترمیم و تکمیل آن بکوشند.
از امتیازهای مهم یک مقاله میتوان به مختصر ومفید بودن، بِروز بودن و جامع بودن آن اشاره کرد؛ زیرا محقق میتواند حاصل چندین ساله پژوهش خود در یک رساله، پایان‌نامه، پژوهش، یا حتی یک کتاب را به اختصار در یک مقاله علمی بیان کند تا پژوهشگران دیگر بتوانند با مطالعه آن مقاله از کلیات آن آگاهی یابند و در صورت نیاز بیشتر، به اصل آن تحقیقات مراجعه کنند.
بدین منظور، امروزه نشریات گوناگونی در زمینه‌های مختلف علمی- پژوهشی نشر می‌یابد و مقاله‌های به چاپ رسیده در آنها، اطلاعات فراوانی را در اختیار دانش پژوهان قرار میدهند. لازم است محققان با شیوه تدوین مقالات علمی آشنا باشند تا بتوانند با استفاده از شیوه‌های صحیح، با سهولت، نتایج تحقیقات و مطالعات خود را به صورت مقاله در اختیار علاقه‌مندان قرار دهند.
نوشتن مقاله مستلزم رعایت اصولی در ابعاد مختلف محتوایی، ساختاری و نگارشی است.
ملاکهای محتوایی مقاله
یکی از مهمترین ابعاد مقاله علمی، محتوای علمی و ارزشمندیِ کیفی آن است. مقاله باید یافتههای مهمی را در دانش بشر گزارش نماید و دارای پیامی آشکار باشد؛ بنابراین پیش از تهیه مقاله، محقق باید از خود بپرسد که آیا مطالب او آنقدر مهم است که انتشار آن قابل توجیه باشد. آیا دیگران از آن بهره خواهند برد؟ و آیا نتایج پژوهش او، کار آنها را تحت تأثیر قرار خواهد داد؟ (هومن، 1378، ص 82). در اینجا به چندین اصل مهم از اصول و معیارهای محتوایی پژوهش علمی اشاره میگردد که توجه به آنها قبل از تهیه مقاله به ارتقای کیفیت آن کمک می‌نماید.
فرایند «تفکر»: تفکر، تلاش برای معلوم کردن مجهول با استفاده از علوم موجود است. (غرویان، 1368، ص11) بنابراین اساسیترین محور محتوایی یک پژوهش علمی، آن است که مجهولی را روشن نماید. بر این اساس، هر پژوهش علمی در پی پاسخ دادن به پرسشهایی است که تاکنون برای مخاطبان کشف نشده است. از این رو پژوهش علمی همیشه با طرح یک یا چند سئوال آغاز میشود که محقق در صدد پاسخگویی به آنهاست.
منطقی بودن: منطق که راه درست اندیشیدن (تصور) و صحیح استدلال آوردن (تصدیق) را میآموزاند، (مطهری، 1372، ص 21) ابزار ضروری یک مقاله علمی است و محقق باید شایستگی لازم را در استدلال آوردن، تحلیل محتوا و نتیجه‌گیری داشته باشد. قواعد تعریف، طبقه‌بندی، استنباطهای قیاسی و استقرایی، روشهای مختلف نمونهبرداری و غیره همه از ویژگیهای منطقی یک مقاله علمی است که محقق باید به آنها توجه داشته باشد. (هومن، 1374، ص 19).
انسجام و نظامدار بودن: مرتبط بودن اجزای مختلف مقاله با همدیگر، همچنین متناسب بودن آنها با عنوان مقاله و ارتباط عناوین فرعی با همدیگر، از جمله مواردی است که به تحقیق، یکپارچگی و انسجام می‌بخشد. بر این اساس، محقق باید عناوین فرعی مقاله خود را با نظمی منطقی از یکدیگر مجزا کرده، ارتباط بخش‌ها را مشخص نماید.
تراکمی بودن: از آنجا که هدف پژوهش پاسخ به سئوال‌هایی است که تا آن زمان دست کم از نظر محقق، پاسخی منطقی برای آن وجود نداشته است، هر پژوهش علمی باید از یک سو به منظور کشف دانش جدید، و از سوی دیگر، برای تکمیل دانش، صورت پذیرد. بنابراین هدف اصلی یک مقاله، کشف یا تکمیل دانش بشری است، نه تکرار دوباره آن با عبارات مختلف. (هومن، 1374، ص 20).
تناسب موضوع با نیازهای فعلی جامعه علمی: هر پژوهش علمی باید نیازهای اساسی جامعه علمی خود را در نظر گرفته، در صدد حل آن مسایل برآید؛ بنابراین از طرح موضوعاتی که از اولویت تحقیقی برخوردار نیستند و جامعه علمی، بدانها نیاز ندارد، باید احتراز نمود.
خلاقیت و نوآوری: هر تحقیق علمی زمانی میتواند در ارتقای سطح دانش، موفق و موثر باشد که از فکری بدیع و خلّاق برخوردار باشد. مقالاتی که به جمع آوری صِرف بسنده میکنند، نمی‌توانند سهم عمده‌ای در پیشرفت دانش بشری داشته باشند.
توضیح مطلب در حدّ ضرورت: از جمله مواردی که محقق در گزارش نویسی پژوهش خود (مقاله) باید بدان توجه کند، پرهیز از حاشیهروی و زیادهگوییِ افراطی است؛ همچنان که خلاصهگویی نباید به حدّی باشد که به ابهام و ایهام منجر شود؛ بر این اساس محقق باید به حدّی مطالب را تبیین کند که مقصود وی برای خواننده، روشن شود.
متناسب بودن با نظریه‌ها: هر رشته علمی، متشکل از نظریه‌ها و قوانینی است که مورد اتفاق صاحب‌نظران آن فن است. یافتههای به دست آمده در تحقیقات میدانی یا توصیفی نباید با قوانین کلی آن رشته تخصصی منافات داشته باشد.
اجتناب از کلی گویی: هدف نهایی علم، صورتبندی یک «نظریه»(3) و «تبیین کردن»(4) یکی از اصول مهم نظریه است. (دلاور، 1371، ص 33) از این رو محقق باید بتواند مباحث علمی خود را به روشنی توضیح دهد و با زبان گویا آن را تبیین و از کلی گویی اجتناب نماید.
گزارش روش‌شناسی تحقیق: «تحقیق»(5) فرایندی است که از طریق آن میتوان درباره ناشناختهها به جست و جو پرداخت و از آن، شناخت لازم را کسب کرد. در این فرایند چگونگی گردآوری شواهد و تبدیل آنها به یافتهها «روش‌شناسی»(6) نامیده میشود. این سئوال که چگونه دادهها باید گردآوری شود و مورد تفسیر قرار گیرد، به طوری که ابهام حاصل از آنها به حداقل ممکن کاهش یابد؟» از موارد مهم تحقیق علمی است. (سرمد و همکاران، 1379، ص 22). یک تحقیق علمی زمانی میتواند مطالب خود را به اثبات برساند که از روش گردآوری مناسبی برخوردار، و آن روشها در مقاله به خوبی بیان شده باشد.
نوشتن مقاله مستلزم داشتن طرحی مدوَّن است. در گزارش یک تحقیق نه تنها باید ارزشهای محتوایی را مراعات کرد، بلکه باید از ساختار روشمندی نیز پیروی کرد. امروزه تحقیقات فراوانی انجام میشود، اما تنها بخش کوچکی از آنها در مقالات منتشر میگردد. یکی از دلایل آن، عدم مهارت محقق در تهیه و تدوین ساختاری مقاله علمی است.
ساختار مقاله و تهیه گزارش از یک پژوهش علمی، با توجه به روش به کار گرفته شده در پژوهش، متفاوت است. دانشمندان در یک تقسیم بندی کلی، روشهای استفاده شده در علوم را به دو دسته تقسیم میکنند. روشهای کمی که در آنها از داده‌های کمّی در تحقیق استفاده میشود (تحقیقات میدانی) و روشهای کیفی که در آنها از داده‌های کیفی (تحقیقات کتابخانه‌ای) استفاده میشود.(سرمد و همکاران، 1379، ص 78).
مراحل گزارش یک پژوهش (مقاله) با توجه به روش اتخاذ شده در تحقیق، با تفاوت‌هایی بیان میگردد.
به دلیل یکسان بودن هر دو روش در مراحل مقدماتی، و برای پرهیز از تکرار در اینجا مراحل مقدماتی را به صورت مجزا میآوریم.
مراحل مقدماتی گزارش پژوهشی
موضوع یا عنوان مقاله
عنوان، مفهوم اصلی مقاله را نشان میدهد و باید به طور خلاصه، مضمون اصلی پژوهش را نشان دهد.
عنوان مقاله باید جذاب باشد، یعنی به گونه‌ای انتخاب شود که نظر خوانندگان را که معمولاً ابتدا فهرست عناوین مندرج در یک مجله علمی را میخوانند به خود جلب نماید. همچنین عنوان باید کوتاه و گویا و تنها بیانگر متغیرهای اصلی پژوهش باشد. تعداد کلمات در عنوان را حداکثر دوازده واژه بیان کرده‌اند. (سیف، 1375، ص 12).
نام مؤلف یا مؤلفان و سازمان وابسته
بعد از عنوان پژوهش، نام مؤلف یا مؤلفان ذکر میشود و در سطر زیر آن، نام دانشگاه یا مؤسسه که هر یک از مؤلفان در آن مشغول به کارند، می‌آید. اگر پژوهش به وسیله دو یا چند نفر انجام بگیرد و همه آنها به یک دانشگاه یا مؤسسه وابسته باشند، نام مؤسسه یک‌بار، آن هم به دنبال نام مؤلفان ذکر میشود. اما اگر هر یک از مؤلفان به سازمان خاصی وابسته باشند، باید بعد از نام هر یک از آنان، بلافاصله نام مؤسسه‌ای که به آن وابستهاند، ذکر شود. ترتیب قرار گرفتن نام مؤلفان به دنبال یکدیگر، معمولاً متناسب با میزان مشارکت آنان در انجام پژوهش است؛ اما اگر میزان مشارکت همه افراد در اجرای پژوهش یکسان باشد، اسامی آنان به ترتیب حروف الفبا در دنبال هم قرار میگیرد. (هومن، 1378، ص 84).
چکیده
چکیده، خلاصه جامعی از محتوای یک گزارش پژوهشی است که همه مراحل و اجرای اصلی پژوهش را در خود دارد. هدفها، پرسشها، روشها، یافتهها و نتایج پژوهش، به اختصار، در چکیده آورده میشود. در متنِ چکیده باید از ذکر هرگونه توضیح اضافی خودداری شود. مطالب چکیده باید فقط به صورت گزارش (بدون ارزشیابی و نقد) از زبان خود پژوهشگر (نه نقل قول) به صورت فعل ماضی تهیه شود.
چکیده در حقیقت بخشی کامل، جامع و مستقل از اصل گزارش در نظر گرفته میشود و نباید پیش از انجام گزارش، پژوهش تهیه شود. طول چکیده برای مقاله، بستگی به روشهای خاص هر مجله دارد و معمولاً بین صد تا 150کلمه پیشنهاد شده است.
واژگان کلیدی
معمولاً در انتهای چکیده، واژگان کلیدی پژوهش را بیان میکنند تا به خواننده کمک کنند، پس از خواندن چکیده و آشنایی اجمالی با روند تحقیق، بفهمد چه مفاهیم و موضوعاتی در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است. معمولاً با توجه به حجم و محتوای مقاله، پنج تا هفت واژه کلیدی در هر مقاله بیان میشود. (سرمد، 1379، ص 321).
ساختار مقاله مبتنی بر پژوهش میدانی
روشها و اصول کلی ناظر بر گزارش فعالیت پژوهشی شاخه‌های علوم، تقریبا به طور خاصی به کار میروند که همگی متکی بر «روش علمی»(9) است. انجمن روان شناسان (APA) به منظور تسهیل در امر انتقال روش نتایج پژوهش، الگوی استاندارد شده‌ای را در اختیار مؤلفان قرار داده تا در موقع تهیه گزارش پژوهشی خود، آن اصول را به کار گیرند و تقریبا همه مجله‌های معتبر علوم انسانی در تهیه و تنظیم نوشته‌های پژوهش خود از آنها پیروی میکنند. (هومن،1378،ص 10) که در زیر به اختصار به مراحل آن اشاره میگردد.
مقدمه
هر مقاله علمی با یک مقدمه شروع میشود و آن، خلاصهای از فصل اول و دوم پایان نامه‌ها و رسالههاست که به طور مختصر به بیان کلیات تحقیق و بررسی مختصری از پیشینه آن میپردازد؛ بنابراین در مقدمه مقاله مسئله تحقیق و ضرورت انجام آن و اهداف آن از نظر بنیادی و کاربردی به صورت مختصر بیان میگردد و سپس به بررسی سوابق پژوهشی که به طور مستقیم به موضوع تحقیق مرتبط است، پرداخته میشود. مقدمه باید یک منطق اساسی را در تحقیق بیان کند و به خواننده نشان دهد که چرا این تحقیق ادامه منطقی گزارش‌های پیشین است. در این بخش پس از نتیجه‌گیری از پژوهشهای بررسی شده، محقق باید پرسشهای پژوهش خود را به صورت استفهامی بیان کرده و به تعریف متغیرهای تحقیق به صورت عملیاتی بپردازد. (هومن، 1378، ص 87).
روش
هدف اساسی از بیان روش آن است که به گونه‌ای دقیق، چگونگی انجام پژوهش، گزارش گردد تا خواننده بتواند آن را تکرار نماید و همچنین درباره اعتبار نتایج داوری کند؛ بنابراین مؤلف باید همه مراحل اجرا، از جمله آزمودنیها، ابزارهای پژوهش، طرح پژوهش، روش اجرا و روش تحلیل دادهها را بیان کند.
نتایج
در این بخش، توصیف کلامیِ مختصر و مفیدی از آنچه به دست آمدهاست، ارائه میشود. این توصیف کلامی با اطلاعات آماری مورد استفاده، کامل میشود و بهترین روش آن است که دادهها از طریق شکل و نمودار یا جدول، نمایش داده شوند. ساختار بخش نتایج، معمولاً مبتنی بر ترتیب منطقی پرسشها یا فرضیه‌ها و نیز وابسته به تأیید شده بودن یا تأیید نشده بودن فرضیه‌هاست. ترتیب بیان نتایج نیز یا برحسب ترتیب تنطیم سؤالها یا فرضیه‌های آنهااست، (سیف، 1375، ص 30) یا برحسب اهمیت آنها. روش متداولِ بیان نتایج، آن است که ابتدا مهمترین و جالبترین یافتهها و سپس به ترتیب، یافتههای کم اهمیتتر ارائه میشود. (هومن، 1378، ص 90).
ساختار مقاله مبتنی بر پژوهش توصیفی
اصول به کارگرفته شده در پژوهشهای توصیفی باتوجه به روشهای به کارگرفته شده، با اصول پژوهشهای میدانی، مقداری متفاوت است. هر چند این اصول ممکن است با توجه به موضوعهای مختلف تحقیقی و رشته‌های مختلف، تغییر نماید، ساختار کلی‌ای که تقریبا همه پژوهشهای توصیفی باید در قالب آن درآیند، به شرح زیر است.
مقدمه
آنچه در مقدمه یک مقاله تحقیق کتابخانه‌ای قرارمیگیرد - همانند تحقیفات میدانی - کلیاتی است که محقق باید قبل از شروع بحث، آن را برای خواننده روشن نماید؛ مانند تعریف و بیان مسئله تحقیق، تبیین ضرورت انجام آن و اهدافی که این تحقیق به دنبال دارد. همچنین محقق باید خلاصهای از سابقه بحث را - که به طور مستقیم مرتبط با موضوع است - بیان کند و در نهایت توضیح دهد که این مقاله به دنبال کشف یا به دستآوردن چه مسئله‌ای است؛ به عبارتی، مجهولات یا سؤالهای مورد نظر چیست که این مقاله درصدد بیان آنهااست.
طرح بحث (متن)
در این بخش، مؤلف وارد اصل مسئله میشود. در اینجا باید با توجه به موضوعی که مقاله در پی تحقیق آن است، عناوین فرعیتر از هم متمایز گردند. محقق در تبیین این قسمت از بحث، باید اصول مهم قواعد محتوایی مقاله را مورد توجه قراردهد و سعی کند آنها را مراعات نماید؛ اصولی مانند: منطقی و مستدل بودن، منظم و منسجمبودن، تناسب بحث با عنوان اصلی، ارتباط منطقی بین عناوین فرعیتر در مسئله، خلاقیت و نوآوری در محتوا، اجتناب از کلیگویی، مستندبودن بحث به نظریه‌های علمی و دینی، جلوگیری از حاشیهروی افراطی که به انحراف بحث از مسیر اصلی میانجامد و موجب خستگی خواننده میشود و همچنین پرهیز از خلاصهگویی و موجزگویی تفریطی که به ابهام در فهم میانجامد، رعایت امانت حقوق مؤلفان، اجتناب از استناددادن به صورت افراطی، توجهداشتن به ابعاد مختلف مسئله و امثال اینها.
نتیجه گیری
در این قسمت محقق باید به نتیجه معقول، منطقی و مستدل برسد. نداشتن تعصب و سوگیری غیرمنصفانه در نتیجه‌گیری، ارتباطدادن نتایج با مباحث مطرح شده در پیشینه، ارائه راهبردها و پیشنهادهایی برای تحقیقات آینده، مشخصکردن نقش نتایج در پیشبرد علوم بنیادی و کاربردی و امثال آن، از جمله مواردی است که محقق باید به آنهاتوجه داشته باشد.
ارجاعات
اعتبار یک گزارش پژوهشی علاوه بر صحت و دقت دادهها و استدلال حاصل از آنها، به منابع و مراجعی است که از اطلاعات آنها در پژوهش استفاده شده است. ارجاعات از موارد مهم ساختار یک مقاله علمی است، به وسیله آن، چگونگی استفاده از اندیشه‌های دیگران را به خواننده معرفی می‌نماید. در این قسمت به دو بحث مهم ارجاعات اشاره میشود که یکی شیوه ارجاع دادن در متن است و دیگری شیوه ذکر منابع در پایان مقاله.
ارجاعات در متن
نخستین چیزی که درباره استناددادن در متن باید مشخص بشود، این است که: چه چیزی باید مستند گردد؟ مک برنی(23) (1990) موارد استنادآوردن را به شرح زیر بیان داشته است:
باید اندیشههایی را که به دیگران تعلق دارند، مشخص کرد و با ذکر مأخذ نشان داد که از آنِ چه کسانی می‌باشند (امانتداری)؛
هر زمان که افکار و اندیشههایی با چهارچوب فکری کسان دیگری همخوانی دارند، موارد را باید با ذکر منبع مشخص کرد؛
هر زمان که نظریه، روش یا دادهای موردبحث قرار میگیرد، منبع آن را باید ذکرکرد تا اگر خواننده خواست اطلاعات بیشتری درباره آن کسب کند، بتواند به آن مراجعه کند؛
باید نقل قولهایی را که از یک متن به صورت مستقیم و بدون دخل و تصرف، داخل گیومه آورده میشود، مستند ساخت. (مک برنی 1990، به نقل از سیف، 1375، ص 39).
بنابراین اطلاعاتی که برای خوانندگان، اطلاعات عمومی به حساب می‌آیند، لازم نیست مستند شوند. نویسنده، تنها در صورتی میتواند به آثار خود ارجاع، دهد که این ارجاع برای مطالعه بیشتر باشد و نقل از خود، معنا ندارد. همچنین در استنادکردن، حتیالامکان باید به منبع مستقیم یا ترجمه آن استناد کرد. تنها زمانی به منابع دیگران استناد میشود که محقق دسترسی مستقیم به اصل اثر را نداشته باشد که در آن صورت باید مشخص کرد که آن مطلب از یک منبع دست دوم گرفته شده است. (سیف، 1375، ص 40).
شیوه ارجاع در متن
هرگاه در متنِ مقاله مطلبی از یک کتاب یا مجله یا.. به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، نقل شود، باید پس از بیان مطلب، آن را مستند ساخت. این مستندسازی شیوه‌های مختلفی دارد که در اینجا به بخشهایی از آن اشاره میشود.
در استناد، نام مؤلف و صاحب اثر، بدون القاب «آقا»، «خانم»، «استاد»، «دکتر»، «پروفسور»،آورده میشود، مگر در جایی که لقب جزو نام مشخص شده باشد(24)، مانند خواجه نصیرالدین طوسی. (دهنوی، 1377، ص 89).
یک اثر با یک مؤلف:
پس از آوردن متن، داخل پرانتز: نام مؤلف، تاریخ انتشار، شماره صفحه به ترتیب می‌آید و پس از آن، نقطه آورده میشود؛ مانند: (منطقی، 1382، ص 27).
یک اثر با بیش از یک مؤلف:
اگر تألیف دارای دو یا سه مؤلف باشد، نام آنها به ترتیب ذکر شده در اثر، به همراه سال انتشار و شماره صفحه می‌آید؛ ولی در آثار با بیش از سه مؤلف، نام اولین مؤلف ذکر میشود و به دنبال آن عبارتِ «و همکاران» و سپس سال انتشار و شماره صفحه می‌آید؛ مانند: (سرمد، بازرگان و حجازی، 1379، ص 50) یا (نوربخش و همکاران، 1346، ص 75).
آثار با نام سازمان‌ها و نهادها:
در صورتی که آثار به نام شرکتها، انجمنها، مؤسسات، ادارات و مانند اینها انتشار یابند، در استنادکردن، به جای نام مؤلف، نام سازمان می‌آید؛ مانند: (فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، 1382، ص 34).
دو یا چند اثر یک مؤلف:
هرگاه به دو یا چند اثر مهم اشاره شود، همه آنها در داخل پرانتز، و به ترتیب تاریخ نشر پشت سرهم می‌آیند؛ مانند: (والاس، 1980، ص 15؛ 1988، ص 27؛ 1990، ص 5). و اگر چند اثر یک مؤلف در یک سال منتشر شده باشد، آثار مختلف او با حروف الفبا از هم متمایز میگردند؛ مانند: (احمدی، 1365الف، ص22؛ 1365ب، ص 16).
زیرنویس (پاورقی) توضیحی
توضیحات اضافی، یا توضیح اصطلاحاتی را که نویسنده برای حفظ انسجام متن نمیتواند آن را در متن بیاورد، میتوان در زیر صفحه با مشخصکردن شماره آنها بیان کرد. نکته قابل توجه اینکه، این توضیحات باید حتیالامکان خلاصه ذکر شوند و نباید تکرار مطالب متن باشند.
در ترجمه متون توضیحاتی که مؤلف در زیرنویس آورده، باید عینا ترجمه شود و در صورتی که مترجم برای بیان اصطلاح یا تبیین مطلبی توضیحی را ضروری ببیند، میتواند آن را در پاورقی ذکرکند و در جلوی آن لفظ «مترجم» را -برای متمایز ساختن آن از توضیحات
معادلها
کلمه‌های بیگانه در داخل متن حتما باید به فارسی نوشته شود و صورت خارجی آنها در پاورقی ذکر گردد و این، منحصر به اصطلاحات تخصصی یا اسامی اشخاص است. چنانچه در موارد خاصی لازم باشد که صورت خارجی آنها در داخل متن بیاید، باید آنها را مقابل صورت فارسی در داخل پرانتز نوشت. (غلامحسینزاده، 1372، ص 17).
نکته قابلتوجه در استناد دادن معادلها این است که اولاً در هر متن یا مقاله یا کتاب، فقط یک بار معادل انگلیسی آنها آورده میشود؛ ثانیا معادلهای بکار گرفته شده باید یکنواخت باشند. و در صورت آوردن معادلهای دیگر، مثل فرانسه، آلمانی، و... باید، در متن توضیحی درباره آن داده شود. در نوشتن اسامی اشخاص، ابتدا نام بزرگ، سپس حرف اول نام کوچک او با حروف بزرگ نوشته میشود مانند C،Jung .
ارجاع در منابع
محقق باید در پایان مقاله فهرستی از منابع و مراجعی که در متن به آنها استناد کرده است، به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی در منابع فارسی (عربی یا انگلیسی در صورت استفاده) بیاورد. مقصود از فهرست منابع، به دست دادنِ صورت دقیق و کامل همه مراجعی است که در متن مقاله به آنها استناد شده‌است. هدف از ارائه این فهرست، نشان دادن میزان تلاش پژوهشگر در بررسی و استفاده از منابع گوناگون، احترام به حقوق سایر نویسندگان و مؤلفان و نیز راحتی دستیابی خواننده به منابع موردنظر است؛ علاوه براینکه تمامی مراجع و مآخذی که در متن به آنها استناد شده، باید در فهرست منابع آورده شود، پس در بخش منابع، فقط منابعی آورده میشود که در متن به آنها استناد شده است.
در ذکر هر منبع، حداقل پنج دسته اطلاعات، ضروری به نظر می‌رسند که در همه ارجاعات مشترکاند:
1. نام مؤلف یا مؤلفان؛ 2. تاریخ انتشار اثر؛ 3.عنوان اثر؛ 4. نام شهر(ایالت)؛ 5. نام ناشر.
جداسازی این اطلاعات از هم با نقطه (.) و جداسازی اجزای مختلف هر یک از آنها با ویرگول (،) صورت میگیرد.
ارجاع کتاب در منابع
در ارجاع کتاب با یک مؤلف، اطلاعات ضروری ذکر شده در بالا ذکر میشود، در صورتی که اثر تجدیدچاپ شدهباشد، پس از عنوانِ کتاب، شماره چاپ آن می‌آید.
در ارجاعات انگلیسی در صورتی که چاپ جدید مجددا ویرایش شدهباشد، علامتِ ایدی (ed) با شماره ویرایش(25) آن، داخل پرانتز آورده میشود، مانند:
.Wadsworth:CA،Belmont.An introduction to the history of psychology (2nded).(1993) .R .B،Hergenhahn
در ارجاع منابع دارای دو مؤلف یا بیشتر، اسامی مؤلفان به ترتیبِ نامِ ذکرشده در کتاب، ذکر میشود و بین نام‌خانوادگی و نام آنها ویرگول و بین اسامی مؤلفان نقطه ویرگول (؛) می‌آید؛ مانند:
سرمد،زهره؛ بازرگان،عباس و حجازی، زهره(1379). روشهای تحقیق در علوم رفتاری (چاپ سوم). تهران: نشر آگاه.
در معرفی کتابهای ترجمه شده، پس از ذکر نام مؤلف و تاریخ اثر، نام مترجم و تاریخ انتشار ترجمه ذکر میشود. در آثاری که تاریخ نشرشان مشخص نیست، داخل پرانتز به جای تاریخ نشر، علامت سؤال (؟) می‌آید؛ مانند:
صدرالدین شیرازی، محمد(1375). شواهد الربوبیه، ترجمه جواد مصلح. چاپ دوم، تهران: انتشارات سروش.
در معرفی کتاب‌هایی که با عنوان سازمان‌ها یا نهادها منتشر شده‌اند، به جای نام اشخاص، نام مراکز ذکر می‌شوند: مرکز اسناد و مدارک علمی، وزارت آموزش و پرورش، (1362). واژهنامه آموزش و پرورش: فارسی - انگلیسی، انگلیسی - فارسی. تهران. نشر مؤلف.
کتاب‌هایی که به جای مؤلف، ویراستاری یا به صورت مجموعه مقالاتی بوده که به وسیله افراد مختلف نوشته شده‌است؛ اما یک یا چند نفر آنها را گردآوری کرده‌اند، بدین صورت می‌آیند:
شفیعآبادی، عبداللّه (گردآورنده)، (1374). مجموعه مقالات اولین سمینار راهنمایی و مشاوره. تهران. انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
ارجاع مقاله در منابع
برای ارجاع به مقالههایی که در مجله‌های علمی-تخصصی به چاپ می‌رسند، ابتدا نام مؤلف یا مؤلفان، پس از آن، تاریخ انتشار اثر، بعد عنوان مقاله، و به دنبال آن، نام مجله و شماره آن ذکر میشود، سپس شماره صفحات آن مقاله در آن مجله با حروف مخفف صص در فارسی و pp در انگلیسی آورده میشود.
ارجاع پایان‌نامه و رساله در منابع
در ارجاع رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها، پس از ذکر عنوان، باید ذکرشود که آن منبع پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا رساله دکترا و به صورت چاپ نشده، است؛ سپس باید نام دانشگاهی را که مؤلف در آن فارغالتحصیل شده‌است، آورد:
ایزدپناه، عباس (1371). مبانی معرفتی مشّاء و اهل عرفان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، چاپ نشده دانشگاه قم.
ارجاع از یک روزنامه در منابع
در معرفی مقالههایی که در خبرنامهها و روزنامه‌ها به چاپ می‌رسد، یا استنادهایی که از متن سخنرانی اشخاص در یک روزنامه آورده میشود، همانند ارجاع مقاله در مجله، تمام اطلاعات ضروری را آورده سپس سال انتشار، روز و ماه، نام روزنامه و شماره صفحه را ذکر میکند. مانند:
محقق کجیدی، محمدکاظم (1375، 21مهر)، موانع ساختاری توسعه بخش کشاورزی، روزنامه کیهان، ص6.
ارجاع فرهنگنامه و دائرهالمعارف در منابع
در ارجاع دائرهالمعارفها نام سرپرست آورده شده و سپس بقیه اطلاعات ضروری، همانند کتاب به ترتیب می‌آید؛ مانند:
بجنوردی، سیدکاظم و همکاران (1377)، دائرهالمعارف بزرگ اسلامی (چاپ دوم)، تهران: مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی.
ارجاع کنفرانس‌ها، سمینارها و گزارش‌ها
ارائه گزارش از همایشها و سمینارها باید به شکل زیر بیان گردد: (سلطانی، 1363، ص19).
همایش بینالمللی نقش دین در بهداشت و روان (1380). چکیده مقالات اولین همایش بین المللی نقش دین در بهداشت روان، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
نقل منابع الکترونیکی (اینترنت)
امروزه نقل از منابع اینترنتی یکی از منابع ارجاع است که در ذکر آن، اطلاعات ضروری به ترتیب زیر بیان میگردد (ترابیان، 1987، ترجمه قنبری، 1380).
بارلو، جان پی (1996). درخت یوشع میلرزد، در مجله CORE (روی خط اینترنت)، ج8، ش 1، (1992)، نقل شده تاریخ 25 مارس 1996، قابل دسترسی در:
Corel.08.g2.:pub/Zines/CORE-Zine File:Ptp.etext.org Directory
آیین نگارش
چنانکه بیان شد، محقق باید ابعاد سه گانه محتوایی، ساختاری و نگارشی مقاله را مورد توجه قرار دهد. آنچه تاکنون بیان شد، خلاصهای از اصول محتوایی و ساختاری یک مقاله علمی بود. اکنون به بررسی اصول کلی آیین نگارش که رعایت آن در تحریر مقاله علمی ضروری به نظر می‌رسد، می‌پردازیم.
الف) متن علمی تا حدّ ممکن باید مختصر و مفید باشد. به همین جهت لازم است از آوردن نقل قول‌های غیرضروری و حجمافزا، تفننهای شاعرانه و ذوقی، بیانهای عاطفی واحساسی و گزافهنویسی اجتناب شود.
ب) از آوردن عبارتهای مبهم، مغلق و پیچیده و واژه‌های نامأنوس باید احتراز گردد.
ج) باید از ذکر بندهای طولانی و جملههای بلند خودداری شود.
د) مطالب باید ساده، روان، جذاب و به گونه‌ای صریح و روشن بیان گردد.
ر) در نقل مطالب، ضروری است امانتداری را با ذکر مشخصات دقیق منبع رعایت نمود. هر چند در این باب نباید به دام افراط و تفریط - که حمل بر فضل فروشی یا سهلانگاری است- افتاد.
ش) هر بخش از نوشته که شامل یک اندیشه و مطلب خاصی است، باید در یک بند (پاراگراف) آورده شود.
ص) باید از به کاربردن کلمات مترادف به جهت افزایش حجم اجتناب شود.
ط) باید از به کاربردن افراطی حروف اضافه و حروف ربط در متن پرهیز گردد.
ع) باید از به کاربردن تعبیرهای نامناسب و عامیانه و استعمال الفاظ ناروا، رکیک و غیراخلاقی احتراز شود.
تایپ مقاله
امروزه تقریبا اکثر مجلات علمی، مقالات خود را به صورت تایپ شده می‌پذیرند، بدین روی و برای تکمیل شدن بحث، برای آشنایی مؤلفان محترم، برخی از اصول تایپ، بیان میگردد.
الف) عنوان مقاله در وسط سطر و با فاصله چهار سانتیمتر از بالا با قلم یاقوت، شماره شانزده تایپ میگردد.
ب) نام مؤلف در زیر عنوان و در وسط سطر و با فاصله 5/1 سانتی متر، با قلم ترافیک، شماره ده تایپ میشود.
ج) رتبه علمی و محل خدمت مؤلف یا مؤلفان با علامت ستاره () یا شماره در پاورقی همان صفحه و با قلم لوتوس نازک شماره دوازده که متناسب با قلم پاورقی است، تایپ میگردد.
د) عناوین فرعی مقاله با شماره‌های تفکیککننده مانند: 1.، 2.، 3.، و...، با قلم لوتوس سیاه، شماره چهارده تایپ میگردد.
ر) عناوین فرعیتر با شماره‌های تفکیک کننده 1.1، 2.1 و... با قلم لوتوس سیاه، شماره سیزده تایپ میگردد.
س) متن مقاله با قلم لوتوس نازک، شماره چهارده تایپ شده و ابتدای هر پاراگراف یا بند با کمی تورفتگی (اشپون) با فاصله 5/0 سانتی متر آغاز میگردد.
ص) فاصله بین سطرهای متن 5/1 سانتی متر و فاصله آنها از عنوان‌های فرعی دو سانتی متر است.
ط) فاصله حاشیه صفحهها از هر طرف دو سانتی متر و از بالا و پایین نیز دو سانتی متر است و فاصله آخرین سطر با پاورقی یک سانتی متر است.
ع) نقل قول‌های مستقیم در داخل گیومه با قلم لوتوس نازک، شماره دوازده تایپ میگردد.
ف) شماره صفحات در گوشه سمت چپ و بالای صفحه تایپ میگردد.
ق) مقاله فقط بر یک طرف صفحه تایپ میشود.
ک) باید در تایپ مقاله از به کاربردن قلمهای متنوع و متفاوت اجتناب شود.
ل) قلم انگلیسی لازم برای تایپ پاورقی، Times Mediumبا شماره هشت است و همین قلم برای انگلیسی در متن و منابع با شماره ده استفاده میشود.
ویرایش متن
ویرایش متن بر عهده ویراستار است که باید طبق قوانین مربوط به نشر و ضوابط علمی صورت دهد. هرچند ویرایش، وظیفه محقق نیست، برای آشنایی محققان، به توضیحی اجمالی در این رابطه می‌پردازیم:
هر اثر تحقیقی دو نوع ویرایش میشود: ویرایش فنی و ویرایش محتوایی.
ویرایش فنی
در ویرایش فنی مسائلی از قبیل به دست دادن ضبط لاتینی نامها یا معادل فرنگی اصطلاحات فنی، تعیین محل تصاویر، اشکال و جدولها، مراعات شیوه مناسب برای معرفی مشخصات کتابشناسی، تهیه فهرست مندرجات، فهرست تفصیلی، واژهنامه، فهارس دیگر، تنظیم صفحه عنوان و صفحه حقوق، اعراب گذاریهای لازم، تبدیل مقیاسها و سنوات، توضیح لازم برای برخی از اصطلاحات، معرفی اجمالی بعضی از اعلام در صورت نیاز انجام میشود.
ویرایش محتوایی
هر نوع کاستی و نادرستی نحوی و زبانی در این ویرایش اصلاح میشود. اگر اثر تحقیقی، متن تصحیح شده باشد، به بدخوانیهای مصحح توجه و با مراجعه به منابع - در صورت همکاری مصحح و در اختیار قرار دادن منابع- از درستی واعتبار توضیحات و تعلیقات وی اطمینان حاصل میشود. در مورد آثار ترجمه شده مطابقت تمام وکمال ترجمه با متن اصلی لازم است (دهنوی، 1377، ص 100).
پیوستها
اگر مقاله علمی دارای مطالبی باشد که در گزارش پژوهش علمی ضروری نیست، مؤلف آن را در پیوستها، ضمیمه مقاله می‌نماید. به‌طور کلی آنچه پرسشنامه را در درک، ارزشیابی و تکرار پژوهش یاری میکند، مانند نسخه کاملی از آزمون‌ها یا پرسش نامههای چاپ نشده و شاخص‌های آماری آنهاو...، میتواند در پیوست آورده شود.
در این بخش، برخی از پیوستهای مربوط به این مقاله آورده شده است:
1.8.فرم ارزیابی مقاله مربوط به تحقیقات میدانی (شماره 1). 2.8.فرم ارزیابی مقاله مربوط به تحقیقات کتابخانه‌ای (شماره 2). 3.8.فرم ارزیابی مقاله مربوط به ترجمه (شماره 3). 4.8.نشانههای ویراستاری.
2. محققان برای آشنایی با ملاکهای محتوایی و ساختاری، به فرم‌های ارزیابی مقالات مراجعه فرمایند.
3. Theory
4. Explanation .
5. Research.
6 .Methodology.
7 .Abstract.
8 .Key Words.
9.Scientific Method.
10.Introduction.
11.Method.
12. Subjects.
13.Instruments
14.Research Design
15 . Procedure
16.Data Analysis.
17 . results
18.Discussion
19.Interpretation
20.Conclusion
21.Referrals
22. Citation.
24. راه تشخیص آن در کتاب فهرست مستند «اسامی مشاهیر و مؤلفان» اثر کتابخانه ملی آمده است.
25. Edition
تحقیق و پژوهش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به جرات میتوان گفت که همه پبشرفت‌های علمی صنعتی پژوهشی تکنولوژی و جامعه شناسی بر پایه تحقیق و پژوهش استوار است. اصلی‌ترین و مهمترین شیوه ارائه نتایج یک مطالعه و تحقیق، تهیه مقاله پژوهشی است و محققی در صحنه تولید وانتشار علمی موفق است که بتواند نتایج پژوهش خود را در مجلات معتبر پژوهشی به چاپ برساند. از آنجا که نوشتن صحیح و مناسب یک مقاله یک رکن اساسی برای چاپ مقالات علمی میباشد، در اینجا سعی شده است که به بررسی روشهای صحیح نگارش مقالات پژوهشی پرداخته شود. به طور کلی هر مقاله پژوهشی شامل اجزای اصلی زیر است:
عنوان
نام نویسنده یا نویسندگان
اطلاعات تماس
چکیده
واژگان کلیدی
مقدمه
مبانی نظری تحقیق
روش تحقیق
یافتههای تحقیق
بحث و نتیجه گیری
فهرست منابع
عنوان مقاله
1) اولین بخش یک مقاله عنوان است که باید اشتراکاتی با موضوع اصلی تحقیق داشته باشد و به شکلی جذاب جمله‌بندی شده باشد. نکات زیر در انتخاب عنوان مقاله قابل توجه هستند: 2) عنوان مقاله حتی الامکان باید دقیق و رسا بوده و از به کار بردن اصطلاحات ناآ شنا یا اختصاری خودداری شود. 3) عنوان مقاله حتی الامکان باید جمله خاصی باشد که نکات اصلی و عمده موضوع را در بر داشته باشد. 4) به طور معمول (نه همیشه) و در نام‌گذاری اکثر تحقیق‌ها این نکات در نظر گرفته میشود: چه چیزی را میخواهیم بررسی کنیم، در چه جامعه ای، در کجا و در چه زمانی. مثلا عنوان یک مقاله میتواند این باشد: بررسی رابطه سطح سواد مادران و تغذیه کودکان در شهر تهران سال 1386 5) عنوان باید «فاقد پیش داوری» باشد. به عنوان مثال، انتخاب این عنوان برای یک مقاله، مناسب به نظر نمی‌رسد: بررسی علل بی علاقگی رانندگان نسبت به بستن کمربند ایمنی! 6) اگر کلماتی در توصیف ویژگی مطالعه شما نقش کلیدی دارند حتما در عنوان خود آن را بگنجانید. مثل مطالعه آینده نگر مطالعه دوسویه کور یا مطالعه تصادفی شده 7) هیچ گاه نباید در عنوان مقاله نتیجه پژوهش را به صورت ثابت شده ذکر نمود.
نویسندگان و آدرس‌ها
اسامی نویسندگان و همکارانی که در مطالعه شرکت داشته‌اند باید بطور کامل ذکر شود. همچنین نویسنده اصلی که مسئول ارتباط با خوانندگان است باید مشخص شده و آدرس کامل و ایمیل وی در اختیار خوانندگان قرار گیرد.
چکیده تحقیق
چکیده پس از عنوان بیشتر از سایر بخشهای یک مقاله خوانده میشود و در چکیده قسمتهای مختلف مقاله شامل مقدمه، اهداف، روشها و نتایج تحقیقق بصورت خلاصه ذکر میشود. متن بسیاری از مقاله‌ها به طور کامل در دسترس ما نیست و گاهی فرصت برای خواندن تمام مقاله نداریم و از این رو چکیده مقاله اهمیت زیادی دارد. در اکثر مجلات تعداد کلمات چکیده 150 تا 250 کلمه محدود است.
