شهید آیت الله سید محمد باقر صدر

زندگینامه شهید آیت الله سید محمد باقر صدر - صدیقی

سید محمد باقر صدر که مغز متفکر اسلامی بود ....امید بود که اسلام از او بهره‌برداری زیادتری بکند و من امیدوارم که کتابهای این مرد بزرگ مورد مطالعه مسلمین قرار بگیرد.
شهید آیت الله سید محمد باقر صدر
بسم الله الرحمن الرحیم
حضرت امام خمینی (ره) :
سید محمد باقر صدر که مغز متفکر اسلامی بود ....امید بود که اسلام از او بهره‌برداری زیادتری بکند و من امیدوارم که کتابهای این مرد بزرگ مورد مطالعه مسلمین قرار بگیرد.
مقدمه
خاندان صدر از تبار پاک هفتمین پیشوای شیعیان، حضرت امام کاظم – علیه السلام – و از سلسله‌های اصیل سادات علوی هستند . این خاندان پاکنژاد، از قرنها پیش، به دو شاخه صدر و شرف‌الدین تقسیم شده و در عراق و لبنان و ایران، مشعلدار دانش و فرهنگ و هدایت بوده‌اند.
زندگینامه شهیدآیت الله سید محمد باقر صدر
سید محمد باقر صدر بتاریخ 25 ذیقعده‌ 1353 در کاظمین دیده به جهان گشود،او دومین فرزند خانواده سید حیدر صدر بود. مادرش دخت فاضله آیت الله شیخ عبدالحسین آل یاسین بود. سید محمد باقر، در دامن مهربان و متقی و در سایه مهر پدری عالم، رشد کرد.
سید محمد باقر را از پنج سالگی به مدرسه نهادند. پس از اتمام دوره تحصیلی ابتدایی اولیای مدرسه و مسؤلان امور آموزش و پرورش عراق، که از استعداد و تیزهوشی سید محمدباقرصدر، اطلاع داشتند و تعجب می‌کردند. تصمیم گرفتند که با توافق مادر و برادر بزرگش، او را به مدرسه تیزهوشان ونابغه بگذارند تا با هزینه دولت، درس بخواند و پس از طی مراحل لازم، از طی مراحل لازم، از خرج دولت به دانشگاههای اروپا ویا آمریکا اعزام شود و در رشته‌های علوم تحربی جدید، تحصیل کند و به کشور خود بازگردد. اما او نه خود راضی بود و نه مادر و برادرش سید اسماعیل به آن رضایت دادند. بالاخره با راهنماییهای دو دایی فقیه و دانشمندش آیت‍ الله « شیخ محمدرضا آل یاسین » و آیت‍الله « شیخ مرتضی آل‍یاسین»، تصمیم گرفتند که سید محمدباقر، به تحصیل علوم حوزوی و اسلامی بپردازد و نبوغ خویش را در راه نشر معارف الهی به کار گیرد.
آیت الله العظمی سید اسماعیل صدر فرزند سید صدرالدین عاملی، از فقهای بزرگ و مشهور نیمه اول قرن چهاردهم هجری ( در گذشته 1338) بود که پس از میرزای شیرازی اول، به مرجعیت شیعه رسید.
آیت الله سید حیدر صدر فرزند سید اسماعیل، از مجتهدان جوان و پر استعداد زمانش بود. در سال 1356 ﻫ. ق در شهر کاظمین وفات یافت . از سید حیدر دو پسر و یک دختر باقی ماند :
1-      سید اسماعیل صدر (1388-1340 ﻫ.ق) که از عالمان و مجتهدان جوان و پر تلاش روزگار خود بود .
2-      سید محمد باقر صدر، شخصیت این یادنامه .