واژگان کلیدی
چند واژه کلیدی که از اهمیت زیادی در مطالعه برخوردارند، در این قسمت ذکر میشود. ضمن این که با ذکر واژه‌های کلیدی در سایتهای علمی میتوان به دنبال مقاله نیز گشت. به طور معمول تعداد این واژه‌ها حدود 6-5 کلمه در نظر گرفته میشود.
مقدمه
مقدمه یک مقاله پژوهشی ضمن بیان مسئله و تشریح موضوع به آن مسئله پاسخ میدهد که ارزش مطالعه حاضر برای انجام آن چه بوده است. در حقیقت با مطالعه مقدمه یک مقاله پژوهشی، خواننده با مسئله تحقیق آشنا شده و ضرورت انجام پژوهش را درک میکند. متن مقدمه باید روان باشد و حتی الامکان به صورت خلاصه و حداکثردر 2 صفحه تایپ شود.
روش تحقیق
در این قسمت از مقاله چگونگی و روش انجام پژوهش توضیح داده میشود. همچنین نمونه‌های مورد بررسی، چگونگی نمونه گیری، جامعه هدف، مراحل اجرائی پژوهش و نحوه تجزیه و تحلیل دادهها ذکر میشود. در این قسمت در مورد تغییر بیشتر بحث شده و روش اندازه گیری و میزان دقت و چگونگی کنترل آنها بیان میشود.
یافتههای تحقیق
در این قسمت نتایج بدست آمده از پژوهش ذکر میشود. نتایجی کلیدی مطالعه باید با کلمات روان و دقیق و بدون بزرگ نمایی ذکر شود. از روشهای مختلفی برای ارائه نتایج استفاده میشود. استفاده از اعداد، جداول و نمودارها کمک ارزنده‌ای به ارائه مطلب بطور ساده تر می‌نماید اما لازم است داده‌های جداول و نمودارها به طور کامل تشریح شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. در مواردی که از روشها و آزمونهای آماری برای بررسی نتایج و تحلیل دادهها استفاده شده باشد، باید نوع آن نیز ذکر شود.
بحث و نتیجه گیری
در این قسمت به تفسیر نتایج ارائه شده می‌پردازیم. همچنین میتوان به مقایسه نتایج به دست آمده از مطالعه حاضر با نتایج سایر مطالعه‌ها پرداخت و با توجه به مجموعه شواهد نتیجه گیری نمود. در صورت لزوم میتوان پیشنهادهایی برای انجام مطالعات بهتر و کامل تر در آینده ارائه داد.
فهرست منابع
در پایان لازم است کلیه منابعی که در تحقیق مورد استفاده قرار گرفته اند، به شیوه‌ای مطلوب ذکر شوند. شیوه نگارش منابع در نشریات مختلف متفاوت است و بهتر است از راهنمایی این نشریات و شرایط نگارش مقالات کمک بگیریم.
چند نکته اساسی در ارسال مقالات به نشریات علمی
به یاد داشته باشید که قبل از ارسال چکیده مقاله خود به یک مجله، ابتدا فرم نحوه نگارش مقاله را از آن مجله دریافت نموده و چکیده خود را در قالب آن فرم تهیه و تایپ نمایید (به عنوان مثال تعداد کلمات، فونت، تعداد خطوط، فاصله خطوط از کناره‌های صفحه و…)
دلایل عدم پذیرش چکیده یک مقاله در نشریات علمی
1) ابهام در موضوع مقاله و وجود تعداد زیاد مقالات مشابه پیشین 2) عدم تبیین زمینه اصلی تحقیق 3) نمونه گیری نامناسب 4) عدم رعایت اصول مقاله نویسی مورد نظر نشریه 5) عدم ذکر صحیح ارقام آماری 6) فقدان بحث و پرداختن به نتایج 7) چکیده‌های خیلی کوتاه و خیلی زیاد 8) بی دقتی در تهیه متن (غلط تایپی، اشتباهات متن) 9) عدم ارتباط موضوع مقاله با رویکرد نشریه
چگونه یک مقاله علمی را خواندنی تر بنویسیم؟
مارتین گرگوری بیش از یک دهه پیش در مجله «نیچر» نوشت: «دو نوع نوشتار علمی وجود دارد. یک نوع برای جلب خواننده و نوع دیگر فقط برای اینکه مورد ارجاع قرار گیرد و این نوع دوم مانند یک بیماری عفونی به سرعت در حال گسترش است.»
به نظر می‌رسد در این مقطع زمانی نیز تغییرات بسیار محدودی ایجاد شده است. هنوز هم حجم زیادی از مقالات علمی‌منتشره فقط توسط دانشمندان و محققانی که به موضوع مقاله علاقه‌مند هستند، مورد مطالعه قرار میگیرد و افرادی که به مطالعه گذرای مقالات علمی می‌پردازند، بیشتر به صفحات علمی روزنامه‌ها و مجلات علمی عام مراجعه میکنند.
با وجود مقالات فراوانی که در مورد نحوه نگارش صحیح و قابل فهم برای جلب توجه خواننده‌ها وجود دارد، دانشمندان نباید از فقدان راهنماهای مناسب برای نحوه نگارش مقالات گلا‌یه داشته باشند. بسیاری از ژورنالیست‌ها و نویسندگان حرفه‌ای این دو کتاب استاندارد در مورد نحوه نگارش مقاله خوب و علمی را مورد توجه قرار میدهند: اجزای سبک‌های نگارشی (استانک، وایت 1959) و درباره خوب نوشتن (زینسر 1976) حال آنکه این کتابها و کتابهای مشابه‌شان برای بسیاری از دانشمندان ناشناخته‌اند. با وجود اینکه این کتابها نحوه نگارش صریح مقالات علمی را به طور دقیق بیان نمی‌کنند ولی از جهت بیان نحوه صحیح سازماندهی مطالب و نگارش مقالات شیوا و حاوی اطلاعات مفید، بسیار با ارزشند. مهم‌تر اینکه این قبیل کتابها حامل یک پیام مهم هستند که نویسندگان باید مطالب را برای خوانندگان بنویسند نه برای خودشان.
البته هنوز هم بسیاری از مقالات علمی و پزشکی، حاوی مطالب طولانی و مبهمی هستند که بیشتر خوانندگان و حتی آنهایی را که آگاهی مناسبی به موضوع دارند نیز گمراه میکنند.
مسلماً محدودیت‌هایی در شکل و ساختار مقالات علمی وجود دارد. در یک مقاله علمی علاوه بر در نظر گرفتن نکاتی که مورد نظر مجلات علمی مختلف است باید مقدمه، مواد و روشها، نتایج و بحث در مورد نتایج در ارتباط با تئوری اولیه آورده شود. ماهیت مقالات علمی بیان نتایج و بحث بدون خطا (bias)، محدودیت‌هایی را در نحوه نگارش مقاله ایجاد میکند: بیان نتایج در جملات با فعل مجهول (passive) به آن شکل غیر شخصی میدهد و لزوم به کار بردن مراجع مختلف نیز مانع میشود که متن مقاله به خوبی دنبال شود. با این وجود، این قوانین به قدری انعطاف‌پذیر هستند که بتوان مقاله‌ای نوشت که حاوی مطالب مفید و جالب توجه باشد
10 فرمان برای نگارش علمی و جذاب
1- یک تفکر قدیمی در معماری وجود دارد که می‌گوید شکل اشیا از عملکردشان پیروی میکند. این تفکر در نگارش هم وجود دارد. بسیاری از دانشمندان عقیده دارند هیچ چیزی مهم‌تر از نتایج مقالاتشان نیست. اما واقعیت این است که اولین عملکرد مقاله انتقال پیام به خواننده و متقاعد کردن وی به ارزشمند بودن تحقیق انجام شده است بنابراین بهتر است قبل از شروع به نوشتن، در مورد پیام موضوع تأمل شود. حتی بهتر است پیش از نوشتن عنوان مقاله، راجع به نتایج مقاله نیز اندیشیده شود. دانشمندان امروزی کمتر به بیان نتایج خام می‌پردازند و هدفشان تفسیر و بحث بهتر نتایج است (Horton,1995).
یک نویسنده ممکن است موضوعی را در ذهن خود روشن و واضح تصور کند و نیازی به توصیف و تفسیر حس نکند در صورتی که خواننده ممکن است اصلاً چنین تفکری نداشته باشد. تمام تردید‌ها توسط خوانندگان مختلف از این تفکر نویسنده ناشی میشود که مطلبی که در اثر بحث و گفتگوی زیاد برای وی مسجل و بدیهی شده است برای خواننده نیز واضح و روشن است. گاهی اوقات، نتایجی که مربوط به موضوع اصلی نیستند هر قدر هم که جالب باشند، بهتر است حذف شوند و اگر این نتایج حذف شده مفید و اساسی باشند بهتر است در یک مقاله دیگر مطرح شوند.
یک نوشتار باید یک پرسش اصلی را پاسخ دهد و بی‌توجهی به این موضوع از دلایل شایع بی‌میلی خوانندگان نسبت به مطالب است .(Lambert et al 2003) این پرسش باید مشخص، جدید، مورد علاقه و استقبال جامعه علمی باشد (Perneger & Hudelson, 2004).
خوانندگان مجلات فوق تخصصی به توضیحات اضافه و طولانی درباره موضوع مورد بحث علاقه‌ای ندارند، در حالی که در مجلات عمومی، برای ایجاد پس زمینه علمی مناسب برای خوانندگان نیاز به توضیحات تکمیلی احساس میشود. به طور کلی دانشمندان باید خود را جای خوانندگان گذاشته و عمق و جزئیات لازم مطلب را از دیدگاه خوانندگان بررسی کنند.
2- مورد دیگر استفاده از شیوایی و فن بیان مناسب در حین پیروی از اسلوب مقاله‌نویسی است. David Reese چنین عنوان میکند که در یک مقاله پزشکی، علمی یا هر نوع دیگر، نویسنده باید با استفاده از لغات متداول سعی کند که خواننده را نسبت مطلب نوشته‌شده متقاعد سازد. در عین حال، علیرغم تلاش برای فصاحت مطالب، هرگز مشاهدات و حقایق ارایه‌شده در مقالات نباید تحت تأثیر فن خطابه قرار گیرند. به عنوان مثال در یک مقاله ضرورتی برای استفاده از صفات و قیدهای پیچیده وجود ندارد و در صورتی که بیان نتایج و بحث منطقی و روان باشند، خواننده نیازی به لغات نامفهوم و غیر ضروری جهت درک بهتر مطلب احساس نمی‌کند.
کلمات غیر ضروری بهتر است حذف شود. یک نگارش پرتوان، معمولاً مختصر و فشرده است. این موضوع در مورد نوشته‌های عمومی نیز مصداق دارد. هر قدر در یک نوشته ترکیبات طولانی و پیچیده و توضیحات اضافی در پرانتز بیشتر باشد، خوانندگان و حتی علاقه‌مندان به موضوع را از ادامه مطالعه باز می‌دارد. بهترین و مطمئن‌ترین کار برای جلب توجه خواننده‌ها بیان مطالب به صورت صریح، قطعی و مشخص است.
3- خوانندگان انتظار دارند هر نوع اطلاعات خاص موجود در یک مقاله را در محل مخصوص آن پیدا کنند. در صورتی که جابجایی‌های زیادی در محل‌های ارایه اطلاعات ایجاد شود، مثلاً برخی نتایج بدون آنکه در قسمت یافتههای مقاله ذکر شده باشند در بحث مورد ارزیابی و تفسیر قرار گیرند، خواننده را سردرگم میکنند. مطالبی که قرار نیست در قسمت بحث مطرح شود بهتر است از قسمت نتایج حذف شود.
4- عنوان مهمترین عبارت یک مقاله است. اگر خواننده‌ای اهمیت نوشته‌ای را از عنوان آن برداشت نکند به خواندن آن ادامه نمی‌دهد. عنوان‌های طولانی حامل اطلاعات بیشتری هستند ولی توجه کمتری جلب میکنند، به‌خصوص در افرادی که با نگاه سریع و گذرا از روی عناوین موجود در فهرست مجلات، مقاله مورد نظرشان را انتخاب میکنند. عنوان‌های کوتاه جذاب‌تر هستند ولی ممکن است مفهوم کامل را نرسانند. عناوینی که از لغات ایهام‌دار استفاده میکنند، جذابیت بیشتری برای خوانندگان دارند، ولی نباید به تبیین محتوای اطلاعاتی مطلب بپردازند. در نهایت در هنگام انتخاب عنوان مناسب، باز هم بهتر است نویسنده خود را در جایگاه خواننده قرار دهد.
5- خلاصه مقاله نیز دارای اهمیتی تقریباً مساوی با عنوان است، گاهی تنها بر اساس خلاصه مقاله یک خواننده تصمیم میگیرد مقاله را بخواند یا آن را کنار بگذارد. هر قدر هم یک مطلب حاوی اطلاعات قیمتی و مهم باشد، در صورتی که در خلاصه مطرح نشده باشد، خواننده علاقه‌ای به ادامه دادن مطالعه پیدا نمی‌کند. خلاصه مقاله به دو شکل نوشته میشود؛ نوع آزاد که شامل یک پاراگراف است و بیشتر در مقالات مولکولی و بیولوژی سلولی استفاده میشود و نوع ساختاری که هر چهار قسمت مقاله در آن رعایت میشود و بیشتر در مقالات کلینیکال استفاده میشود. در مورد اینکه بهتر است خلاصه پیش از نوشتن مقاله تهیه شود یا پس از اتمام آن، بهتر است که هر دو روش یک‌بار مورد ارزیابی و آزمایش قرارگیرد و سپس روش مناسبتر را انتخاب کنیم.
6- بین بررسی متون و مقدمه مقاله اختلاف زیادی وجود دارد، مقدمه نباید تا جایی که امکان دارد به مرور متون بپردازد هدف اصلی آن طراحی یک نقشه است که نویسنده ابتدا به طور عام لزوم بررسی موضوع را عنوان میکند و سپس با نشان دادن روشها به یک سؤال اصلی که همان هدف مقاله است، می‌رسد. یک تاریخچه کوتاه که اهمیت مطالعه را عنوان میکند و اطلاعات قبلی موجود در این زمینه را بیان کرده و نقایص موجود را نمایان می‌سازد، عموماً در مقدمه آورده میشود.
7- قسمت مواد و روشها در مقاله باید به طور تخصصی و با جزئیات کامل مطرح شود. به نحوی که محققان دیگر نیز بتوانند آن را انجام دهند. یک اشتباه شایع در این قسمت، بیان نشدن برخی جزئیات ضروری است که خواننده را از درک صحیح روش انجام مطالعه باز می‌دارد، بنابراین قرار دادن خود به جای خواننده در این قسمت نیز بسیار مفید خواهد بود. شرکت‌هایی که محصولات آنها مورد استفاده قرار گرفته به طور خلاصه باید لیست شوند.
8- نتایج باید با یک نظم و توالی منظم ارایه شوند، بیان نتایج باید از توالی منطقی پیروی کند و نه از ترتیب زمانی. در غیر این صورت درک آنها مانند چیدن قطعات پازل در کنار هم است که میتواند بسیار گیج‌کننده باشد. از ارایه نتایج غیر ضروری که تأثیر چندانی در بحث ندارند باید پرهیز شود تا خواننده سردرگم نشود و پیام اصلی نیز کم‌رنگ‌تر نشود. هدف از نوشتن یک مقاله تحقیقاتی، ارایه یک فرضیه و بحث و تفصیل و تفسیر در مورد آن است. بنابراین بحث یک مقاله باید کاملاً روان و مرتبط با نتایج و با تفسیرهای کامل و ذکر منابع مختلف باشد. تفکرات و اندیشه‌های تحقیقاتی باید با دلایل مستدل و مستند حمایت شوند و به طور کاملاً واضح و روشن مورد ارزیابی قرار گیرند تا خواننده بتواند با آن ارتباط برقرار کند.
9- در نهایت، افزایش تعداد مقالات تحقیقاتی و مقالات مروری نشان‌دهنده افزایش فشار بر محققان است تا در زمینه‌های مورد علاقه خود همگام با مقالات روز باشند. اگرچه روزانه بر تعداد الگوها و راهنماها برای نوشتن یک مقاله گویا و قابل درک افزوده میشود، دانشمندان از میان حجم زیادی از مقالات از همین الگوها جهت انتخاب مقاله مورد نظرشان استفاده میکنند. دانشمندان کماکان مقالات را، در صورتی که به عنوان آنها علاقه‌مند باشند یا پرسش و پاسخهای مهمی را در برداشته باشند، مطالعه میکنند و هر قدر یک مطلب بهتر و منطقی‌تر نوشته شود خوانندگان بیشتری را جذب میکند و بیشتر مورد ارجاع سایر مقالات واقع میشود.
10- و بالاخره این که در نظر گرفتن دو نکته هنگام مقاله‌نویسی بسیار مهم است: پیام اصلی و خواننده مقاله، چرا که تمام هدف نویسنده متقاعد کردن خواننده به ارزش و اهمیت تحقیق انجام شده است و اگر او به خواننده‌ها بی‌توجهی کند، خواننده‌ها نیز به نوشته‌های او بی‌توجهی میکنند.
موسسه ISI و چگونگی ارسال مقاله علمی به این مرکز
موسسه اطلاعات علمی (Institute for Scientific Information):
بانک اطلاعات ISI مرکزی برای فهرست نمودن و پوشش دادن جامع مهمترین مجلات علمی منتشره در دنیا به منظور تبادل اطلاعات میان پژوهشگران مختلف میباشد. شمار مجلات ISI ثابت نیست. یک مجله ممکن است در یک زمان٬ از مجلات ISI محسوب شود٬ اما به دلیل کاهش بار علمی٬ بعداً از لیست مجلات ISI کنار گذاشته شود. در حال حاضر بیش از ۱۶۰۰۰ مجله٬ در لیست ISI قرار دارند. هر ساله ۲۰۰۰ مجله جدید مورد ارزیابی قرار میگیرد و حدود ده درصد آنها به لیست ISI اضافه می‌شوند.
هر مجله علمی قبل از انتخاب شدن و فهرست شدن در ISIیکسری مراحل ارزیابی را پشت سر می‌گذارد. ازجمله عوامل مورد ارزیابی و رعایت استانداردهای بانک اطلاعاتی ISI، کمیته علمی منتخب مجله، تنوع بین المللی مقالات چاپ شده در آن، نشر به موقع مجله و جایگاه نشرآن میباشد. لازم به ذکر است که هیچ یک از این عوامل به تنهایی مورد بررسی و ارزیابی قرار نمی‌گیرد بلکه با بررسی مجموع عوامل یک امتیاز کلی داده خواهد شد. از جمله مواردی که در ارزیابی مجله مورد توجه قرار دارد این است که عنوان مقالات، چکیده و کلمات کلیدی باید به زبان انگلیسی باشد همچنین توصیه میشود که منابع نیز به زبان انگلیسی نوشته شوند. اگر چه اطلاعات علمی مهم به تمامی زبانها به چاپ می‌رسد اما موارد ذکر شده باید به زبان انگلیسی باشد تا تحت داوری و ارزیابی ISI قرار گیرد زیرا ارزیابی کنندگان مجلات علمی در ISI نمی‌توانند عناوین و منابع بکاررفته در مقالات را به زبان انگلیسی ترجمه کنند. داوری علمی و تخصصی مقالات چاپ شده در مجله توسط داوران نام آشنای علمی از جمله عمده‌ترین موارد مورد توجه ارزیابی کنندگان میباشد که گویای اعتبار و غنای علمی مجله است.
ارجاع به خود یا self citation چیست؟
اگر منابع ذکر شده در مقاله٬ پژوهش نویسندگان خود مقاله باشد٬ این کار از ارزش مقاله می‌کاهد زیرا جنبه بین المللی بودن آن را ضعیف میکند. درجه ارجاع به خود مجلات ISI معمولا کمتر از ۲۰٪ است.
ضریب تاثیر یا درجه تاثیر یا Impact factor چیست؟
این عامل همه ساله توسط ISI برمبنای ارجاعات به هر یک از مجلات علمی آن محاسبه میشود و نتیجه در گزارشات ارجاع مجله یا Journal Citation Reports یا به اختصار JCR ٬ منتشر میشود. این ضریب٬ نه برای مقاله یا نویسنده٬ بلکه برای مجله محاسبه میشود. محاسبه برمبنای یک دوره سه ساله صورت میگیرد. فرضا اگر در سال ۸۴ جمعا ۴۰ ارجاع به یک مجله صورت گرفته باشد و در آن مجله در سال ۸۲ تعداد ۲۶ مقاله و در سال ۸۳ تعداد ۲۴ مقاله چاپ شده باشد٬ ضریب ارجاع آن مجله٬ از تقسیم ۴۰ بر ۵۰ به دست می‌آید که ۸/۰ است. یعنی به طور متوسط٬ هر مقاله آن نشریه ۸/۰ مرتبه مورد استناد مقالات دیگر قرار گرفته است.
ISI بودن یک مجله را چگونه تعیین کنیم؟
بهترین راه٬ مراجعه به سایت‌هایی نظیر تامسون است. زیرا همچنان که گفته شد٬ هم تعداد مجلات زیاد است و هم ISI محسوب شدن یک مجله ممکن است همیشگی نباشد.هر نشریه با هر امتیاز علمی در کشور چاپ شود اگر ضریب تأثیرش صفر باشد، در این پایگاه قرار نمی‌گیرد. متأسفانه، در حال حاضر تمامی نشریات ایرانی دارای ضریب تأثیر صفر بوده و جایی در این پایگاه ندارند.
ISC چیست؟
ISC یا همان پایگاه استنادی علوم جدید و تکنولوژی که همانند ISI دارای مقالات دانشمندان است که خوشبختانه در ایران نیز چنین پایگاهی تاسیس شده است وهم اکنون به فعالیت میپردازد.
معیار اصلی ورود مجلات به نمایه‌های سه گانه ISI چیست؟
بر اساس قانون تجمع گارفیلد متون هسته برای تمامی رشته‌های علمی بیش از 1000 مجله نیست. همچنین مطالعه‌ای از سوی گارفیلد بر روی پایگاه اطلاعاتی اِس.سی.آی (Science Citation Index) نشان داده است که 75% ارجاعات در کمتر از 1000 عنوان مجله شناسایی شدند.
حال اگر لازم نباشد که یک نمایه استنادی چند رشته‌ای جامع بیشتر از چندهزار مجله را پوشش دهد، این مجلات را چگونه باید برگزید؟
هر چند برخی شائبه تاثیر پذیری این امر از سیاست و ... را مطرح میکنند ولی نظر ISI Thomson چیز دیگری است. یعنی هزینه- کارآیی. گارفیلد خود می‌گوید: چون مساله پوشش، وجهی عملا اقتصادی دارد، معیار برای آنچه انتخاب میشود، هزینه-کارایی است. هدف هزینه – کارآمدی یک نمایه به حداقل رسانیدن هزینه در ازای شناسایی یک مدرک مفید و به حداکثر رسانیدن احتمال دستیابی به یک مدرک مفید منتشره است. یک نمایه هزینه- کارآمد باید پوشش دهی خود را تا حد امکان محدود به آن مدارکی نماید که ممکن است افراد مفیدشان بدانند. به زبان ساده ISI Thomson مجلاتی را نمایه میکند که احتمال استناد به آنها بیشتر باشد.ولی چه شاخصی میتواند صلاحیت ورود دیگر مجلات به جمع مجلات منبع ISI Thomson را تایید کند.
جواب بسیار ساده است: فراوانی استناد به مجلات در منابعی که پیشتر در این نمایه وارد شده اند.اگر دانشگاهها میخواهند مجلات خود را در نمایه‌های سه گانه ISI Thomson وارد کنند، علاوه بر رعایت ضوابط عمومی مانند وضعیت نشر، کیفیت مقالات، ترکیب سردبیری و تحریریه و ... باید در جستجوی راهکارهایی باشند که به مجلات آنها از سوی مجلات منبع ISI Thomson، استناد شود. شاید یکی از راهها تشویق محققان دانشگاه در استناد به مدارک مجلات داخلی، در مقالات ارسالی به مجلات تحت پوشش نمایه‌های سه گانه ISI Thomson باشد.
پیوستن پایگاه استنادی علوم ایران به ISI :
رئیس کتابخانه منطقه‌ای علوم و تکنولوژی گفت: پیوستن ISC به ISI با هدف افزایش سهم تولیدات علمی ایران در جهان در نشستی با حضور مسئولین ISI در کتابخانه منطقه‌ای بررسی شد. با توجه به اینکه تمامی خصیصه‌های ISI در ISC نیز وجود دارد، کتابخانه منطقه‌ای علوم و تکنولوژی شیراز که متولی ایجاد ISC ( پایگاه استنادی علوم و تکنولوژی ) در کشور است، برای درج شدن مجلات بیشتری به زبان فارسی در ISI و ایجاد ارتباط بیشترISC با ISI تلاش میکند.
با برقراری پیوند علمی میان ISI و ISC شناسایی علم به زبان فارسی در سطح بین المللی بیشترمی شود و سهم ایران از تولیدات علمی دنیا بیشتر خواهد شد . هم اکنون بیش از 6 هزار مقاله توسط مجلات معتبر در ISC تولید میشود اما انعکاس این تولیدات علمی در سطح بین المللی کم است که با درج تعدادی از مجلات در ISI بازتاب علمی ایران در جهان بیشتر میشود.
وی با بیان اینکه هم اکنون 25 مجله ایرانی توسط ISI شناسایی شده و نمایه میشود، افزود: در حال حاضر تلاش میشود این تعداد به 500 مجله افزایش یابد . مسئول راه اندازی ISC در ایران با بیان اینکه ایران چهارمین کشور دارای مطالعات استنادی علوم بر پایه ISI است، گفت: کشورهای ژاپن و چین نیز توانسته‌اند مجلات خود را به همین روش در ISI درج کنند.
گفتنی است کتابخانه منطقه‌ای علوم و تکنولوژی شیراز چندی پیش مأمور راه اندازی پایگاه استنادی علوم ایران و جهان اسلام شد و این مرکز هم کانون در تلاش برای سنجش تولیدات علمی در کشورهای اسلامی، رتبه بندی نشریات کشورهای اسلامی، تولید نمایه استنادی علوم کشورهای اسلامی به منظور توسعه ISC در میان تمامی کشورهای اسلامی و پیوند دادن ISC به ISI است .
لیست ژورنالهای ISI
http://science.thomsonreuters.com/mjl/
منبع : http://www.applyabroad.org
راهنمای انتشار مقاله در مجلات و ژورنالهای خارجی
بسیاری از محققان و نخبگان کشور هستند که در موضوعات مختلف علمی و پژوهشی تحقیقات گسترده‌ای انجام میدهند و نتایج این تحقیقات را به صورت مقاله‌ای تدوین میکنند. این مقالات به عنوان کارنامه علمی افراد نقش مهمی را در به دست آوردن فرصت‌های شغلی ایده آل و یا حضور در دانشگاهها و مراکز علمی معتبر ایفا میکنند. دانشجویانی که مقالات علمی آنها در مجلات و ژورنالهای معتبر علمی خارجی منتشر شده باشد شانس بیشتری را برای گرفتن پذیرش از دانشگاههای معتبر به ویژه در مقطع دکترا را خواهند داشت.
برای انتشار مقاله بر روی مجلات و ژورنالهای معتبر علمی خارجی، ابتدا باید با توجه به رشته درسی و موضوع مقاله‌ای که تدوین کرده اید ژورنال یا مجله مرتبط را پیدا کنید. ما در لیست زیر، مجموعه از معروفترین ژورنالهای خارجی برای ثبت مقاله را برای شما گرد آوری کرده ایم:
Science Publishing Corporation:منتشر کننده مقالات علمی در زمینه‌ها و رشته‌های متفاوت.در این سایت امکان دسترسی آزاد به انواع مقالات علمی در زمینه‌ها و رشته‌های متفاوت، برای همگان در سرتاسر جهان فراهم آمده است.
Elsevier:در این سایت تلاش شده است تا بهترین راه حل‌ها در جهت پیشرفت علوم فنی، پزشکی و تکنولوژی ارائه شود. Elsevie" سالانه 2200 مقاله و 25000 کتاب در زمینه‌های مختلف علمی منتشر می‌سازد.
EmeraldEmerald: با انتشار بیش 300 مقاله و 2350 کتاب در زمینه‌های مختلف در این سایت برای شما این امکان را فراهم آورده است تا دسترسی به انواع مقالات و کتب در رشته‌های مختلف را داشته باشید و علاوه بر آن امکان دانلود کل متون مورد نظر شما را نیز به شما میدهد.
springer: منتشر کننده بیش از 2900 مقاله و 190 هزار کتاب این فرصت را برای نویسندگان، مراجعه کنندگان و همکاران فراهم آورده است تا مقالات مورد نظر خود را به راحتی پیدا کنند.
IJSER : مجله بین المللی علمی است که در زمینه انتشار مقالات علمی با موضوع علوم فنی، مهندسی و تکنولوژی فعالیت میکند. مهندسان و محققان میتوانند مقالات خود را در اینجا منتشر کنند و یا از هزاران مقالات انتشار یافته این من مجله استفاده کنند.
IJARCS:مجله بین المللی پژوهش علوم کامپیوتر مقالات علمی را به صورت آنلاین منتشر میکند. تمرکز این مجله بر روی فرضیه‌ها، روشها و برنامه‌های کاربردی کامپیوتر و رشته‌های مرتبط است.
Palgrave MacmillanPalgrave Macmillan: در انتشار مقالات متفاوت علمی پیشگام است. در این وب سایت میتوانید انواع مقالات علمی را مشاهده و دانلود کنید.
Wiley: در این سایت انواع مقالات در زمینه علوم پزشکی، اجتماعی، پیراپزشکی و ... در اختیار شما گذاشته میشود. شما میتوانید از بین بیش از 4 میلیون مقاله و 1500 مجله و 15000 کتاب آنلاین و دیگر دیتابیس‌ها هر آنچه را که مورد نظرتان باشد را بیابید.
Highwire: با بیش از 1700 مجله و هزاران کتاب علمی، این سایت را در ارائه راه حل‌های متفاوت برای انتشارات، دانشگاهها و جوامع علمی، در بین دیگر سایتها متمایز می‌سازد.
jstor: کتابخانه‌های این سایت با بیش از 9200 موسسه در سطح جهان، ( از جمله دانشگاههای معتبر ایران ) مجموعه کاملی از کتب و مقالات مختلف در رشته‌های مختلف را فراهم آورده است. با عضویت در JSTOR شما دسترسی رایگان به آرشیو آنلاین و کتابخانه‌های ما را در هر کجای دنیا خواهید داشت.
ICEHM: این وب سایت تقویم کاملی از سمینارها و کنفرانس‌هایی که در سال آتی در زمینه اقتصاد، علوم انسانی و مدیریت در سطح جهان برگزار می‌شوند را به شما ارائه میکند. شما میتوانید مقاله‌های ارائه شده برای هریک از این کنفرانس‌ها را دانلود کرده و یا مقاله خود را برای شرکت در کنفرانس ارائه کنید.
SCIRPSCIRP یکی از بزرگترین ناشران مجلات در زمینه‌ها و رشته‌های مختلف است که دسترسی آزاد را برای همگان فراهم آورده است. بیش از 5000 ویراستار فعال همواره در این سایت فعالیت میکنند. SCIRP تا به امروز بیش از 30500 مقاله منتشر کرده است.
پس از انتخاب مجله، با پر کردن فرم‌های درخواست، مقاله خود را برای آنها ارسال کنید. توجه داشته باشید که مقالات خود را قبل از ارسال حتما ویرایش کنید.
مقالات شما پس از ارسال، مورد بررسی قرار میگیرد و در صورتی که استاندارهای لازم برای انتشار در مجله را داشته باشند مورد تایید قرار گرفته و شما را از طریق ایمیل مطلع می‌سازند.
در این مرحله شما باید هزینه انتشار مقاله را بپردازید تا مقاله شما چاپ و منتشر شود. برای این کار کافی است به صفحه نیاز پرداز وب سایت امانکش رفته و فرم درخواست پرداخت را کامل کنید تا کارشناسان ما در اسرع وقت هزینه درخواستی شما را پرداخت کنند.
(1) عنوان
(2) نام نویسنده یا نویسندگان
(3) اطلاعات تماس
(4) چکیده
(5) واژگان کلیدی
(6) مقدمه
(7) مبانی نظری تحقیق
(8) روش تحقیق
(9) یافتههای تحقیق
(10) بحث و نتیجه‌گیری
(11) فهرست منابع
1ـ عنوان مقاله
اولین بخش یک مقاله، عنوان است که باید اشتراک‌هایی با موضوع اصلی تحقیق داشته باشد و به شکلی جذاب جمله‌بندی شده باشد. نکات زیر در انتخاب عنوان مقاله قابل توجه هستند:
(1) عنوان مقاله تا جای ممکن باید دقیق و رسا باشد و از به‌کار بردن اصطلاحات ناآشنا یا اختصاری خودداری شود.
(2) عنوان مقاله تا جای ممکن باید جمله‌ی ویژه‌ای باشد که نکات اصلی و عمده‌ی موضوع را دربر داشته باشد.
(3) به‌طور معمول - نه همیشه- در نام‌گذاری بیشتر تحقیق‌ها این نکات درنظر گرفته میشود: چه چیزی را میخواهیم بررسی کنیم، در چه جامعه‌ای، در کجا و در چه زمانی؛ مثلاً عنوان یک مقاله میتواند این باشد: بررسی رابطه‌ی سطح سواد مادران و تغذیه‌ی کودکان در شهر تهران در سال 1386.
(4) عنوان باید «فاقد پیش‌داوری» باشد؛ برای مثال، انتخاب این عنوان برای یک مقاله، مناسب به‌نظر نمی‌رسد: بررسی علل بی‌علاقگی رانندگان به بستن کمربند ایمنی
(5) اگر کلمه‌هایی در توصیف ویژگی مطالعه‌ی شما نقش کلیدی دارند حتماً در عنوان خود آنها را بگنجانید؛ مانند: مطالعه‌ی آینده‌نگر، مطالعه‌ی دوسویه‌ی کور یا مطالعه‌ی تصادفی شده.
(6) هیچگاه نباید در عنوان مقاله، نتیجه‌ی پژوهش را به‌صورت اثبات‌شده ذکر نمود.
2ـ نویسندگان و نشانی آنها
نام نویسندگان و همه‌ی همکارانی که در مطالعه شرکت داشته‌اند باید به‌طور کامل نوشته شود. همچنین نویسنده اصلی که مسئول ارتباط با خوانندگان است باید مشخص شود و راه ارتباط با وی (نشانی ایمیل، تارنما، تارنگار ...) و شماره‌ی تلفن او برای خوانندگان نوشته شود.
3ـ چکیده‌ی تحقیق
چکیده پس از عنوان، بیشتر از بخشهای دیگر یک مقاله خوانده میشود و در چکیده، قسمتهای گوناگون مقاله شامل مقدمه، اهداف، روشها و نتایج تحقیق، به‌صورت خلاصه ذکر میشود. متن بسیاری از مقاله‌ها به‌طور کامل در دسترس ما نیست و گاهی فرصت خواندن همه‌ی مقاله را نداریم و از اینرو چکیده‌ی مقاله اهمیت فراوانی دارد. در بیشتر مجله‌ها تعداد کلمه‌های چکیده بین 150 تا 250 کلمه است.
4ـ واژگان کلیدی
چند واژه‌ی کلیدی که از اهمیت فراوانی در مطالعه برخوردارند، در این قسمت ذکر میشود. ضمن اینکه با جست‌وجوی واژه‌های کلیدی در سایتهای علمی میتوان به آن مقاله دست یافت. به‌طور معمول شمار این واژه‌ها 5 تا 6 کلمه درنظر گرفته میشود.
5ـ مقدمه
مقدمه‌ی یک مقاله‌ی پژوهشی ضمن بیان مسأله و تشریح موضوع پژوهش، به این پرسش پاسخ میدهد که «مطالعه‌ی حاضر چه ارزشی دارد؟». در حقیقت با مطالعه‌ی مقدمه‌ی یک مقاله‌ی پژوهشی، خواننده با مسأله‌ی تحقیق آشنا میشود و ضرورت انجام پژوهش را درک میکند. متن مقدمه باید روان باشد و تا جای ممکن به‌صورت خلاصه و حداکثر در 2 صفحه تایپ شود.
6ـ مبانی نظری تحقیق
ادبیات تحقیق یا مبانی نظری، به تشریح مفاهیم، تعاریف و تاریخچه‌ی موضوع تحقیق میپردازد. نویسنده‌ی مقاله باید بر ادبیات تحقیق مسلط باشد و مبانی نظری موضوع تحقیق خود را به‌طور مختصر ولی کاربردی بیان نماید. مبانی نظری تحقیق باید با استناد و ارجاع علمی آورده شود. یک مقاله‌ی خوب باید مبانی نظری قابل قبولی داشته باشد.
7ـ روش تحقیق
در این قسمت از مقاله چه‌گونگی و روش انجام پژوهش توضیح داده میشود. همچنین نمونه‌های مورد بررسی، چه‌گونگی نمونه‌گیری، جامعه‌ی هدف، مراحل اجرای پژوهش و نحوه‌ی تجزیه و تحلیل دادهها نوشته میشود. در این قسمت، درمورد متغیرها بیشتر بحث میشود و روش اندازه‌گیری و میزان دقت و چه‌گونگی کنترل آنها بیان میشود.
8ـ یافتههای تحقیق
در این قسمت نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش ذکر میشود. نتایج کلیدی مطالعه باید با کلمه‌های روان و دقیق و بدون بزرگ نمایی ذکر شود. از روشهای گوناگونی برای ارائه‌ی نتایج استفاده میشود. استفاده از عددها، جدولها و نمودارها کمک ارزنده‌ای به ارائه‌ی مطلب به‌طور ساده‌تر می‌نماید. اما لازم است داده‌های جدولها و نمودارها به‌طور کامل تشریح، و تجزیه و تحلیل شوند. در مواردی که از روشها و آزمونهای آماری برای بررسی نتایج و تحلیل دادهها استفاده شده باشد، باید نوع آن نیز ذکر شود.
9ـ بحث و نتیجه‌گیری
در این قسمت به تفسیر نتایج ارائه‌شده می‌پردازیم. همچنین میتوان به مقایسه‌ی نتایج به‌دست‌آمده از مطالعه‌ی حاضر با نتایج مطالعه‌های دیگر پرداخت و با توجه به مجموعه‌ی شواهد، نتیجه‌گیری نمود. درصورت لزوم میتوان پیشنهادهایی برای انجام مطالعات بهتر و کامل‌تر در آینده ارائه داد.
10ـ فهرست منابع
در پایان لازم است همه‌ی منابعی که در تحقیق مورد استفاده قرار گرفته‌اند، به‌شیوه‌ای درست ذکر شوند. شیوه‌ی نگارش منابع و مآخذ در بخش دیگری از همین تارنگار آمده است.
چند نکته‌ی اساسی در فرستادن مقاله برای نشریه‌های علمی
به‌یاد داشته باشید که پیش از فرستادن چکیده‌ی مقاله‌ی خود به یک مجله، نخست فرم نحوه‌ی نگارش مقاله را از آن مجله دریافت کنید و چکیده‌ی مقاله‌ی خود را در قالب آن فرم تهیه و تایپ نمایید. (برای مثال: شمار کلمه‌ها، فونت، تعداد سطرها، حاشیه‌ها و...)
دلایل پذیرفته نشدن چکیده‌ی یک مقاله در نشریه‌های علمی
(1) ابهام در موضوع مقاله.
(2) وجود شمار فراوانی از مقاله‌های با موضوع همانند.
(3) روشن نبودن زمینه‌ی اصلی تحقیق.
(4) نمونه‌گیری نامناسب.
(5) رعایت نکردن اصول مقاله‌نویسی مورد نظر نشریه.
(6) ذکر نادرست رقمهای آماری.
(7) نبود بحث و پرداختن به نتایج.
(8) نوشتن چکیده‌های بسیار کوتاه یا بسیار بلند.
(9) بی‌دقتی در تهیه‌ی متن (غلط‌تایپی، نگارشی و محتوایی).
(10) ارتباط نداشتن موضوع مقاله با رویکرد نشریه.
مقاله تحقیقی: به مقاله‌ای گفته میشود که برخاسته از پژوهش نوینی باشد که محقق خود انجام داده و متکی بر یافتههای دیگران نیست.
مقاله تحلیلی: یا نظری. مقاله‌ای است که مولف با استفاده از منابع تحقیقی پیشین نظریه خاصی را در حوزه کار خود مطرح میکند. در چنین مقاله ای، معمولاً مولف نظریه‌ای نوین عرضه میکند ممکن است نویسنده با نگرشی انتقادی به بحث درباره نظریه‌های پیشین بپردازد در این صورت، مولف نظریه‌های موجود را مورد تحلیل قرار میدهد و با استدلال و بهره گیری از شواهد، برتری نظریه‌ای بر نظریه‌های دیگر نشان میدهد.
مقاله مروری: این نوع مقاله به تحلیل کلان و ارزیابی انتقادی نوشته‌هایی میپردازد که قبلاً منتشر شده است. مولف از طریق مقوله بندی، یکپارچه سازی، و ارزشیابی متون منتشر شده پیشین سیر پیشرفت پژوهشهای جاری را در جهت روشن کردن مسئله‌ای مشخص دنبال میکند.
مقاله گردآوری: در این نوع مقاله صرفاً گردآوری و انعکاس نقطه نظرهای مختلف مندرج در نوشته‌های مرتبط با موضوعی خاص میپردازد و در واقع کار جدیدی را عرضه نمی‌کند. چنین نوشته‌ای را نمی‌توان در واقع یکی از انواع مستقل مقاله علمی به حساب آورد.
مقاله دایرةالمعارفی: این گونه مقالات با مقالات مجلات علمی تفاوت ماهوی دارند، مقالات دایرةالمعارفی مبتنی بر اسناد و مدارک و منابعی است که پیشاپیش موجود بوده و مورد جست و جو و بازاریابی قرار گرفته است. به همین دلیل مستند بودن در مقاله دایرةالمعارفی اصیل‌ترین رکن بشمار می‌رود.
• روش شروع کار تحقیق علمی از پایه )روش پیداکردن موضوع- ایده و...(
• آشنایی واقعی با سایتهای معتبر علمی جهان و نحوه چگونگی تحقیق آکادمیک
• روشهای گرفتن مقاله علمی خارجی و پایان نامههای خارجی و نحوه استفاده از آنها
• نحوه نوشتن مقاله معتبر علمی برای مجلات ISI
• نحوه تنظیم فرمت استاندارد مقاله علمی برای مجلات ISI
• نحوه استناد و منبع نویسی و کاور لتر و... استاندارد در ISI
• خطاها و رعایت اخلاق در مقاله نویسی ISI
• آشنایی با اعتبار مجلات ISI و سایر مجلات و چگونگی تشخیص اعتبار و پولی بودن و...
• نحوه یافتن مجله علمی در زمینه رشته تخصصی رشته خود
• نحوه ارسال و مکاتبه با مجلات و پیگیری انتشار مقاله علمی به صورت قدم به قدم
• نحوه انتخاب داور از پایگاههای معتبر علمی
• آشنایی با ISIو مسایلی در مورد مجلات
• و دهها مسایل دیگر در این حوزه به همراه پرسش و پاسخ شرکت کنندگان
• ....
•تحقیق و پژوهش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار استو به جرات میتوان گفت که همه پیشرفت‌های
علمی، صنعتی، پژوهشی، تکنولوژی و جامعه شناسی بر پایه تحقیق و پژوهش استوار است. اصلی‌ترین و مهمترین شیوه ارائه نتایج یک مطالعه و تحقیق، تهیه مقاله است و محققی در صحنه تولید و انتشار علمی موفق است که بتواند نتایج خود را در مجلات
معتبر)علمی پژوهشی یا ISI( به چاپ برساند.
مفهوم ISI
• علامت اختصاری ISI به مفهوم موسسه اطلاعات علمی
Institute for Scientific Information است. این شرکت در دهه 1950 توسطEugene Garfield به منظور ثبت ارجاعات و تحلیل آنها در مجلات علمی پایه گذاری شد. در سال 1992 امتیاز موسسه ISI توسط شرکت تامسونThomson Reuters خریداری شد. در حال حاضر برای اینکه تشخیص دهیم مجله‌ای ISI میباشد یا خیر باید از طریق سایت تامسون رویترز اقدام کنیم.
مزایای داشتن مقاله ISI
• 1. افزایش رتبه علمی اساتید دانشگاهها
• 2. پذیرش راحت تر در مقطع دکتری و داشتن رزومه معتبر
• 3. گرفتن بورس تحصیلی از دانشگاههای معتبر بین المللی در سراسر جهان
• 4. استخدام راحت تر در کلیه ادارات و سایر مراکز دولتی و خصوصی
• 5. پذیرفته شدن بسیار راحت تر به عنوان عضو هیات علمی در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی
• 6. افزایش حقوق و مزایای شغلی برای کارکنان بسیاری از ادارات
• 7. امکان عضویت در بنیاد ملی نخبگان )در صورت داشتن سایر شرایط(
• 8. شناخته شدن به عنوان متخصص و صاحب نظر در موضوع
• 9. امکان گرفتن پروژه‌های تحقیقاتی با درآمدهایی بسیار بالا از بسیاری از سازمانهای دولتی
• 10. گسترش علم و دانش
• 11. ایجاد شدن احساس افتخار و اعتماد به نفس در نویسندگان مقالات
• 12. ثبت کردن تحقیقات و مطالعات انجام شده به نام نویسندگان و حفظ دائمی آنها
• 13. و سایر مواردی که بسته به شرایط میتواند کاملا متفاوت باشد
مقاله چیست؟
•مقاله معمولا نتیجه یک پژوهش است که به کوششیک یا چند نفر در یک موضوع تازه با رویکردی
جدید و با جهت دستیابی به نتایج تازه تهیه و منتشرمی گردد.
•مقاله در واقع گزارشی است که محقق از یافته‌هایعلمی و نتایج اقدامات پژوهشی خود برای استفادهسایر پژوهشگران، متخصصان و علاقه مندان به دست میدهد.
نامهای مقاله‌ی علمی در زبان انگلیسی
• Paper
• Letter
• Manuscript
• Article
تقسیم و دسته بندی مقالات:
•1- مقاله پژوهشی )تحقیقی ( •2- مقاله تحلیلی )ترویجی ( •3- مقاله مروری )تالیفی( •4- مقاله گردآوری
مقاله پژوهشی )تحقیقی (:
•برگرفته از پژوهشی است که ب هتازگی پایان یافته است و
چون متکی بر یافت ههای تحقیقاتی است، گزار ش تحقیق نیز به آن گفت ه میشود. این نشان میدهد که ویژگی منحصر به فرد مقاله پژوهشی،داشتن یک ایده یا ابتکار یا نتیجه کاملاجدید و تازه است. به عبارت دیگر مقاله پژوهشی حاوى ایده یا موضوعى کاملاً نو یافته است، به این معنا که پژوهشگر
طى یک کار پژوهشى دقیق، ایده، موضوع،یا روش جدیدى را مطرح م ىکند و به نتایج کاملاً جدیدى دست م ىیابد که پیشتر وجود نداشته است.
مقاله تحلیلی (ترویجی):
• این نوع مقاله که به نام مقاله نظری نیز شناخته میشود، تحقیقی است که مؤلف با استفاده از منابع پژوهشی پیشین، نظریه خاصی را در حوزة کار خود مطرح می‌نماید. در این نوع مقاله نویسنده ممکن است نظری ههای قبلی را گسترش دهد، آنها را با استفاد ه از شواهد استحکام بخشد، آنها را به شکل دیگری بیان کند یا آنها را مورد تأمل و تردید قرار دهد. بنابراین مشخص است که در این نوع از مقاله،نویسنده موضوع یا ایده اى را که وجود دارد، از جنبه یا جنب ههایى معمولاً
جدید مورد تجزیه و تحلیل قرار مى دهد و نتایج مشخصى از تجزیه و تحلیل انجام شده، ارائه مى کند که تازگى دارد.
مقاله مروری (تالیفی) :
• ویژگی خاص مقالات مروری این است که برخلاف انواع پژوهشی و تحلیلی، حاوی یک ایده و دیدگاه جدید نیستند، بلکه کار آنها پرورش ایده‌ای است که از پیش وجود داشته است. در این نوع مقاله،نویسنده با مطالعه متون علمی، مطالبى را درباره یک ایده یا موضوع از منابع مختلف،گرد آورى مى کند و سپس مقاله را با ساختارى جدید و طرح نتیجه گیرى‌هاى مشخص و گاه همراه با اعلام نظر،تنظیم و تألیف مى نماید. بنابراین میتوان گفت که این مقاله به تحلیل کلان و ارزیابی انتقادی نوشته‌هایی میپردازد که قبلاً منتشر شده است . مؤلف مقاله مروری از طریق مقوله بندی، یکپارچه سازی، و ارزشیابی متون منتشر شده
پیشین، سیر پیشرفت پژوهشهای جاری را در جهت روشن ساختن مسئله ای مشخص دنبال میکند.
مقاله گردآوری:
• این نوع مقاله صرفاً به گردآوری و انعکاس دیدگاه‌های مختلف مندرج در نوشته‌های مرتبط با موضوعی خاص میپردازد و در واقع کار تازه ای را عرضه نمی‌کند. در این نوع مقاله که معمولاً گزارش بررسى‌هاى آزمایشگاهى و یا مطالعات آمارى در یک موضوع است،نویسنده ضمن استفاده از روش‌هاى موجود در مطالعه موضوع،نتایج مطالعه خود را گزارش مى کند. معموًلاً نتایج به کمک آمار و ارقام بیان م ىشوند. تفاوت آن با مقاله تحلیلی این است که به ارائه نظریه جدیدی منتهی نم یشود و نیز با مقاله مروری این تفاوت را دارد که الزاماً به سنج ش و ارزیابی کلیه آثار قبلی نم یپردازد. البته باید این را هم اضافه کنیم که چنانچه در این نوع از مقاله از روش‌هاى معتبر و علمى تحلیل آمارى استفاده شود و نتایج ارائه شده هم تازگى داشته باشد،م ىتوان آن را یک مقاله تحلیلی هم به شمار آورد.
تعریف تحقیق:
تحقیق از نظر لغوی به معنای بررسی و پیدا کردن حقیقت است ولی در تعریف اصطلاحی و از نظر علمی عبارتست از تلاش و انجام یک فعالیت منظم و هدفدار برای رسیدن به حقیقت و پاسخ به سؤال و دستیابی به دانش و آگاهی بیشتر در مورد یک پدیده و یا یک مسئله به منظور چاره جویی با استفاده ازمراحل و روش علمی.
تحقیق را میتوان به صورت «تجزیه و تحلیل و ثبت عینی و سیستماتیک مشاهدات کنترل شده که ممکن است به پروراندن قوانین کلی، اصول یا نظریه‌هایی بینجامد و به پیش بینی و یا احتمالاً به کنترل نهایی رویدادها منتج شود تعریف کرد.»
مشخصات تحقیق
1- تحقیق معطوف به حل مسئله است . )کشف یک رابطه (
2- تحقیق به پرورندان قوانین کلی، اصول، یا نظریه‌هایی تأکید میکند که برای پیشبینی رویدادهای آینده مفیدند.
در تحقیق از روی نمونه‌ی مشاهده شده خصایص جامعه موردنظر استنباط میشود. تحقیقچیزی بیشتر از بازیابی اطلاعات و یا جمع آوری ساده اطلاعات است.
3- تحقیق بر آزمایش‌های قابل مشاهده و یا شواهد تجربی مبتنی است موضوعات تحقیقباید قابل مشاهده باشند.
4- تحقیق مستلزم مشاهده و توصیف دقیق است.
ابزارهای اندازه گیری کمّّی و دقیق‌ترین شکل توصیف را به کار می‌برد و اگر ممکن یا
مناسب نباشد توصیف‌های کیفی و یا غیر کمی را در مشاهدات بکار می‌بندد )روشهای معتبربرای جمع آوری اطلاعات (
مشخصات تحقیق
5- تحقیق به تخصص نیاز دارد.
6- محقق باید به دور از عواطف و تعصبهای شخصی، تلاش کند منطقی و
عینی داده‌های جمع آوری شده خود را با بکار بردن آزمونهای ممکن محک بزند و به دنبال آزمایش فرضیه‌‌اش باشد نه اثبات آن.
7- تحقیق به دنبال حل مسایل جدید، بکر و اصیل است.
8- از خصایص تحقیق بکار بستن صبر و شکیبایی و نداشتن شتاب در کار است.
9- تحقیق با دقت ثبت و گزارش میشود.
10- تحقیق گاهی شهامت لازم دارد.
انواع تحقیق
انواع تحقیق براساس هدف به سه دسته تقسیم می‌شوند:
1- تحقیقات بنیادی :
هدف از این نوع تحقیقات «گسترش مرز علم و دانش» است.
منجر به «تولید علم» میشود یا نظریه و نظریه‌های قبلی در آن رشته را
تکمیل میکند و یا به نقد نظریه‌های قبلی پرداخته و افق جدیدی را به روی انسان باز میکند
2- تحقیقات کاربردی :
هدف از این تحقیقات حل مسایل و مشکلات فرا روی جوامع
انسانی برای یک زندگی بهتر و با امکانات مناسبتر میباشد.اختراعات و ابتکارات و نوآوریهای بشر در رشته‌های مختلف درردیف تحقیقات کاربردی محسوب میشود.
3- تحقیقات توسعه‌ای :
هدف این تحقیقات توسعه و بهبود یک فرآیند، طرح، محصول یابرنامه است و آزمون یک نظریه نیست.
مراحل علمی تحقیق )12 مرحله دارد که در اینجا 2 مرحله اصلی را توضیح می‌دهیم(
مرحله 1 - ایجاد سؤال )پرسش آغازین ( :
پرسشی در ذهن پژوهشگر شکل میگیرد. این پرسش میتواند ناشی از کنجکاوی محقق،نیازهای فردی و اجتماعی، مواجه شدن با بعضی از موانع و تجربیات فردی، مطالعه کتاب و مجله و ...
مرحله 2- تشخیص مسئله و مشخص کردن موضوع مورد مطالعه )تبدیل سؤال به موضوع تحقیق( :
در این مرحله محقق باید مسئله مورد تحقیق خود را براساس سؤال یا سؤال‌هایی که در مرحله قبل در ذهن او ایجاد شده است را به موضوع تحقیق تبدیل کند.
پیدا کردن موضوع کلی برای نوشتن مقاله:
1- موضوع تحقیق میبایست متناسب با توانمندی و یا تجربه محقق باشد.
2- موضوع تحقیق روشن و بدون ابهام باشد.
3- موضوع متناسب با فرصت محقق و قابل اجرا توسط او باشد.
4- موضوع باید محدود شود یعنی خیلی وسیع نباشد.
5- موضوع تحقیق نباید تکراری و از موضوعاتی باشد که قبلاً در مورد آن تحقیق شده و حل شده باشد و یا پاسخش معلوم باشد.
پیدا کردن موضوع و ایده مشخص برای نوشتن مقاله
در هر رشته‌ای که هستید، مهم نیست، اگر به توصیه‌های زیر عمل کنید می‌توانیدموضوع مناسبی پیدا کنید.
1- انتخاب موضوع کلی مورد علاقه با ویژگیهای بیان شده
2- یافتن چند مقاله 10 سال اخیر در موضوع مورد علاقه
3- خواندن چکیده مقالات و نوشتن ترجمه آن در کنار چکیده
4- مرور کلی 10 دقیقه‌ای متن کل مقاله(Scanning and Skimming)
در اصطلاح انگلیسی به خواندن سریع همزمان با جستجوی مطلب مورد نظر،
اسکنیگ گفته شده و به مطالعه دقیق یک جمله یا پاراگراف برای گرفتن پیام اصلی متن،اسکیمینگ می‌گویند. برای مرور کلی یک متن علمی شما باید با اسکنیگ
شروع کنید و هر جا که مطلب مورد نظرتان را پیدا کردید،اسکیمینگ انجام دهید.
5- ناخواسته شما به یکی از مقالات یا موضوعات مقالات
علاقه نشان خواهید داد و برای شما جذابیت خواهد داشت. اگر یکی از آن مقالات چکیده‌‌اش خوشایند شما شد و علاقه مند شدید، متن مقاله بعداز مقدمه را دقیقاً بخوانید، یعنی روش کار و ... ببنید چگونه نویسنده مطلبی را بیان یا اثبات کرده. قطعاشما کامل و دقیق آن مطالب را درک نخواهید کرد، پس
نگران این موضوع نباشید. ما به دنبال یک موضوع و ایده برای شروع هستیم نه فهمیدن کامل و جز به جز آن مطلب.
در خواندن مقاله حتما به نکات زیر توجه کنید:
•موضوع مقاله چیست؟ •برای چه این موضوع را انتخاب کرده؟ •چه چیزی را محققان به دست آورده اند؟ و چه چیزهایی را به دست نیاورده اند؟ چرا؟ •با چه روشی به دست آورده اند؟ چرا این روش؟ •مجهولات را تا کجا به دست آورده اند؟
اگر من به جای ایشان بودم؟
• موضوع را چه چیزی انتخاب می‌کردم؟
• چه چیزی را من به دست می‌آوردم؟
• آیا روشی دیگر هم هست که من نیز همان مطالب را به دست بیاورم و با آن مقایسه کنم؟
• آیا دیگران این کار را کرده اند؟
• چه کاربردی دارد؟
• آیا میشود به این مقاله تعمیم‌هایی وارد کرد؟
با این سوالات شما وارد موضوع اخص شده اید و درحال ایده پروری هستید تا رسیدن به ایده مشخص.
در اینگونه موارد شما نیاز دارید به صورت جدی وارد تحقیق بشوید:
• 1- یافتن مطالب بیشتر و دقیق و ریز در مورد موضوع اخص از کتابها ومقالات جدید تر
• 2- آیا با این روش مسئله قابل حل است؟ یا روش دیگری پیدا میشود؟
• 3- مشورت با اساتید در این حوزه در رابطه به موضوع مورد علاقه خود.
سعی کنید با طرح پرسش از اساتید و پژوهشگران هم رشته‌ای خود به ایده خود نزدیک شوید نه اینکه ایده را به آنها بگویید، چون ممکن است بهخاطر نداشتن اطلاعات کافی و عدم آگاهی آنها از موضوع مورد علاقهشما، با گفتن ایده، شما را مایوس نمایند. پس شما بپرسید و جواب آنها را سعی کنید یادداشت نمایید.
• 4- مطالبی که در مورد موضوع خودتان پیدا کرده اید را دسته بندی و جدولبندی کنید و آنها را در جداول طراحی شده طبق سلیقه خودتان بنویسید.
• 5- هر روز مطالب آموخته جدید خودتان را به آن جداول اضافه نمایید.
• 6- سپس بعد از مدتی ) زمان بستگی به شما دارد( به مطالب و ایده‌هایی که نوشتید نگاه کنید، خواهید فهمید مطالب زیادی یاد گرفته اید و ایده‌های زیادی در اختیار دارید.
• 7- در رابطه با روشی که شما می‌خواهید این کار را انجام دهید تحقیق کرده و روش را کاملا یاد بگیرید. روش مورد استفاده را در متن مقاله‌ای که خواهیدنوشت به طور خلاصه در صورت متعارف بودن بیاورید. دقیقا مطمئن باشید که دیگران این کار را با این روش به دست نیاورده اند.
• 8- حالا به سراغ حل مسئله مورد نظرتان با این روش بپردازید.
• 9- بعد از حل مسئله، به سراغ تعمیم مسئله رفته و یک مقدار مخلفات بیشتری به مقاله خود بیافزایید و به همراه مقایسه کار با نتایج مشابه سایر مقالات و رسم شکلها و بحثها و نتیجه گیریها. همین کار شما مقاله است، چون با روش دیگری و با مجهولات بیشتری به دست آورده اید.
چگونگی یافتن موضوع از مقالات
• حالت اول:
موضوع A
روش جدید دیگر موضوع A
روش C A موضوع
B روش
موضوع A
A روش
چگونگی یافتن موضوع از مقالات
• حالت دوم:
موضوع جدید دیگر
روش A موضوع C
روش A موضوع B
روش A
موضوع A
A روش
حالت سوم: تعمیم و گسترش نتایج مقاله انتخابی
ادامه مراحل علمی تحقیق
مرحله 3 : توصیف )بیان ( مسئله تحقیق
مرحله 4 – تبیین اهمیت و اهداف تحقیق
مرحله 5- طرح و تدوین فرضیه و یا فرضیه‌های تحقیق
مرحله 6 – تعیین متغیرهای تحقیق و تعریف مفهومی و عملیاتی آنها
مرحله7 : مطالعه و بررسی سوابق تحقیق )پیشینه (
مرحله 8 : طراحی یک روش تحقیق و مدل آماری مناسب
مرحله 9 : جمع آوری اطلاعات و داده‌های مورد نیاز
مرحله 10: استخراج و پردازش اطلاعات )تجزیه وتحلیل(
مرحله 11 : پاسخگویی به سؤالات تحقیق و یا آزمون فرضیه‌ها
مرحله 12 : نتیجه گیری و ارائه گزارش تحقیق
ابزارهای یک محقق
• آشنایی با ابزار تحقیق به محقق این امکان را میدهد تا بیشتر وقت خود را
صرف تفکر برای کشف موضوعی جدید نموده تا اینکه ساعت‌ها از وقت خود را در پی جستجوی مطلب مورد نظر خود در میان چنین حجم وسیعی از اطلاعات بگذرانند. در عین حال مهمترین قسمت روند تحقیق به این حدیث بر
می گردد که زکات علم رساندن آن به دست طالب آن است بر چنین اساسی محقق ملزم به نوشتن کار تحقیقاتی خود به صورت یک متن چندین صفحه‌ای گردد. با توجه به تفاوت بسیار زیاد جویندگان علم دریک رشته ثابت میان خوانندگان متون فارسی)تنها در ایران( و انگلیسی)در کل دنیا( محقق تشویق به نوشتن مقاله خودبرای ژورنالهای انگلیسی معتبر میگردد. در این بین مفاهیم برخورد با این
ژورنالها و ارزیابی آنها از جمله مشکلات پیش روی محققین میباشد. بسیاری از محققین نتایج چندین سال تحقیق خود را تنها به دلیل عدم توانایی در ارزیابی مناسب ژورنال به دست ژورنالهای بسیار ضعیف میدهند و بدین گونه نه تنها پشتیبان علمی برای خود ایجاد نمی‌کنند بلکه اسم خود را تا همیشه در زمره نویسندگان چنین ژورنال‌هایی بد نام میکنند.
ابزارهای محقق
• آشنایی با سایتهای علمی
• پیدا کردن مقاله
• خواندن درست مقاله
• نگارش درست مقاله
• شناخت مجلات و پیشینه آنها
• روش ارسال مقاله به مجله
• پیگیری مقاله تا انتشار
• پیدا کردن موضوع از مقاله
• پیدا کردن موضوع از اینترنت و سایتها
• word, latex, excel,… آشنایی با نرم افزارها
• آشنایی با مکاتبه با مجلات
• آشنایی با پیگیری مقاله از مجلات
• آشنایی با روش تحقیق
• آشنایی با طراحی مقاله
مبانی روش پژوهش )جستجوی کاربردی( به همراه آشنایی با سایتهای علمی
• روشهای تحقیق غیر اینترنتی ) روشهای سنتی تحقیق(
کتابخانه‌ها- کتابها- مجلات- مقالات – تحقیقات میدانی و پرسشنامه و ....
• روشهای تحقیق از اینترنت
• نکته: برای استفاده از این سایتها فیلتر شکن را خاموش کنید!
چند انتشاراتی معروف:
فرآیند مقاله نویسی از نگارش تا چاپ •شروع پژوهش و طراحی مقاله
•نگارش مقاله •انتخاب مجله و ویرایش مقاله •ارسال مقاله •داوری و بازنگری
شروع پژوهش و طراحی مقاله
• مرحله اول همانند مرحله طراحی یک ساختمان است. یعنی باید مشخص کنیم که محتوای مقاله چیست. به عبارت ساده تر باید به سه سوال اساسی پاسخ بدهیم:
• 1- موضوع و ایده محوری مقاله ما چیست؟
• 2- این موضوع و ایده محوری، چه یافته ارزشمندی را قرار است اضافه کند؟
• 3- چگونه این یافتههای ارزشمند حاصل شده اند؟
• پاسخ به این سوالات را باید بتوانیم به صورتی واضح، ساده و کوتاه در قالب یک یا دو پاراگراف بنویسیم که میشود همان چکیده مقاله.
• همیشه ابتدا چکیده مقاله نوشته میشود.
ارکان مقاله
•عنوان ) عنوان مقاله - اسامی – چکیده – کلید واژه – طبقه بندی(
•مقدمه
•متن ) وسایل و روش(
•نتیجه )نتایج – بحث (
اجزا شکل دهنده مقاله:
• 1- عنوان
• 2- اسامی نویسندگان و آدرس و اطلاعات آنها
• 3- چکیده
• 4- کلمات کلیدی
• 5- مقدمه
• 6- بدنه اصلی: مبانی نظری تحقیق- روش – یافتهها- بحث – نتیجه
• 7- سپاسگزاری
• 8- مراجع و منابع
عنوان مقاله Title
• سوال: طرز لباس پوشیدن و نحوه‌ی پیرایش و آرایش شما در اولین برخورد با یک شخص مورد انتظار چه تاثیری در آینده‌ی این دیدار دارد؟!
• جواب این پرسش را همه می‌دانید....
•باید عنوان مقاله شما بتواند در اولین برخورد ازخواننده دل ببرد و دلربایی کند...
عنوان مقاله Title
• عنوان مقاله نخستین چیزی است که دیگران را به خواندن مقاله شما جلب م یکند.
عنوان مقاله باید گویا باشد و به درستی بتواند کاری را که انجام شده، عرضه کند. عنوان هم باید گویای متن باشد و هم دارای جذابیت باشد. از نوشتن عنوان‌های طولانی باید خودداری نمود. همچنین از کلمات اختصاری شناخته نشده در عنوان مقاله نباید استفاده کرد. عنوان مقاله م یتواند در قالب یک جمله یا عبارت پرسشی نوشته شود که در این حالت توجه دیگران به موضوع بیشتر جلب خواهد شد.
اسامی نویسندگان
• آسان‌ترین قسمت تهیه یک مقاله علمی!!
• نام و نام خانوادگی به صورت کامل و یا حرف اول نام به اختصار نوشته میشود
• عدم ذکر عنوان نویسنده ) دکتر، مهندس، کارشناس ....(
• ترتیب نویسندگان به ترتیب مجری اصلی سپس همکاران با توجه به نقش آنها در اجرای پروژه
• ذکر نام دانشگاه یا موسسه در زیر اسامی
• دانشگاههای مشابه بدون ذکر مجدد نام دانشگاه
• عدم ذکر نامهای اضافی
• ذکر ایمیل نویسنده در پانویس
چکیده مقاله Abstract
• در این قسمت باید چکیده فعالیت پژوهشی ضمن بیان اهمیت موضوع و نتایج به دست آمده، به طور شفاف و دقیق در قالب تعداد محدودی از کلمات )وابسته به نوع مجله مثلا م یتواند حداکثر تا 250 کلمه باشد( توضیح داده شود. چکیده بایستی به گونه‌ای نوشته شود که دیگران را به خواندن مقاله شما ترغیب کند.
اگر کلمات اختصاری در چکیده بکار رود، باید عبارت کامل آن در داخل پرانتز و پس از عبارت اختصاری نوشته شده و یا کلمه اختصاری در داخل پرانتز و پس از عبارت کامل آن نوشته شود. معمولا زمان افعال چکیده یک مقاله زمان
حال است اما م یتوان از افعال زمان گذشته نیز استفاده نمود. و اصولا از افعال مجهول نیز استفاده میشود.
در چکیده برای افعال سه حالت داریم:
• در این پژوهش ما.....)توصیف/ تشریح/ حل....( کرده ایم. )فعل معلوم، گذشته(
• در این پژوهش ....)توصیف/ تشریح/ حل...( شده است. ) فعل مجهول، گذشته(
• در این پژوهش....)توصیف/ تشریح/ حل...( میشود. )حال ساده(
• In this work, …were or was obtained….be investigated…
• In this paper, ….have or has been calculated….have or
has calculated…
• Obtainded و Solved فر
•Solved یعنی حل کردن ساده ولی Obtained یعنی به دست آوردن با زحمت.
• سوال: آیا چکیده میتواند فقط یک جمله هم باشد؟
• چکیده باید تا 200 کلمه باشد. پس میتواند یک خط هم باشد.
نکاتی جهت نگارش چکیده مقاله
• ابتدا مقاله را چندبار مطالعه نموده و نکات اصلی آن را دریابید. سپس هر بخش را در نظر گرفته و آن را به یک 1 تا 2 جمله خلاصه کنید. سپس جملات جمع آوری شده را دوباره بخوانید تا مطمئن شوید که مباحث اصلی موجود در مقاله را پوشش میدهد.
• اطمینان حاصل نمایید که در رابطه با هر یک از نکات کلیدی ساختار چکیدهمطلبی آورده اید. چکیده‌ی نگارش شده را بررسی نمایید و در صورت وجودکلمات غیرضروری آنها را حذف نموده و آن را دوباره به شکلی روان نگارش نمایید.
• در چکیده هیچگاه نباید به تاریخچه موضوع، تحقیقات قبلی یا شکلها و نمودارهااشاره کرد. در چکیده هر جمله باید به تنهایی معنای خود را داشته باشد و متکی به جملات قبلی و بعدی نباشد.
چه چیز یک چکیده را خوب و تاثیرگذار میکند؟
• جهت نگارش چکیده از یک متن قابل مفهوم و خلاصه استفاده میشود و میتوان
از خود آن چکیده اطلاعاتی دریافت نمود. تمام مولفه‌های آکادمیک لازم را از متن کامل انعکاس دهد که باید شامل هدف، تمرکز، روشها، نتایج و استدلال‌ها باشد.
هیچ گونه اطلاعاتی خارج از مقاله در خود نداشته باشد. به زبان روان و سلیسنوشته شده و برای گستره‌ی وسیعی از خوانندگان از جمله خوانندگان با رشته‌های علمی تخصصی قابل فهم باشد. به زبان مجهول نوشته میشود تا به جای تمرکز بر اشخاص، بیشتر با تمرکز بر موارد مهم، یافتهها را گزارش دهد.
• عموما هیچ مرجعی را شامل نمی‌شود.
کلمات کلیدی Keywords
•کلمات کلیدی در مقاله بسیار مهم م یباشند. کلمات کلیدی بیان
کننده موضوع مقاله هستند که جهت شناساندن و معرفی مقاله به جامعه علمی کاربرد دارند. به این ترتیب دیگر نویسندگانو پژوهشگران با جستجوی عبارات پژوهشی مورد نظر خود در کلمات کلیدی،م یتوانند به مقاله شما دست یابند.
Introduction مقدمه
• اگر خوانندگان با مطالعه مقدمه مقاله، به نوشته شما علاقمند نشوند، مقاله از دست رفته است! در قسمت مقدمه،می بایست تاریخچه و اهمیت موضوع،مشکلات و نقاط ضعف روشهای پیشین و رویکرد شما برای حل این مشکلات نوشته شود. در آغاز مقدمه بهتر است به صورت کلی صحبت کرده و به تدریج به توضیح توضیحات جزییات و موضوع اصلی پژوهش پرداخته شود. در این بخش،پژوهش‌ها و نتایج بدست آمده در گذشته مرور شده، کمبود و یا نقص آنها تشریح شده و سپس راهکار مورد استفاده توسط نویسندگان که دلیل نوشتن مقاله
می باشد، توضیح داده خواهد شد. در آخرین پاراگراف بخش مقدمه، مرسوم است ساختار کلی مقاله و اینکه در بخشهای بعدی آن چه عنواینی مطرح خواهد شد،بیان گردد. زمان افعال استفاده شده در این بخش تلفیقی از آینده و حال میباشد.
• ما در این تحقیق..... تشریح خواهیم کرد. یا ما در این تحقیق....تشریح میکنیم.
بخشهای مختلف مقدمه:
• پاراگراف اول: بیان کلی حوزه و حیطه علمی مساله.
• پاراگراف دوم و سوم: انتقال آرام از کلیات به جزییات و بیان مشخص )دقیق( با مرور پژوهشهای پیشین و ذکر اهمیت و ضرورت پژوهش.
• پاراگراف چهارم: مهمترین پاراگراف و قلب مقدمه که شامل خلاصه نکات مهم از فعالیت انجام شده توسط شما در مقاله میباشد. معمولا این پاراگراف با عبارت
.آغاز م یشودIn this paper, …” “
• پاراگراف پنجم: ارتباط،تفاوتها و برتری‌های فعالیت شما با دیگر کارهای مشابه انجام شده.
• پاراگراف ششم: بیان بخش بندی ادامه مقاله با ذکر کلیات هر بخش. به عنوانمثال: The reminder of this paper is organized as follows: In
Section 2 … is explained. … Finally, Section 5 Concludes
the paper.
متن مقاله
• با رعایت قوانین زیر از مقدمه شروع و به بیان نتایج ختم میگردد.
• 1- توضیح کار تحقیقی، مواد و روشها یا فرضیه‌ها و روابط مورد نیاز در ادامه
• 2- توضیح مختصری از روش تحقیق
• 3- نحوه محاسبه یا تفسیر آزمایش
• 4- نتایج عددی ) آمارها- شکلها- جدولها- بحثها- مقایسه‌ها-...( با شماره گذاری زیر شاخه‌ها
• )نشان دادن چند مقاله نمونه(
در متن مقاله باید
• مصالح و وسایل را دقیقاً مشخص کنید
• شرایط خاصی را مشخص کنید.
• معیارهای خاصی را مشخص کنید.
• روش خاصی را مشخص کنید.
• هر یک از معیارها و وسایل روش یا شرایطی را که انتخاب کرده اید در صورت لزوم توجیه نمایید.
• جامعه و نمونه تحقیق:
• معرفی جامعه تحقیق
• تعداد جامعه و نمونه
• نحوه نمونه گیری
• ابزار تحقیق:
• پرسشنامه
• ابزار آزمایشگاهی
• کیت آزمایشگاهی
• وسیله‌ای خاص
• روش تحقیق:
• بستگی به عنوان تحقیق
• روش اجرای تحقیق
• فرضیه‌ها یا اهداف تحقیق
• توصیفی، همبستگی، علی پس از وقوع، نیمه تجربی، تجربی
• روش تحلیل دادهها:
• روشهای آماری مورد استفاده
• آماره‌های مورد استفاده
• آزمونهای آماری مورد استفاده
Conclusion نتیجه گیری
• این قسمت مرور بسیار مختصر از کل مقاله میباشد. در واقع این بخش مشابه چکیده مقاله است اما به شکل کلی تر، زیرا conclusion محدودیت در تعدادکلمات ندارد.
• در این بخش اهمیت موضوع، نتایج کلی پژوهش انجام گرفته و نیز پژوهشهایی که در آینده م یتواند راجع به این موضوع انجام شود بیان و توضیح داده م یشود)Future works(زمان افعال نیز در نتیجه گیری غالبًاً گذشته است.
• ما در این پژوهش ...)تشریح/ توصیف/ حل...( کردیم یا شد.
Achnowledgment تقدیر و تشکر
• این بخش لزوماً در همه مقالات وجود ندارد. معمولا در این بخش از افرادی که
به نحوی در انجام پژوهش به نویسندگان کمک کرده‌اند )اما میزان مشارکت آنها به گونه‌ای نبوده که به عنوان نویسنده مقاله ذکر شوند( تشکر و قدردانی م یشود.
همچنین م یتوان از موسساتی که حمایت مالی و یا تجهیزاتی داشته‌اند و یا از داوران مقاله که با ارایه نکات ارزشمند خود به ارتقای کیفی مقاله کمک کرده اند،تشکر نمود.
)References( مراجع
• سبک الفبایی
• سبک اسم و تاریخ ) سیستم‌هاروارد(
– )Railly,2002b(، )Railly,2002a(
– همکار طرح: )نمازی زاده و همکاران،1381(،)2003Rippon et al.(
• سبک ونکوور)vancouver(
)References( مراجع
• در مرجع نویسی به سبک ونکوور )(Vancouver Style مراجع مورد
استفاده در متن مقاله به وسیله یک عدد درون پرانتز مشخص می‌شوند. از این رویه هم برای مراجع درون متن و هم برای مراجعی که در جداول یا تصاویر مورد اشاره قرار میگیرند، استفاده میشود.
• در سبک ونکوور مراجع به همان ترتیبی که در متن ظاهر می‌شوند شماره گذاری می‌شوند. در این سبک حتی اگر نام نویسنده )گان( مقاله در متن مورداشاره قرار گیرد، شماره مذکور باید ذکر شود مثلاً: «در مطالعه دیگری در
کرمان،عمادی )3( تاثیر آموزش به روش تشکیل تیم‌های دانشجویی را با روش سنتی سخنرانی مورد مقایسه قرار داد.»
• شماره اولیه‌ای که برای یک مرجع در متن در نظر گرفته میشود، در ادامه متن هر
جای دیگر که به همان مرجع اشاره شود، صرف نظر از اینکه موقعیت جدید اشاره به مرجع در کجای متن باشد،مجدداً مورد استفاده قرار میگیرد. به عنوان مثال سومینمرجعی که در متن مورد اشاره قرار میگیرد، با شماره )3( مشخص خواهد شد، از آنجای متن به بعد تا انتهای مقاله یا گزارش، هر جای دیگر هم که لازم شود به همانمرجع اشاره شود، باز شماره )3( در متن درج میشود.
• وقتی در یک مکان واحد در متن، لازم میشود بیش از یک مرجع مورد اشاره قرار گیرد، چنانچه شماره مراجع پشت سر هم باشند، در داخل پرانتز بین مرجع اول وآخر یک خط تیره قرار داده میشود و چنانچه شماره مراجع بطور مرتب و پشت سر
هم نباشند، مراجع بوسیله یک کاما «،» از هم مجزا خواهند شد. بطور مثال برای اشاره به مراجع شماره 2، 3، 4، 5، 7 و 10 در یک مکان باید بنویسیم: )2-5، 7، 10( • توصیه میشود در قرار دادن شماره مراجع در متن شماره‌ها بلافاصله بعد از
نقطه پایان جمله به متن اضافه شوند، اگرچه این تنها یک توصیه است و گاهی اوقات ضرورت‌های متن خروج از این قاعده را غیر قابل اجتناب میکند.
انتخاب مجله مناسب برای چاپ مقاله
• از طریق مراجع مقاله
• از طریق گوگل
• از طریق سایتهای معتبر علمی
http://ip-science.thomsonreuters.com/mjl/
• از طریق سایتهای مجله یاب
http://journalfinder.elsevier.com/
انتخاب مجله ISI مناسب برای چاپ مقاله
در پیدا کردن مجله مناسب به چه اطلاعاتی باید توجه کرد؟
• Impact Factor
• 5- Year Impact Factor
• Volumes, Issues
• Editors
• Referees
• Charge
• JCR
• چک کردن ISSN در تامسون رویترز
برای انتخاب مجله‌ی هدف دانستن چه نکاتی لازم است؟
• آیا مجله به طور معمول کارهایی شبیه کار شما چاپ میکند؟ در بخش مقدمه مقاله خود به مقالاتی از همان مجلهارجاع دهید، با این کار نشان می‌دهید که به مقوله‌هایی که قبلا در این مجله به آنها پرداخته شده آگاهی دارید.
• ضریب تاثیر یا Impact factor این مجله چند است؟ به مقالات این مجله چقدر ارجاع داده میشود.
• آیا این مجله مقالات را در مد زمان معقولی چاپ میکند؟ بسیاری از مجلات تاریخ دریافت و نیز تاریخ چاپ مقالهرا در ذیل عنوان مقاله چاپ میکنند.
• آیا به ازای انتشار مقاله باید هزینه‌ای بپردازید؟
• آیا اعضای هیات تحریریه Editoral Board کار آمد و کمک کننده هستند؟
Impact factor (IF) ضریب تأثیر
• ایمپکت فکتور به مفهوم تعداد مراجعاتی Citations که به مقاله در یک مجله میشود و یا تعداد مواردی که یک مقاله در یک مجله به صورت رفرنس در مقاله دیگر قرار میگیرد.
• ضریب تأثیر یک مجله، متداولترین شاخص برای ارزیابی کیفی مجلات علمی است. این شاخص
به صورت سالیانه توسط موسسه Thomson Reuters برای هر مجله‌ی علمی تعیین میشود و فرمول محاسبه آن به صورت زیر است.
تعداد ارجاعات به مجله در دو سال گذشته=ضریب تأثیر یک مجله در سال X تعداد مقالات منتشر شده دو سال گذشته
آموزش ارسال مقاله به مجلات
انتخاب داور
• انتخاب افراد از رفرنس مقاله خودتان و سرچ کردن نام آنها در گوگل اسکلار و
دیدن h- ایندکس آنها. اگر h- ایندکس آنها بالای 3 باشد میتوانید به عنوان داور بین المللی پیشنهادش دهید.
قبل از ارسال مقاله این نکات را رعایت کنید
• ذخیره فایل مقاله بدون شکلها و جدولها
• ذخیره فایل ورد شکلها و جدولها جداگانه
• آماده نمودن فایل ورد Cover letter
• پیدا کردن چند داور و یادداشت ایمیل و مکان آنها
• شناخت ادیتور از طریق سایت مجله
شاخص‌های داوران در ارزیابی مقالات
• بعد از ارسال مقاله برای مجله اولین مخاطب شخصی است که فرمت و سایر نیازهای مجله را ارزیابی میکند. با این حال اولین کسی که غربال اولیه را در مورد محتوای مقاله شما انجام میدهد، سردبیر مجله است. اگر سردبیر مقاله شما را برای داوری مناسب تشخیص دهد آن را معمولا به دو داور ارسال میکند.