3-      آمنه بنت الهدی صدر، در سال 1356 ﻫ.ق در کاظمین متولد شد . او از زنان دانشمند، نویسندگان آگاه، شاعران دردمند،هنرمندان متعهد و معلمان فقه و اخلاق در کشور عراق – بلکه در جهان اسلام –بود . آثار قلمی این زن مسلمان دانشور و مجاهد چاپ شده است . سرنوشت بنت الهدی با سرنوشت برادرش سید محمد باقر صدر درهم آمیخت و حماسه‌ای شورانگیز ساخت .
یادی از این شهیدان به میان خواهیم آورد .
رحمت خداوند بر آنان .
انتخاب حوزه علمیه
با این ترتیب، سید محمد باقر صدر، در راه اسلاف ونیاکانش گذاشت که پدرانش همه ازعالمان دین بودند. در یازده سالگی منطق و در اوائل دوازده سالگی، کتاب معالم الاصول در علم اصول را نزد برادرش سید اسماعیل صدر خواند و بسیاری از کتب درسی دوره عالی فقه و اصول را که طلاب حوزه طی سالها نزد اساتید بزرگ می‌خوانند، بدون استاد مورد مطالعه قرار داد و بدین گونه درسهای دوره سطح را بطورشگفت انگیز درمدت کوتاهی گذراند.او در کنار تحصیل و کوشش تمام وقت برای مطالعه و تحصیل، دروس ابتدایی را نیز به خواهر کوچکش آمنه بنت الهدی آموخت، و بنت الهدی بدون آنکه به مدارس غرب زده و نامناسب آن روز پای بگذارد، نزد برادرانش بویژه سید محمد باقر، به آموزش خواندن و نوشتن ادبیات، تاریخ فقه، اصول، قرآن و .. پرداخت .
سید محمد باقر در دوازده سالگی (1365ﻫ .ق) به همراه برادرش سید اسماعیل برای گذراندن دوره عالی حوزه عازم سرزمین امامت، نجف اشرف شد تا ساکن کوی دوست – شهر علی (ع) گردد و برای رسیدن به هدف و مراد خویش در راه تحصیل علم و اجتهاد تلاش کند.
در نجف اشرف، پای درس خارج فقه دایی خود آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی نشست .
مجتهد قبل از سن بلوغ
اجتهاد آیت الله سید محمد باقرصدر قبل از شانزده سالگی، گرچه خلاف عادت بود، ولی نتیجه بلوغ تفکر و نبوغ فکری و تلاش شانزده ساعته او در روز، در دوران تحصیل بود. او با همه نبوغ و تیزهوشی که داشته، به اندازه چند طلبه کوشا نیز تلاش می‌کرد و فقط بر هوش واستعداد خدادادی تکیه نمی‌کرد، بلکه تلاش جانانه‌اش پشتوانه هوش و نبوغ ذاتی‌اش بود . و این دو او را در اوان جوانی به عالی‌ترین مقام علمی و فکری رساند. و هرگز عواملی مانند فقر و تنگدستی مانع پیشرفت او نشد و درفقر نیز در اوج مناعت طبع و علو همت دست از تحصیل دانش برنداشت .
سید محمد باقر صدر بتاریخ 25 ذیقعده 1353 در کاظمین دیده به جهان گشود او دومین فرزند خانواده سید حیدر صدر بود .مادرش دخت فاضله آیت الله شیخ عبدالحسین آل یاسین بود. سید محمد باقر، در دامن مادری مهربان و متقی و در سایه مهر پدری عالم رشد کرد .
تحصیلات
سید محمد باقر را از پنج سالگی به مدرسه نهادند. از همان ابتدای تحصیل در مدرسه ابتدایی، آثار نبوغ چشمگیر و درخشان او آشکار شد. او همانند دیگر بچه‌های همسن و سالش، در کلاس می‌نشست و همان دروسی که برای دیگر دانش‌آموزان تدریس می‌شد، برای او هم تدریس می‌شد . اما شخصیتی که او در بین صدها کودک دانش‌آموز داشت،‌او را از دیگران ممتاز می‌کرد. توجه و تعجب همه آموزگاران را برانگیخته و به خود معطوف می‌داشت .