این داوران معمولا در مأخذ مقاله شما وجود دارند و گاه خود شما میتوانید
داورانی به سردبیر معرفی کنید. ولی سردبیر در رد یا قبول آنها مختار است.
فرایند داوری به صورت مخفی Blind است بدین معنی که نویسندگان مقاله نام داوران مقالاتشان را نمی‌دانند. داوری میتواند Double blind نیز باشد . هر مجله دارای دستور العمل خاص خود برای داوران است و گاه این اطلاعات در سایت مجله ذکر شده است.
سوال: اگر مقاله ام را ارسال کردم و ماه‌ها از آن خبری نشد، چه کار کنم؟!
• ایمیل یادآوری 45 روز از اولین ارسال
• Dear Editor
• With regard
• I submitted my paper entitled: “-----” in 12 june 2014 to your journal. I would be grateful if you would kindly let me
know about the position of my paper.
• Sincerely,
• --------
• ایمیل یادآوری دوم 30 روز بعد از اولین یادآوری
• پذیرش- اصلاحیه- یا ریجکت
• اگر خبری نشد باز پس گرفتن مقاله تان از آن مجله Withdraw
• نکته مهم: فقط در صورت ریجکت کامل مقاله تان را به مجله دیگر ارسال کنید
کارهای غیر اخلاقی در مقاله نویسی
• اخلاق در محرمانگی
• داده سازی یا جعل Fabrication
• مجبور کردن دانشجو به افزودن نام استاد در مقاله‌ای که استاد در آن نقشی نداشته است!
• ارسال مقاله به چندین مجله به صورت همزمان
• زدن نام دوستان در مقالات
• Falsification تحری
• سرقت ادبی و علمی از مقالات دیگران Plagiarism
Plagiarism سرقت ادبی
• 1. سرقت ادبی مستقیم Copy & Paste: نویسنده اثر را کلمه به کلمه و بدون هیچ استنادی و یا استفاده از علامت نقل قول به عنوان اثر خود وانمود کند.
• 2. سرقت ادبی تغییر کلمات Word Switch: زمانی که متنی از منبع اصلی گرفته شده و تنها دو، سه کلمه از آن تغییر یابد.
• 3. سرقت ادبی در سبک نگارش Style: زمانی که نویسنده جملات منبع اصلی را پاراگراف به پاراگراف و خط به خط دنبال کند، هر چند هیچ یک از کلمات وی همانند منبع اصلی نباشد.
• 4. سرقت ادبی از نوع تشبیه Metaphor
• تشبیه یا استعاره یعنی یک ایده واضح که به خواننده این امکان را میدهد که حس ودرک نزدیک تری از یک رویداد و یا واقعه داشته باشد.پس تشبیه و استعاره به عنوانبخش مهمی از سبک خلاقانه یک نویسنده به حساب می‌آید.
• در برخی موارد فرد توانایی توضیح دادن درباره ایده‌های مهم کار خود را ندارد،بنابراین از جملات سلیس متن اصلی استفاده می‌نماید.
• 5. سرقت ادبی ایده Idea
• زمانیکه فرد نویسنده در مقاله خود راه حل و یا ایده خلاقانه ایی را بیان میکند، این ایده و راه حل منسوب به وی خواهد بود. در بسیاری از موارد، افراد تازه کار در افتراق بین اطلاعات عمومی رایج و ایده‌های نویسنده در منبع اصلی مشکل دارند.
• حیطه دانش عمومی، به هر گونه ایده و یا راه حلی گفته میشود که بیشتر افراد با هرسطح سواد و دانشی آنرا پذیرفته اند. بنابراین نیاز به منبع دادن ندارند.
چگونگی تشخیص سرقت علمی
• ممکن است سرقت علمی ناآگاهانه صورت گیرد، یعنی عبارت کوتاهی از مقاله‌ای برداشته شود و چنانچه تعداد این عبارات)زنجیرۀ بیش از 3 واژهمشابه( از مثلا 30 درصد بیشتر شود، مقاله شما در لیست سیاه سرقت ادبی قرار میگیرد.
• برای سنجیدن میزان سرقت علمی و ادبی نرم افزارهایی وجود دارد که شما مقاله خود را در این نرم افزار یا سایت وارد می‌کنید و این نرم افزار به شما میزان کپی بدون منبع دیگران را نشان میدهد.
معرفی سایتها و نرم افزارهای تقلب یاب
• http://www.duplichecker.com/ Dupli Checker
• http://etest.vbi.vt.edu/etblast3/ eTBLAST
• http://www.articlechecker.com/
• نرم افزار Viper
• …
مقدمه
روش کتابخانه‌ای در تمام تحقیقات علمی مورد استفاده قرار میگیرد و در بعضی از آنها موضوع تحقیق از نظر روش، از آغاز تا انتها متکی بر یافتههای تحقیق کتابخانه‌ای است. در تحقیقاتی که ماهیت کتابخانه‌ای ندارند نیز محققان ناگزیر از کاربرد روش کتابخانه‌ای در تحقیق خود هستند. در هر تحقیقی حتماً دو عنصر باید مورد بررسی قرار گیرد: 1ـ بررسی پیشینه 2ـ بررسی چهارچوب نظری تحقیق و هر دو اینها بوسیله روش تحقیق کتابخانه‌ای انجام میگیرد ، پس محقق باید از روش کتابخانه‌ای استفاده کند و نتایج مطالعات خود را در ابزار مناسب شامل فیش، جدول و فرم، ثبت و نگهداری و در پایان به طبقه بندی و بهره برداری از آنها اقدام کند.
پیشینه
اختراع خط مرز بین تاریخ و ماقبل تاریخ است. با مکتوب شدن دانسته‌ها و گنجینه‌های ذهنی به تدریج تعداد منابع افزایش یافت و بشر به فضا و مکانی برای حفاظت و نگهداری از این منابع نیاز پیدا کرد.
بنای کتابخانه در جهان به دوران کهن و قرن‌ها پیش از میلاد مسیح می‌رسد. نخستین سنگ بنای کتابخانه را سران و زمامداران کشورها، نه به قصد و نیتِ صرفاً ایجاد کتابخانه، بلکه بهخاطر حفظ و نگهداری اسناد و گزارش‌های مخصوص و محرمانه پایه‌گذاری کردند.
از خرابه‌های شهرهای باستانی سومریان چنین برمی‌آید که سومریان در حدود ۲۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح کتابخانه‌های شخصی، مذهبی و دولتی بر پا کرده بودند، مشهور است که کتابخانه «تلو» مجموعه‌ای متجاوز از ۳۰۰۰۰ لوح گلی داشته‌است، و پس از آن کتابخانه «بورسیپا*» توسط بابلیان ساخته شد. و پس از آن کتابخانه‌های آشوریان، فینیقی‌ها، مصریان، یونان، روم و هند
.*Borsipa
کتابخانه‌های ایران باستان
در ایران نیز کتابخانه‌ها قدمت زیادی دارند؛ از کتابخانه‌های بزرگ دوره‌ی ساسانی کتابخانه‌ی دربار اردشیر دوم میباشد. کتزیاس که از سال 389 تا 401 قبل از میلاد پزشک اردشیر دوم بود و کتاب «پرسیکا» را درباره‌ی ایران نوشته است، متذکر میشود که کتابش را با استفاده از اسناد و نوشته‌های پوستی کتابخانه‌ی شاهنشاهی تالیف و تدوین کرده است.
پس از ورود اسلام به ایران کتابخانه‌های اسلامی در ایران به وجود آمدند مانند: بیت الحکمه در بغداد که بین سالهای 193 -170 ه. ق تاسیس شد، در زمان خود معتبرترین کتابخانه‌ی جهان اسلام و دارای بیش از چهار صد هزار کتاب نیز داشت.
در حال حاضر کتابخانه‌ی ملی جمهوری اسلام به عنوان کتابخانه‌ی مادر بیشترین آثار مکتوب را در خود دارد و نیز کتابخانه‌های دانشگاهی، عمومی، تخصصی، کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و ... در سطح کشور وجود دارد.
تعریف
پژوهش اسنادی: پژوهش مبتنی بر شواهد برگرفته از مطالعه اسناد؛ مانند: آرشیوها یا آمار رسمی و... است.
انواع سند: کتاب، مقاله‌ها و مجله‌ها، میکرو فیلم و میکرو فیش، دیسک‌ها و دیسکت‌های رایانه ای، اسناد اصل، اسناد دولتى، آمارنامه‌ها، مطبوعات، اسناد شخصى و خصوصى، نشریه‌هاى رسمى دولتى، اسناد صوتى و تصویرى
روش تحقیق کتابخانه‌ای: یکی از راه‌های انجام تحقیق، روش کتابخانه‌ای میباشد. در این روش که به آن روش «مطالعه‌ای» نیز گفته میشود، تحقیق خود را از راه مطالعه‌ی منابع و مأخذ مختلف انجام می‌دهیم.
بسیاری از اوقات، اصطلاح تحقیق کتابخانه‌ای را به‌جای پژوهش اسنادی به‌کار می‌برند، که به‌نظر، اصطلاح دقیق و درستی نیست؛ زیرا منظور از مطالعات کتابخانه‌ای، مطالعاتی است که موضوعات مورد مطالعه، در اختیار و دسترس محقّق قرار نداشته و غالباً مربوط به گذشته‌ای دور یا نزدیک برمی‌گردد و محقّق از اسناد و مدارک زمان‌های پیشین که در کتابخانه‌ها موجود می‌باشند، استفاده میکند.
انواع سند در تحقیقات کتابخانه ای
در مطالعات کتابخانه‌ای اسناد گوناگونی مورد استفاده محقق قرار میگیرد. اعم از آنکه تحقیق کلا به روش کتابخانه‌ای انجام شود یا اینکه بخشی از فرایند تحقیق را مطالعات کتابخانه‌ای تشکیل دهد. اسناد عمده در مطالعات کتابخانه‌ای عبارتند از:
کتاب
کتاب رسانه گروهی است که در آن مطالبی ضبط شده و قابل انتقال است؛ بنابراین، کتابخانه‌ها مخزن ارزشمند و متمرکزى از مجموعه معارف بشرى‌اند که در طول تاریخ مکتوب شده است در معرض استفاده قرار میگیرند.
مقاله‌ها و مجله‌ها
این وسایل حاوى نتایج تحقیقات و بررسى‌هاى جدید و دستاوردهاى نوین علمى هستند.
اسناد اصل
کتب یا نوشته‌هاى خطى و دست‌نویس یا تایپى هستند که به عنوان سند مادر شناخته مى‌شوند و با یک یا چند نقل قول به آنها استناد مى‌شود.
اسناد دولتى
شامل نامه‌ها، گزارش‌ها، تحلیل‌ها، جدولها، نقشه‌ها و موارد دیگرى هستند که در بایگانى‌هاى دولتى نگهدارى مى‌شوند.
نشریه‌هاى رسمى دولتى
اکثر سازمان‌هاى دولتى معمولاً داراى مجله، نشریه، ویژه‌نامه خاص خود هستند که دربردارنده‌ی اخبار، وقایع، تصمیمات، تحولات، گزارش‌ها، بیوگرافی‌ها، عملکردها، قابلیت‌ها و امثال آن بوده، بصورت رسمى و با آرم آنها چاپ و منتشر مى‌شود.
اسناد شخصى و خصوصى
علاوه بر سازمان‌هاى دولتی، مؤسسات بخش خصوصى فراوانى وجود دارند که اقدام به نگهدارى و بایگانى اسناد مربوط به گردش کار خود مى‌نمایند و حتى نشریاتى هم دارند.
مطبوعات
مطبوعات و روزنامه‌ها معمولاً حاوى مطالب گوناگونى هستند که اخبار، مقاله‌ها، اظهارات و ... را شامل مى‌شوند.
آمارنامه‌ها
آمارها را معمولاً محققان یا سازمان‌هاى مسؤول دولتى و غیردولتى تهیه مى‌کنند. روش‌هاى آمارى براى تهیه اطلاعات نیز بصورت سرشمارى یا نمونه‌گیرى یا ترکیبى از این دو روش است.
اسناد صوتى و تصویرى
این اسناد که با استفاده از ابزارهاى الکترونیکى و تصویربردارى تهیه مى‌شود، روزبروز ابعاد وسیع‌ترى بخود مى‌گیرد. اسناد صوتى را عمدتاً تلفن، رادیو، تلکس، نوارهاى ضبط صوت، گرامافون و حتى دیسک‌ها و دیسکت‌هاى رایانه‌اى تشکیل مى‌دهد.
اسناد تصویرى انواع گوناگونى دارد که عبارت است از: نقاشى‌ها، کروکى‌ها، طراحى‌ها، عکس‌هاى معمولى (رنگى و سیاه و سفید)، تصاویر ماهواره‌ای، (رنگى و سیاه و سفید)، عکس‌هاى هوایی، فیلم‌ها و غیر آن.
از سوى دیگر، اسناد ترکیبى صوتى و تصویرى نیز هستند و نقش مؤثرترى در درک و فهم واقعیت‌ها دارند؛ زیرا صوت و تصویر را با همدیگر ارائه مى‌دهند.
اهداف کتابخانه
1.فراهم آوری، سازماندهی و اشاعه انواع مختلف دانش بشری
2.خودآموزی دائم و تربیت شهروندانی آگاه و مسئول، به گونه‌ای که عضو مفیدی از جامعه باشند.
3.ایجاد شرایط و امکانات لازم برای اینکه شهروندان از اوقات فراغت خود به درستی استفاده کنند.
4.گسترش فرهنگ و ارتقای علم و دانش از طریق در اختیار قرار نهادن منابع مورد نیاز پژوهشگران و دانشمندان
5.حفاظت از میراث ادبی و علمی برای نسل‌های آینده
تقسیم بندی منابع در کتابخانه
منابع دست اول :
به تمام آثار اعم از مقاله، رساله و کتاب‌هایی که گزارش پژوهش یک پژوهشگر است، منابع دست اول گفته میشود.
منابع دست دوم :
در هر زمینه به تمام منابعی گفته میشود که به وسیله‌ی منابع دست اول نوشته شده‌اند.
با توجه به قالب‌های ارائه‌ی اطلاعات نیز میتوان منابع را به کتب (انواع کتاب، خصوصاً کتابهای مرجع) مجله و نشریه‌ها (انواع مختلف مجله)، رساله یا پایان‌نامه‌ها تقسیم کرد.
برای شناسایی بهتر منابع، ضروری است ابتدا منابع زیر مورد بررسی قرارگیرد.
1- نشریه‌ها و مجلات
الف) مجلات علمی:
در هر رشته‌ای مجلات علمی وجود دارد که یکی از اصلی‌ترین منابع اطلاع رسانی هستند.
ب) مجلات و نشریه‌های اطلاع‌رسانی:
مثل مجله‌ی نمایه و کتاب هفته
ج) چکیده‌ی پایان‌نامه‌ها
2- رساله و پایان‌نامه:
یکی از مهمترین منابعی که در این مرحله باید مطالعه شوند رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها هستند.
3- کتابهای پژوهشی (تک نگاشت‌ها)
4- دایره‌المعارف‌ها
5- منابع رایانه‌ای (اینترنت، شبکه‌های اطلاع‌رسانی)
رده بندی
رده بندی عبارت است از سازماندهی نظام یافته اشیاء، اندیشه‌ها، کتابها یا سایر موادی که از ویژگیهای مشترک برخوردار اند.
برای رده بندی منابع در کتابخانه‌ها از دو شیوه استفاده میشود:
.1رده بندی دهدهی دیوئی :
رده‌بندی مشهور علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی برای تعیین موضوع اصلی کتاب میباشد. این رده بندی جهانی در سهولت انتخاب، تحقیق، تعیین مکان، فهرست نویسی علمی کتابها نقش موثر دارد.
این رده بندی در سال ۱۸۷۶ میلادی بوسیله ملویل دیویی، یک کتابدار امریکایی ابداع و بکار برده شد و سپس همواره مورد تجدید نظر قرار گرفته‌است. این رده بندی یک رده بندی منطقی فلسفی و علمی است و زمینه همه دانشهای بشری ابتدا به ده رده یا موضوع کلی تقسیم میشود. و هر رده در نوبت دوم به ده رده دیگر (صد عنوان موضوعی) و در نوبت سوم باز هر رده به ده رده دیگر (هزار عنوان موضوعی)برای مباحث و اشتقاقات آن موضوع تقسیم میشود. در گسترش رده بندی‌های دیگر با رقمهای اعشاری موضوعها خاص تر و ریزتر میشود.[۱]
ده رده اصلی عبارتند از:
۰۰۰= کلیات
۱۰۰= فلسفه و روانشناسی
۲۰۰= دین
۳۰۰= اجتماع
۴۰۰= زبان
۵۰۰= علوم
۶۰۰= فنون
۷۰۰= هنر، سرگرمی و ورزش
۸۰۰= ادبیات
۹۰۰= تاریخ و جفرافیا
2. رده بندی کنگره:
رده‌بندی کتابخانه‌ای کنگره، روشی برای رده بندی موضوع کتب و دانش‌ها است که در سالهای آخر قرن نوزدهم پدید آمد و بجای کدگذاری شماره، یک یا چند حرف انگلیسی را برای ترتیب موضوعات کلی درنظر گرفته و از اعداد برای توسعه آن بهره برده‌است.
این رده‌بندی اساس نظام رده‌بندی کتابخانه کنگره آمریکا میباشد. این طرح متشکل از ۲۱ رده در قالب حروف الفبای انگلیسی برای معارف و دانستنی‌های بشر میباشد و در حال حاضر از ۲۶ حرف الفبا حروف I،O،W،X،V در این رده بندی به کار نمی‌رود و برای گسترشهای آینده ذخیره شده‌اند. این نظام، موضوعی و ساختار آن به صورت سلسله مراتبی از کل به جز است و حروف بزرگ در کنار رده اصلی برای رده‌های فرعی به کار می‌رود. همچنین برای تقسیمات فرعی از اعداد صحیح استفاده میشود.
مراحل تحقیق
1ـ انتخاب موضوع (انتخاب مسأله)
انتخاب موضوع کلی تحقیق، بستگی به زمینه تخصصی محقق و جهان بینی او دارد. محقق برای انتخاب موضوع باید از تجارب خود و دیگران استفاده کند. او با تامل در مطالب ذهنی خود و تحقیقات انجام شده، ضرورت طرح موضوعات مختلف را از نظر می‌گذراند و با مراجعه به کتاب شناسی‌ها و فهرست‌ها و مشورت با متخصصان امر و با توجه به نیازها و اولویت‌ها، موضوعی را متناسب با مطالب مطرح شده در طرح و نقشه ابتدایی، انتخاب میکند. در انتخاب موضوع بیان سؤال اصلی برای تحدید موضوع بسیار مهمّ است و باید این سؤال هم مشخّص و محدود باشد.
نکته: برخی به جای پرسش اصلی تعبیر «پرسش آغازین» را بکار می‌برند و علت آن را این می‌دانند که ممکن است فرد در حین تحقیق به اطلاعات جدیدی دست‌یابد و موضوع مسأله تحقیقش را تغییر دهد.
2ـ مطالعات اولیه (اکتشافی):
مطالعات اکتشافی آگاهی از تحقیقات و نظریات محقیقن قبلی و نتایج بدست آمده از تحقیق آنهاست. به عبارت دیگر یافتههای بشر پیرامون این موضوع چه بوده است.
نکته: برخی بجای تعبیر «مطالعات اکتشافی» «مطالعات اولیه» بکار می‌برند.
مطالعات اکتشافی شامل سه نوع مطالعات است:
1ـ مطالعه متون 2ـ مصاحبه با صاحب‌نظران 3ـ مشاهده
1ـ مطالعه متون: یعنی ما کتابها، مقالات، پایان‌نامه‌ها، نظریات، ، سایتهای اینترنتی را مورد مطالعه قرار دهیم و فیش‌برداری کنیم.
2ـ مصاحبه با صاحب‌نظران: ممکن است محقق در ضمن مطالعه متون با ابهاماتی روبرو شود و سؤالاتی برایش مطرح شود که از متون نتواند پاسخ آنها را بدست آورد. اینجاست که نیاز به مصاحبه با صاحب‌نظران دارد.
3ـ مشاهده: گاهی هم در بررسی مطالعات اکتشافی تحقیق نیاز به مشاهده یک موضوع دارد. مثلاً نیاز دارد کودکان در حال تماشای تلویزیون را مشاهده نمایند تا تأثیرات آن را مورد بررسی قرار دهد.
به هر حال در مرحله مطالعات اکتشافی یا اولیه تأکید برای جمع‌آوری اطلاعات بیشتر و شناخت بهتر موضوع است و بنابراین از هر طریق که جمع‌آوری ممکن باشد خواه مطالعه منابع و خواه مصاحبه و مشاهده، استفاده میشود.
3ـ تهیه طرح تحقیق
طرح تحقیق نقشة انجام تحقیق است که بما می‌گوید: موضوع چیست؟ ضرورت انجام آن چیست؟ مطالعات پیشینی چیست؟ اهداف تحقیق چیست؟ مسئولیت تحقیق چیست؟ شیوه آن کدام است؟ چه بودجه و امکاناتی و چه زمانی برای انجام آن لازم است؟
طرح تحقیق دو نوع است:
1ـ اجمالی:
2ـ تفصیلی:
طرح تحقیق در حقیقت همان طرح تفصیلی است ولی ملاحظاتی باعث شده است که طرح اجمالی نیز مطرح گردد. از جمله اینکه ممکن است در صورت ارائه طرح تفصیلی به برخی مؤسسات مورد سوء استفاده قرار گیرد یعنی بگویند طرح ردّ شده در حالیکه خود آن مؤسسه بعداً آن را اجرا میکند و محقق ضرر میکند. در ابتدا طرح اولیه و اجمالی ارائه میشود و اگر مورد قبول واقع شد برای تهیه طرح تفصیلی با محقق قرارداد امضاء میکنند.
4ـ گردآوری اطلاعات
در این مرحله محقق به اعتبار نوع روش پژوهش به جمع‌آوری اطلاعات میپردازد. به عنوان مثال اگر پژوهش او اسناد و مدارکی باشد، باید به مطالعه‌ی منابع و متون و جستجوی اطلاعات موجود در آنها بپردازد یا اگر پژوهش تجربی – آزمایشی است باید به اجرای آزمایش، و تولید اطلاعات بپردازد.
5ـ تجزیه و تحلیل اطلاعات
در این مرحله اطلاعات جمع‌آوری شده، سازماندهی و طبقه‌بندی میشود و پژوهشگر به ارزیابی اطلاعات به دست آمده میپردازد و یافتههای حاصله را تفسیر و از آنها نتیجه‌گیری میکند. البته به اعتبار نوع پژوهش در این مرحله نیز شیوه‌های مختلفی وجود دارد؛ بدین‌معنا که در پژوهشهای کمّی روشهای خاصی وجود دارد که نمی‌توان در پژوهشهای کیفی از همان روشها استفاده کرد.
6ـ تهیه و تدوین و گزارش نهایی تحقیق
یکی از اموری که وجه تمایز پژوهشهای علمی از دیگر پژوهش‌ها (پژوهش غیرعلمی) به حساب می‌آید این است که نتایج و یافتههای پژوهشهای علمی براساس چارچوب و قالب خاصی تهیه و تنظیم میشود و در اختیار اعضای جامعه‌ی علمی و سایر علاقه‌مندان قرار میگیرد.
ویژگیهای تحقیق اسنادی
معایب پژوهش اسنادی
پژوهش اسنادی با مشکلاتی از این قبیل نیز روبرو است:
روش اسنادی معمولا از وضوح و روشنی والایی برخوردار است . محقق میتواند با دیدی فراگیر و جامع کل واقعه و عوامل موثر در آن را مورد بررسی قرار دهد .
مجله‌ها (Journal) تقریباً مترادف با نشریه‌های ادواری(Periodicals) هستند. اما اصطلاح Journal بیشتر درباره نشریات تخصصی‌تر بکار برده میشود. غرض از Journal که از یک قرن و نیم پیش ماهیت مجله‌های علمی را تعیین کرد، این بود که ضمن نتیجه خاص به علوم طبیعی و مهندسی گزارش‌هایی درباره همه نوشته‌های علمی، ادبیات و هنر انتشار دهد. در آن زمان شیوه معمول معرفی کتاب، نقل قول مستقیم و انتخاب قطعاتی از بین آن بود. اوایل، شرح وقایع علمی در مرتبه دوم اهمیت داشت. رفته رفته گفتگو از تجربه‌های تازه در علوم طبیعی و کشف پدیدههای نو در طبیعت جای بیشتری را به خود اختصاص داد. به بیانی دیگر مقالات موجود در مجلات اولیه، توصیفی و گزارشی از عملکردها و مشاهدات بودند. اما با گسترش و پیشرفت علوم و تکنولوژی در دو قرن گذشته، مقالات علمی نیز به موازات آن بسیار پیچیده شدند و در نتیجه، منجر به خلق استانداردهایی در مورد نظم و ساختمان مقالات در مجلات علمی، خصوصاً در قرن بیستم، گردید. در مقایسه با کتاب، مقاله‌های مجلات با تأخیر کمتری به چاپ می‌رسند اما کمتر حاوی استنتاج‌های کلی هستند به همین دلیل به زودی کهنه می‌شوند. میزان کهنگی هم کتاب و هم مقاله به میزان رشد دانش در هر رشته علمی بستگی دارد. مجلات علمی به عنوان یکی از ابزارهای اطلاع رسانی علمی و بارور ساز صنعت محسوب می‌شوند چرا که از یک سو میان مجامع علمی و پژوهشگران ارتباط برقرار میکنند و از سوی دیگر علم را از بخشهای دانشگاهی و تحقیقاتی به حوزه صنعت و تولید انتقال میدهند. و این ویژگی برجسته، یعنی برقراری تعامل بین موسسات نرم افزاری (تولید کنندگان فکر و دانش) و موسسات سخت افزاری (تولیدکنندگان کالا) ضرورت توجه بویژه به آنها را مضاعف می‌نماید.
یادداشت ( Article) به هر نوع نوشته‌ای و با هر سبک و سیاقی اطلاق میشود مانند نوشتن یک یا چند پاراگراف در روزنامه‌ای در خصوص موضوعی خاص البته به هر مقاله‌ای از جمله مقالاتی که در مجلات غیر علمی چاپ می‌شوند نیز article می‌گویند،
اصطلاحات در مراحل مقاله علمی:
نشریه یا ژورنال یا مجله تخصصی = journal
روزنامه = newspaper
مجله عمومی = magazine
به طور کلی اعتبار مقالات چاپ شده در ژورنالها (مجلات) بالاتر از مقالات چاپ شده در کنفرانس‌ها (Proceedings). اما مجلات و کنفرانس‌های زیادی وجود دارند و هر یک از آنها دارای درجه علمی خاص خود هستند. برخی از کنفرانس‌ها در دنیا اعتباری بالغ بر هشتاد درصدی نسبت به ژورنالهای معتبر دارند.
مقاله کنفرانسی
در تعریف مقاله باید گفت که مقاله یک تحقیق هست که توسط یک یا چند نفر صورت میگیره که این تحقیق حرف تازه‌ای در موضوع خودش برای گفتن داره جایی که مقاله رو باید ارسال و پذیرفته بشه و بعد از پذیرفته شدن در صورت تمایل برای ارائه اون برید کنفرانس نام داره که این کنفرانس با یک اسم ممکن هست که هر سال یک کشور برگزار بشه یا ثابت باشه.
تقریبا در همه کنفرانس‌ها مقاله‌های پذیرفته شده در بعضی جورنال‌ها هم چاپ بشه(در صورت داشتن بار علمی بالا) و یا اینکه در کتابخانه‌های دیجیتالی همانند ieee(مخصوص برق و کامپیوتر) چاپ بشه که در حالت دوم معمولا کنفرانس‌ها یک هزینه‌ای برای چاپ میگیرن که بعد از این که به حساب کنفرانس هزینه واریز شد با یک فاصله حد اکثری ۲ ماه چاپ میشه
مقاله جورنالی
در تعریف جورنال باید گفت که جورنال به صورت یک مجله هست که معمولا به صورت دوره‌ای چاپ میشه این دوره میتونه هفتگی، ماهانه، یا سالانه باشه که در اون چاپ از جورنال یک سری مقالات که دارای بار علمی خوبی هستن چاپ میشه.
باید بگم که چاپ کردن یک مقاله در جورنال معتبر زحمت بیشتری می‌خواد و خود جورنال هم در زمینه چاپ مقاله سخت گیری میکنه و ممکن چند بار به شما اشکالات مقاله رو اعلام و از شما بخواد که مقاله رو ویرایش کنید.اما برای چاپ مقاله در جورنال نیاز به پرداختن هزینه نداره.
تفاوتها:
۱-سختی ارائه ژورنال از مقاله بیشتر هستش (معمولا)
۲-برای چاپ مقاله نیاز به دادن هزینه هست(البته زیاد نیست هزینش)
۳-اعتبار جورنال از مقاله بیشتره (اما کنفرانس هم هست که از خیلی جورنال‌ها معتبر تره)
There is no difference between the terms 'paper' and 'article'.
A research paper is one where an original study has been performed. A review paper may be either a narrative review, a systematic review or a meta-analysis. A narrative review is like a book chapter: it explains a topic in detail based on previously published research. A systematic review systematically searches the previously published research studies for the answers to a specific question. A meta-analysis combines the results of previously published studies to see the effects, for example, of a specific intervention.
I would suggest that you look for the articles falling in these categories in the journals publishing in your field. This would give you a clearer idea of their differences especially between the different types of review articles. Cheers.
گروه بندی مقاله‌های مجلات ممکن است از دو دیدگاه متفاوت صورت گیرد:
الف) از لحاظ طول نوشته؛ ب) از لحاظ نوع دادهها و چگونگی تدوین.
الف)در مورد طول نوشته نخستین پرسشی که به ذهن می‌رسد این است که آیا مطالب گرد آمده برای تدوین مقاله‌ای طولانی همراه با بحث و جزئیات، مناسب است یا تنها میتوان گزارش کوتاهی از نتایج به دست آمده فراهم کرد. از سوی دیگر، با توجه به ویژگی‌ها و اهداف مجله مورد نظر آیا شرایط به گونه‌ای است که میبایست گزارش کامل بررسی را برای آن فرستاد، یا باید مقاله‌ای از ان استخراج کرد، یا در حد یادداشت ارتباطی(Communication Note) کفایت میکند. شرایط رشته موضوعی نویسنده نیز در این امر دخیل است.
ب) گروه بندی دیگری که مبتنی بر وضع داده‌های بررسی است مقاله‌های مجلات را به انواع: ۱) مقاله تحقیقی، ۲) مقاله تحلیلی، ۳) مقاله گردآوری و ۴) مقاله مروری تقسیم کرد.
مقاله‌ای که برخاسته از پژوهش نوینی باشد که محقق خود انجام داده و متکی بر یافتههای دیگران نیست. به مقالات اصیل یا اصلی، original paper یا regular research می‌گویند.
یا نظری. مقاله‌ای است که مولف با استفاده از منابع تحقیقی پیشین نظریه خاصی را در حوزه کار خود مطرح میکند. در چنین مقاله ای، معمولاً مولف نظریه‌ای نوین عرضه میکند ممکن است نویسنده با نگرشی انتقادی به بحث درباره نظریه‌های پیشین بپردازد در این صورت، مولف نظریه‌های موجود را مورد تحلیل قرار میدهد و با استدلال و بهره گیری از شواهد، برتری نظریه‌ای بر نظریه‌های دیگر نشان میدهد.
این نوع مقاله به تحلیل کلان و ارزیابی انتقادی نوشته‌هایی میپردازد که قبلاً منتشر شده است. مولف از طریق مقوله بندی، یکپارچه سازی، و ارزشیابی متون منتشر شده پیشین سیر پیشرفت پژوهشهای جاری را در جهت روشن کردن مسئله‌ای مشخص دنبال میکند. به مقالات مروری، review article یا survey paper گفته میشود.
نگارش مقالات مروری، به ویژه از نوع نظام مند و سامان یافته، یکی از شیوه‌های رایج و مطلوب ارائه دستاوردهای پژوهشی برای پژوهشگران و دانشجویان است. نگارش این نوع از مقالات برخلاف ویژگیهای ظاهری و محتوایی آنها، فرایندی دشوار و نیازمند دانش و تجربه است. مرور سیستماتیک، مروری بسیار دقیق از آثار علمی موجود در رابطه با یک موضوع علمی خاص است. برای مرور آثار گذشته باید تحقیقات پیشین و مرتبط را جستجو، شناسایی، انتخاب و ترکیب کرد. این کار باید توسط یک روش مشخص و با قابلیت اجرای مجدد انجام شود که منجر به کمترین خطا شود. مرورهای سیستماتیک به عنوان بهترین منبع تحقیقاتی شناخته می‌شوند. مرورهای سیستماتیک در شاخه‌های پزشکی، مبتنی بر شواهد قطعا حیاتی هستند، اگرچه در شاخه‌های دیگر نیز ارزش فراوانی دارند.
از آنجا که نگارش مقالات مروری سیستماتیک، نیازمند دانشی عمیق و مستمر از حوزه موضوعی و نیز آگاهی از روشهای سختگیرانه در نگارش است، بسیاری از پژوهشگران و دانشجویان در در نگارش آنها با دشواری رو به رو هستند. بسیاری از نویسندگان نیز بر این باورند که تنها افرادی که پیش نیازها و مهارت‌های لازم جهت نگارش این نوع از مقالات را دارند، برای نگارش اقدام کنند.
مرور سیستماتیک، مروری بسیار دقیق از آثار علمی موجود در رابطه با یک موضوع علمی خاص است. برای مرور آثار گذشته باید تحقیقات پیشین و مرتبط را جستجو، شناسایی، انتخاب و ترکیب کرد. این کار باید توسط یک روش مشخص و با قابلیت اجرای مجدد انجام شود که منجر به کمترین خطا شود. مرورهای سیستماتیک به عنوان بهترین منبع تحقیقاتی شناخته می‌شوند. مرورهای سیستماتیک در شاخه‌های پزشکی، مبتنی بر شواهد قطعا حیاتی هستند، اگرچه در شاخه‌های دیگر نیز ارزش فراوانی دارند.
مقاله مروری یا مرور ادبیات به بررسی مقالات چاپ‌شده قبلی در زمینه یک موضوع مشخص میپردازد و برخلاف مقالات پژوهشی اصیل، نتایج تجربی جدیدی ارائه نمی‌کند، بلکه سطح دانش فعلی را در حوزه مربوطه نمایش میدهد.
مقالات مروری با تجزیه و تحلیل حجم وسیعی از اطلاعات موجود و نگاهی نو به اطلاعات کهنه سبب شکل‌گیری استدلال‌ها و نتیجه‌گیری‌های جدید می‌شوند که میتوانند نقش مؤثری در پیشرفت علم داشته باشند.
علاوه بر این، مقالات مروری میتوانند پیشنهادات مفیدی را برای ادامه تحقیقات در حوزه علمی مربوطه ارائه دهند.
اهمیت مقالات مروری
ویژگی‌ها و انواع مقالات مروری
پیش نیازها، ابزارها و مهارت‌های مورد نیاز
متن علمی
بررسی متن علمی
ویژگی‌ها و انواع مرور سیستماتیک
تعریف و اهمیت مرور سیستماتیک
انواع مرور سیستماتیک: مقاله مروری نیز خود به سه دسته دیگر تقسیم می شود که از لحاظ نگارش و تعداد کلمات با هم متفاوت هستند.
تعداد کلمات مقاله مروری: باید هنگام نوشتن یک مقاله مروری به طول آن دقت داشته باشید. مقالات روایتی (Narrative Review) معمولا بین 8000 تا 40000 متغیر هستند. مقالات مروری نظام مند (Systematic Review) اغلب کوتاه تر نوشته می‌شوند و کمتر از 10000 کلمه دارند.
پیش نیازها، ابزارها و مهارت‌های مورد نیاز
مراحل نگارش مرور سیستماتیک
انتخاب موضوع و پرسش
معیارها و ابزارهای ورود منابع
شناسایی منابع
انتخاب ابزار جستجو
شیوه جستجوی منابع
انتخاب منابع مرتبط
ارزیابی و تکمیل فرایند انتخاب (غربالگری)
استخراج دادهها
تحلیل، تبیین و بررسی مفاهیم (تحلیل داده‌های کمی - ترکیب داده‌های کیفی)
استخراج، دسته بندی و تدوین اطلاعات
شیوه ارائه مرور سیستماتیک
ویژگیهای ساختاری و محتوایی مقالات مرور سیستماتیک
تفاوت نگارش مرور سیستماتیک با انواع دیگر مقالات
ساختار و واژگان مقاله
عنوان، مقدمه و اهداف
مرور ادبیات و پیشینه پژوهش
بدنه مقاله
تحلیل، بحث و نتیجه گیری
چالش‌های تدوین مقالات مرور سیستماتیک
نگارش نهایی و ارسال مقاله برای مجلات هدف
در این نوع مقاله صرفاً گردآوری و انعکاس نقطه نظرهای مختلف مندرج در نوشته‌های مرتبط با موضوعی خاص میپردازد و در واقع کار جدیدی را عرضه نمی‌کند. چنین نوشته‌ای را نمی‌توان در واقع یکی از انواع مستقل مقاله علمی به حساب آورد.
نوع دیگری از مقالات، مقالات دایره المعارفی است. این گونه مقالات با مقالات مجلات علمی تفاوت ماهوی دارند، مقاله علمی ممکن است گزارشی باشد از تحقیقی که اصلالتاً به صورت میدانی یا آزمایشگاهی انجام شده و حاصل آن در قالب مقاله‌ای تحقیقی برای سنجش و نقادی اهل فن در مجله درج گردیده است. در صورتی که مقالات دایره المعارفی مبتنی بر اسناد و مدارک و منابعی است که پیشاپیش موجود بوده و مورد جست و جو و بازاریابی قرار گرفته است. به همین دلیل مستند بودن در مقاله دایرهالمعارفی اصیل‌ترین رکن بشمار می‌رود.
communication paper، مقاله کوتاهی است که به نقد مقاله چاپ شده دیگر موجود در یک ژورنال میپردازد. به مقاله یادداشت فنی نیز technical note می‌گوییم. مقالات letter paper نیز مقالاتی هستند. که از نظر حداکثر تعداد لغات یا حداکثر تعداد صفحات، بسته به ژورنالهای مختلف، با محدودیت‌هایی مواجه هستند و ارزش علمی آنها از مقالات اصیل کمتر میباشد. برخی از مقالات نیز مقالات گزارش موردی یا case report می‌باشند.
سامانه مدیریت نشریات در نقش یک منشی پیگیر و فعال، تمامی امور مربوط به چرخه انتشار نشریات علمی را انجام میدهد. هر فردی که در این سامانه ثبت‌نام میکند، در ابتدا به عنوان نویسنده شناخته میشود و فقط میتواند مقالات جدیدی را ارائه دهد. در نشریانی که نقش کارشناس نشریه فعال است، کارشناس بررسی اولیه را انجام داده و در صورتی که مقاله دریافتی مرتبط با نشریه باشد و نویسنده شرایط و ضوابط را رعایت کرده باشد، مقاله را برای تعیین داور و بررسی بیشتر به سردبیر ارسال میکند.
سردبیر میتواند مقاله را به دبیر تخصصی ارجاع داده یا آن را برای یک یا چند داور ارسال کند. بعد از انجام فرآیند داوری، مقاله برای بازنگری به نویسنده ارجاع شده یا برای ادامه کار به ویراستار ادبی ارسال میشود. رد این مرحله مقالاتی که شرایط لازم برای انتشار نداشته‌اند به نویسنده برگشت داده شده و بایگانی می‌شوند.
مقالات ویراستاری شده بعد از انجام این مرحله برای آماده سازی انتشار به بخش صفحه‌آرا ارسال میشود. در ادامه مقالات ویراستاری و صفحه‌آرایی شده برای تأیید نهایی به نویسنده ارسال میشود تا بعد از بررسی پایانی در سامانه انتشار یابد.
امکانات و سطح دسترسی هر یک از این نقش‌ها متفاوت است. نویسنده تنها میتواند مقاله‌ای را ارائه دهد یا مقالاتی که پیش از این ارائه داده را مدیریت کند، داور تنها میتواند نظر خود درباره یک مقاله ارجاعی را درج کند، و مدیر سامانه میتواند همه تنظیمات مربوط به سامانه و اختصاص نقش‌ها را انجام دهد.
امکانات و سطح دسترسی هر یک از این نقش‌ها متفاوت است.
ده نقشی که در سامانه وجود دارد به شرح ذیل است:
مطالعه موردی
واژه Case در لغت به‌معنای مورد، نمونه، سرگذشت و حالت و Study به‌معنای مطالعه، بررسی، پژوهش و تحقیق آمده است. در فارسی از Case Study با تعابیر مختلفی همچون مطالعه موردی، نمونه‌پژوهی، موردپژوهی و قضیه‌پژوهی یاد شده است.
مطالعه موردی به‌زبان ساده، روشی است که از منابع اطلاعاتی هرچه بیشتر برای بررسی نظام‌مند افراد، گروهها، سازمان‌ها یا رویدادها استفاده میکند. مطالعات موردی، هنگامی انجام می‌شوند که پژوهشگر نیازمند فهم یا تبیین یک پدیده است.