آوازه نبوغ بی‌نظیر و استعداد سرشار سیدمحمدباقر از مدرسه گذشت و در دیگر مدارس نیز پیچید، همه همکلاسانش در آرزوی رسیدن به او بودند ولی مطالبی را که او در کلاس سوم ابتدایی می‌دانست و به آن تسلط داشت، در کلاسهای نهایی تدریس می‌شد و دانش‌آموزان کلاسهای نهایی مثل او به آن مسائل آگاهی نداشتند ! و هر روز که می‌گذشت، شعله نبوغ و فکر او، پرپیچ و تاب وسرکش‌تر می‌شد، و دیگر رسیدن به پایه اندیشه و رشد غبطه برانگیز و شگفت آور تفکرش برای دیگران محال می‌نمود!
بدین گونه دوره تحصیل ابتدایی سید محمد باقر به اتمام رسید.  اولیای مدرسه و مسئولان امور‌آموزش و پرورش عراق، که از استعداد بی‌کران و تیزهوشی سید محمد باقر، اطلاع داشتند و تعجب می‌کردند، تصمیم گرفتند که با توافق مادر و برادر بزرگش، او را به مدرسه کودکان تیزهوش و نابغه بگذارند تا با هزینه دولت، درس بخواند و پس از طی مراحل لازم، از خرج دولت به دانشگاههای اروپا ویا آمریکا اعزام شود و در رشته‌های علوم تجربی جدید، تحصیل کند و به کشور خود بازگردد. اما او نه خود راضی به این نوع تحصیل بود و نه مادر و برادرش سید اسماعیل به آن رضایت دادند. بالاخره با راهنماییهای دو دایی فقیه و دانشمندش آیت الله شیخ محمدرضا آل یاسین و آیت الله شیخ مرتضی آل یاسین تصمیم گرفتند که سید محمد باقر به تحصیل علوم حوزوی و اسلامی بپردازد و نبوغ خویش را در راه نشر معارف الهی به کار گیرد.
تاسیس حزب دعوت اسلامی
عالمان آگاه و روشن اندیش همچون شهید سید محمد مهدی حکیم سید طالب رفاعی شیخ مهدی سماوی و ... پس از مطالعه اوضاع سیاسی و اجتماعی عراق و تبادل نظر در این مورد به این نتیجه رسیدند که باید حزبی را با افکار واندیشه‌ها و مبتنی بر ایدئولوژی اسلامی تأسیس کنند.
با تمام مشکلات موجود، حزب الدعوه الاسلامیه حزب دعوت اسلامی به همت و همکاری و همفکری آیت الله صدر سید محمد مهدی حکیم شیخ مهدی سماوی، شیخ عبدالهادی الفضلی و سید طلاب رفاعی، تأسیس شد و خود آنان از اولین اعضای حزب بودند. بنابراین نمی‌توان یک نفر را بعنوان موسس حزب دعوت اسلامی معرفی کرد بلکه این حزب بصورت دسته جمعی تأسیس شد .تاریخ تأسیس حزب دعوت اسلامی ماه ربیع الاول 1377 بود.
حزب دعوت اسلامی به فعالیت پرداخت و ادامه داد. هرروز تعدادی از طلاب و دانشجویان و دیگر اقشار مسلمان و مخالف حکومت کمونیستی عراق، وارد حزب دعوت می‌شدند. آیت الله صدردر مقام رهبری حزب بود.
گرچه بدخواهان و دشمنان و متحجران مقدس، مدام علیه او دست به توطئه می‌زدند و همه جا او را متهم به سیاست بازی می‌کردند و کارهای ضد استعماری وی را اقدامی در جهت تضعیف روحانیت و مرجعیت قلمداد می‌نمودند، ولی او بی‌توجه به همه تبلیغات خصمانه، دل به عشق حق سپرده بود و اعتنایی به غیر نداشت. بالاخره با توصیه حضرت آیت الله حکیم چنین نوشتند :
آیت الله حکیم ازمن خواسته و تأکید کرده است که در هیچ حزب و سازمانی عضو نباشم . بنابراین فعلاً من خود را ازانتساب به حزب دعوت، کنارمی‌کشم اما از شما می‌خواهم که به کار خودتان در حزب با تلاش و جدیت ادامه دهید و من در این مسیر الهی پشتیبان شما هستم .
بدین گونه آیت الله صدر پنج سال پس از تأسیس حزب دعوت اسلامی خود را از آن کنار کشید.
استقبال از امام (ره) درنجف اشرف
در تاریخ 9 جمادی الثانی 1385 حضرت امام خمینی از تبعیدگاه ترکیه به نجف اشرف منتقل شد.
ورود امام به حوزه علمیه نجف جنب و جوششی تازه در آن حوزه ایجاد کرد . البته علما و روحانیون نجف درباره استقبال از امام، نظریات مختلف داشتند.
آیت الله صدر با اشتیاق تمام به همراه علمای دیگر در مراسم استقبال و پیشواز از امام شرکت و شاگردان و همفکرانش را نیز به این مراسم دعوت کرد.
در طول چهارده سال اقامت امام در نجف، با او ارتباط نزدیکی داشت و به او عشق می‌ورزید .
مبارزه در کنار امام خمینی (ره )
در تاریخ 13 آبان 1343 امام خمینی،‌پس از اعتراض به سیاستهای آمریکایی محمدرضا پهلوی به ترکیه تبعید گردید .
آیت الله صدر که به قیام امام در ایران بسیار امیدوار بود . با تبعید او به ترکیه،‌اندوهگین شد.  در سال 1344 ش . (1963م.) در نامه‌ای به یکی از دوستانش درباره نهضت امام و آثار و نتایج مثبت آن و نیز در رابطه با سیاستهای آمریکا و رژیم وابسته پهلوی در ایران نوشت :
اما درمورد ایران ؛ وضع همچنان است که بود و آقای خمینی از سوی مزدوران آمریکا در ایران، به ترکیه تبعید شده است . این بار‌آقای خمینی توانست دهان شاه را ببندد، که همواره جنبش مخالف خود را در ایران، به ارتجاع و عقب ماندگی متهم کند. آیا هیچ انسانی در جهان می‌تواند جنگ و مبارزه با اعطای امتیازات جدید به آمریکاییها را، ارتجاع و عقب ماندگی بنامد؟
با انقلاب اسلامی ایران
سال 1357 ش . در ایران، سال پیروزی خون بر شمشیر،‌سال نزول فرشتگان نصرت خدا بر زمین برای یاری حق ؛ سال پرپر شدن گلهای محمدی و سال شکوفایی بهار‌آزادی بود .
امام امت خمینی بزرگ در هجرت پاریس بسر می‌برد و ملت شجاع ایران هر روز در تظاهرات میلیونی خود، هزارها قربانی به پیشگاه خدا تقدیم می‌کردند و خواستار سرنگونی رژیم مستبد پهلوی و بازگشت امامشان به وطن بودند ... در این کشاکش، عمال آمریکا در کشورهای همسایه ایران، از بیم تأثیر و گسترش انقلاب ایران در ممالک همجوار، با تبلغات مسموم و ضد انقلابی خود برای بی‌اعتبار کردن انقلاب اسلامی و رهبری آن، و جلوگیری ازتأثیر قیام حماسی مردم ایران در روحیه مسلمانان کشورهای همسایه بسیار کوشیدند . در عراق نیز حاکمان بعثی در همه جای کشور سعی کردند با شیوه‌های شیطانی خود، به مردم مسلمان عراق تلقین کنند که کسانی که در ایران بنام اسلام و انقلاب جان خود را از دست می‌دهند، از نظر اسلام کارشان مشروع نیست ! و کسی که مردم را به هیجان می‌آورد تا به خیابانها بریزند و آشوب به پا کنند و این کار نیز منجر به خونریزی می‌شود، برخلاف حکم اسلام عمل می‌کنند زیرا اسلام راضی به ریختن خون کسی نیست !