چرا روش مطالعه موردی روش خوبی است؟
الف) شناخت کل واقعیّت؛
تنها بااستفاده از این روش میتوان کل یک واقعیت را فهمید. روش موردی، بهترین شیوه برای پیاده کردن دیدگاه‌های کل‌نگر (نظریه گشتالت) و همچنین اندیشه آنانی است، که بر پیکربندی واقعیت تکیه دارند.
ب)شناخت ابعاد نهان پدیده اجتماعی؛
تحقیق موردی، واقعیت را در کنه آن بررسی میکند، به اعماق دست می‌یابد و به مطالعات ژرفانگر میپردازد.
ج) دستیابی به کلیّت منحصر به‌فرد؛
همیشه در جامعه، آینده‌ای خاص و کلیّتی بی‌نظیر وجود دارد؛ که شناخت آن، تنها از طریق مطالعات موردی امکان‌پذیر است.
برخی مطالعه موردی را یک استراتژی پژوهش قلمداد میکنند.
در این استراتژی تعدادی از روشهای کمی، کیفی یا هر دو ممکن است به کار رود. مشاهده مشارکتی، مشاهده مستقیم، قوم شناسی، مصاحبه (نیمه ساختاریافته یا نسبتا غیرساختاریافته)، گروههای کانونی، تحلیل اسناد و حتی پرسشنامه یا ترکیبی از همه موارد مذکور ممکن است استفاده شوند.
این روش به بررسی عمیق یک یا چند سازمان در طول یک دوره زمانی میپردازد و بستر و زمینه پدیده مورد بررسی نیز مد نظر قرار میگیرد. مطالعه موردی، درباره درگیر شدن در پیچیدگی‌های جهان اجتماعی و معنا بخشیدن به آنهاست و پژوهشهای موردی، پژوهشگرها را قادر می‌سازد تا سطح خرد یا اقدام‌های یکایک افراد را به سطح کلان یا ساختارها و فرایندهای اجتماعی وسیع، پیوند دهند.
منطق مطالعه موردی ارائه استدلالی علی درباره این امر است که چگونه عوامل اجتماعی عام، پی آمدهایی را در محیط‌های خاص ایجاد میکنند.
پژوهش موردی سوالهایی را درباره بستر یک مورد خاص و ویژگیهای معین آن مطرح میکند. چنین سوالهایی به تولید نظریه و تفکر نو کمک میکند. این پژوهش‌ها در صورتی که به درستی انجام شوند، میتوانند بهترین نظریه‌ها را به وجود آورند. طبق نظر پژوهشگران مختلف مطالعه موردی میتواند گونه‌های مختلفی داشته باشد به طور مثال:
جمع بندی مقاله مطالعه موردی:
رویکرد مطالعه موردی، یکی از متداولترین استراتژی‌های تحقیق کیفی محسوب میشود. این رویکرد، یک روش یا شیوه نیست بلکه نوعی استراتژی پژوهشیاست. درون این استراتژی، روشها و شیوه‌های متعددی مورد استفاده قرار میگیرند. ممکن است این روشها کمی، کیفی و یا ترکیبی از هر دو روش باشند. مطالعه موردی، اگرچه غالبا بر فنون و شیوه‌های کیفی استوار است ولی نمیتواند صرفا از طریق فنون پژوهش کیفی تعریف شود بلکه بایستی در قالب جهت گیری نظری آن تعریف شود در این استراتژی، تاکید بر جدایی بستر از موضوع پژوهشی نیست بلکه تاکید بر دیدن موضوع در بستر پژوهش است.
بیشتر تحقیقات موردی، به علت فرصت بررسی باز، قادر به استخراج روشهای استقرایی پژوهش می‌شوند که هدف آن تیوری سازی و ایجاد فرضیه و نه صرفا آزمون آنها است (دانایی فرد و دیگران، 1383). مطالعه موردی، نوعی پژوهش تجربی است که پدیدههای زمان حال را در بستر زندگی واقعیشان بررسی میکند، خصوصا زمانی که مرزهای بین پدیده و بستر آن به طور واضح و دقیق مشخص نیستند و از منابع متعددی از شواهد استفاده میشود. (یین، 1376)این مقاله، سعی دارد با تعریف روش تحقیق مطالعه موردی، ذکر انواع و مراحل انجام آن و نیز بیان نمودن مزایا و معایب این روش، پژوهشگران علاقه مند به استفاده از این روش تحقیق را یاری رساند.
ایمپکت فکتور IF
ضریب تاثیر
Impact Factor
معیار مهم برای انتخاب مجله، ایمپکت فکتور،ضریب تاثیر یا IF: Impact factor است.
ایمپکت فکتور برای یک مجله در سال ۱۹۵۵ توسط اوژن گارفیلد، بنیانگذار موسسه اطلاعات علمی (Institute for Scientific Information :ISI) مطرح شد.
ضریب تاثیر ابتدا به صورت دستورالعملی در گزینش بهترین مجلات و نمایه‌های استنادی علوم (Scientific Citation Index:SCI) در موسسه اطلاعات علمی مورد استفاده قرار گرفت.
ضرایب تاثیر نشریات نمایه شده در SCI در گزارش‌های استنادی نشریات (JCR: Journal Citation Report) هر سال در ماه ژوئن منتشر میشود.
علاوه بر موسسه ISI، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) نیز به تعیین ضریب تاثیر نشریات جهان اسلام، به ویژه کشور ایران میپردازد.
بنابراین در ایران و برخی از کشورهای اسلامی، علاوه بر ضریب تاثیر ISI به ضریب تاثیر ISC نیز بها داده میشود.
راهنمای نویسندگان
پس از انتخاب قطعی مجله مورد نظر، قسمت راهنمای نویسندگان آن را با دقت بخوانید. در واقع مقاله شما باید در چارچوب مورد نظر آن مجله تنظیم شده باشد،
در غیر این صورت مقاله‌تان از جانب سردبیر برگشت داده خواهد شد یا در صورت پذیرش اولیه، مراحل بررسی طولانی‌تری را پشت سر خواهد گذاشت. هر چه بیشتر به این قسمت اهمیت دهید، سردبیر نسبت به مقاله شما دید مثبت تری پیدا میکند.
دستورالعمل کلی مجلات برای تنظیم مقالات تقریباً مشابه است. صفحه عنوان، چکیده، واژگان کلیدی، مقدمه، مواد و روشها، نتایج، بحث، نتیجه‌گیری و مراجع، بخشهایی هستند که حتماً باید وجود داشته باشند، اما اینکه آنها به دنبال هم آورده شوند یا هر یک در صفحات جداگانه‌ای قرار گیرند، فاصله بین خطوط چقدر باشد، از چه فونتی استفاده شود، حجم هر قسمت حداکثر چقدر باشد، مراجع با چه سبکی نوشته شوند و مطالبی از این دست، به چارچوب مورد نظر مجله بستگی دارد. اکثر مجلات ترجیح میدهند شکلها و جدولها در صفحاتی جداگانه درج شوند، نه لابه‌لای متن؛ بنابراین برای هر شکل یا جدول، صفحه‌ای مستقل اختصاص دهید.
نکته مهم آن است که هنگام اِعمال تغییرات مورد نظر مجله، مراقب باشید که مطلبی اشتباهاً پاک نشود.
روش ایده‌آل آن است که همزمان با تألیف مقاله، یعنی از همان زمان که بررسی متون را انجام می‌دهید، مجله مورد نظرتان را انتخاب و با مطالعه راهنمای نویسندگان، شیوه نوشتن را به سبک مورد نظر آن مجله در آورید.
صفحه عنوان
از آنجا که مجلات مختلف دستورالعملهای گوناگونی برای تنظیم این قسمت در نظر میگیرند، در اینجا نیز باید به راهنمای نویسندگان مجله مراجعه کنید. به طور کلی صفحه عنوان، دربردارنده عنوان مقاله در بالا و اسامی نویسندگان در پایین میباشد. نام و نام خانوادگی کامل نویسندگان، بالاترین درجه علمی، سِمت (ها)، موقعیت آکادمیک، آدرس و نام گروه یا مؤسسه‌ای که پژوهش در آنجا انجام شده است باید ذکر گردد. قسمت پایین صفحه به مشخصات نویسنده مسئول مکاتبات، شامل نام و نام خانوادگی، درجه علمی، آدرس دقیق پستی، تلفن، فکس (با ذکر کد بین المللی کشور) و پست الکترونیک آکادمیک تعلق دارد.
آماده سازی قبل از ارسال
پس از انجام تغییرات، چندین نوبت دیگر مقاله را بخوانید و در صورت امکان، از همکاران با تجربه و مورد اعتمادتان بخواهید آن را مطالعه و نقایص احتمالی را برای شما مشخص کنند. تصمیم‌گیرنده نهایی شما هستید. بهتر است مقاله را به یک نفر که به زبان انگلیسی مسلط‌تر از شماست نیز بدهید. ساده نویسی، روانی مطلب و قابل فهم بودن آن اهمیت زیادی در جلب نظر مثبت سردبیر دارد. حتماً با فعال کردن گزینه کنترل املا و گرامر کلمات نرم‌افزار Word، غلطهای املایی و گرامری متن را برطرف نمایید. نهایتاً خودتان، املای تک تک کلمات را چک کنید، زیرا این نرم افزار قادر به شناسایی املای لغات و اصطلاحات تخصصی نمی‌باشد.
تهیه نامه همراه
نامه کوتاهی که در آن با مخاطب قرار دادن سردبیر، درخواست خود را برای بررسی وچاپ مقاله ارسالی مطرح می‌کنید، نامه همراه نام دارد. در واقع اولین چیزی که سردبیر پیش از رؤیت مقاله با آن مواجه خواهد شد، همین نامه است که اگر در بردارنده نکات لازم باشد، دیدگاه مثبتی نسبت به مقاله ارسالی در وی ایجاد خواهد کرد.
برخی مجلات در قسمت راهنمای نویسندگان، نکاتی را ذکر میکنند که رعایت آنها در نامه همراه الزامیست. برخی مجلات نیز فرم خاصی برای نامه همراه طراحی کرده‌اند که پس از ذخیره سازی آن از روی سایت مجله، صرفاً جاهای خالی آن را پر می‌کنید و می‌فرستید. اگر چنین چیزی وجود نداشت، به روشی استاندارد نامه را تنظیم کنید.
ارسال مقاله به مجله
اکنون آماده ارسال مقاله هستید. در حال حاضر اکثر مجلات، دریافت مقاله به طریق الکترونیک را ترجیح میدهند، زیرا این روش امن‌تر و سریعتر است. فایل مقاله را به فرمت Word یا PDF تهیه و از جدیدترین ویرایش آنها استفاده کنید. سپس فایل PDF را مجدداً با دقت بخوانید تا مطمئن شوید تمام حروف، اعداد و نمادها به درستی منعکس شده‌اند. از نمادهای غیر استاندارد استفاده نکنید.
در سایت اینترنتی برخی مجلات معتبر، گزینه‌ای وجود دارد که با کلیک کردن بر روی آن، وارد مراحل ارسال آنلاین مقاله می‌شوید. به این ترتیب که صفحات متعددی باز میشود و از شما می‌خواهد عنوان، اسامی نویسندگان، آدرس، تلفن، فکس، پست الکترونیک و متن اصلی مقاله را وارد کنید. در هر قسمت باید آنچه را که از شما خواسته شده است از روی متن مقاله کپی کنید و در کادر مربوطه قرار دهید.
مجلاتی که هنوز به سیستم ارسال آنلاین مقاله تجهیز نشده اند، از شما میخواهند مقاله‌تان را بر اساس دستورالعملی که در قسمت راهنمای نویسندگان ارائه شده است، تنظیم و در کنار نامه همراه، به پست الکترونیک سردبیر ارسال نمائید. در این صورت متن پست الکترونیک را نامه همراه تشکیل میدهد که مقاله به آن منضم شده است.
روش دیگر، ارسال از طریق پست میباشد. بدین منظور باید علاوه بر نامه همراه، سه تا پنج نسخه از مقاله را پرینت بگیرید و همراه با دیسکت یا سی دی حاوی متن مقاله، شکلها و جدولها به آدرس پستی مجله ارسال کنید. از پست سفارشی استفاده کنید و رسید آن را تا حصول اطمینان از رسیدن بسته نزد خود نگاه دارید.
پس از ارسال مقاله باید منتظر دریافت نامه اعلام وصول از جانب سردبیر باشید که به پست الکترونیک یا آدرس پستی شما ارسال میشود و مشخص میکند مقاله به دست آنها رسیده و در حال بررسی است. ممکن است به شما یک کد چند رقمی نیز ارائه شود تا پی گیری‌های بعدی از طریق آن انجام شود.
روند بررسی و داوری مقاله
اکنون زمان انتظار فرا رسیده است. امیدوار باشید و در عین حال خود را برای رویارویی با هر پاسخی از سوی مجله آماده کنید.
ممکن است مقاله شما به سرعت از جانب سردبیر مورد پذیرش واقع شود. این اتفاق نادر هنگامی رخ میدهد که ایده تحقیقاتی شما واقعاً تازه و جالب باشد. حالتی که عمدتاً رخ میدهد آن است که مقاله پس از غربالگری اولیه و اولویت بندی توسط سردبیر یا هیأت سردبیری، در اختیار چند داور یا کارشناس قرار میگیرد تا به دقت آن را ارزیابی نمایند.
داوران موظفند در بازه زمانی که در اختیار دارند، مقاله را نقد و بررسی و نظراتشان را اعلام کنند. معمولاً فرمی در اختیار داور قرار میگیرد تا بر اساس آن، بکر بودن، کیفیت و نقاط ضعف و قوت مقاله را بررسی کند.
اظهار نظر داوران باید کاملاً بی طرفانه باشد. برخی مجلات با پوشاندن اسم نویسندگان مقاله‌ای که به داور می‌سپرند، سعی میکنند به این هدف نزدیک تر شوند.
در حالی که پنهان داشتن نام داور از نویسنده اقدامی رایج محسوب میشود، اما برخی مجلات از شما میخواهند داور مقاله‌تان را خودتان پیشنهاد کنید. مثلاً پیشنهاد داور در سری مجلات BMC اجباریست، یعنی اگر داور پیشنهاد نکنید، مقاله شما مورد بررسی قرار نخواهد گرفت. در سری مجلات BMJ پیشنهاد داور اختیاری است؛ یعنی به شما اجازه داده میشود که سه تا چهار داور پیشنهاد کنید. امروزه مسئله پیشنهاد کردن داوران به روندی رو به رشد در میان مجلات تبدیل شده است. برای پیدا کردن داوران بهترین راه استفاده از مراجع مقاله خودتان است، زیرا پژوهش شما در راستای پژوهش سایر افرادیست که در آن زمینه کار کرده‌اند؛ البته نه آنهایی که مخالف عقاید و نظرات شما هستند. نکته مهم آنست که به هیچ وجه حق تماس گرفتن با داوری که برمی‌گزینید را ندارید، حتی اگر کسی باشد که با او آشنا باشید.
زمان داوری
زمان داوری و ارائه نتایج در مجلات مختلف با هم فرق میکند. متأسفانه این زمان در مورد مجلات داخلی بعضاً تا یک سال طول می‌کشد. به طور کلی، چنانچه پس از گذشت ۶ ماه از دریافت نامه وصول به سردبیر جوابی دریافت نکردید، با مجله تماس بگیرید. میتوانید از تلفن، فاکس، ایمیل یا ارسال نامه پستی استفاده کنید. اگر با گذشت دو ماه باز هم جوابی دریافت نکردید، مجدداً با مجله تماس بگیرید و اگر باز هم جوابی نگرفتید دیگر هیچ مقاله‌ای به این مجله ارسال ننمایید.
سرنوشت مقاله پس از داوری
مقاله شما پس از داوری در اختیار سردبیر قرار میگیرد. سردبیر، محوری‌ترین نقش را در تصمیم گیری نهایی بر عهده دارد. وضعیت مقاله پس از تصمیم سردبیر معمولاً به یکی از صورتهای زیر خواهد بود:
- پذیرش برای چاپ
- پذیرش برای چاپ پس از اصلاحات جزئی
- پذیرش برای چاپ پس از اصلاحات کلی
- بررسی مجدد احتمالی برای چاپ پس از اصلاحات اساسی
- بررسی احتمالی برای چاپ در قالب نامه به سردبیر یا گزارش کوتاه
- غیر قابل چاپ
اصلاح و بازبینی
مجلات خارجی عمدتاً پس از گذشت ۶ – ۳ ماه جواب پذیرش، نیاز به اصلاح یا رد مقاله را پس از بررسی توسط داوران ارائه میکنند. ممکن است مقاله شما بدون هیچگونه نیاز به تغییر مورد پذیرش قرار گیرد، اما این اتفاق کمتر رخ میدهد. اکثر موارد به بازبینی و اصلاح مقاله نیاز پیدا می‌کنید. به این مفهوم که سردبیر با اعلام پذیرش مشروط مقاله، از شما می‌خواهد تغییرات جزئی یا کلی را که براساس نظرات داوران برای شما فهرست گردیده است در مقاله اِعمال کنید تا مقاله‌تان مجدداً بررسی شود. در این صورت معمولاً یک بازه زمانی برای شما تعیین میگردد تا اصلاحات مورد نظر را انجام دهید. . اگر مدت زیادی از زمان ارسال مقاله می‌گذرد، مراجع آن را به روز کنید. حتی المقدور سعی کنید کار اصلاح را پیش از تمام شدن فرصتی که در اختیارتان گذاشته شده به پایان رسانید. چنانچه در مورد خاصی، اصلاح آنگونه که مورد نظر مجله است ممکن نمی‌باشد، میتوانید با سردبیر مکاتبه کنید و دلایل خود را در این باره ذکر نمایید.
پس از اتمام کار، مجدداً مقاله تان را از با فرض اینکه از نو آن را نوشته اید، مورد بررسی قرار دهید و پس از کسب اطمینان از اصلاح کلیه موارد اشاره شده از سوی داوران، آن را ارسال نمایید.
پذیرش و چاپ مقاله
پس از آن که مقاله شما مورد پذیرش قرار گرفت، به خودتان تبریک بگویید. اعتماد به نفس ارزشمندی که به دست آورده اید را به عنوان نیروی محرکه پژوهشهای بعدیتان حفظ کنید، اما هرگز دچار غرور نشوید. روزانه مقالات صدها محقق مانند شما در سراسر جهان پذیرش میشود.
پس از پذیرش مقاله و پیش از چاپ آن، ویرایش نهایی انجام میشود که گستردگی آن در مجلات مختلف متفاوت است. این ویرایش شامل غلط گیری املایی، اصلاح علائم نقطه گذاری، روان سازی جملات، رفع ابهامات گـرامری، و بررسی بخشهایی است که احتمال خطا در آنها زیاد است (چکیده، قسمتهای آماری، شکلها، جدولها و مراجع). در دفتر سردبیری برخی مجلات، برطرف سازی این گونه اشکالات به ویراستار فنی سپرده میشود.
پس از این مرحله، نسخه آماده برای چاپ مقاله در اختیارتان قرار میگیرد تا برای آخرین بار بررسی و نهایتاً آن را تأیید کنید. در این مرحله، مقاله شما حتی به لحاظ صفحه آرایی، مانند نسخه‌ای است که در مجله چاپ خواهد شد. باید تک تک لغات را آرام و بسیار دقیق بخوانید تا کلیه غلطهای تایپی احتمالی را، به ویژه در جدولها پیدا کنید. چنانچه اشتباهی در نسخه چاپ شده در مجله یافت شود، مسئولیت آن تماماً بر عهده خودتان خواهد بود. در این مرحله مجاز نیستید تغییرات عمده‌ای ایجاد کنید. حداکثر میتوانید یک یا دو کلمه را تغییر دهید. برخی از مجلات دستورالعملهای خاصی برای اصلاح نسخه پیش از چاپ مقاله دارند که باید به آنها دقیقاً عمل کنید.
رد شدن مقاله
مقاله شما ممکن است بدون داوری و مستقیماً از جانب سردبیر رد شود. رد شدن سریع مقاله علل مختلفی دارد و همواره به معنای کم ارزش بودن مقاله شما نیست. ممکن است مقاله اصلاً در حیطه علمی مورد علاقه آن مجله نبوده باشد. این مشکل به ویژه در مورد مجلات تخصصی و فوق‌تخصصی پیش می‌آید که علاقمند به چاپ موضوعات خاصی هستند. البته این احتمال نیز وجود دارد که سردبیر به دلیل کهنه و تکراری بودن موضوع مقاله آنرا رد کرده باشد. رعایت نکردن نکاتی که هنگام تنظیم نامه همراه و بخشهای مختلف مقاله گفته شد نیز در رد شدن مقاله بی‌تاثیر نیست.
اگر مقاله شما پس از بررسی توسط داوران و جمع بندی نظرات آنها مردود تشخیص داده شود، سردبیر در قالب یک نامه محترمانه ضمن اعلام این مطلب، نظرات داوران را به شما منعکس میکند.
نظرات داوران را به دقت بررسی کنید و آنها را در مقاله‌تان اعمال نمایید. داوران بدون اینکه نیاز باشد از آنها تشکر کنید، مقاله شما را خوانده‌اند و عیب و ایرادات آنرا گرفته‌اند. از این بابت خوشحال باشید و بدانید که در صورت ارسال مجدد به مجله دیگر، شانس چاپ مقاله‌تان بیشتر میشود. حتی توصیه میشود چنانچه زمان به شما اجازه میدهد، ابتدا مقاله‌تان را برای مجله‌ای که عامل تأثیر نسبتاً بالایی دارد و هر مقاله آن توسط چند داور بررسی میشود بفرستید تا از جانب داوران مورد بررسی قرار گیرد، آنگاه (به شرطی که سریعاً رد نشده باشد) با اعمال نظرات ارائه شده از سوی داوران، مقاله را برای مجله‌ای با عامل تأثیر کمتر بفرستید. این کار شانس پذیرش را افزایش میدهد. نوشتن نامه به سردبیر با هدف عوض کردن تصمیم وی یا اعتراض نسبت به نظر داوران، معمولاً مشکل را حل نمی‌کند و به اعتبار شما نیز لطمه می‌زند. چنانچه حدس می‌زنید داور مربوطه در چندین مورد دچار اشتباه شده یا گمان می‌کنید سوء تفاهم کوچکی پیش آمده است، میتوانید نامه محترمانه‌ای به سردبیر بفرستید و استدلال خود را مطرح کنید.
شما مجاز هستید هر زمان که صلاح بدانید، مقاله‌ای را که ارسال کرده‌اید، با ارسال یک نامه به سردبیر بازپس بگیرید، هرچند این کار اعتبار شما را نزد مجله مورد نظر مخدوش میکند.
ارسال به مجله دیگر
از همان روزی که مقاله شما رد شد، دوباره دست به کار شوید. نخست کلیه ایراداتی را که داوران به آنها اشاره کرده‌اند اصلاح کنید، زیرا به علت تخصصی بودن موضوع، ممکن است مقاله تان پس از ارسال به مجله بعدی، مجدداً در اختیار همان داور یا داوران قرار گیرد. مجله بعدی را با دقت انتخاب کنید. بهتر است عامل تأثیر آن از مجله قبلی کمتر باشد. پس از خواندن راهنمای نویسندگان، مقاله را به مجله جدید ارسال نمایید.
. عنوان مقاله
انتخاب عنوان مناسب با موضوعات مهم روز بسیار حائز اهمیت است. زیرادر نگاه اول، عنوان مقاله باعث جذب خواننده برای خواند مقاله شما خواهد شد. عنوان مقاله نباید بیشتر از 20 کلمه باشد.
عنوان مقاله ISI باید خلاصه، واضح و خلاصه باشد. (عناوین طولانی نمره ارزشیابی مقاله ISI شما را کاهش میدهد).
در عنوان مقاله ISI نباید از کلمات نابجا و گیج کننده استفاده کرد.
عنوان مقاله باید با کمترین تعداد کلمات، محتوای مقاله را گزارش کند.
عنوان مقاله ISI باید چیری را بیان کند که قرار است در حین انجام پژوهش بدست آید.
عنوان مقاله باید زمینه یا محدودیت مساله مورد نظر را بطور دقیق مشخص کند.
عنوان مقاله باید فاقد اشتباهات املایی و دستوری باشد.
واژگان اصلی و کلیدی باید در جمله عنوان مقاله ISI قرار گیرد.
عنوان مقاله باید روشنگر محتوای پژوهش باشد نه فشرده‌ای از آن.
درعنوان مقاله باید سه جز اصلی، متغییرهای بکار رفته، نوع ارتباط بین متغییرها و جامعه هدف مطرح شود.
در پژوهشهای تجربی و شبه آزمایش، باید متغییرهای مستقل و وابسته در عنوان مقاله گنجانده شود.
2. چکیده مناسب
« چکیده » برگردان فارسی واژه‌ی «Abstract» و به معنای « فشرده و عصاره » است. چکیده‌ی یک نوشته، خلاصهای است که از آن نوشته تهیه میشود و شامل فشرده‌ی تمام مطالب آن یا فشرده‌ی قسمت‌هایی ویژه از آن یا فهرستی از محتوای آن نوشته و گاهی شامل فهرست اصطلاح‌ها و لغت‌های کلیدی آن است.
چکیده یک مقاله ISI باید اطلاعات اساسی پژوهش را به صورت مختصر شده و تا آن جایی که فضای مجاز چکیده اجازه میدهد، ارایه کند. نگارش چکیده روشن می‌سازد که چرا و چگونه یک پژوهش انجام شده یا مقاله‌ای نوشته شده و به چه نتایجی رسیده است. چکیده مقاله باید در یک پاراگراف، حداکثر 250 کلمه نوشته شود و در متن آن بیان مسئله و هدف پژوهش، روش تحقیق، یافتهها و نتیجه‌گیری ذکر شده باشد.
مراحل چکیده نویسی برای مقاله ISI
آشنایی کامل با متن مقاله و موضوع پژوهش
تفکیک مطالب اصلی و لازم از غیر آنها
یادداشت برداری از نکات اصلی متن مقاله
تهیه‌ی پیش نویس چکیده مقاله
کنترل، ویرایش و اصلاح پیش نویس
نگارش چکیده نهایی
بخشهای مختلف یک چکیده:
الف) بیان مسئله و هدف از انجام پژوهش
بیان مساله خود متشکل از چندین زیر مجموعه و از جمله عناصر مهم پایان نامه میباشد.
مقدمه
تعریف مساله
تعریف عملیاتی و مفهومی اجزاء مساله
پرسشهای اساسی
بیان مساله با مقدمه‌ای آغاز میشود و نباید چنان دور از مساله انتخاب کرد و کلی گرفت که بتوان آن را درآغاز هر مطلب دیگری بیان کرد. سپس مطلب اصلی یا در واقع مساله‌ای که قرار است در تحقیق مورد توجه قرار گیرد، علت اصلی پداختن به این مساله و نتایج احتمالی تحقیق باز گشوده میشود.
این بخش در حد 2-3 خط نوشته میشود.
در بیان مساله و تعریف آن در مقاله ISI باید به نکات زیر توجه کنید:
صورت مساله باید شکل سوالی داشته باشد.
مساله باید روشن و بدون ابهام باشد.
از کاربرد اصطلاحات و واژگان ارزشی خودداری شود .
مساله درحد کنترل پذیر و اخص مطرح شود.
سوالات ویژه تحقیق باید نوشته شود.
ب) روش تحقیق یا متریال مت مقاله
یک محقق فقط با تکیه بر روش تحقیقاتی است که میتواند حرف یا ایده خود را اثبات کند. تحقیقات ما چه کمی باشد و چه کیفی، فرقی نمی‌کند، چارچوب استاندارد روش‌شناسی باید در آن پیاده شود و این موضوع بسیار مهم است. چنانچه هر اشتباهی در این فرآیند انجام شود تمام تحقیق و یافتههای آن درگیر یک اشتباه خواهد شد. در نوشتن بخش روش تحقیق مقاله ISI باید موارد زیر روشن و واضح مطرح شود. این بخش نیز با بطور مختصر در حد 3-2 خط نوشته شود.
نوع تحقیق : میدانی – کتابخانه‌ای – طولی – تقاطعی – … (یک خط)
محل تحقیق : مکان اجرای ( منطقه – شهر – کشور ) (نیم خط)
دوره تحقیق: مدت زمان انجام تحقیق از ماه/سال تا ماه /سال (نیم خط)
جامعه تحقیق: نمونه تحقیق ( تعداد افراد منتخب ) (نیم خط)
روش انتخاب حجم نمونه: ( تصادفی ساده – تصادفی خوشه‌ای -.(نیم خط)
نوع آزمون آماری: کای اسکوار (خی دو ) – تی استیودنت – رگرسیون – .. (نیم خط)
ج) نتایج تحقیق
در این قسمت از مقاله، نتایج فرضیه‌های تایید شده یا رد شده نوشته میشود. این بخش در حد 3 تا 4 جمله نوشته میشود.
د) لغات کلیدی
کلید واژگان نیز بین 3-5 کلمه بوده و با کاما از یکدیگر جدا شوند. در این قسمت، باید کلماتی را از عنوان مقاله انتخاب کنید که خواننده مقاله معمولا برای جستجوی مقالاتی با موضوع شما، آنها را انتخاب میکند.
نکته. برخی مجلات دارای فرمتی از پیش تعیین شده برای نوشتن چکیده مقاله ISI هستند و پژوهشگر میبایست در فضای تعیین شده هدف پژوهش، روش تحقیق، نتایج، اهمیت پژوهش و… را وارد نماید. عدم رعایت نکات ذکر شده در نوشتن چکیده مقاله، باعث عدم پذیرش چکیده یک مقاله در نشریات علمی میشود.
3. مقدمه : Introduction
مطالبی که در بخش مقدمه مقاله ISI نوشته میشود باید بگونه‌ای باشد که مخاطب را ترغیب به خواندن ادامه مطالب مقاله کنید.
ابتدا یک تعریف از موضوع مورد نظر از قول منابع معتبر بنویسید.( این منبع باید از همه مهم تر باشد هرجه معتبر تر باشد خواننده را بیشتر ترغیب خواهد کرد) .سپس مطالعات مرتبط با موضوع مقاله و در اصطلاح یک تاریخچه‌ای از کارهای گذشتگان را بیاورید.(یادتان باشد هیچ جمله‌ای را بدون منبع ننویسید). و سپس مسئه خود را مطرح کرده وعلت انتخاب آن و نیاز مطالعه آن را بیان کنید. توجه نمایید که بخش مقدمه شما نباید بیشتر از 2 صفحه باشد. بهترین مقدمه از لحاظ اندازه معمولا 1 الی 1.5 صفحه است.
چهارچوب بخش مقدمه مقاله ISI بر اساس ترتیب نوشتن آنها
الف) بیان مسئله:
در اینجا هم ابتدا به تعریف مسئله بپردازید و سپس مشکلات و مسایل مرتبط با موضوع را بیان کنید و سعی کنید سوالهایی را که در فرضیات تحقیق مطرح نموده اید را دراین بخش به صورت جملات پرسشی مطرح نمایید ولی این پرسشها باید در جملات خبری باشد
مثلا : در فرضیه دارید “رابطه مستقیمی بین اجرای مدیریت مشارکتی و افزایش بهره وری در بیمارستانها وجود دارد ”. این موضوع را میتوانید در بیان مسئله بدین صورت بنویسید : “اینکه آیا میتوان از روش مدیریت مشارکتی در شرکتهای خدماتی و بیمارستانها با حداکثر بهره وری استفاده نمود , هنوز مورد اختلاف نظر پژو هشگران علم مدیریت است . ”
اهمیت موضوع:
اهمیت مسئله را با ذکر عواقب منفی در صورت عدم توجه به این مسئله و نتایج مثبت در صورت اجرای درست آن و آوردن اعداد و ارقام معتبر به صورت در صد و ... بیان میکنیم.
مروری بر تحقیقات انجام شده :
ابتدا از تحقیقات سالهای اخیر شروع کنید و به عقب بروید .
از نوشتن نام یک نفر به صورت مکرر در مقاله ISI خود داری کنید نشان دهنده اینست که شما از منابع کمی استفاده کرده اید.
برای مقاله ISI رشته‌های تاریخ هر چه منبع قدیمی تر باشد جالب تر و معتبر تر است .ولی برای مقالات ISI مدیریت , فنی و پزشکی و علوم پایه هر چه جدید تر باشد بهتر است.
اگر راجب منبع یک مطلب مطمئن نیستید از نوشتن آن خود داری نمایید. بررسی کنندگان مجلات خارجی کلیه جملات شما را با منابع موجود مطابقت میدهند و اگر خلاف آن ثابت شود مقاله ISI رد خواهد شد .
اگر از منابع و مقالات اینتر نتی استفاده می‌کنید , این مقالات باید حتما یک مقاله تحقیقاتی باشند .از نوشتن مطالب از سایتهای تبلیغاتی خود داری کنید زیرا نویسنده برای تبلیغ شرکت خود ممکن است دقت زیادی در منبع مورد نظر نشان ندهد.
از منابع ترجمه شده استفاده نکنید ترجمه امری زمان بر است منابع ترجمه شده به روز نیستند مقاله ISI شما را بی ارزش میکنند و نوشتن نام منبع ترجمه شده کار جالبی نیست.
فرضیات و اهداف تحقیق :
تحقیق به روش علمی حول محور یک مسئله یا مشکل صورت میگیرد. قدرت تصور و حدس ذهنی انسان بعنوان یک محقق به او امکان میدهد تا در مورد موضوعات مختلف بیاندیشد،حدس بزند، تصویر ذهنی ایجاد کند و راه حل‌های مختلف پیشنهاد کند.یک محقق از همین روش برای طرح یک یا چند فرضیه برای نتیجه تحقیق استفاده میکند. بنابراین میتوان فرضیه تحقیق را یک حدس علمی یا پیش داوری دانست که بوسیله‌ی جمع آوری حقایقی که منجر به قبولی یا رد آن فرضیه شده٬ مورد آزمایش نیز قرار میگیرد.
4. روش تحقیق، روش کار یا متریال متد
روش تحقیق بخش بسیار مهم چاپ مقاله ISI را تشکیل میدهد . برای نوشتن روش تحقیق حتما با متخصصین آمار مشورت نمایید. اگر مطالب مقاله ISI شما در سطح بالا باشد ولی روش تحقیق درستی را انتخاب نکرده باشید زحمتتان به هدر خواهد رفت .
از مطالب نوشته شده در بخش روش تحقیق چکیده پیروی نمایید اما مفصل تر و با جزئیات کامل تر و بیشتری توضیح دهید. حجم این بخش از مقاله، بستگی به میزان کار شما و نوع مطالعه شما دارد. در مطالعات آزمایشگاهی حجم کار عملی بالاست و در نتیجه توضیح مواد بکار رفته، نحوه تهیه آنها، مراحل مختلف کار با جزئیات لازم و ضروری است. در نتیجه میتوان بین یک ستون ( در مقالات دو ستونه) تا 2 صفحه در نظر گرفت.
5. نتایج تحقیق
میتوان این بخش را با ذکر دوباره هدف پژوهش شروع کرد. به مثال زیر توجه کنید:
«پژوهش حاضر به منظور بررسی ارتباط بین گرم شدن هوای کرده زمین و تغییرات اقلیمی در دشت‌های شمال غربی ایران انجام گرفت.»
یافتهها به صورت خلاصه و به شکل جداگانه آورده میشود. به مثال زیر توجه کنید:
«اولین یافته‌ای که از پژوهش حاضر به دست آمد، این بود که گرمایش زمین سبب کاهش آب‌های سطحی شده است.»
نتیجه به دست آمده را با نتایج پژوهشهای پیشین مقایسه کنید و ذکر کنید که آیا این یافته با پژوهشهای دیگر همسو بوده است یا خیر.
یافته به دست آمده را تبیین کنید. چرا چنین نتیجه‌ای به دست آمده است. برای این کار میتوانید از مدل‌ها یا نظریات مختلف استفاده کنید.
تمام یافتههای به دست آمده را در بخش نتیجه‌گیری خلاصه کنید.
محدودیتهای پژوهش را ذکر کنید و پیشنهاداتی برای پژوهشهای آینده ارائه دهید.
اصول نوشتن نتایج تحقیق در مقاله انگلیسی ISI
در صورت امکان، جداول را مختصر و مفید بنویسید.
در صورت ضروری نبودن، از آوردن اشکال، نمودار و جداول اضافی خودداری کنید زیرا حجم مقاله شما را بالا می‌برد و بعدا از سوی سردبیر مجله‌ای که مقاله را برای آن ارسال کرده اید، درخواست حذف خواهد شد.
مطالبی که در زیر اشکال یا نمودارها توضیح داده اید، دیگر در داخل متن نیاورید. یا برعکس اگر در داخل متن نتیجه‌ای را مفصل توضیح دادهاید دیگر نیاز به تکرار آن در زیر شکل یا نومودار نیست.
این بخش نیز بستگی به نوع مطالعه شما دارد و در واقع میتوان گفت مهمترین بخش مقاله شما میباشد. داوران مجلات به این بخش از مقاله اهمیت زیادی میدهند. خوانندگان مقالات نیز به دنبال خواندن نتایج مقالات شما هستند. بنابراین این بخش از مقاله نیزمی تواند بین 1-2 صفحه باشد.
البته توجه نمایید که در این بخش صرفا نتایج حاصل از کار خود را می‌نویسید و هیچ حالت مقایسه‌ای با کارهای قبلی مشابه انجام نمیدهید.
6. بحث و نتیجه گیری
در نوشتن قسمت بحث و نتیجه گیری به تفسیر نتایج، بحث و نتیجه‌گیری و ارتباط میان یافتهها با تحقیقات و تئوری‌های پیشین پرداخته میشود. ساختار این بخش بر عکس مقدمه است، از جزئیات نتایج پژوهش شروع و به سمت کلیات حرکت میکنیم. ابتدا چند نکته مهم را از ادبیات تحقیق بیاورید . سپس نتیجه هر فرضیه را نوشته و پس از آن نتیجه تحقیقات دیگران را در رابطه با آن فرضیه بنویسید و بعد این نتایج را با نتیجه خود مقایسه نمایید.
مثلا ” در این تحقیق مشاهده شده است که رابطه معنی داری بین ….. و …… وجود دارد . این نتیجه با نتایج کاپلان و همکاران (کاپلان ۲۰۰۳) و راجر (۲۰۰۲) و موریسون (۱۹۹۶) مطابقت دارد و لی نتایج اعلام شده توسط آقای … در مصر (2001) خلاف این را نشان میدهد . از سوی دیگر در رابطه با …….مشاهده میشود که در این تحقیق ……..اما پارکر (۲۰۰۱) اعلام نموده است که …….
توجه می‌نمایید که منابع مختلفی در این پاراگراف نوشته شده‌اند .در واقع یک مقاله درست و مناسب باید همین مشخصات را دارا داشته باشد .بطور کلی همه قسمتهای مقاله باید شامل این تعداد منبع در لابلای جملات خود باشند .
7. پیشنهادات
در این قسمت برای کسانی که در آینده قصد دارند موضوعی مشابه با کار پژوهشی شما را انجام دهند یا میخواهند کار پژوهش شما را ادامه دهند، پیشنهاداتی را ارائه می‌دهید. مثلا در آینده و در اداه این کار، چه کارهایی را میتوان انجام داد.
8. تشکر و تقدیر
در نهایت، در آخر مقاله خود از اساتید و دوستان و آشنایان در چند جمله کوتاه تشکر کنید. البته این قسمت اختیاری میباشد و میتوانید ننویسید.
9. منابع
در آخر تمامی مقالا، کتابها و هر نوشته ای، منابع و رفرنس‌هایی که از آنها برای نوشتن مقاله استفاده شده است، ذکر می‌کنید. منابع باید کاملا دقیق نوشته شوند. برای نوشتن منابع لازم است به منابع مقالات منتشر شده توجه نمایید. نوشتن هر منبعی ق.انین خاص خود را دارد که در بخش رفرنس نویسی و ارجاع دهی بطور کامل توضیح داده شده است.
نویسنده گرامی لطفا به نکات زیر توجه داشته باشید.
- ثبت اطلاعات کامل مقاله به فارسی و انگلیسی
- ثبت نام و مشخصات (Affiliation) کامل و صحیح همه نویسندگان به فارسی و انگلیسی
- ثبت دقیق و کامل اطلاعات مقاله
- ثبت توضیحات مقاله (درصورتیکه مقاله از طرح پژوهشی یا پایان نامه مستخرج شده است)
- پیشنهاد دو داور متخصص در حوزه مقاله (ترجیحا از اساتید عضو هیئت علمی با درجه دانشیار و یا استاد و شناخته شده در زمینه تخصصی مقاله و عضو هیئت علمی دانشگاهی به جز دانشگاه محل تحصیل یا اشتغال نویسندگان)
- در بخش "اضافه کردن فایلها" ثبت فایل‌های زیر الزامی است:
الف. ثبت فایل مشخصات نویسندگان
ب. فایل اصلی مقاله (بدون نام نویسندگان و Word , PDF)، فایل تکمیل شده
ج. فایل امضا و اسکن شده "تعارض منافع" (بایستی عنوان "تعارض منافع" در اسم فایل درج شده باشد)
د. فرم امضا و اسکن شده "تعهدنامه نویسندگان" (بایستی عنوان "تعهدنامه نویسندگان" در اسم فایل درج شده باشد)
- پس از ثبت اطلاعات و کنترل صحت و سقم بخشهای مختلف، با کلیک بر روی گزینه "ارسال مقاله" فرایند ثبت مقاله نهایی خواهد شد.