وابستگان خودفروش آمریکا در عراق، با این سخنان گزاف می‌خواستند حرمت شهیدان پاکباز انقلاب اسلامی ایران را از بین ببرند، شخصیت الهی و بی‌نظیر امام خمینی را به تهمت آلوده سازند، ازحکومت شاه آدمکش و خائن ایران که در پرتگاه سقوط قرار گرفته بود، حمایت کنند و بالاخره از صدور انقلاب اسلامی به خارج از مرزها جلوگیری نمایند.
آیت الله صدر با آگاهی از اهداف بعثیان آمریکایی نامه‌ای به امام خمینی در پاریس نوشت و در‌آن از قیام شکوهمند و شجاعانه ملت مسلمان ایران به رهبری حکیمانه آن امام بزرگوار،  تجلیل کرد و با تمام اخلاص و شجاعت آمادگی خود را برای همکاری با رهبر انقلاب و امت قهرمان ایران اعلام نمود . بعد از‌آن نامه‌ای به شاگردان و مریدانش در ایران ارسال کرد و به آنان دستورداد که با مردم انقلابی ایران همگام شوند واز فداکاری در راه پیروزی  این جنبش اسلامی دریغ نورزند و خود را در اطاعت ازامام خمینی فانی سازند، همانگونه که او خود در راه تحقق اهداف و آرمانهای الهی ذوب شده بود.
در همین حال فتوای تاریخی خود را در مورد شهدای انقلاب اسلامی ایران صادر کرد :
بسم الله الرحمن الرحیم .
کسانی که در ایران برای دفاع از اسلام و مسلمین قیام کرده و کشته می‌شوند، شهید هستند و خداوند آنان را با امام حسین – علیه السلام – در بهشت محضور می‌گرداند . انشاءالله تعالی . سید محمد باقر صدر
این فتوا انقلابی را در عراق برانگیخت. مردم مسلمان عراق نسبت به مردم مسلمان ایران و شهیدان انقلابش احساس برادری کردندو دلهایشان به سوی ایران برگشت . اما از سوی دیگر سردمداران بعثی عراق در پی صدور این فتوای انقلابی به وحشت افتادند و آن را تهدیدی ضمنی علیه حاکمیت خود تلقی کردند. از این رو شورای فرماندهی انقلاب بعثی عراق جلسه‌ای تحت عنوان پیشگیری از خطر خمینی عراق ! تشکیل داده و طرحهایی برای مقابله با آیت الله صدر و از میان برداشتن او ریختند.
اما پیش از آنکه حزب بعث حاکم بر عراق، بتواند کاری بکند انقلاب اسلامی ایران به پیروزی رسید و مایه مسرت آیت الله صدر و الهام بخش قیام برای ملت مسلمان عراق شد.
محاصره بیت آیت الله صدر
روز 18 رجب 1399 خانه آیت الله صدر و کوچه‌های اطرافش، ازاول صبح تا پاسی از شب مملو از جمعیتی بود که دیروز برای آزادی رهبرشان، دست به تظاهرات زده و با نیروهای مزدور بعثی درگیر شده و فریاد مظلومیت رهبر و امت مسلمان عراق را به گوش عالمیان رسانده بودند. و امروز آمده بودند تا با مرجع و پیشوای خود بیعت کنند.
این تجدید پیمان امام و امت، حاکمان بغداد را بیش از پیش به وحشت انداخت و دستور محاصره خانه آیت الله صدر و قطع رابطه او با دیگران را صادر کردند. در پی این دستور ظالمانه در سر کوچه آیت الله صدر و کوچه‌های اطراف، نیروهای امنیتی را مستقر کردند و جلو رفت و آمد به خانه او را گرفتند و بدین گونه دوره محاصره و کنترل نه ماهه خانه آیت الله صدر آغاز شد.
مدتی از آغاز دوران محاصره می‌گذشت . جز عده معدودی از شاگردان و آشنایان آیت الله صدر به کسی اجازه ورود به خانه او نمی‌دادند . یک روز شیخ محمد رضا نعمانی، نزدیکهای ساعت 5/2 بعد از ظهر در کتابخانه آیت الله صدر خوابیده بود . آیت الله صدر او را صدا زد. نعمانی برخاست و از کتابخانه بیرون آمد . استاد را دید که در دهلیز در جلو پنجره ایستاده وبه بیرون نگاه می‌کرد و به آرامی می‌گفت : لا حول و لا قوه الا بالله العی العظیم .
انا لله و انا الیه راجعون !
بشارت شهادت
حضرت استاد ! امروز خیلی آرام هستید و حرف نمی‌زنید، مثل اینکه به چیزی می‌اندیشید ؟!
آیت الله صدر آهی کشید و گفت :
برادرم مرحوم سید اسماعیل و دایی‌ام مرحوم شیخ مرتضی آل یاسین را در خواب دیدم آنها روی صندلی نشسته بودند،‌وقتی مرا دیدند، برخاستند و یک صندلی دروسط نهادند و من میان آن دو نشستم در حالی که بسیاری از مردم مرا می‌نگریستند و در انتظارم بودند ! اینک شهادت برای من قطعی و حتمی شده است . بنابراین خودم را به شهادت بشارت می‌دهم ! و دیگر دلم آرام است.
سه شنبه 23 جمادی الاول 1400 (19 فروردین 1359)  سید محمد صادق صدر بیدار بود و به سرنوشت دو عموزاده مجاهد و مظلومش که در بند رژیم صدام بودند می‌اندیشید، در طول این سه روز هیچ خبری از‌آنها نداشت ... ناگهان در خانه‌اش زده شد سید خود آمد و در را با نگرانی و اضطراف باز کرد . تعدادی مأمور امنیتی بود .
سید محمد صادق صدر با اشک و آه و ناله به جنازه‌های خونین نگاه می‌کرد، جای سالمی در‌آنها نمی‌دید، سرتاسر بدنهایشان، زخم تا زیانه بود، کبود بود ! ناخنهایشان را کشیده بودند ! محاسن و موی سر‌آیت الله صدر را سوزانده بودند !آه قلم اینجا رسید سر بشکست !
بالاخره پس از غسل و کفن و نماز، پیکر پرجراحت آن دو شهید را در جوار مرقد مولا امیرمومنان علی علیه السلام در‌آرامگاه خانوادگی شرف الدین به خاک سپردند . سپس سید محمد صادق را تهدید کردندکه نباید کسی از این ماجرا بویی ببرد .
صدر شهادت
چند بینت از شعری در سوگ شهید صدر از مرحوم استاد مهرداد اوستا
بال خونین برگشا‌ای آه شبگیری نگار
ای بهارین پیکراندوه سیر اشکبار
ای امام‌ای در جدال کفر فرقاطعت
چون زبازوی علی( ع) در یوم خندق ذوالفقار
آه و آه از شومی صدام  این ننگ یزید
این به عفریت سیا مزدور و برده جانسپار
تک بخون زاده زهرا (س )همی دامن کشید
کش نسب زابن زیادش هست و اینش اعتبار
در مصلای حسینی تا زخون سازم وضو
در معزای شهادت‌ای دودیده خون ببار
ای دریغا سید صدر جهان را‌ای دریغ
ای عراق میهمان کش‌ای سمر در روزگار
شد جهان در ماتم تو‌ای نبیره مصطفی (ص)
ازدل من تنگتر وز چشم چرخ کژمدار
ای شهید دین و دانش وی قتیل علم وفضل
وی سریرحکمت و تحقیق را گردون مدار
حلقه آه اربکوبم بر در محراب صبح
در غمت‌ای سید صدر‌ای عزیز کرگار
آثار و تألیفات
آثار قلمی شهید آیت الله سید محمد باقر صدر، که درباره برخی از آنها در فصلهای گذشته سخن گفتیم، همه مصداق روشن باقیات صالحات است و جاودانه خواهد بود . در اینجا فهرست این گنجینه‌های گرانبها را با توضیح مختصری می‌آوریم :
1-      فدک فی‌التاریخ (فدک در تاریخ) – چاپ 1374 ﻫ. ق . این کتاب شامل بحثهایی تحقیقی است در پیرامون قضیه تاریخی فدک که حق مسلم حضرت زهرا (س )و اهل بیت( ع) بودو غصب آن توسط خلفا و سیر تاریخی این جریان تحت عنوان فدک در تاریخ به فارسی ترجمه شده است .