- درنهایت ایمیلی از سوی نشریه به نویسندگان ارسال شده و مقاله در "صفحه شخصی نویسنده مسئول" با یک کد مشخص نظیر نمونه زیر ثبت میگردد.
URBS-1812-3721
- لطفا توجه داشته باشید درصورت نقص در هر قسمت از مدارک و موارد فوق الذکر، مقاله به نویسندگان ارجاع خواهد شد، از اینرو خواهشمند است در همین مرحله همه موارد تکمیل گردد.
درباره نشریه
نشریه علمی پژوهشی افق دانش(Horizon of Medical Sciences) یک مجله بین المللی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی گناباد با دسترسی آزاد است. این نشریه به صورت فصلنامه از سال ۱۳۷۰ به زبان فارسی و از سال ۱۳۹۹ به دو زبان انگلیسی( به عنوان زبان اول) و فارسی( به عنوان زبان دوم) منتشر میشود. نشریه داوری همتا دارد و بصورت کور داوری میشود. این نشریه عضو کمیته بین المللی اخلاق نشر(COPE) است و مقالات نشریه با استفاده از نرم افزارهای سرقت ادبی (iTHenticate) مورد بررسی قرار میگیرد.
هدف و زمینه
هدف این مجله ارتقای دانش علوم پزشکی است و بدین منظور مقالات پژوهشی محققان داخل و خارج کشور در حوزه موضوعی اصلی علوم بالینی و علوم مرتبط با این حوزه را منتشر میکند.
اصول کلی
دستنوشته ارسالی نباید به طور همزمان برای سایر مجلات ارسال شده یا در مجله دیگر به چاپ رسیده باشند.
دستنوشته رسیده طبق فلوچارت مورد بررسی قرار میگیرند.
دستنوشته فقط از طریق نویسنده مسوول ارسال گردد. (ارسال کننده مقاله به صورت خودکار نویسنده مسوول مقاله در نظر گرفته خواهد شد.) در صورتی که دستنوشته دارای نویسنده رابط (واسطه‌ی غیرمسئول) است، باید نامهای مبنی بر معرفی نویسنده رابط از طرف نویسنده مسئول همراه آن به عنوان فایل ضمیمه فرستاده شود.
تکمیل و امضاء فرم تعهدنامه توسط همه نویسندگان در هنگام ارسال مقاله الزامی است.د رج اطلاعات کامل و صحیح (اعم از ایمیل و کد(ORCID) نویسندگان در بخشهای مندرج در سایت در زمان ارسال مقاله الزامی است.
مسئولیت صحت و سقم مندرجات در مقاله به عهده نویسنده(گان) است.
چاپ و انتشار مطالب مندرج در این مجله به شرط ذکر منبع " نشریه علمی پژوهشی افق دانش یا Horizon of Medical Sciences " بلامانع است.
نشریه علمی پژوهشی افق دانش حق رد یا قبول و نیز ویراستاری مقالات را برای خود محفوظ می‌دارد. هیات تحریریه در انـجام اصلاحات (باتأیید مولف) آزاد است.
هر گونه تعارضی در هر مرحله‌ای از روند بررسی مقاله که مورد تایید قرار گیرد، مقاله از دستور کار خارج خواهد گردید. (جهت اطلاع از انواع تعارض منافع به راهنمای کشوری اخلاق در انتشار آثار پژوهشی مراجعه نمایید.)
ضروری است نویسندگان محترم در مرحله تایید نهایی، به تناسب زبان مقاله و نوع مقاله طبق راهنمای نویسندگان مجله دستنوشته مربوطه جهت ترجمه و بارگذاری در سایت نشریه به دبیرخانه نشریه از طریق ایمیل ارسال نمایند.
ضروری است مقاله بر اساس اصول نگارشی و ویرایشی و ساختار مندرج در راهنمای نویسندگان نشریه تنظیم گردد.
بدیهی است از بررسی و چاپ مقالاتی که هر کدام از موارد بالا در آنها رعایت نشده باشد، خودداری میشود.
* مقالات مداخله‌ای و کارآزمایی بالینی به زبان انگلیسی در اولویت چاپ قرار خواهد گرفت.
فرآیند بررسی
بررسی اولیه در مرحله اول دستنوشته توسط دبیر ساختاری و فنی نشریه از لحاظ انطباق با ساختار مقالات نشریه طبق راهنمای نویسندگان مورد بررسی قرار میگیرد. تکمیل فرم تعهدنامه نویسندگان مسوول و ارسال آن همرا با دستوشته در این مرحله ضروری است. در مرحله بعد دستنوشته جهت تایید موضوعی به سردبیر نشریه ارسال میگردد.
داوری: دستنوشته بعد از تایید موضوعی توسط سردبیر و در صورت نیاز همکاران موضوعی سردبیر به داوری ارسال میگردد. داوری مقالات نشریه شامل داوری تخصصی(۲نفر) و داور متدولوژی و آمار(یک نفر) است.
نکته: تصمیم گیری نهایی در خصوص مقاله ارسال شده به داوری توسط سردبیر و با لحاظ نظرات داوران و مشورت با هیات تحریریه انجام میشود.
پذیرش: نامه پذیرش مقاله پس از انجام اصلاحات و تاییدیه داور نهایی، دریافت نسخه قابل ترجمه منطبق با شرایط راهنمای نویسندگان بر اساس زبا ن (انگلیسی یا فارسی) و تایید هزینه‌های دریافتی(طبق سیاست مالی نشریه)، توسط سردبیر صادر خواهد گردید.
آماده سازی قبل از چاپ: دستنوشته پذیرش شده به بخش آماده سازی نشریه ارجاع میگردد. در این مرحله نسخه نهایی مقاله بعد از آماده سازی به دو زبان مربوطه جهت تایید به نویسنده مسوول ارجاع خواهد گردید.
ملاحظات اخلاقی
تاییدیه اخلاقی از دبیرخانه‌های کمیته اخلاق کشوری مستقر در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی(کد اخلاقی مصوب) در هنگام ارسال مقاله الزامی برای تمامی مقالات به جز مقالات مروری الزامی است که باید در بخش انتهایی مقاله تحت عنوان "تاییدیه اخلاقی" اعلام گردد.
کد ثبت کارآزمایی بالینی برای تمامی مقالات بالینی در هنگام ارسال مقاله الزامی است که باید در بخش روش پژوهش بعد از ذکر نوع پژوهش اعلام گردد.
همه نویسندگان میبایست حایز همه شرایط نویسندگی به طور همزمان به شرح زیر باشند:
شرط اول: ارایه ایده پژوهشی "یا "طراحی مطالعه "یا" جمع آوری داده "یا "آنالیز دادهها
شرط دوم: نوشتن نسخه مقاله یا بازبینی اولیه
شرط سوم: تایید نسخه نهایی مقاله
ذکر هر گونه تعارض منافع ازجانب نویسندگان و داوران نشریه الزامی است.
ذکر جزییات مربوط به اخذ رضایت آگاهانه در مطالعات بالینی در بخش روش مقاله ضروری است.
تصمیم گیری در خصوص موارد اخلاقی شامل سرقت ادبی در مقالات و یا عدم رعایت اصول اخلاقی نویسندگان در هر مرحله از بررسی مقالات، طبق دستورالعمل کمیته اخلاق کشوری و آیین نامه COPE انجام خواهد شد.
فرآیند حذف یا انصراف
- درخواست حذف یا انصراف تا قبل از دریافت پذیرش بوسیله نامه کتبی امضا شده توسط همه نویسندگان و ذکر علت حذف یا انصراف پس از تایید سردبیر نشریه انجام خواهد شد.
- حذف یا تغییر اطلاعات مندرج در مقاله پس از چاپ به هیچ عنوان پذیرفته نخواهد شد.
مراحل ارسال مقاله
پذیرش مقاله دراین نشریه فقط به صورت الکترونیک صورت میگیرد. مراحل ارسال مقاله به صورت الکترونیک دربخش «ارسال مقاله» سایت مجله به آدرس www.hms.gmu.ac.ir ذکرشده است.
شرایط پذیرش انواع مقالات مورد پذیرش
مقاله پژوهشی اصیل(Original Research) حاصل یافتههای پژوهشی نویسندگان که دارای حداکثر ۳۵۰۰ کلمه( بدون لحاظ چکیده و منابع)، ۵ جدول و شکل و نمودار، حداقل ۱۵ منبع و حداکثر ۴۰ منبع باشد.
مقالات مروری (Review Article)و مرور سیتماتیک، متا آنالیز پذیرفته شده از نویسندگان شناخته شده با تجربه کافی در موضوع و صاحب تالیفاتی در مورد آن و نیز مراجعه به تعداد قابل قبولی از منابع (حداقل ۴۰ مورد) و حداقل ۳ رفرنس از نویسنده مسوول یا نویسنده اول دارای حداکثر ۴۰۰۰ کلمه و حداکثر ۵ جدول و شکل باشد.
گزارش موردی (Case Report ) موارد استثنایی دارای جنبه‌های آموزشی و تحقیقاتی که در هر شماره حداکثر یک مورد چاپ میگردد. این نوع مقالات باید دارای حداکثر ۱۵۰۰ کلمه و حداکثر ۳ شکل یا جدول و حداقل ۱۰منبع و حداکثر ۲۵ منبع باشد.
نامه به سر دبیر ( Letter to editor ) حداکثر ۵۰۰ کلمه در ارتباط با مقالات یا نوشته‌های مجله همراه با پاسخ نویسنده مقاله به چاپ خواهد رسید. مجله در انتخاب و چاپ این نامه‌ها آزاد میباشد .
نامه علمی ( Short Communication ) حداکثر ۱۰۰۰ کلمه در ارتباط با موضوعات تحقیقاتی یا یافتههای جالب تحقیقات در حال انجام است.
دستورالعمل نگارش و ارسال مقالات پژوهشی
- به هنگام ارسال یا ویرایش پرونده مقاله دقت داشته باشید که فرم تعهد نامه نویسنده یا نویسندگان تکمیل شده و ساختار مجله بطور کامل رعایت شده باشد. چکیده فارسی و انگلیسی و کلید واژه‌های فارسی و انگلیسی و همچنین مشخصات خواسته شده نویسنگان به دقت در جای مناسب نوشته شوند. مقالات فاقد این اطلاعات علیرغم دریافت تایید ارسال، در سیستم بررسی وارد نشده و به نویسنده ارجاع داده میشود .
- کل متن به صورت یک ستونی و در کاغذ A۴ با فواصل مساوی ۳ سانتیمتر از بالا، پایین، چپ و راست صفحه تایپ شوند. برای تایپ قسمتهای مختلف مقاله به شرح زیر عمل نمایید :
الف) تمام متون فارسی باید با فونت Mitra و تمام متون انگلیسی با فونت Times New Roman تایپ شوند.در صورت احتیاج، فونت‌های فوق را از سایت www.fontsfa.com دریافت کنید .
ب) فواصل خطوط در تمام مقاله ۱ واحد باشد .
ج) فایل اصلی باید دارای ۴ قسمت مجزای صفحه جلد(۱صفحه)، صفحه اول(۱ صفحه)،متن اصلی(۳ تا ۵ صفحه)صفحه اشکال(حداکثر ۲ صفحه) باشد .
د) فایل بدون نام نویسندگان باید دارای ۳ بخش مجزای صفحه اول، متن اصلی و صفحه اشکال باشد (نکته: توجه کنید که هیچ گونه مشخصاتی از نویسندگان در آن وجود نداشته باشد).
ه) در صفحه جلد باید عنوان فارسی و انگلیسی مقاله با اندازه فونت ۱۴ و بلد (Bold) نوشته شود. مشخصات کلیه نویسندگان باید در این صفحه با اندازه فونت ۱۲ نوشته شود .
مشخصات نویسنده مسئول با فرمت (نام، نام خانوادگی، درجه علمی، رشته تحصیلی یا تخصص، شماره همراه، شماره محل کار، آدرس آکادمیک و آدرس پست الکترونیک) به طور کامل درج شود .
نکته) آدرس آکادمیک به این صورت نوشته میشود: نام گروه، نام بخش، نام دانشکده، نام دانشگاه، شهر، کشور .
اطلاعات نویسندگان دیگر با فرمت (نام، نام خانوادگی، درجه علمی و عنوان رشته تحصیلی و آدرس آکادمیک) به طور کامل درج شده و ترتیب قرار گرفتن نام آنها مشخص شود .
و) در صفحه اول باید ابتدا چکیده و کلیدواژه‌های فارسی (اندازه ۱۱) و سپس چکیده و کلیدواژه‌های انگلیسی (اندازه ۱۰) نوشته شود .
ز) نوشته‌های فارسی صفحات متن اصلی مقاله با فونت اندازه ۱۲ و نوشته‌های انگلیسی با فونت اندازه ۱۱ نوشته شوند. تیترها بُلد باشند. منابع در انتهای متن اصلی و با اندازه فونت ۱۰ نوشته شوند .
ح) دیاگرام‌ها و جداول در صفحه اشکال واضح و فاقد اطلاعات تکراری در متن بوده و حتما شماره و توضیح (اندازه فارسی ۱۰ و انگلیسی ۹) داشته باشند. در متن برای شماره گذاری و ارجاع به تصاویر، جداول و نمودارها سه سری شماره گذاری مستقل انجام شود. تصاویر، شـامل شکل‌های استفاده شده از منابع و عکس‌های تهیه شده توسط نویسندگان باید با فرمت GIF یا JPEG و با رزولیشن dpi ۳۰۰ باشد. در این متن از آوردن هرگونه تصویر، جدول یا نمودار خودداری شود و فقط در مکان‌هایی که باید هرکدام از موارد فوق قرار گیرند، شماره تصویر، جدول یا نمودار آورده شده در متن، به صورت وسط چین، داخل پرانتز، با یک خط فاصله از متون بالا و پایین آورده شود.در این قسمت، هر کدام از جداول، نمودارها و تصاویر به طور جداگانه در یک صفحه‌ی مجزا در اندازه‌ای که باید به چاپ برسد، آورده شوند. در صفحه‌ی مربوط به هر کدام از موارد فوق، فقط شماره آن در متن اصلی ذکر شود.در آخرین صفحه این فایل، باید متن توضیحی هر کدام از جداول، تصاویر و نمودارها به ترتیب شماره گذاری، لیست شده و در صورت استفاده از تصویر، جدول یا نمودار سایر منابع، مشخصات منبع مورد نظر بر اساس سیستم نگارش استاندارد آورده شود. برای نگارش توضیحات هر تصویر، نمودار یا جدول به الگوی ذکر شده در آخرین صفحه این فایل کاملا دقت شود.در صورت وجود هرگونه کلیشه، نگاتیو یا عکس رادیوگرافی، اصل سند برای مجله ارسال شود .
ط) متن مقاله به فارسی نوشته شود و از نگارش کلمـات لاتین به صورت فارسی اکیدا پرهیز گردد؛ مگر در مواردی که هیچ جـایگـزین پذیرفته شده‌ای برای واژه مورد نظر موجود نباشد. در هر جای متن که لازم به نظر می‌رسد، معادل لاتین کلمه فارسی نوشته شده در همان محل و داخل پرانتز آورده شود. بدیهی است که معادل لاتین یک کلمه مشخص، فقط یک بار و در اولین مورد استفاده کلمه فارسی آن نوشته میشود.
سیاست مالی
با توجه به تصویب دریافت هزینه جهت چاپ و انتشار مقالات از تاریخ یک مهر ۱۳۹۸ (۱۳۹۸/۷/۱)، شرایط دریافت وجه توسط این نشریه به شرح ذیل است:
- هزینه ارسال و داوری دستنوشته به صورت رایگان انجام میشود.
- هزینه داوری سریع بدون تضمین پذیرش دستنوشته فارسی و انگلیسی مبلغ ۳۰۰۰۰۰۰ ریال معادل سیصد هزارتومان است.
- هزینه پذیرش و چاپ دستنوشته فارسی برای انواع مقالات ۲۰۰۰۰۰۰ ریال معادل دویست هزارتومان در نظر گرفته شده است.
- هزینه پذیرش و چاپ دستنوشته انگلیسی با کیفیت قابل قبول برای انتشار رایگان میباشد.
نکته: ارسال مقالات انگلیسی که حایز کیفیت ساختاری و نگارشی مطابق با اصول نگارش انگلیسی نباشد متسلزم پرداخت هزینه ویرایش خواهند گردید.
پرداخت هزینه
بعد از تایید نهایی دستنوشته و قبل از دریافت نامه پذیرش از نویسنده طرف مکاتبه درخواست میشود وجه مورد نظر را به شماره حساب ۲۱۷۸۱۷۱۶۱۹۰۰۷ بانک ملی بنام درآمدهای معاونت آموزشی و پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی گناباد به شماره شبای IR ۵۷ ۰۱۷۰ ۰۰۰۰ ۰۲۱۷ ۸۱۷۱ ۶۱۹۰ ۰۷ واریز و نسخه‌ای از فیش واریزی را به ایمیل نشریه ارسال نماید: hmsjournalgmail.com
لطفا توجه فرمایید در زمان واریز وجه به شماره حساب گفته شده، شناسه اختصاصی مجله افق دانش ۱۶۵۴۶ بر روی رسید واریز وجه درج گردد.
خرید کتاب و دانلود کتاب الکترونیک از فیدیبو
مقاله علمی ترویجی(review paper) مقاله علمی و پژوهشی(research paper or original article)
مقاله علمی پژوهشی بر اساس یک پژوهش اصلی است. این پژوهش میتواند برحسب فیلد و زمینه مورد مطالعه شما انواع مختلفی مانند آزمایش، زمینه یابی، مصاحبه و استفاده از پرسشنامه در حین اجرای پژوهش باشد اما مولف در هر صورت که باشد نیاز دارد تا به جمع آوری و آنالیز دادهها بپردازد و از آنها یافتههای مختص به خود را ارایه دهد. مقاله علمی پژوهشی بر اساس این تحلیل‌ها و تفاسیر از دادهها نگارش خواهد شد.مقاله علمی ترویجی بر اساس مقالات چاپ شده دیگر نوشته میشود. در این نوع مقاله شما آزمایش یا جمع‌آوری داده خام نخواهید داشت. مقاله علمی ترویجی ادبیات پژوهش موجود در یک موضوع خاص را خلاصه میکند و سعی دارد تا شرحی بر وضعیت کنونی موضوع مورد بررسی ارایه دهد.
انواع مقاله ترویجی
۱- ارایه روایتی از دانش موجود در حیطه و زمینه خاص که این روایت بر اساس مقالات چاپ شده در آن زمینه ارایه میگردد.
۲- مقاله سیستماتیک ریویو یا مطالعه نظامند؛ برای پاسخگویی به یک سوال خاص در راستای ادبیات پژوهشی موجود درباره یک حیطه خاص.
۳- فراتحلیل؛ که یافتههای سایر پژوهش‌ها را در یک زمینه و حیطه خاص تلخیص و ترکیب میکند و معمولاً ارزیابی از میزان تاثیر یک مداخله یا درمان بر روی یک مشکل را مورد بررسی قرار میدهد.
برعکس تصوری که بسیاری از محققان دارند مقاله علمی پژوهشی یا علمی ترویجی در ماهیت خود برتری نسبت به یکدیگر ندارند. اما وقتی از سوی مجلات با کیفیت مورد پذیرش قرار میگیرند ارزش و اعتبار پیدا میکنند. بسیاری از مقالات علمی ترویجی هم اکنون در مجلات بسیار قوی دنیا منتشر میشود. همچنین این تصور که مقاله علمی و ترویجی راحت‌تر و آسان تر از مقالات علمی پژوهشی هستند نیز تصوری بسیار نادرست است.
Hypothesis
بیان مسئله شرح مختصری از موضوعی است که باید به آن پرداخته شود یا شرایطی که باید بهبود یابد و شکاف بین وضعیت (فعلی) مسئله و وضعیت (مطالبه شده) یا هدف یک فرایند یا محصول را مشخص میکند. با تمرکز بر واقعیات، بیانیه مسئله باید به گونه‌ای طراحی شود که پنج پرسش را مورد پردازش قرار دهد. اولین شرط حل مسئله، درک مسئله است که میتواند از طریق بیان مسئله انجام شود.[۱]
بیان مشکل در بیشتر مشاغل و سازمان‌ها برای اجرای پروژه‌های بهبود فرایند به‌طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد. برای درک مسئله و تلاش برای دستیابی به یک راه‌حل، تیم پروژه از عبارت یک بیان ساده و کاملاً تعریف شده مشخص استفاده خواهد کرد. این امر همچنین بینش خاصی را در مورد مشکل برای مدیریت فراهم خواهد کرد تا آنها بتوانند تصمیمات مناسب تصویب پروژه را اتخاذ کنند. به همین ترتیب، روشن بودن و بدون ابهام بودن بیان مسئله بسیار مهم است.[۲]
هدف اصلی بیان مسئله، شناسایی و توضیح مسئله است. این شامل توصیف محیط موجود، محل بروز مشکل و تأثیرات آن بر کاربران، امور مالی و فعالیتهای فرعی/جانبی است. علاوه بر این، از عبارت بیان مسئله برای توضیح محیط مورد انتظار قرار داده شده استفاده میشود. تعریف شرایط مطلوب دید و بینش کلی‌ای برای فرایند یا محصول را فراهم میکند؛ که این هدف را که برای تحقق آن پروژه آغاز شده و بهبود پروژه و اهدافی مشخص شده شفاف میکند.[۳]
یکی دیگر از عملکردهای مهم بیان مسئله استفاده از آن به عنوان یک وسیله ارتباطی است. بیان مشکل برای Buy-in یا هم‌آفرینی افرادی که در پروژه مشارکت دارند کمک میکند. قبل از شروع پروژه، ذینفعان مسئله را تأیید میکنند و اهداف به‌طور دقیق در بیانیه مسئله شرح داده می‌شوند. پس از دریافت این تأیید، تیم پروژه آن را بررسی میکند تا اطمینان حاصل شود که همه موضوع مورد بحث و آنچه را که میخواهند انجام دهند درک میکنند. این امر همچنین به تعریف دامنه پروژه کمک میکند تا پروژه را بر روی هدف کلی متمرکز نگه‌دارد.
برای ایجاد تمرکز در تیم پروژه و تأیید اینکه آنها در مسیر خود قرار دارند، در طول پروژه به بیانیه مسئله مراجعه میشود. در پایان پروژه، دوباره مورد بررسی قرار میگیرد تا تأیید شود راه حل واقعاً مشکل را حل میکند. یک بیان مسئله به خوبی تعریف شده همچنین میتواند در انجام تجزیه و تحلیل علل ریشه‌ای برای درک علت بروز این مشکل کمک کند و اطمینان حاصل کند که میتوان اقداماتی را برای جلوگیری از بروز آن در آینده انجام داد.[۲]
باید توجه داشت که این بیانیه، تعریف راه حل مشکل یا روشهای رسیدن به راه حل نیست. بیانیه مسئله به‌طور ساده‌ای شکاف بین وضعیت مسئله و هدف را تشخیص میدهد. میتوان گفت که «مسئله/مشکلی که به خوبی بیان شد، نیمه حل شده‌است».[۳] با این حال، اغلب چند راه حل با صرفه و مناسب برای یک مسئله وجود دارد. فقط پس از نوشتن و توافق بر سر مسئله، باید راه حل(ها) مورد بحث و بررسی قرار گیرد و روند حاصله تعیین شود.[۴]
قبل از اینکه بیانیه مسئله ساخته شود، باید مشکل تعریف شود. این طبیعت بشر است که می‌خواهد هرچه زودتر کار بر روی یک راه حل را شروع کند و از تعریف مسئله واقعی که باید حل شود، غافل شود. با این حال، یک مشکل کم تعریف شده، خطر اجرای یک راه حل را که به‌طور کامل با نتایج مورد انتظار مطابقت ندارد، افزایش میدهد. اگر یک مسئله کاملاً درک نشود، قابل حل نیست.[۵]
روند تعریف مسئله اغلب یک کار گروهی است. این کار با ملاقات با ذینفعان، مشتریان و / یا کاربران تحت تأثیر این مسئله (در صورت امکان) و اطلاع از نکات درد آنها آغاز میشود.[۶] از آنجا که افراد معمولاً با برقراری ارتباط مؤثر مسائل خود، به ویژه به شخصی خارج از روند، دست و پنجه نرم میکنند، پرسیدن یک سری سؤال "چراً تا مشخص شدن استدلال اساسی مفید است. این روش که به عنوان " ۵ چرا " شناخته میشود، کمک میکند تا هسته و مرکز مشکل core اصلی بررسی شود زیرا بسیاری از تجربیات ناامیدی میتوانند صرفاً علائم مسئله اصلی باشند.[۴] پرسیدن این سوالات اضافی و همچنین بیان جمله‌هایی که طرف ذی‌نفع گفته‌است، نشان دهنده میزان همدلی و درک مسئله است.
اطلاعات جمع‌آوری شده از این مصاحبه‌های اولیه تنها بخشی از تجزیه و تحلیل مسئله است. بسیاری از اوقات این مشکل به چندین منطقه یا کارکرد (دستگاه) گسترش می‌یابد که ذینفعان، مشتریان و کاربران از آنها بی‌اطلاع هستند. آنها همچنین ممکن است با آنچه در واقعیت سطحی اتفاق می‌افتد آشنا باشند اما لزوماً علت ریشه‌ای اصلی آن نیست؛ بنابراین، جمع‌آوری دانش، اطلاعات و بینش از اعضای تیم پروژه و کارشناسان موضوعی در مورد مسئله به همان اندازه ضروری است.[۶] همچنین ممکن است نیاز به مشاوره با مواد تحقیقاتی اضافی، از جمله دستورالعملهای کار، کتابچه راهنمای کاربر، مشخصات محصول، نمودار گردش کار و برنامه‌های قبلی پروژه باشد. مانند اکثر مراحل دیگر در پروژه بهبود فرایند، تعریف مشکل اغلب تکراری است زیرا ممکن است چندین دور بحث برای به‌دست‌آوردن تصویر کامل مورد نیاز باشد.[۲]
پس از فهم مشکل و روشن شدن شرایط دلیل آغاز پروژه، نوبت به نوشتن بیانیه مشکل می‌رسد.
از بیانیه مشکل برای جلب حمایت پروژه و تأیید ذینفعان استفاده خواهد شد. به همین ترتیب، باید عمل محور باشد. از همه مهم‌تر، بیانیه مسئله باید به‌طور واضح و دقیق نوشته شود تا نتایج موفقیت‌آمیز حاصل شود. یک بیان مشکل بد ساخته شده یا نادرست به یک راه حل معیوب منجر میشود به اتلاف وقت، پول و منابع.[۱]
چندین عنصر اساسی وجود دارد که میتواند در هر بیان مسئله برای کاهش خطر شکست پروژه تعبیه شود. ابتدا، عبارت بیان مسئله باید بر روی کاربر نهایی متمرکز باشد. یک اشتباه رایج تمرکز کردن روی «چگونه بودن» حل یک مسئله است تا شکاف فعلی. دوم، بیان مسئله نباید خیلی کلی/ گسترده باشد. فایده استفاده از رویکرد «۵ چرا» این است که با ارائه جزئیات لازم برای درک مسئله و ایجاد راه حل مناسب، از سادگی بیش از حد جلوگیری میکند. سرانجام، بیان مسئله نباید خیلی محدود باشد. تعصب در راه حل خلاقیتی را که هنگام طوفان فکری برای راه حل به وجود می‌آید خفه میکند، که ممکن است تجربه‌ای کمتر از بهینه را برای کاربر به همراه داشته باشد.[۶]
هنگام نوشتن بیانیه مسئله، طراحی و دنبال کردن قالب خاص مفید است. اگرچه گزینه‌های مختلفی برای انجام این کار وجود دارد، اما در زیر یک الگوی ساده و میانبر وجود دارد که اغلب در تجزیه و تحلیل تجارت برای حفظ تمرکز بر تعریف مشکل استفاده میشود.
ایده‌آل IDEAL: این بخش برای توصیف حالت مطلوب یا «درآینده خواهد بود» فرایند یا محصول استفاده میشود؛ که اهداف ذینفعان و مشتریان را شناسایی میکند و همچنین در تعیین دامنه کمک میکند. به‌طور کلی، این بخش باید نشان دهد که پس از اجرای راه‌حل، محیط مورد انتظار چگونه است.
واقعیت REALITY: این بخش برای توصیف وضعیت فعلی یا «همانطور که هست» از فرایند یا محصول استفاده میشود که نکات درد بیان شده توسط ذینفعان و مشتریان را بیان میکند. همچنین باید شامل بینش و تخصص تیم پروژه و کارشناسان موضوعی ارائه شده در هنگام تجزیه و تحلیل مسئله باشد.
CONSEQUENCES عواقب: این بخش برای توصیف تأثیرات در مشاغل در صورت حل نشدن یا بهبود نیافتن مشکل مورد استفاده قرار میگیرد. این شامل هزینه‌های مرتبط با از دست دادن پول، زمان، بهره‌وری، مزیت رقابتی و غیره است. میزان این تأثیرات به تعیین اولویت پروژه نیز کمک خواهد کرد.
PROPOSAL پیشنهاد: این بخش برای توصیف راه‌حل‌های بالقوه استفاده میشود. پس از اتمام، درک و تأیید بخش ایده‌آل، واقعیت و عواقب، تیم پروژه میتواند گزینه‌هایی را برای حل مشکل ارائه دهد. همچنین میتواند شامل پیشنهادهایی از طرف ذینفعان و مشتریان باشد، اگرچه قبل از تعیین یک اقدام خاص، به بحث و تحقیق بیشتری نیاز است.[۵]
پیروی از این قالب و روش منجر به ایجاد یک سند قابل اجرا میشود که میتواند توسط همه طرفین برای درک مشکل مورد استفاده قرار گیرد و الزاماتی را بسازد که منجر به یک راه حل پیروز و موفق شود.
مثال
بسته به پیچیدگی مسئله، طول بیانات مسئله میتواند متفاوت باشد. در زیر مثالی از بیان مسئله ساده برای ایجاد قابلیت رمز ورود یکپارچه کاربران یا به انگلیسی Single Sign On وجود دارد:
ایده‌آل
در حالت ایده‌آل کاربران ما میتوانند به لپ تاپ‌های خود وارد شوند و سپس به‌طور خودکار به همه برنامه‌های مورد نیاز برای استفاده دسترسی داشته باشند.
واقعیت
در واقع ما هر روز حداقل از سه برنامه برای انجام کار خود استفاده میکنیم که هر برنامه توسط یک رمز عبور با شرایط مختلف نام کاربری و طول رمز عبور محافظت میشود. گذرواژه‌ها نیز در زمان‌های مختلف منقضی می‌شوند.
عواقب
کاربران تقریباً هر روز ۲ دقیقه برای ورود به برنامه‌های مختلف هدر میدهند (اگر ۵۰۰ کاربر وجود داشته باشد ۵۰۰ کاربر استفاده کنیم * ۲ دقیقه در روز = ۱۰۰۰ دقیقه در بهره‌وری از دست رفته؛ ۱۰۰۰ دقیقه = ۱۶٫۶۷ ساعت در روز * ۷۵ دلار در ساعت = ۱۲۵۰ دلار در روز).
بخش پشتیبانی Helpdesk تقریباً ۶۰۰۰ تماس در سال را برای بازنشانی گذرواژه‌های فراموش شده و بازکردن قفل حساب‌ها حل میکند.
خطرات امنیتی در حالی که کاربران همچنان به نوشتن نام کاربری و گذرواژه بر روی یادداشتهای مهم روی میز خود ادامه میدهند وجود دارد.
پیشنهاد/پروپوزال
ارزیابی کردن راه حل‌های بالقوه برای قابلیت یکپارچه کردن رمز ورودها Single Sign On بوسیله شرکت سازنده نرم‌افزار Soft Ware، شرکت مدیریت شبکه و سهامداران تجاری.
Kush, Max (June 2015). "The Statement Problem". Quality Progress. 48 (6).
Annamalai, Nagappan; Kamaruddin, Shahrul; Azid, Ishak Abdul; Yeoh, TS (September 2013). "Importance of Problem Statement in Solving Industry Problems". Applied Mechanics and Materials. Zurich. 421 – via ProQuest.
Lindstrom, Chris (2011-04-24). "How To Write A Problem Statement". www.ceptara.com. Archived from the original on 5 August 2020. Retrieved 2018-04-10.
Shaffer, Deb (2017-07-12). "How to Write a Problem Statement". ProProject Manager. Archived from the original on 20 June 2018. Retrieved 2018-04-10.
Shaffer, David (2015-12-21). "Cooking Up Business Analysis Success". BA Times. Archived from the original on 12 June 2018. Retrieved 2018-04-10.
news|url=https://www.forbes.com/sites/forbesagencycouncil/2018/04/02/take-these-steps-to-define-your-uiux-problem-and-avoid-haphazard-changes/#22f21cda7c6c%7Ctitle=Take These Steps To Define Your UI/UX Problem And Avoid Haphazard Changes|last=Widen|first=Steven|date=2018-04-02|work=Forbes|accessdate=2018-04-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200807221021/https://www.forbes.com/sites/forbesagencycouncil/2018/04/02/take-these-steps-to-define-your-uiux-problem-and-avoid-haphazard-changes/#22f21cda7c6c%7Carchivedate=7 اوت 2020|language=en}}
تحقیق در لغت به معنای درست و راست گردانیدن،پیدا کردن، یافتن یاجستجوی حقیقت آورده شده است. تعاریف به عمل آمده از تحقیق و پژوهش فراوانند. تحقیق به روش علمی را مجموعه مقررات و قواعدی دانسته‌اند که چگونگی جستجو برای افتن حقایق مربوط به پک موضوع را نشان م دهد.در جایی دیگر آن را حقیقت پژوهی نامیده‌اند و گروهی از دانشمندان اینگونه تحقیق را عملی منظم که در نتیجه آن پاسخ‌هائی برای سوالات مندرج در موضوع تحقیق بدست خواهد آمد تعریف کرده اند.
درهرصورت مشخص است که وجه اشتراک در همه این تعاریف جستجوی حقیقت است و حقیقت پک پدیده ذهنی است که با واقعیت ( یعنی وجود عینی ) مطابقت دارد.( هرچند ممکن است این امر در علوم تجربی صحیح باشد لیکن در علوم نظری چنین نیست) به هرحال مانیز در روش تحقیقی که بحث خواهیم کرد بدنبال افتن حقیقت خواهیم بود. به صورت خلاصه منظور ما از روش علمی تحقیق، مجموعه قواعد و رویه‌ای است که محقق برای جمع آموری حقایق و واقعیت‌ها دنبال میکند تا سپس آنها را تفسیر، تبین و اثبات نماید.
جان دیوئی معتقد است:" اولین مرحله تحقیق احساس وجود یک مشکل است؛ به این معنی که پژوهشگر در کار خویش با مانع یا مشکلی روبرو گردیده است که در حل آن ابهام یا تردید دارد و نمیتواند در مقابل آن ساکت بماند." بنابراین این نقطه آغازین در انجام هرگونه پژوهش یا تحقیقی بسیار مهم است و نقش آموزش افراد برای مسئله یابی که در برخی نظام‌های آموزش و پرورش برآن بسیار تاکید میشود نیز از همین امر نشات میگیرد. هرچه ضرورت پرسش در هنگام تدریس برای فراگیر بیشتر مطرح شود و از او خواسته شود تا ذهن خود را برای طرح سوالات بیشتر فعال سازد میتوان انتظار داشت که در آینده نیاز به تحقیق و پیشرفت در او ارتقا یابد. (مثال)
اولین مرحله از تقسیم بندی تحقیق را میتوان منوط به هدف از انجام تحقیق دانست.بدین صورت که آیا هدف از انجام تحقیق علائق علمی محقق است یا احتیاجان عملی . بدین شکل که محقق برای موشکافی در تجربیات خود و دیگران، کنجکاوی‌های علمی ویا الهامات وفرضیات علمی محض بنبال اجرای تحقیق است و یا اینکه هدف کسب اطلاعاتی است که بتواند مشکل یا مسئله فوری را حل نموده ویا زمینه را برای تصمیمم گیری در مورد یک موضوع یا مسئله خاص فراهم نماید. چنانچه هدف اول مد نظر باشد با تحقیق بنیادی یا Basic Research روبرو هستیم که در تعریف آن گفته میشود: " تحقیقی است که برای گسترش و بسط دانش یا علوم پایه در یک نظام و بخاطر فهم آن طرحریزی میشود.ممکن است همه یا بخشی از این دانش در آینده کاربد داشته باظد ولی معمولا خود محقق در کاربرد نقشی ندارد." اکا چنانچه تحقیق برای هدف دوم انجام شود آنرا تحقیق کاربردی یا Applied Research می‌نامند و در تعریف آن گفته میشود: " این نوع تحقیق برروی یافتن راه خل مسائل فوری با ماهیت عملی متمرکز میشود و بنابراین این تحقیقات جنبه عملی داشته و معمولاخود محققین درکاربرد نتایج دخیل می‌باشند."
بدیهی است تقسیم بندی‌های متعدد دیگری برای روشهای تحقیق وجو دارد که در ادامه مباحث مورد بررسی و بحث قرار خواهد گرفت.
آنچه در این مقدمه اهمیت دارد آنکه تخقیق از دیرباز با آدمی همراه بوده است و در طول تاریخ به شیوه‌ها و روشهای مختلفی آنرا انجام داده است . چنانچه انسان با تحقیق آشنا نمی‌شد و و اقدام به انجام آن نمی‌کرد آیا دانش و علم انسان تا بدین پایه امروزی بود، مسلما پاسخ منفی است ( من همیشه در کلاسهای خود برای دانشجویان این جمله را یاد آوری می‌کنم که چنانچه دانشجو به اندازه استادش بداند هیچگاه نباید توقع پیشرفت علم را داشته باشیم و این واقعیتی است که نگاه به تاریخ علم و پیشینیان آنرا برای ما بیشتر مشخص خواهد نمود) بنابراین تحقیق هم از دیدگاه فردی و هم از دیدگاه اجتماعی یک ضرورت است و انسانی که جستجو و تحقیق را در زندگی خود نداشته باشد، تصوری از رشد و تکامل هم برای او نمی‌توان داشت.علاوه براین ضرورت انجام تحقیق از دیگاه علمی نیز انکار ناپذیر است چه "تحقیق را مایه حیات علم دانسته اند" و بدون انجام تحقیق علم همچون آبی که در حائی ماند باشد دچار گندیدگی و تبدیل شدن به لجنزار خواهد شد.
در این قسمت توضیحاتی پیرامون ضرورت بررسی مطالعات قبلی و نحوه انجام آندرهنگام تهیه طرح تحقیق تحقیق ارائه میگردد .
برای کسب اطلاعات در زمینه مورد تحقیق می‌باید به منابع مرجع مراجعه نمود منظور از منابع مرجع هر فرد یا هر چیزی است که به عنوان ماخذ اطلاعات مورد مراجعه قرار میگیرد بویژه آنها که مورد مراجعه فوری قرار میگیرند. کتابهای مرجع معمولا به گونه‌ای تالیف می‌شوند که هر کسی میتواند اطلاعات مورد نیاز خود را به راحتی و سرعت در آنها پیدا کند. مهمترین منابع دردسری عبارتند از:
نظرات افراد متخصص و صاحب نظران
منابع منتشر شده
مراجع غیر ادواری شامل:
کتابشناسی‌ها
دانشنامه‌ها
فرهنگ‌ها
دستنامه‌ها
درسنامه‌ها
دستور نامه‌ها
سالنامه‌ها
اطلس‌ها
نشان نامه‌ها
سرگذشت نامه‌ها
مراجع ادواری شامل :
کتابشناسی‌ها
فهرست‌های مندرجات :کتاب، نشریات ادواری مثل ژورنالها
منابع منتشر نشد ه شامل :
پایان نامه‌ها
گزارش‌های فنی
گزارش تحقیق
آمارها
پروانه‌های ثبت اختراعات
صورت جلسه‌ها
مشاهدات فردی
بانکهای اطلاعاتی در اینترنت همچون : Medline برای استفاده از مدلاین میتوانید از لینک‌های سمت راست صفحه استفاده کنید.
دراین قسمت شما با نحوه بیان و یا توین مسئله تحقیق آشنا می‌شوید.وظیفه محقق در این قسمت ارائه مطالبی است تا بدان وسیله گروه آموزشی ویا پژوهشی تصمیم گیرنده جهت پذیرش موضوع تحقیق را متقاعد سازد که موضوع انتخاب شده از اهمیت و کفایت لازم برای انجام تحقیق برخورداراست.
شما در پیان این درس باید قادر باشید :
چرا بیان مسئله تحقیق مهم است.
دربیان مسئله تحقیق چه موضوعاتی باید مطرح شوند؟
نحوه نوشتن " بیان مسئله تحقیق " چگونه است؟
درس بعدی
بدنبال پیدا کردن مساله و تدوین پرسش تحقیق لازم است تا به شکلی جزیی تر در مورد مساله وخصوصیات آن و مشکلات ناشی از وجود آن در جامعه اظهار نظر کرد. این بیانات باید براساس دانستنی‌های موجود در منابع علمی نسبت به مساله شکل داده شود.هرچه استناد‌ها به منابع در این قسمت بیشتر صورت پذیرد، پذیرش سهل تر برای تحقیق را نزد تصمیم گیرندگان به دنبال خواهد داشت.
توصیه میشود تا قبل از نوشتن این قسمت، اقدام به تجزیه و تحلیۀ مساله کرد. با این کار نسبت به متغیرهای تاثیر گذار بر آن به خوبی آشنا شده و از آنها به هنگام نوشتن میتوان استفاده نمود. برای این کار میتوان یکی از روشهای موجود را بکاربست. متداولترین روشها برای تجزیه و تحلیل مساله عبارتند از:
شبکه علیت (مثال)
نمودار استخوان ماهی (مثال)
نمودارشش کلمه ای( که؟،کی؟،کجا؟، چگونه؟،چی؟،چرا؟)(مثال)
برای بیان مساله تحقیق باید به نکات زیر توجه نمود و سعی کرد تا به شیوه‌ای مناسب موارد زیر در متن آورده شود:
اطلاعات زمینه‌ای در مورد موضوع مورد مطالعه
توصیف دقیق مسأله
نحوه بروز یا وقوع
وسعت و شدت مساله و عوارض ناشی از آن در جامعه
عوامل دخیل در بروز مسأله
نحوه برخورد فعلی با مساله
آنچه درمورد راه حل مساله می‌اندیشید
فواید پژوهش و نتایجی که از حل مشکل انتظار می‌رود
در این درس شما با نحوه تدوین و ارائه اهداف تحقیق خود آشنا می‌شوید.
اهداف درس
شما درپایان این قسمت باید قادر باشید:
تعریف هدف و تقسیم بندی انواع آن را بیان کنید.
فواید و خصوصیات اهداف رامشخص نمائید.
نحوه بیان اهداف را شرح دهید.
برای موضوع تحقیق انتخابی خود هدف اصلی و اهداف جزئی را بنویسید.
درس بعدی
اهداف تحقیق
بدنبال نوشتن قسمت بیان مسئله تحقیق لازم است تا اهداف تحقیق را برشماریم. ابتدا باید به این سوال پاسخ دهیم که هدف چیست؟ به تعبیر دیگر باید مشخص نمائیم که انتظار داریم از این مطالعه به چه نتایجی دست پیدا کنیم. درتعریف هدف گفته اند: " هدف نقطه‌ای است که محقق قصد رسیدن بدان را دارد تا در آنجا به داوری بپردازد". از سوی دیگر " مقصود و منظور نهایی از تحقیق را نیز هدف دانسته اند."چنانچه اهداف یک تحقیق بخوبی نوشته شود محقق در می‌یابد که نیاز به چه نوع اطلاعاتی دارد و از چه راههایی باید به جستجوی آنها بپردازد و این خود راه گشای نحوه انجام تحقیق نیز خواهد بود.
در تقسیم بندی اهداف تحقیق معمولا" بدین گونه عمل میشود:
اول" هدف کلی" که منظور همان موضوع تحقیق است که قصد مشخص نمودن آنرا داریم و به عبارتی آنچه در پایان مطالعه قصد رسیدن بدان را داریم " هدف کلی" معمولا در یک جمله قابل فهم صریح و رسا و مختصر بیان میشود که برای خواننده گویا و قابل فهم است.(مثال اول )
در گونه دوم" اهداف جزئی یا اختصاصی" تحقیق بیان میشود. این اهداف از تفسیم یا شکستن " هدف کلی" به اجزای کوچکتر بدست می‌آیند. اهداف جزئی راه رسیدن به " هدف کلی" را قدم به قدم مشخص می‌نماید.(مثال دوم و سوم)
تنظیم اهداف چنانچه به خوبی صورت بپذیرد بر متمرکز ساختن مطالعه به جنبه‌های اساسی آن وجلوگیری کردن از جمع آوری اطلاعاتی که به آنها نیاز وجود ندارد، تاکید میکند.
چرا نوشتن اهداف مهم است و چه خصوصیاتی باید داشته باشند:تنظیم اهداف برای یک مطالعه تحقیقی باید بر اساس ملاکهای مشخص صورت پذیرد که مهمترین آنها عبارتند از:
اهداف قابل حصول باشند. بدین شکل که مقصود و منظور محقق را بطور کامل برساند و توانایی سنجش موضوع را داشته باشد.
اهداف صریح و روشن بیان شوند. هیچگونه ابهامی در هدف قابل قبول نیست باید مشخص شود که دقیقا چه چیزی باید اندازه گیری شود.
اهداف باید قابل اندازه گیری باشند. تحقیق به روش علمی بر پایه اندازه گیری استواراست و بیان اهداف درقالب‌های قابل اندازه گیری کار مطاله را ساده تر می‌سازد.
توصیه می‌شودبه هنگام تنظیم اهداف اختصاصی ازالگوی ویژه‌ای استفاده نمائید:(مثال چهارم )
هدف یا هدف‌هایی رابرای تعیین نمودن ارزش کمی موضوع انتخاب کرده و بنویسید.
هدف یا هدف‌هایی را برای روشنگری در مورد موضوع انتخاب کرده و بنویسید.
هدف یا هدف‌هایی را برای تعیین علل احتمالی موضوع بنویسید.
در مطالعات کاربردی پیشنهاد میشود که یک هدف کاربردی در زمینه نحوه بکارگیری نتایج بنویسید.
نحوه بیان اهداف موضوعی مهم در نوشتن طرح تحقیق است.اصول زیر میتواند بعنوان راهنما مورد استفاده قرار گیرند:
اهداف رابا استفاده از افعال عملی که برای اندازه گیری و سنجش مناسب هستند بیان نمائید. (افعال مناسب مانند: تعیین کردن،مشخص نمودن، مقایسه کردن و افعال نامناسب مانند: درک کردن، فهمیدن، اعتقاد داشتن و... )
اهداف واقع بینانه بیان شوند که تحت شرایط کاری بتوان به آنها دست یافت.
اهداف دقیقا از آنچه مطالعه برای آن انجام میشود به صورت منطقی پیروی میکند.
اهداف به زبانی علمی، روشن، صریح ودقیقا آنچه تصمیم به انجام آن داریم مشخص شود.
قدرت تصور در انسان یکی از ویژگیهای مهم میباشد این قدرت به فرد امکان میدهد تا در مورد موضوعات مختلف بیاندیشد، حدس بزند، تصویر ذهنی ایجاد کند و راه حل‌های مختلف پیشنهاد کند. در تحقیق به روش علمی که حول محور یک مسئله یا مشکل صورت می‌پذیرد، از این قدرت تصور و حدس ذهنی برای تدوین یک یا چند فرضیه برای نتیجه تحقیق استفاده میشود. از این رو میتوان فرضیه تحقیق را یک حدس علمی یا پیش داوری دانست که بوسیله‌ی جمع آوری حقایقی که منجر به قبولی یا رد آن فرضیه میشود مورد آزمایش قرار میگیرد. به عبارت دیگر فرضیه را راه حل پیشنهادی محقق برای مسئله تحقیق و یا نتیجه تحقیق دانسته اند.
گاهی اوقات از یک فرمول برای بیان فرضیه استفاده میشود، بدین شکل که: " اگر چنین و چنان رخ دهد چنین و چنان خواهد شد" . این تعبیر ساده و روان به محقق امکان میدهد تا بتواند در جریان تدوین مسئله تحقیق خود، فرضیه‌ای مناسب که به طور قطعی با کل پژوهش او در ارتباط خواهد بود، بیان نماید. نکته با اهمیت در اینجا آن است که محقق باید دقت نماید که در جریان انجام تحقیق، او صرفا" قصد آزمایش فرضیه را دارد نه اثبات آن، البته چنانچه در پایان تحقیق،نتایج، حاکی از اثبات فرضیه او بود میتواند آن موضوع به شکل یک بحث علمی مورد عنایت قرار دهد.
در هنگام بیان فرضیه محقق به بررسی روابط بین متغیرها میپردازد. به طور متداول این بیان به سه شکل صورت خواهد گرفت:
بررسی رابطه علت و معلولی بین دو یا چند متغیر( مثال)
بررسی همبستگی و شدت آن بین دو یا چند متغیر (مثال)
بررسی و مقایسه میزان تفاوت تاثیر دو یا چند متغیر بر یک یا چند متغیر(مثال)
محقق برای تهیه فرضیه مناسب تحقیق عمدتا از منابع علمی در اختیار خود کمک خواهد گرفت. یافتههای علمی قبلی که در زمینه موضوع تحقیق انجام گرفته است یکی از منابع اصلی برای تهیه فرضیه است. همچنین تجربیات شخصی فرد محقق میتواند نقش مهمی را در این زمینه ایفا نماید. گاهی اوقات فرضیه‌هائی مبتنی بر خیال و با مطالب غیر علمی، الهامات و پیشنهادات غیر عادی هم مطرح میشود که در برخی موارد به نتایج خوبی نیز نائل گردیده است. (مثال)
بیان یک فرضیه ممکن است به شکلی مثبت انجام شود که در آن رابطه بین دو یا چند متغیر یا تفاوت بین آنها بصورت احتمالی وبه شکل خبری مثبت بیان میشود.
گاهی در فرضیه منکر وجود رابطه بین متغیرها شده و آنرا به شکل جمله خبری منفی بیانی نمایند.
ممکن است در فرضیه موضوع به شکل ضمنی مطرح شود.
ملاکهای مختلفی برای یک فرضیه خوب برشمرده‌اند که مهمترین آنها عبارتند از:
روش، معین و مشخص
داشتن حدود مشخص،کوتاه و مختصر
قابلیت اندازه گیری داشتن
قابل فهم بودن (تعریف مناسب و خوب)
بیان بر اساس تئوری‌ها و نظریه‌های موجود
مرتبط بودن با عنوان تحقیق
یک نکته قابل توجه در مورد دانشجویان بویژه در دوره‌های کارشناسی ارشد آن است که در نوشتن فرضیه برای طرح تحقیق خود دچار این چالش می‌شوند که آیا در طرح تحقیق نیز باید " فرضیه آماری صفر یا خنثی (H0) " و نیز" فرضیه تحقیق یا ( H1 ) " را بنویسند یا خیر؟ پاسخ آن است که در طرح تحقیق صرفا نیاز به نگارش " فرضیه تحقیق " وجود دارد وبه " فرضیه آماری خنثی یا صفر" که در آن هرگونه تفاوت یا تغییری رد میشود نداریم. در حالیکه در" فرضیه تحقیق " پیش بینی و جهت گیری محقق نشان داده میشود. نکته دوم و ضروری آنکه " فرضیه تحقیق " را به دوگونه میتوان نوشت:
فرضیه دو دامنه: که اختلاف را بدون در نظر گرفتن سمت و جهت آن بیان میکند. (مثال)
فرضیه یک دامنه : که جهت گیری محقق را در نوع تفاوت بیان میکند. (مثال)
لازم است به ذکر است که مطالعات تحلیلی و تجربی به طور اصولی نیازمند به داشتن فرضیه هستند و این یک الزام منطقی است لیکن در مطالعاتی که صرفا به صورت توصیفی انجام می‌شوند نیازی بداشتن فرضیه نیست بلکه در این گونه موارد از سوالات مهم برای تدوین آنچه باید مورد اندازه گیری قرار گیرد استفاده می‌نمائیم.
فرضیه و سوالات مهم عمدتا از اهداف تحقیق حاصل میشود بویژه در مورد سوالات مهم باید دقت نمود که با دقت در هدف نوشته شده باید سوالاتی را تهیه نمود که با پاسخ بدانها بتوانیم به هدف موردنظر دست پیدا کنیم. بدیهی است در مورد تحقیقات تجربی و تحلیلی که معمولا حول یک سوال مشخص و رسیدن به پاسخ آن انجام میشود. فرضیه ما هم در همان مسیر و در پاسخ به سوال تحقیق تدوین خواهد شد. نکته حائز اهمیت در نوشتن سوالات مهم آن است که باید دقت نمائیم در حد ضرورت سوالات را مطرح نمائی و چه جزئیات سوالات باید در برگه پرسشنامه یا برگه مشاهده و یا برگه مصاحبه که بعدا توضیح خواهیم داد آورده شوند. (مثال)
مفهوم و متغیر دو عنصر هستند که در اغلب تحقیقات حضوری تام و تمام دارند. در تحقیق به روش علمی یکی از حساسترین اقدامات تعریف صحیح و مناسب از این دو عنصر میباشد. اهمیت کار در این مرحله به صورتی است که لازم است با توجه به ویژگیهای تحقیق به روش علمی دو گونه تعریف بدست می‌دهیم. تعریف شرحی و تعریف علمی و این دو تعریف را در مورد هر دو عنصر باید ارائه کرد. تفاوت بین مفهوم و متغیر در یک تحقیق شاید بسیار ظریف باشد. منظور از مفهوم آن عنصری از تحقیق است که محقق قصد اندازه گیری آن را ندارد لیکن باید برای سایرین به طور مشخص آنرا تعریف نماید تا دیگران منظور و مقصود محقق را از آن واژه یا مفهوم درک نمایند و متغیر آن عنصری است در تحقیق که محقق دقیقا قصد اندازه گیری آنرا دارد و ضروری است دیگران درک مشخصی از آن بر اساس تعریفی که محقق ارائه میکند داشته باشند.
از همین جهت است که هم در تعریف مفاهیم و هم در تعریف متغیرها به دو گونه از تعریف روبرو هستیم. تعاریف شرحی عمدتا از لغت نامه‌ها، دائره المعارف‌ها، کتابهای مرجع و کتب درسی و... اقتباس میشود و تنها عنصر مورد نظر را تعریف نظری یا تئوری می‌نماید. به عبارت دیگر تعریف یک مفهوم بوسیله مفاهیم دیگر که معمولا از مطالعات و نظریه‌های موجود نشات میگیرد و با بیانی علمی ارائه میشود.بدیهی است در هنگام تعریف ذکر منبع مورد استفاده ضرورتی اجتناب ناپذیر است. (مثال) اما در تعاریف عملی که به طور مشخص بر عهده محقق قرار دارد محقق آنچه را که از این عنصر در این تحقیق خاص مد نظر دارد بیان میکند. به بیان دیگر محقق به مشخص ساختن و تعریف نمودن آن متغیر و تعین کردن عملیات و معیارهای تجربی که برای اندازه گیری و سنجش آن لازم است میپردازد. (مثال)
تعریف متغیر : متغیر مشخصه یک عنصر پدیده موجود زنده و یا هر چیزی است که قابلیت تغییر داشته و میتواند مقادیر مختلفی را بپذیرد. آنچه اهمیت دارد آنکه باید دقت شود در هر تحقیق ما متغیرهای خاص خواهیم داشت و اینگونه نخواهد بود که همه آنچه در یک مطالعه بعنوان متغیر حضور دارند برای تحقیق نامطلوب است. از سوی دیگر نوع متغیر علیرغم مشابه بودن عنوان از یک مطالعه به مطالعه دیگر ممکن است متفاوت باشد. (مثال)
متغیر را براساس عوامل مختلف به گونه‌های متفاوتی تقسیم بندی می‌نماید:
چنانچه اهداف تحقیق مد نظر قرار گیرند 2 گونه متغیر خواهیم داشت:
متغیر مستقل: آن متغیری است که محقق تاثیر آن را بر سایر متغیرها مورد سنجش قرار میدهد. (مثال)
متغیر وابسته: آن متغیری است که متغیر مستقل بر روی آن اثر میکنند. (مثال)
متغیر زمینه‌ای (جمعیت شناسی یا دموگرافیک):در مطالعات بر روی جوامع انسانی برخی متغیرهای وابسته به جمعیت حضور دارند که سنجش آنها به نحوی مورد استفاده ما خواهد بود. این متغیرها خصوصیات جامعه مورد مطالعه را به نحوه مطلوبی توصیف میکنند. (مثال)
متغیر مداخله گر: آن متغییری است که بر روی رابطه علت معلولی بین دو یا چند متغیر تاثیر می‌گذارد و باعث قوی یا ضعیف شدن رابطه بین متغیرها از حد واقعی آنها میشود.(مثال)
اما شکل دیگر بر اساس خصوصیات متغیر تقسیم بندی صورت بگیرد:
متغیر کمی: و آن متغیری است که با عدد نمایش داده میشود. بدیهی است این متغیر همچون تقسیم بندی معمول در اعداد به دو دسته متغیر گسسته و پیوسته تقسیم خواهد شد که متغیر پیوسته مقادیر کسری را هم می‌پذیرد ولی گسسته این امکان را ندارد. (مثال)
متغیر کیفی: این متغیری است که کیفیت صفات با آن معرفی میشود.
متغیر مرکب: متغیری را که از ترکیب دو یا چند متغیر به وجود می‌آید می‌نامند. (مثال)
در همین جاست که تعریف متغیر آنهم به شکل عملی یا کاربردی ضرورت پیدا میکند. تعریف عملی باید بر اساس ملاکهایی صورت بگیرد که مهمترین آنها عبارتند از:
قابلیت انجام داشته باشند
دقیق و مشخص باشند
قابلیت اندازه گیری داشته باشند
یکی از ویژگیهای متغیر قابلیت اندازه گیری آن است. چنانچه از وزن به عنوان یک متغیر نام ببریم بهترین راه اندازه گیری آن بر اساس کیلوگرم یا گرم میباشد در مورد قد هم سانتیمتر یا متر از عهده آن برمی آید. اما در مورد رضایت بیماران از نحوه ارائه خدمات یا میزان شنوائی یا ناتوانی و معلولیت از چه ملاکهائی باید استفاده کرد. برای اندازه گیری یک عنصر نیاز به مقیاس اندازه گیری وجود دارد. مقیاس اندازه گیری کمک میکند تا شما امکانی را برای اندازه گیری یک متغیر تعریف نمائید. برای اینکار لازم است با مقیاسهای اندازه گیری متداول و مرسوم آشنا شوید. چهار دسته عمده از متغیرها عبارتند از:
مقیاس اسمی: این مقیاس شامل یک یا جند گروه با طبقه است که از نظر کیفی با هم متفاوتند اما بین گروهها هیچگونه ارجحیتی وجود ندارد. (مثال) ممکن است برای هر گروه یا طبقه شماره‌ای در نظر گرفته شود که ارزش ندارد بلکه جنبه" کد" یا شناسائی دارند.
مقیاس رتبه ای: این مقیاس نسبت به مقیاس اسمی خصوصیت اضافه‌ای دارد که در بین گروهها از نظر متغیر مورد نظر برتری وجود دارد اما این برتری قابل سنجش و مقایسه با سایر گروهها نیست . گروهها هم یکسان نیستند. گروهها نسبت به هم روی پله‌های یک نردبان قرار گرفته اند. (مثال)
مقیاس فاصله ای: در این مقیاس فاصله بین گروهها با هم مساوی در نظر گرفته شده است. اما صفر در این مقیاس فقدان خاصیت مورد نظر اندازه گیری نیست. اختلاف مساوی بین هرجفت از اعداد نمایانگر اختلاف مشابه در خصوصیت مورد اندازه گیری است. (مثال)
مقیاس نسبی: در این مقیاس خصوصیت اضافی آن است که صفر دلیلی برای فقدان خاصیت مورد اندازه گیری است و در نتیجه نسبت بین اعداد در این مقیاس همان نسبت مقدار خاصیت مورد اندازه گیری است. (مثال)
شما به عنوان محقق برای اندازه گیری متغیر خود ضروری است تا دست به انتخاب مقیاس اندازه گیری بزنید. تعریف مقیاس و نوع رده‌ها یا گروههائی که در مقیاس خود در نظر می‌گیرید بر عهده شماست که بایدمبتنی بر خصوصت علمی قدرت و رجحان مقیاس باشد. نکته مهم آنکه قدرت و برتری مقیاسهای فوق بتدریج از مقیاس اسمی به مقیاس نسبی افزایش می‌یابد و شما باید همیشه از قویترین مقیاس برای سنجش استفاده نمائید. (مثال)
یک مقیاس خوب باید دارای ویژگیهای زیر باشد:
علمی : بر گرفته ومتناسب با اصول علمی باشد.
جامع : : بتواند تمام موارد متغیررا شامل شود.
مناسب : برای اندازه گیری آن متغیر باشد.
قوی : تلاش شود قویترین مقیاس باشد.
غیر قابل جمع : رده‌های مشترک نداشته باشد.
رده‌های کافی : موردی را فراموش نکرده باشیم.
رده‌های تعریف شده : گروهها و رده‌های آن تعریف شده باشند.
عملی : قابلیت انجام داشته باشد.
جامعه مورد مطالعه، جمعیتی است که مطالعه بر روی آن انجام میشود . لزوما“ این جامعه انسانها نیستند بلکه میتواند پدیده‌ها، اشیا و موجودات زنده باشند.
جامعه مورد مطالعه(نمونه گیری)
مناسب‌ترین جامعه برای بررسی آن است که کل جامعه تحت مطالعه قرار گیرند. به عبارتی سرشماری انجام شود. در این حال جمعیت آماری برابر با جمعیت کل جامعه خواهد بود. اما معمولا محدودیتهای زمانی و اعتباری (هزینه‌ها)، دقت در گردآوری دادهها و کنترل آن، نیروی انسانی و تجهیزات و امکانات سبب استفاده از نمونه گیری برای سرشماری است. در نمونه گیری اصل بر این قرار داده میشود که چنانچه از مناسبات آماری صحیح استفاده شود امکان تعمیم نتایج و اطلاعات بدست آمده از مطالعه بر روی نمونه به جامعه اصلی وجود دارد. متداولترین روشهای نمونه گیری عبارتند از:
نمونه گیری احتمالی و غیر احتمالی
نمونه گیری احتمالی
در نمونه گیری احتمالی از قوانین احتمالات برای نمونه گیری استفاده میشود. بدین صورت که به هریک از اعضای جامعه شانس معین برای حضور در نمونه داده میشود. برای انجام نمونه گیری ابتدا از فرمول تعیین حجم نمونه استفاده میگردد و پس از تعیین حجم نمونه و چارچوب نمونه گیری ( فهرست اسامی اعضای جامعه ) با یکی از روشهای زیر اقدام به نمونه گیری میشود.
نمونه گیری ساده تصادفی
نمونه گیری منظم
نمونه گیری طبقه‌ای
نمونه گیری خوشه‌ای
نمونه گیری چند مرحله ای
نمونه گیری غیر احتمالی
در این روش اصولا بحث تعمیم نتایج به جامعه مورد مطالعه مطرح نیست. با توجه به محدودیت در جمع آوری اطلاعات و بویژه در تحقیقات شبه تجربی که نمونه بارز آن کارآزمائی بالینی میباشد جهت افزایش دقت و اعتبار اقدام به نمونه گیری از جمعیت در دسترس میشود. موارد زیر از جمله متداولترین روشهای نمونه گیری غیر احتمالی هستند:
نمونه گیری آسوده ( لقمه ای)
نمونه گیری سهمیه ای
نمونه گیری قضاوتی
یکی از اصلی تر ین بخشهای هر کار پژوهشی را جمع آو ری اطلاعات تشکیل میدهد. چنانچه این کار به شکل منظم وصحیح صورت پذیرد کار تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری از دادهها با سرعت و دقت خوبی انجام خواهد شد. برای جمع آوری اطلاعات در کارهای پژوهشی چهار روش عمده را مورد استفاده قرار میدهند.
اهداف درس
شما درپایان این قسمت باید قادر باشید:
روشهای جمع آوری اطلاعات در هنگام اجرای تحقیق را توضیح دهید.
روش منتخب برای جمع آوری دادهها در تحقیق خود را تشخیص دهید.با انتخاب شیوه مناسب از سوگیری در تحقیق خود پیشگیری کنید.
درس بعدی
گردآوری دادهها
پیش از گردآوری دادهها باید طرح مشخص برای اینکاردر نظر گرفت. پاسخ به سوالات زیر میتواند راهگشا باشد.
داده‌های مربوط چه چیزی گردآوری میشود ؟
چرا دادهها گردآوری میشود ؟
دادهها چگونه گردآوری میشود ؟
دادهها در چه زمانی گردآوری میشود ؟
دادهها را چه کسانی گردآوری میکنند ؟
گردآوری دادهها به چه مواد و ابزاری نیاز دارد ؟
دادهها چگونه توصیف و تفسیر می‌شوند ؟
چه مقدار هزینه برای گردآوری دادهها و تفسیر آنها لازم است ؟
دادهها چگونه گزارش می‌شوند ؟
منبع یا منابع تأمین هزینه کیست ؟
پردازش و تفسیر دادهها
oپس از آن که دادهها گردآوری شد، باید آنها را پردازش و تفسیر نمود
oکنترل کیفیت دادهها
oتفکیک دادهها
oپردازش دادهها
کنترل کیفیت دادهها
دادهها به دقت جمع آوری و ثبت شود
داده‌های گردآوری شده را بازبینی کنیم
خطاهای احتمالی را اصلاح کنیم
اگر تعدادی از پرسشها بدون پاسخ مانده است باید تکمیل شود
اگر پاسخ سئوال‌ها با یکدیگر همخوانی ندارند میبایست علت روشن شده و پرسشنامه اصلاح گردد
تفکیک دادهها
تفکیک دادهها کار پردازش را ساده تر می‌سازد، مثلاً دادهها از گروههای مختلف جمع آوری شده اند، کودکان و بزرگسالان، زنان و مردان، شهری و روستایی، کارکنان رسمی و غیر رسمی و …
بهتر است ابتدا پرسشنامه‌های مربوط به هر گروه یا جمعیت را جدا کنیم
پردازش دادهها
از دو روش دستی و رایانه‌ای میتوان استفاده کرد
از روش دستی پردازش برای تعداد کم پرسشنامه میتوان استفاده کرد
روش چوب خطی رایج‌ترین روش پردازش دستی است
چوب خط زدن شامل شمارش تعداد دفعات نتیجه مشاهده شده است که در فرم‌های گزارش موجود باشد
اصلی‌ترین روشها برای جمع آوری دادهها به شرح زیر است:
استفاده از اطلاعات و مدارک موجود
در برخی تحقیقات اطلاعاتی که باید بعنوان داده مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرند از پیش آماده هستند. بدین صورت که محقق بدنبال اطلاعات جدید نیست بلکه میتواند نسبت به جمع آوری اطلاعاتی که از قبل تهیه شده‌اند و در پرونده‌های ( درمانگاهی بیمارستانی ثبت احوال، دانشجویی،دانش آموزی و مراجعین به مراکز مختلف شهرداری‌ها و... ) موجود است اقدام کند.
مزایا: به واسطه موجود بودن اطلاعات ارزان است. در وقت صرفه جویی میشود. مهمترین مزیت آن امکان ارزیابی روند موضوع مورد بررسی در گذشته است که در مطالعات گذشته نگر بسیار حائز اهمیت است.
معایب: ناقص بودن و دردسترس نبودن اطلاعات از اشکالات عمده این روش است. گاهی ملاحظات اخلاقی مانع از دستیابی به اطلاعات مورد نظر میباشد. قدیمی و کهنه بودن اطلاعات هم ممکن است در برخی موارد مطرح باشد.
مشاهده
از روشهای جمع آوری اطلاعات است که در آن رفتار مشخصات موجودات زنده اشیا و پدیده‌ها با استفاده از ویژگیهای گوناگون آنها ملاحظه و ثبت میگردد. منظور از مشاهده ثبت دقیق تمام جوانب بروز حادثه ویژه یا رفتار و گفتار فرد یا افراد از راه حواس و یا سایر راه‌های ادراکی ( کمک گرفتن از ابزار خاص ) میباشد.
مشاهده منظم در تحقیق ضروری است بنابراین مشاهده باید:
به هدف تحقیق مربوط باشد
برنامه و نحوه عمل آن از قبل مشخص و تنیم شده باشد
به طور دقیق و منظم ثبت شود
میزان اعتبار و صحت انجام آن قابل سنجش و بررسی باشد
مشاهده به دو صورت مشارکتی و غیر مشارکتی انجام میشود. که در مشاهده مشارکتی شخص مشاهده کننده در موضوع مشاهده شرکت دار دو در همان جلب مشاهده صورت میگیرد. (مثال) در مشاهده غیر مشارکتی مشاهده گر پدیده مورد مشاهده را بدون آنکه خود دخالتی در آن داشته باشد ملاحظه میکند که این روش خود به دو صورت انجام میشود. در روش اول مشاهده گر پدیده‌ها را به صورت آشکار ثبت میکند ( مثال )و در نوع دوم مشاهده گر به صورت مخفیانه مو راد مورد مشاهده را ملاحظه و به ثبت آن میپردازد.(مثال)
مشاهده ممکن است در هنگام تهیه طرح اولیه تحقیق نیز صورت پذیرد که بدان مشاهده مقدماتی گفته میشود مشاهده ممکن است منبع اصلی جمع آو ری اطلاعات باشد و گاهی نیز برای تکمیل یا اصلاح اطلاعاتی که از روشهای دیگر بدست آمده است استفاده شود. مشاهده ممکن است در مورد اشیا صورت بگیرد .(مثال)
مزایا: امکان بررسی جزئیات موضوع وجود دارد. میتوان صحت اطلاعات جمع آوری شده را با وسائل دیگر آزمایش کرد .برای جمع آوری اطلاعات زمینه‌ای مناسب است. در زمان کوتاه اطلاعات زیادی بدست می‌آید و اعتبار علمی اطلاعات بالاست.
معایب: حضور مشاهده گر میتواند بر روند فعالیت مورد مشاهده تاثیر گذار باشد. تمایلات شخصی مشاهده گر و میزان توانائی او در مشاهده و ثبت دقیق فعالیت مورد مشاهده ممکن است تاثیر گذار باشد. عوامل محیطی بر نوع و روش گرد آوری اطلاعات موثر است. استاندارد کردن و طبقه بندی اطلاعات مشکل است ( بویژه در ثبت رفتار انسانی ) .مشکلات اخلاقی در مشاهده اعمال شخصی وجود دارد. برای نمونه‌های زیاد وقت گیر و پر هزینه است.
مصاحبه
مصاحبه یکی از روشهای جمع آوری اطلاعات است که در آن به صورت حضوری یاغیر حضوری از افراد یا گروهی ار آنان پرسش میشود. نکته مهم آن است که سوالات مصاحبه از پیش اندیشیده شده و تعیین شده است. آنچه مصاحبه را به صورتهای مختلف طبقه بندی میکند میزان انعطاف پذیری آن و یا نحوه اجرای آن است. مصاحبه را یکی ازروش‌هائی دانسته‌اند که امکان دریافت پاسخ در آن بیش از روشهای دیگر است، زیرا در هنگام مصاحبه امکان تحریک آزمودنی برای دادن پاسخ وجود دارد و نیز میتوان در صورت ابهام با توضیح موضوع راروشن ساخت.
مهمترین انواع مصاحبه به شرح زیر عنوان شده اند:
مصاحبه انعطاف پذیر یا آزاد : در این نوع چارچوب وحدود پرسش ا برای کصاحبه گر مشخص است لی زمان و توالی پرسش به سلیقه مصاحبه گر بستکی دارد. دراین حالت رفتار آزمودنی طبیعی تر است و اطلاعات واقعی تری بدست می‌آید. مصاحبه گر میتواند سوالات اضافی نیز طرح کند. ا ین روش برای تحقیق‌هائی با مقیاس کوچک ، مطالعات کیفی و یا مصاحبه با اشخاص و گروههائی که اطلاعات اصلی از آنها بدست می‌آید، مناسب است. هدف در این گونه مصاحبه‌ها جمع آوری اطلاعات عمیق و کیفی است. ( مثال)
مصاحبه با انعطاف پذیری متوسط یا منظم : در این نوع مصاحبه، مصاحبه گر از پرسشنامه‌ای با پرسشهای مشخص و با توالی ثابت استفاده میکند، اما معمولا پرسشها به صورت باز هستند. تلاش میشود شرایط برای همه یکنواخت نگه داشته شود.هدف در این جا جمع آوری اطلاعات کمی و سطحی است. ( مثال)
مصاحبه با انعطاف ناپذیریا پرسشنامه همراه با مصاحبه : مصاحبه گر از پرسش نامهای با پرسشهای مشخص و با توالی استاندارد استفاده میکند. پاسخها ثابت و از قبل پیش بینی و طیقه بندی شده‌اند و معمولا پرسشها به صورت بسته هستند. این روش در مطالعات بزرگ و زمانی که پژوهشگر از تنوع پاسخها اطلاع دارد بکار می‌رود. (مثال)
نکات مهم در موردانجام مصاحبه
تکلم با زبان شخص مصاحبه شونده
آشنائی مصاحبه گر با اهداف و روش طبقه بندی و ارزش گذاری پاسخها
دخالت ندادن تمایلات شخصی مصاحبه گر
ایجاد شرایط یکسان برای همه
کسب اجاره درهنگام استفاذه از دستگاه ضبط صدا
جلب اعتماد مصاحبه شونده
رعایت مقام وموقعیت اجتماعی افراد
بیان توضیحات کافی قبل از شروع مصاحبه
ارائه آموزش به مصاحبه گران پیش از انجام مصاحبه
مزایای مصاحبه
قابلیت استفاده برای کم یا بی سوادان و کودکان و بیماران
امکان روشن کردن مفهوم سوالات
در مقایسه با مشاهده بدست آمدن درصد بیشتری از پاسخها
معایب مصاحبه
وقت گیر و پرهزینه
در مقایسه با روش مشاهده ثبت وقایع ناقص تر است
طبقه بندی وتجزیه و تحلیل اطلاعات درهنگامی که سوالات باز هستند مشکل است
تورش مصاحبه گر و دخالت دادن نظرات شخصی
پرسشنامه
پرسشنامه شامل دسته‌ای از پرسش‌هاست که برطبق اصول خاصی تدوین گردیده است و به صورت کتبی یه افراد ارائه میشود و پاسخگو بر اساس تشخیص را خود جواب‌ها رادر آن می‌نویسد. هدف از ارائه پرسشنامه کسب اطلاعات معین در مورد موضوعی مشخص است. بزرگ بودن گروه یا جامعه مورد مطالعه یکی از دلایل مهم برای استفاده از پرسش نامه است چه امکان مطالعه نمونه‌های بزرگ را فراهم می‌آورد. کیفیت تنظیم پرسشنامه دربدست آمدن اطلاعات صحیح و درست و قابل تعمیم بسیار با اهمیت است.
بر اساس نحوه اجرای پرسش نامه و نیز نوع سوالات پرسشنامه میتوان آنرا به دستجات متفاوت تقسیم نمود.
طبقه بندی بر اساس ماهیت پرسشنامه :
پرسشنامه باز: در این نوع پرسشنامه با سوالات باز روبرو هستیم.در اینجا پاسخگو میتواند بدون محدودیت هرپاسخی را که مد نظرش باشد در مورد آن پرسش بنویسد و یا در آن زمینه توضیح دهد. در اینگونه سوالات، اطلاعات دقیق تر، کامل تر و دارای ارزش بیشتر هستند ولی طبقه بندی و نتیجه گیری از آنها مشکل تر و له تجربه زیاد نیازمند است.
پرسشنامه بسته : پرسشهای بسته در این نوع پرسشنامه ارائه میشود.برای هر پرسش تعدادی گزینه و پاسخ انتخاب شده است که فرد پاسخ دهنده باید یکی از آنها رابه عنوان پاسخ بگزیند.هریک از پاسخها به گونه‌ای تنظیم شده است که در عین منطقی بودن برای آن سوال از پاسخ مربوط به دیگر سوالات مجزاست. در اینجا پاسخها را میتوان به سرعت نوشت و تجزیه و تحلیل و طبقه بندی پاسخها نیز ساده تر است اما اطلاعات به دقت و کاملی پرسش نامه باز نیست.
طبقه بندی بر اساس نحوه اجرا
پرسشنامه همراه با مصاحبه : این پرسشنامه همان مصاحبه انعطاف ناپذیر است که به صورت حضوری پرسشها از افراد پرسیده میشود و پاسخها را پرسشگر در برگه پرسشنامه وارد میکند.
پرسشنامه خود ایفا : پرسشنامه در اختیار فرد یا گروه قرار میگیرد و فرد به تنهائی و یا به صورت گروهی یه پرسش ا پاسخ میدهند .
پرسشنامه پستی : پرسشنامه برای افراد از طریق پست ارسال میشود . فرد پس از تکمیل آنرا برای محقق عودت میدهد.
پرسشنامه الکترونیک : در این نوع از پرسشنامه که به تازگی موارد استفاده از آن گسترش یافته است، محقق با استفاده از شبکه‌های اطلاع رسانی و اینترنت، اقدام به ارسال پرسشنامه الکترونیک برای افراد میکند و افراد پاسخها را در همان پرسشنامه وارد و با پست الکترونیک برای محقق باز می‌گردانند.در برخی موارد ممکن است افراد نسخه‌ای از پرسشنامه را چاپ کرده و بعد از پاسخگوئی به شکل پستی باز گردانند.
نکات مهم در طراحی پرسشنامه
داشتن یک مقدمه رسا، جذاب و واضح در ابتدای پرسشنامه
وجود پرسشهای قابل فهم و خالی از ابهام
خودداری از پرسشهای طولانی و وقت گیر و دوپهلو
خودداری از واژه‌ها و لغات نامانوس و نامفهوم
طراحی پرسشنامه زیباودوراز کلمات زشت و زننده و تا جای ممکن دوستانه
محدود بودن پرسشهای زمینه ای
قرار دادن پرسشهای حساس و مهم در پایان پرسش نامه
هر سوال فقط به یک موضوع اختصاص داشته باشد
استفاده از پرسشهای باز و بسته به همراه هم
قرار دادن تمام پاسخهای ممکن برای پرسشهای بسته
مزایای پرسشنامه
عدم نیاز به شحص مصاحبه کننده، بنابراین عدم تاثیر وجود چنین شخصی
ساده و ارزان
سادگی طبقه بندی و تجزیه و تحلیل
دقت یشتر پاسخها بواسطه محرمانه ماندن افراد
امکان تنجام مطالعات بزرگ
یکسان بودن شرایطردر زمان تکمیل
معایب پرسشنامه
عدم قابلیت استفاده برای بی سوادان
درک نکردن مفهوم سوال
امکان ارائه تصویر کاذب توسط فرد از خود
کاهش درصد پاسخهای رسیده در پرسشنامه پستی
در هنگام نوشتن پرسشنامه باید دقت نمود تا ابتدا از پرسشهای زمینه‌ای استفاده گردد و سپس به پرسش‌هائی که در زمینه موضوع طراحی شده اند، رسید.
خصوصیات یک پرسش
اعتبار صوری : بدین مهنا که صوال قادر به اندازه کیری موضوع مورد پرسش باشد.به تعبیر دیگر مقیاس اندازه گیری متغیرتحت مطالعه باشد.
انتظار دانستن پاسخ : باید سوال طوی طرح شود که انتظار داشته باشیم پاسخگو،جواب آنرا داند.
روشن و صریح : سوال باید بدون ابهام باشد و تنها به یک مطلب اشاره کند.
بی آزار : به مسائل خصوصی افراد وارد نشود مگر با اجازه قبلی خود آنها.
منصفانه: دلالت بر معنا و مفهوم خاصی ننمایر و آزمدنی را به موضع خاص نکشاند.
روائی و پایائی
ابزاری که برای جمع آوری دادهها مورد استفاده قرار میگیرد درمرحله نخست باید از روایی (اعتبار) برخوردار باشند و درمرحله دوم باید پایایی ( اعتماد ) داشته باشند .
روائی بدین معناست که روش یا ابزار به کار رفته تا چه حدی قادر است خصوصیت مورد نظر را درست اندازه گیری کند .
مثال: اگر بخواهیم شیوع کم وزنی هنگام تولد را در نوزادان یک زایشگاه بدانیم، باید همه نوزادان تولد یافته را وزن کنیم . برای این کار میبایست از ترازوی مخصوص توزین نوزاد و آنهم ترازوی استاندارد استفاده شود
پایایی قابلیت تکرار روش یا ابزار اندازه گیری است . اگر روشی از پایایی برخوردار نباشد، داده‌های گردآوری شده روایی ( اعتبار ) نیز نخواهند داشت .
مثال :در مثال بالا باید دید با چند بار وزن کردن آیا وزن یک کودک را در هر مرحله مشابه وزن قبلی نمایش میدهد.
در این قسمت با روشهای تجزیه و تحلیل دادهها آشنا می‌شوید. از آنجا که بیشتر پژوهشهایی که در حال حاضر در دانشگاهها انجام میشود جنیه کمی دارند بنابراین یادگیری روشهای آماری بویژه آمار استنباطی توصیه میشود. بدیهی است برای این کار لازم است تا همکاران و علاقمندان به یادگیری نحوه استفاده از نرم افزارهای آمرای و بویژه Spss اقدام کنند.
طبقه بندی اطلاعات
برای آماده نمودن اطلاعات برای تجزیه و تحلیل می‌باید آنها را طبقه بندی نمود. این کار برای تحقیقات کمی با مشکل کمتری مواجه است زیرا در هنگام طراحی روش گردآوری اطلاعات معمولا سوالات به گونه‌ای تنظیم میشود که طبقه بندی دادهها نیز در داخل آن در نظر گرفته میشود. اما در تحقیقات کیفی این امر بواسطه کیفی بودن پاسخها با سختی بیشتری انجام میشود. به هر روی قبل از تجزیه و تحلیل اطلاعات باید کار دسته بندی، گروه بندی یا طبقه بندی آنها انجام شود.
پردازش داه‌ها
داده‌های جمع آوری شده میتواند به صورت دستی یا به رایانه‌ای تجزیه و تحلیل شوند. چنانچه حجم اطلاعات از حد معینی بیشتر باشد امکان تجزیه وتحلیل دستی وجود نخواهد داشت. امروزه تقربیا در همه موارد این امر با استفاده از رایانه و برنامه‌های مختلف تجزیه و تحلیل آماری انجام می‌پذیرد. اصلی‌ترین نرم افزار آماری مورد استفاده در گروههای آموزشی اجتماعی، پزشکی، پیراپزشکی و توانبخشی نرم افزار Spss میباشد.
تجزیه و تحلیل دادهها
دو دسته پردازش اصلی به طور عمده در تحقیقات مختلف بر روی دادهها انجام میشود. برای اینکار از آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده میگردد.
در آمار توصیفی که معمولا به توصیف دادهها میپردازد از شاخص‌های تمایل مرکزی و شاخص‌های پراکندگی برای بیان داده‌های جمع آوری شده استفاده میشود. برای نمایش و نشان دادن نتایج کار معمولا از جداول توزیع فراوانی - بر اساس تعداد موارد مطلق و نسبی، درصد - و نیز نمودار‌های مختلف هیستوگرام، ستونی یا دایره‌ای استفاده میشود. همچنین در این زمینه استفاده از شاخص‌های پراکندگی مانند واریانس، انحراف معیار، انحراف استاندارد و... نیز قابل ذکر است.
در آمار استنباطی به آزمون فرضیه‌های مورد بررسی در تحقیق پرداخته میشود. آزمونهای مختلفی همچون کای اسکوئر، تی- دانشجوئی، رگرسیون، آنالیز واریانس و... در این زمینه مورد استفاده قرار میگیرد.
همانند یک مهندس مشاور که به طراحی یک ساختمان، پل، استادیوم ورزشی و..می پردازد و با کشیدن نقشه‌های ساختمانی و ... طرحی را برای اجرا دراختیار کارفرما قرارمی دهد تا آن را به مرحله اجرا درآورد، دراین زمینه نیز محقق با نوشتن طرح تحقیق راهنمایی را برای اجرای تحقیق آماده میکند که خود یا دیگری میتوانند به اجرای آن بپردازند.
شما دریابان این قسمت باید قادر باشید:
مطالعه راهنما و پیش آزمون چگونه است؟
جدول گانت چگونه ترسیم میشود؟
چگونه فعالیت‌هارا سازماندهی کنیم؟
درس بعدی
مراحل اجرائی کار تحقیق با اخد موافقت برای شروع کار، آغاز و با جمع آوری و پردازش اطلاعات دنبال شود. معمولا توصیه میشود تا قبل از آغاز کار تحقیق نسبت به سنجش ابزار تحقیق اقدام شود . این کار به دوشیوه انجام میگردد:
پیش آزمون یعنی بعضی از قسمتهای تحقیق را در مقیاس کوچکی مورد آزمایش و بررسی قرار دهیم.
مطالعه راهنما یعنی تمامی مراحل طرح تحقیق را بر روی یک نمونه کوچک به انجام برسانیم .
برنامه ریزی اجرا
برنامه یا طرح کار چارچوبی است که اجزاء مختلف یک طرح تحفیقاتی و چگونگی ارتباط آنها با یکدیگر را روشن می‌سازد.
عملیاتی که باید اجرا شوند
زمان اجرای عملیات
افرادی که مسئول اجرا هستند
زمانی که صرف خواهند کرد
برنامه ریزی اجرا
چارچوب GANTT نوعی نمایش گرافیک فعالیتهای برنامه ریزی است که در آن عملیات مختلف به ترتیب تکمیل و طول مدت نشان داده میشود. (مثال)
ملاحظات اخلاقی به مجموعه قواعد و دستورالعمل‌هایی اطلاق میشود که به منظور جلوگیری از امکان بروز آسیب به دیگران باید مورد توجه قرار گیرد. ملاحظات اخلاقی از انتخاب موضوع تحقیق آغاز و تا نوشتن گزارش تحقیق ادامه می‌یابد.
گستره اخلاق در پژوهش
در تمامی موارد زیر لازم است مراعات اصول اخلاقی بعمل آید. مواردی که باید رعایت شوند لازم است تا در طرح پژوهشی به صورت مشخص مورد بحث قرار گیرند.
حقوق مولفین
رضایت آگاهانه
رازداری
طراحی مطالعه
کارآزمایی بالینی
کارآمدی و استفاده از تحقیقات
دسترسی اطلاعات (مالکیت دادهها)
انتشار نتایج
داوطلبین سالم
کودکان
بیماری شدید
ژن درمانی
جنین
پیوند
اصول چهارگانه اخلاق در پژوهش
چهار اصل کلیدی برای راهنمایی در تصمیم‌گیریهای اخلاقی بشرح زیر میباشد:
احترام به فرد و اختیار او Autonomy
سود مندی Beneficence
عدم ضرر رسانی Non-maleficience
عدالت Justice
•محدودیتهای تحقیق آن دسته از عواملی هتسند که در مسیرجمع آوری اطلاعات و کسب نتایج مطلوب مانع ایجاد میکند.
- محدودیتهای در اختیار محقق
- محدودیتهای خارج از اختیار تحقیق
چنانچه بعد از اجرای تحقیق یافتهها و نتایج آن گزارش نشود، گویی اصولا تحقیقی صورت نگرفته است. از این رو نوشتن گزارش تحقیق و بویژه نوشتن مقاله پژوهشی در اولویت کار محقق است . در این میان وفادار ماندن به نتایج حاصله و ذکر منابع مورد استفاده اهمیتی دوچندان دارد.
شما دریابان این قسمت باید قادر باشید:
چرا گزارش نویسی اهمیت دارد؟
انواع روشهای بیان گزارش تحقیق کدامند؟
نحوه نوشتن یک مقاله تحقیقی و پایان نامه تحصیلی چگونه است؟
نحوه بیان نقل قول، زیرنویس ومنابع چگونه باید باشد؟
درس بعدی
اجزای اصلی یک گزارش تحقیق عبارتند از:
صفحه اول ( روی جلد) شامل : نام، عنوان تحقیق، مجری یا مجریان، تاریخ اجرا
فهرست
خلاصه یا چکیده ( بین 150 تا 200 کلمه )، شامل : مقدمه،هدف، روش کارو نتیجه
مقدمه شامل : بیان مسئله، اطلاعات زمینه ای، تحلیل مسئله، مرروبررسی‌های قبلی، اهداف، روش گرد آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات
یافتهها شامل : آنچه از اجرای طرح تحقیقی بدست آمده است.
بحث، نتیجه گیری شامل : مهمترین یافتهها، نقاط قوت و ضعف تحقیق، محدودیت‌هاو مشکلاتی که در گردآوری وجود داشته است، اشاره کردن یا مقایسه نتیجه این تحقیق با مطالاعات دیگران و نتیجه گیری نهائی
پیشنهادات
فهرست مراجع
ضمائم و قدردانی
اجزای اصلی یک مقاله تحقیقی عبارتند از:
عنوان
مولف و سازمانی که بدان وابسته است
چکیده
مقدمه
مواد وروشها
یافتهها
بحث و نتیجه گیری
فهرست مراجع
پایان نامه
پایان نامه یا تز پایان تحصیل گزارشی است جامع از تحقیق انجام شده توسط دانشجو در آخرین نیمسال تحصیلی. گزارش پایان نامه معمولا شبیه به گزارش تحقیق است که در بالا بدان اشاره کردم. دانشگاههای مختلف ساختار پیشنهادی متفاوتی را برای پایان نامههای دانشجویان خوددرنظر میگیرند، هرچند این تفاوتها بیشتر به سلایق بر میگردد تا اختلاف در اصول. آنچه بیشتر متداول است، طراحی پایان نامه در چهار یا پنج فصل است. بنابراین این دو شیوه را در زیر بیان میکنیم.
فصل اول – طرح تحقیق
- فصل دوم – مرور بر بررسی‌های گذشته
- فصل سوم – نتایج
- فصل چهارم – بحث و نتیجه گیری
- پیوستها
فصل اول – طرح تحقیق
- فصل دوم – مرور بر بررسی‌های گذشته
- فصل سوم – روش تحقیق
فصل چهارم – نتایج
- فصل چهارم – بحث و نتیجه گیری
- پیوستها
در شیوه اخیر در فصل اول تنها بیان مسئله تحقیق، اهداف و فرضیات یا سوالات راهنما یا مهم ارائه میشود و مابقی قسمتهای طرح تحقیق به فصل سوم انتقال داده میشود.
راهنمای تدوین پایان نامه
پایان نامه خود را در قالب بخشهای زیر تدوین کنید:
صفحات مقدماتی متن اصلی پیوست
صفحات مقدماتی
مشتمل بر اجزای زیر بوده که با حروف الفبا شماره گذاری شده ودر صفحات مجزا به شرح زیر نوشته میشود:
الف- صفحه عنوان(تصویر کامل روی جلد پایان نامه) ]آرم دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی – درمانی ایران ]، نام دانشگاه، نام دانشکده، مقطع تحصیلی، رشته تحصیلی، عنوان پایان نامه، نام استاد راهنما، نام استاد مشاور، نام نویسنده، سال فراغت از تحصیل، شماره ثبت [
ب- صفحات تقدیم وتشکر
ج- چکیده: یک تا یک و نیم صفحه (250-150 کلمه) را به خلاصهای از مطالب پایان نامه شامل بیان مسئله، هدف از اجرا، روش انجام، نتایج و نتیجه گیری نهایی اختصاص دهید.
د- فهرست مطالب : (شامل فهرست رئوس مطالبی است که در متن اصلی آمده است.)
ه- فهرست جداول :(شامل شماره و عنوان جدولها)
و- فهرست تصاویر با نمودارها:(شامل شماره و عنوان تصاویر و نمودارها)
ز- فهرست ضمائم و پیوستها:(شامل شماره و عنوان پیوستها)
متن اصلی
متن اصلی پایان نامه بر اساس طرح پیشنهادی که قبلاً تدوین و ارائه شده است، در فصول زیر تنظیم میگردد:
فصل 1- مقدمه: شامل دو بخش بیان مسأله، اهداف و فرضیات است.
بیان مسأله: در این قسمت موضوع مورد مطالعه را همراه با اطلاعات زمینه‌ای مستدل تعریف نموده، دلایل انتخاب موضوع و فواید ناشی از اجرای تحقیق و کاربرد آن را به روشنی توضیح دهید.
اهداف، فرضیات: اهداف اصلی و جزیی را به همان ترتیبی که در پروپوزال ذکر شده تدوین نمایید و در مطالعات تحلیلی، فرضیات مورد آزمون را ارایه دهید.
فصل 2- مروری بر متون : نتایج خلاصهای از مطالعات انجام شده قبلی بر گرفته از منابع اطلاعاتی را با توجه به مسأله مورد تحقیق و اهداف مورد نظر به طور دقیق، کامل و روشن با ذکر منابع بنویسید.
فصل 3- روش بررسی : در این فصل موارد زیر را بطور مفصل ارایه نمایید:
متغیرها(تعریف علمی و مقیاس اندازه گیری)
نوع مطالعه
جمعیت مورد مطالعه (تعریف جامعه مورد مطالعه، معیارهای ورود و حذف، روش نمونه گیری، حجم نمونه و شیوه محاسبه آن)
روش جمع آوری دادهها (مکان و زمان انجام مطالعه)
روش اجرای طرح (بر حسب نوع مطالعه به نحوه تقسیم تصادفی، نحوه همسان سازی، نحوه پیگیری، نحوه مداخله، و... اشاره کنید.)
روش تجزیه و تحلیل دادهها
مشکلات و محدودیتها
ملاحظات اخلاقی
فصل 4- نتایج: در این فصل به عنوان داوری بیطرف تنها باید به ارایه نتایج و مقایسه آنها بر اساس اهداف و فرضیات تعیین شده بپردازید. لازم است به نتیجه مقایسه و آزمونهای آماری و سطح معنی داری آنها (مقدار p ) بر حسب نوع مطالعه و اهداف و فرضیات اشاره شود اما نتیجه‌گیری نهایی و نحوه تعمیم این نتایج و توجیه آنها به فصل بعدی (بحث و نتیجه گیری) موکول میشود . به طور کلی نتایج تحقیق به ترتیب زیر سازماندهی و ارایه میگردد:
معرفی موارد مطالعه شده بر حسب متغیرهای زمینه‌ای مورد نظر (مثلاً ترکیب سنی و جنسی گروههای مطالعه )، فراوانی متغیرهای مستقل در گروههای مطالعه (مثلاً درصد سیگاری‌ها در هر گروه)
فراوانی متغیر وابسته بر حسب فراوانی متغیرهای مستقل و با توجه به مطالعه و اهداف (مثلاً فراوانی سرفه مزمن در گروه سیگاری و غیر سیگاری)
انجام و ارایه آزمونهای آماری بر حسب نوع مطالعه، اهداف و فرضیات
ارایه نتایج فوق در قالب متن، جدول و نمودار انجام میگیرد.
متن: هرگاه بتوان با بیان ساده و غیر ریاضی با خواننده ارتباط برقرار نمود، نتایج بصورت متن ارایه میشود. مثلاً اگر از 100 بیمار، نیمی سیگاری و نیمی دیگر غیر سیگاری باشند همین اشاره کفایت میکند و نیازی به تنظیم جدول و کشیدن نمودار نیست . متن نوشته شده در فصل نتایج میتواند شامل دو قسمت اطلاعات خودکفای نوشتاری، شرح و نتیجه‌گیری از اطلاعات ارایه شده در جداول و نمودارها باشد. توجه به این نکته ضروری است که منظور از شرح اطلاعات، نتیجه کلی است که خواننده بایستی از جدول و نمودار بگیرد.
جدول: اطلاعات آماری و داده‌هایی را که بدلیل حجم زیاد نتوان در متن گنجاند( و در صورت ارایه خواننده را گیج خواهد کرد) بایستی دسته بندی و تنظیم نمود و در جدولهای مناسب ارایه کرد. تنظیم یک جدول مناسب دارای قواعدی به شرح زیر است:
1 - شماره و عنوان کامل در بالای جدول (همراه با اشاره به جمعیت مورد مطالعه، زمان و مکان).
2- قرار دادن متغیر مورد نظر در اولین ستون و تعداد و درصد آن در ستونهای بعدی(در جداول یک متغیره - مانند جدول شماره 1)
جدول شماره 1- توزیع سنی معلولان مراجعه کننده به مرکز ارتوپدی فنی هلال احمر در سال 1371
|
گروه سنی (سال) |
تعداد |
درصد |
|
15≥ 29-16 44-30 45≤ |
200 350 250 200 |
20 35 25 20 |
|
جمع |
1000 |
100 |
3- قرار دادن متغیر مستقل در سطرهای افقی و متغیرهای وابسته در ستونهای عمودی در جداول دو متغیرهای که رابطه یک متغیر مستقل را با یک متغیر وابسته نشان میدهد. (مثال: جدول شماره 2)
جدول شماره2- توزیع فراوانی طول مدت درمان در مبتلایان به کمردرد مراجعه کننده به مرکز بهداشتی درمانی شفا بر حسب گروه سنی در سال 1371
|
سن برحسب سال |
طول مدت درمان فیزیوتراپی |
جمع |
||
|
5-0 جلسه |
11-6 جلسه |
بیشتر از 14 جلسه |
||
|
24-15 |
|
|
|
|
|
34-25 |
|
|
|
|
|
≥35 |
|
|
|
|
|
جمع |
||||
4- هر جدول بایستی دارای سطر و ستون جمع باشد.
5- محتوای جدول (عناوین سطرها و ستونها و ارقام مندرج و درصدها و...) واضح و با معنی باشد. اگر به علت کمبود جا از علایم اختصاری استفاده میشود، شرح این علایم بایستی در زیر جدول و با حروف ریز تر آورده شود.
6- جداول فارسی از راست به چپ تنظیم شود.
7- در مورد نحوه دقیق طبقه بندی یک متغیر در جدول نمی‌توان قانون کلی صادر کرد ولی عوامل مهمی که در این زمینه مورد توجه قرار میگیرد عبارتند از:
توجه به این مطلب که آیا طبقه بندی متغیر به نوعی زمینه علمی وابسته است یا خیر؟ مثلاً برای سرخک میتوان طبقات سنی کمتر از 2 سال، 2 تا 15 سال و بالاتر از 15 سال را داشت، در حالیکه در مورد بیماریهای ایسکمیک قلبی تنظیم طبقات سنی به صورت کمتر از 30، 30 تا 45 سال و بالاتر از 45 منطقی‌تر است.
اگر بخواهیم نتایج خود را با دیگران مقایسه کنیم در این صورت بایستی طبقه‌بندی ما مطابق همان الگویی باشد که زمینه مقایسه ما است.
تعداد طبقات نبایستی آنقدر کم باشد کـه بعضی نتایج در آن گم شود . نه آنقـدر زیـادکه تجزیه و تحلیل را مشکل سازد.
طبقه بندی متغیر بایستی جامع و مانع باشد یعنی هر مورد تحت مطالعه، جایی برای خود داشته باشد و هر رقم در بیش از یک گروه نیاید.
8- در جداولی که آزمون آماری انجام شده، نوع تست بکار رفته و مقدار آن (مثلاً 85/3=t، 25/6=x2) و مقدار p (مثلاً05/0≥P) ارایه شود.
تصویر و نمودار : هنگامی که تفهیم اطلاعات بخاطر گستردگی، تنوع و یا برخی از ویژگی‌ها(مثلاً روند تغییرات) توسط جدول مشکل باشد، نمودار به کمک ما می‌آید. قبل از انتخاب نمودار بایستی به دادهها نگاه کرد و نوع آنها را تشخیص داد و سپس مناسب‌ترین روش نمایش را انتخاب کرد.
فصل5- بحث و نتیجه گیری کلی و پیشنهادات:
بحث و نتیجه گیری: در این مبحث نتایج ارایه شده در فصل قبل را مورد بحث قرار دهید. از زیاد یا کم بودن یک عامل در یک دسته بیمار چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟ چگونه آن را توجیه می‌کنید؟ تا چه حد در اثبات فرضیه (فرضیات)خود موفق بوده اید؟ وجوه تشابه و تناقض یافتههای شما با سایر مطالعات انجام شده در این زمینه چه میباشد و چگونه آنرا توجیه می‌کنید؟ با توجه به مجموعه شواهد به چه نتیجه کلی دست یافته اید؟
نتیجه گیریها و بحثهای شما میتواند بر حسب گستردگی موضوع و تعداد متغیرهای مورد بررسی بسیار مفصل یا محدود و مختصر باشد. به هر حال در اینجاست که اطلاعات خود را درباره موضوع مورد تحقیق و مهارت خود را در تأمین ارتباط بین عوامل و تعمیم نتایج به نمایش می‌گذارید.
در تدوین این مبحث به نکات زیر توجه فرمایید:
تنها نتایجی مورد بحث قرار میگیرند که در فصل یافتهها (4) به آن اشاره شده است.
مقایسه یافتهها با سایر مطالعات انجام شده و تعمیم آنها به جامعه هدف با توجه به روش مطالعه و طراحی آن امکان پذیر است.
پیشنهادات: این قسمت را با توجه به نتایجی که گرفته اید در قالب اجزای زیر تدوین نمایید.
پیشنهادات در رابطه با بکارگیری یافتههای تحقیق
پیشنهادات بر اساس زمینه‌های جدیدی که برای تحقیقات بعدی ایجاد شده است
فهرست منابع: ذکر منابع علاوه بر اعتبار بخشیدن به تحقیق انجام شده، نشانگر رعایت اخلاق تحقیق نیز میباشد.
دستورالعمل تنظیم منابع برای پایان نامه و مقالات
کلیات
منابع باید به ترتیب ظهور در متن شماره گذاری شده و به ترتیب شماره در انتهای پایان‌نامه یا مقاله ذکر گردند.
شماره منابع در انتهای جمله و در داخل پرانتز نوشته میشود.
منابعی که فقط در جداول و نمودارها به آنها اشاره شده نیز باید به ترتیب ذکر آنها در مقاله شماره گذاری شوند.
تنها منابعی که در ارتباط نزدیک با کار نویسنده بوده و مستقیماً از آنها استفاده شده باید ذکر شوند.
منابع باید از مقالات چاپ شده یا آنهایی که برای چاپ پذیرفته شده انتخاب گردند اگر مقاله برای چاپ پذیرفته شده ولی هنوز چاپ نشده باید هنگام اشاره به آن پس از نام مجله مربوطه عبارت (زیر چاپ) (in press) در داخل پرانتز ذکر شود. (توجه: در صورت ارسال مقاله برای یکی از مجلات علوم پزشکی لازم است در این مورد نسخه‌ای ازنامه پذیرش مقاله برای چاپ ضمیمه گردد.)
حتی المقدور از به کارگیری موارد زیر به عنوان منبع خوداری شود.
در صورتیکه نیاز به استفاده از چنین منابعی است باید در متن به آنها اشاره شود بعنوان مثال:
(Tanaka JA, pers . comm.) و در ضمن باید از صاحب اطلاعات برای نقل قول اطلاعات وی در مقاله کسب اجازه شود.
عناوین مجلات باید بر اساس الگوی Index Medicus خلاصه شود.
در مقالاتی که چهار نویسنده یا کمتر دارند ذکر نام تمامی آنها ضروری است . برای مقالاتی که بیش از چهار نویسنده دارند نام سه نویسنده اول را ذکر کرده و سپس از کلمه (et al) یا (وهمکاران) استفاده می‌نمایند( بر اساس دستورالعملهای جدید میتوان نام نویسندگان تا شش نفر را هم ذکر نمود).
درمواردیکه فقط چکیده مقاله دراختیار بوده در پایان نام منبع ذکرکلمه (abs یا abstract) (چکیده) ضروری است.( توجه: مجله Acta Medica Iranica استفاده از چکیده را بعنوان منبع قبول نمی‌نماید).
کتابهای مرجع
یک فصل از یک کتاب مرجع
نام خانوادگی نویسنده فصل- حرف یا حروف اول نام نویسنده فصل با حروف بزرگ – عنوان فصل – نام نویسندگان کتاب بهمان صورت که برای نویسندگان فصل گفته شد (همراه با ذکر کلمه editors در پایان آن در صورت لزوم) – نام کتاب – شماره edition یا چاپ - محل انتشار – نام ناشر- سال چاپ – شماره صفحات
مثال : (لطفاً به نحوه هجابندی نیز توجه فرمائید)
● انگلیسی:
Philips SJ,Whisnant JP.Hypertension and stroke. In: Laragh JH,Brenner BM, editors. Hypertension: pathophysiology, diagnosis and management. 2nd ed. New york: Raven Press; l995.p: 465-78
● فارسی: بهرامی فریدون، نوحی علینقی، کنترل کیفیت آزمایش لیپیدهای سرم، در کتاب تضمین کیفی آزمایشگاهی، مؤلفین محمدی حسن، جلیلی حسین، چاپ دوم، تهران : مرکز نشر دانشگاهی ؛ 1375 صفحات 50 تا 61
تذکر: 1) نوشتن شماره فصل ضرورتی ندارد.
2) هنگام نوشتن منابع لزومی به ذکر عنوان نویسندگان (مثلا ً MDیا PhD ...) نیست.
کتاب مرجع به صورت کلی
نام خانوادگی نویسندگان کتاب – حرف یا حروف اول نام نویسندگان – نام کتاب - شماره edition یا چاپ – محل انتشار – نام ناشر – سال چاپ
(در اینجا نیز در صورت لزوم اشاره شود که اسامی فوق editorهای کتاب می‌باشند.)
مثال:
انگلیسی:
Ringsven Mk, Band D.Gerontology and leadership skills for nurses.2nd ed. Albany(NY) : Delmar publishers; 1996
فارسی:
حمیدی س، شاهرضائی م . احیای قلبی ریوی. تهران: راستان؛1374
کتابهای ترجمه شده
در ترجمه عبارات” در ترجمه“ سپس عنوان کتاب و نام مؤلف اصلی ذکر شود مثال:
اعرابی ماندانا، رئیس زاده فربد، در ترجمه جنین شناسی لانگمن، سادلزتی، دبلیو(مؤلف). چاپ اول . تهران : موسسه فرهنگی انتشاراتی تیمورزاده، 1376
آقازاده، احمد، در ترجمه مقدمات تکنولوژی آموزشی، السون، ام.اچ.(مولف). تهران.انتشارات دانشگاه پیام نور. 1378
مقالات
نام خانوادگی نویسندگان- حرف یا حروف اول نام نوسندگان – عنوان مقاله –– عنوان مجله به صورتیکه در آخرین ویرایش Index medicus ذکر شده – سال انتشار – شماره مجله – شماره صفحات
مثال:
انگلیسی :
Vega KJ, Pina I, Krevsky B. Heart transplantation is associated with an increased risk for pancreatobiliary disease .Ann Intern Med 1996 June ; 124(11): 980-3
تذکر :
1- در قسمت شماره مجله، شماره اول، جلد(Vol) مجله است و شماره داخل پرانتز، شماره(No)مجله است.
2- درصورتیکه شماره صفحات کلیه شماره‌های یکvolumeممتد (بدنبال هم) میباشد میتوان از ذکر ماه و No صرفنظر کرد.
● فارسی:
شمس الدین س، دبیری ش، فیبروماتوزیس متعدد سطحی پوست. مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان 1372؛1: 8-46
رضائی، علی، بررسی وضعیت فلج مغزی در ایران؛. فصلنامه اندیشه و رفتار.انستیتو روانپزشکی تهران،دانشگاه علوم پزشکی ایران1380؛(2) 3 :9-23
نمونه‌هایی از سایر موارد:
*Organization as author:
The Royal Marsden Hospital Bone Marrow Transplantation Team. Failure of syngeneic bone- marrow graft without preconditioning in post – hepatitis marrow aplasia . Lancet 1977; 742-4
*no auther given:
Coffee drinking and cancer of the pancreas [editorial], BMJ1981; 283-628
یک اثر بدون مولف :
مرکز اسناد ملی ایران.مقدمات تکنولوژی آموزشی. تهران. انتشارات دانشگاه پیام نور.1383
پایان نامه:
رضائی، علی. بررسی وضعییت فلج مغزی در ایران.دوره کارشناسی ارشد کاردرمانی .دانشکده علوم توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی ایران .تهران .1368
جزوه و بروشور:
سازمان بهزیستی کشور. آنچه در مورد فلج مغزی باید بدانیم. تهران .انتشارات سازمان بهزیستی کشور.1381
*Dictionary:
Dorland’s illustrated medical dictionary. 27th ed. Philadelphia: Saunders, 1988.Etasia;p. 527
*Newspaper article:
Rensberger B. Specter B. CFC may be destroyed by natural process. The Washington Post 1989 Aug 7; sect A: 2(col5)
*مقاله نشریه در نسخه الکترونیک:
Morse SS. Factors in the emergence of infectious diseases. Emerg Infect Dis[serial online] 1995 Jan-Mar[cited 1996 Jan 5]; 1(1) :[ 24 screens]. Available from : URL : http://www.cdc.gov/ncidod/ EID/eid.htm
در پایان لازم به ذکر است، از آنجا که تعدادی از مجلات ارجاع به خلاصه مقالات، کتابچه کنگره‌ها، پایان نامه‌ها و منابع الکترونیک را نمی‌پذیرند، هنگام ارسال مقالات به مجله‌های مختلف باید از دستوالعملهای خاص هر مجله پیروی نمود. آنچه در بالا آمده است بر اساس مصوبه Vancouver که مورد قبول بیش از 400 مجله پزشکی در جهان از جمله مجله دانشکده پزشکی وActa Medica Iranica است، میباشد.
چکیده انگلیسی
پیوست
اطلاعاتی که ذکر آنها در متن ضرورتی ندارد، ولی سبب درک بهتر مسأله می‌شوند، تحت عنوان پیوست، به انتهای تحقیق افزوده می‌شوند (مانند پرسشنامه).
Research Hypothesis
فرضیه‌های پژوهشی
تئوری یا نظریه نظام غیرقطعی است که ارتباط بین مفاهیم را برقرار میکند و توان پیش بینی دارد. فرضیه شکلش با تئوری شبیه است اما ارتباط بین دو متغیر را می‌گوید برخلاف تئوری که ارتباط بین مفاهیم ذهنی را بیان میکند اما فرضیه ارتباط بین دو یا چند متغیر عینی رابیان میکند. فرضیه نقش واسطه‌ای دارد. انچه که محک می‌خورد فرضیه است. از بیان مساله منشا میگیرد اما قابل تست تجربی است. از طریق جمع اوری دادهها و تحلیل نظام مند دادهها که نام ان پژوهش میشود. پژوهشگر وقتی با یک مساله برخورد میکنند اول بیان مساله میکنند و قبل از رسیدن به فرضیه روی ان مساله کار میکنند مفهوم سازی انجام میدهند چارچوب نظری مناسب در نظر میگیرند و بعد فرضیه مطرح میکنند. اگر بیان مساله در قالب جمله سوالی مطرح میشود اما فرضیه جنس آن سوالی نیست. به نظر می‌آید پاسخ این سوال .... باشد. پس غیرقطعی است. ما از یک سوال به یک پاسخ رسیدیم اگرچه غیرقطعی است اما پیشرفتی محسوب میشود.
درجه حرارت اتاق هر چقدر سردتر باشد باید دماسنج مدت طولانی تری در رکتوم کودک باقی بماند تا دمای صحیح بدن وی را نشان دهد. این یک فرضیه غیرقطعی است . ما نمی‌دانیم. با پژوهش تجربی پاسخ ان را می‌دهیم
فرضیه همیشه باید قبل از انجام یک پژوهش شکل بگیرد. این فرضیه است که متغیرهایی که باید اندازه بگیرد را شکل میدهد اگر فرضیه وجود نداشته باشد ما هر چیزی را اندازه می‌گیریم. همیشه سعی می کنیم قبل از پژوهش فرضیه داشته باشیم. یافته باید در راستای فرضیه از پیش تعیین شده باشد. یافته ایی که در جهت رد یا تایید فرضیه باشد. سایر یافتهها را در نظر می‌گیریم و بر اساس انها پژوهشهای دیگری را طراحی میکنیم.
فواید پژوهش بر اساس فرضیه:
باعث اتحاد نظریه‌ها میشود
پل بین تئوری و واقعیت
توسعه دانش
معنی و جهت دادن به پزوهش میدهند
Unification of Theory and Reality
دانشمندان برای این مفاهیم ذهنی یک ما به ازای ذهنی درست میکنند. ارتباط بین مفاهیم ابسترکت به عینی می‌رسیم. مثال: نظریه عمومی تشدید : در روانشناسی داریم . ان رفتاری که به طور مثبت تشدید بشود معمولا یاد گرفته میشود یا تکرار میشود . این خیلی کلی است . ایا ما می‌توانیم تئوری را مستقیما محک بزنیم ؟ دانشمندان مختلف می توانند این را به روشهای مختلف عینی کرده و بی نهایت فرضیه استخراج شود. مثال: کودکانی که‌هایپراکتیو هستند اگر به انها شکلات دهیم به شرط اینکه پنج دقیقه یک حرکت خاص را انجام دهند .... تئوری که محک بخورد تئوری قوی محسوب میشود . فرضیه اگر تایید شود تئوری حمایت شود.
ساخت تئوری باعث ساخت دانش میشود. فرضیه عبارتی است که توان پیش بینی و پیشگویی و توصیف دارد. تنها تفاوت ان با یافتههای پژوهشی این است که ماهیت غیرقطعی دارد.
فرضیه: استفاده از پمفلت‌های اموزشی باعث پذیرش بیشتر بیماران دیابتی در مراقبت از خود میشود. اگر فرضیه شما در پژوهش تایید نشد چارچوب ذهنی شما به هم می‌ریزد باید پژوهشگر فکر کند و قضاوت منطقی و انتقادی خود را به کار گیرد. چرا فرضیه من حمایت نشد؟ آیا نظریه مخدوش بوده ؟ آیا مشاهده من درست نبوده است ؟ آیا .....
محقق مجبور است همه چیزی را از نو نگاه کند. تحقیق‌های قبلی را نگاه کند شاید سوگیری داشتند و .... چون فرضیه مبنای پژوهش بوده است باعث تحریک تفکر انتقادی میشود و هیم خود سبب افزایش دانش میشود. اگر پژوهش بر اساس سوال ”آیا“ باشد به هر جوابی برسید راضی خواهید بود فرضیه‌ها میتوانند به پژوهش‌ها جهت بدهند. فرضیه: ارتباط بین غیرقطعی بین تعدادی متغیرها. پس می‌دانیم چه ارتباطاتی را باید جستجو کنیم. چه چیزی را و چه چیزی را تحلیل و توصیف کنیم. فرضیه ”درست“ فرضیه‌ای است که توان پیشگویی بین متغیرها را داشته باشد و به دانش از پیش موجود ما حداقل همخوانی داشته باشد.
متغیرها : متغیرهایی که سمت معلول قرار دارند و متغیرهای که ... مستقل و وابسته
Hypothesis often follow directly from a theoretical framework
The scientist reasons from theories to hypotheses, and test those hypotheses in the real world
Hypotheses are the vehicle through which theories are linked to real world.
Inductive Hypothesis
هر فرضیه‌ای باید پیشگویی کننده حداقل بین یک متغیر فرضیه مستقل و وابسته باشد.
یک متغیر: خانمهایی که اموزش پره ناتال دریافت میکنند واکنش مساعدی به زایمان نشان میدهند
حداقل باید وابسته و حداقل یک مستقل
دو متغیر داریم: خانمهایی که اموزش پره ناتال دریافت میکنند نسبت به خانمهایی که اموزش پره ناتال دریافت نمی‌کنند واکنش مثبت تری نسبت به زایمان نشان میدهند
فرضیه میتواند منشا بالادستی یا پایین دستی داشته باشد
تعمیم مشاهدات ما است. محقق‌های قبلی مشاهداتی داشتند و دانشمندی اینها را سر جمع میکند به صورت استقرائی inductive می گوید. چون این کلاغ سیاه است. پس همه کلاغ‌ها سیاه هستند.
An inductive hypothesis is a generalization based on observed relationships
The researcher observes certain patterns, trends, or associations among phenomena and then uses these observations as a basis for a tentative explanation or prediction
The important source for inductive hypotheses is researcher’s own experience, combined with intuition, review of literature, and critical analysis
Deductive Hypothesis
فرضیات قیاسی. بر اساس مشاهده شکل نمی‌گیرند.
مثال فرضیه عمومی تشدید را داریم و بر اساس این نظریه کلان و تعمیم پذیر ما یک فرضیه در مورد کودکان‌هایپراکتیو می‌دهیم. می گوییم چون همه کلاغ‌ها سیاه هستند پس این کلاغ هم سیاه است.
Theories cannot be tested directly, but through deductive reasoning a researcher can develop scientific expectations or hypotheses based on general theoretical principles.
Deductive Hypothesis از یک تئوری، فرضیه قیاسی شکل میگیرد، تحت مشاهده قرار میگیرد یعنی تجربه empirical و بعد تایید میشود
چرخه استقرائی - قیاسی
گاه این دو با هم چرخه را شکل میدهند. اول مشاهده داریم بر اساس مشاهدات خودمان، فرضیه استقرائی داریم. پژوهش انجام می‌دهیم اگر تایید شد یک نظریه داریم و خودش منجر به ....
از فرضیه می‌توانیم به نظریه برسیم و از نظریه به فرضیه
یک محقق میبایست:
- مفاهیم را سازماندهی کند: تفکر استقرائی/اینداکتیو
- تفکر منطقی داشته باشد: قیاسی/دی داکتیو
- ذهن نقادانه یا شکاک دارند
دست نوشته‌های اینجانب از کلاس روش تحقیق کمی. دکتر شهرام یزدانی. دوره اموزش پزشکی.د.ش.بهشتی
Wording the Hypothesis
جمله نویسی فرضیه
کلمه اضافی ندارد، در دل خود تعریف عملیاتی دارد، باید ساده باشد، گاه تعاریف عملیاتی زیاد است و باعث میشود فرضیه از شکل خود خارج شود از این رو تعاریف را به فرضیه ضمیمه میکنند.
انواع : ساده و پیچیده
ساده: ارتباط بین یک متغیر مستقل را با متغیر وابسته بیان میکنند.
پیچیده: دو یا چند متغیر وابسته یا مستقل داریم.
مثال: کودکانی که از مادران معتاد به هروئین به دنیا میایند وزن تولد کمتری دارند نسبت به کودکانی که معتاد نمی‌باشند.
وزن هنگام تولد: متغیر وابسته
وضعیت اعتیاد فرد: متغیر اسمی دوتایی است. متغیر مستقل
مثال: بین تحریکات شنوایی و لمسی با ضربان قلب کودکان نارس ارتباط وجود دارد.
یک وابسته و دو تا مستقل داریم .
مثال: حمایت ساختاریافته در کاهش ادراک بیماران از دردو تقاضای مسکن نسبت به حمایت ساختار یافته بعد از عمل موثرتر است.
متغیر وابسته دوتا شده و یک متغیر دو تایی مستقل داریم که نحوه حمایت قبل از عمل است.
Directional vs. Nondirectional Hypothesis
برای نوشتن فرضیه:
فرضیه جهت دار: جهت ارتباط را حدس می‌زند مستقیم است یا معکوس
فرضیه بدون جهت: حدس می‌زند ارتباط وجود دارد
در علوم انسانی و رفتاری اکثر فرضیه‌ها قیاسی است . از concept map بالادستی منشا میگیرند. تئوی‌ها همیشه سعی میکنند وقایع را توصیف کنند یا پیشگویی کنند پس پیشگویی کننده اند. جهت را مشخص میکنند . فرضیات قیاسی همیسه جهت دار هستند در مورد فرضیه‌های استقرائی که از مشاهدات ما منشا میگیرند بازهم اگر پژوهشگر مشاهدات عمیق داشته باشد باید انها هم جهت دار باشند اگر چه فرضیات استقرائی بدون جهت هم می‌توانیم داشته باشیم. ولی انتظار می‌رود در هر حال فرضیه را جهت دار بنویسد.
Directional vs. Nondirectional Hypothesis
مزایای فرضیه جهت دار:
نشان میدهد که پژوهشگر نقادانه به موضوع نگاه کرده است. ساختار علی و جهت در ذهن او شکل گرفته است. چارچوب شفاف تر میشود و با حجم نمونه کمتر میتوان ازمون خود را بکار ببریم.
Research vs. Statistical Hypothesis
فرضیه تحقیقی: جنبه مثبت فرضیه را بیان میکند. ارتباطی که در ذهن پژوهشگر شکل گرفته است، بیان میشود.
متغیر الف باعث ...متغیر ....می شود. این فرضیه جنبه غیرقطعی است و پژوهش ....
فرضیه اماری : ما محقق هستیم ما یک عبارت غیرقطعی را نمی‌پذیریم زیرا اگر ما بگوییم افزایش الف باعث افزایش ب میشود پس از همان ابتدا باعث یک سوگیری می‌شویم. شروع کار ما بی طرفانه باشد اما در پایان پژوهش ما ...
خیلی‌ها می‌گویند این بحث بیهوده است. یک پژوهشگر خوب کار خودش را انجام میدهد.
اصل برائت . همانطور که در دعاوی قضایی اصل برائت داریم
متغیرهای ما بی گناه شناخته می‌شوند مگر اینکه خلاف ان ثابت شود
خیلی از کتب می‌گویند بیان فرضیه صفر فایده‌ای ندارد. یا می‌گویند میتوانید در حین انجام پژوهش در ذهن شما این است که ارتباطی وجود ندارد و بر اساس اصل برائت کار می‌کنید .
فرضیه را تست می‌کنید. ازمون فرضیه قلب پژوهشهای تجربی محسوب میشود
چرا می‌گوییم ننویسید اثبات؟
زیرا با محدودیتهای رویکرد علمی اشنا هستیم
با ذهن شکاکانه دانشمند منافات دارد
پس ”تایید“ یا ”رد“ قطعیت صد در صد ندارد.
یک پژوهشگر باید به غیرقطعی بودن معتقد باشد اما یک بالینی مجبور است که ماهیت غیرقطعی دانش را بپذیرد و بر اساس ان عمل کند. پژوهشگران ماهیتا doubter هستند.
هایزنبرگ یک فیزیکدان است او به صورت ریاضی نشان داده است که در عالم طبیعت هیچ چیز قطعی وجود ندارد.