2-      غایه الفکر فی‌علم الاصول در مباحث اصولی چاپ 1374 ﻫ.ق
3-      فلسفتنا (فلسفه ما)چاپ اول 1379 ﻫ . ق.
4-      اقتصادنا (اقتصاد ما ) – چاپ اول در دو جلد، 1381ﻫ .ق
5-      المعالم الجدیده للاصول – در موضوع علم اصول و سیر تحول و تکامل آن است .
6-      الاسس المنطقیه للاستقراء کتابی است تحقیقی در موضوع استقراء منطقی چاپ 1391ﻫ.ق توسط سید احمد فهری به فارسی ترجمه شده است .
7-      بحوث فی شرح العروه الوثقی این کتاب شامل بحثهای فقهی شهید در تدریس خارج فقه است که در چهار جلد، درسال 1391 ﻫ . ق چاپ شده است .
8-      دروس فی‌علم الاصول – چاپ 1397 . در صفحات گذشته ذیل در مسیر تحول درباره این کتاب بحث شد.
9-      الفتاوی الواضحه در صفحات گذشته ذیل عنوان در مسیر تحول درباره این کتاب بحث کردیم .
پیام امام خمینی (ره) درشهادت آیت الله صدر
بسم الله الرحمن الرحیم – انا لله و انا الیه راجعون. با کمال تأسف، حسب گزارش جناب آقای وزیر امور خارجه که ازمنابع متعدد و مقامات کشورهای اسلامی به دست آورده است و حسب گزارشاتی که از منبع دیگر به دست آمد، مرحوم آیت الله شهید سید محمد باقر صدر و همشیره مکرمه مظلومه او که از معلمین دانش و اخلاق و مفاخر علم و ادب بود، به دست رژیم منحط بعث عراق با وضع دلخراشی به درجه رفیعه شهادت رسیده‌اند.
اینجانب برای بزرگداشت این شخصیت علمی و مجاهد که از مفاخر حوزه‌های علمیه و از مراجع دینی و متفکران اسلامی بود، از روز چهارشنبه سوم اردیبهشت بمدت 3 روز عزای عمومی اعلام می‌کنم و روز پنجشنبه چهارم اردیبهشت را تعطیل عمومی اعلام می‌نمایم و از خداوند متعال خواستار جبران این ضایعه بزرگ عظمت اسلام و مسلمین می‌باشم ...

سید محمدباقر صدر - از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

نام کامل     سید محمدباقر صدر
اطلاعات علمی
تاریخ تولد     ۱۰ اسفند ۱۳۱۳
زادگاه     کاظمین عراق
محل تحصیل     نجف
محل زندگی     نجف
محل مرگ     ۱۹ فروردین ۱۳۵۹ بغداد، عراق
شاگردان     سید محمدباقر حکیم
سید محمود‌هاشمی شاهرودی
سید کاظم حسینی حائری
محمدمهدی آصفی
محمد‌هاشم صالحی
سید عبدالغنی اردبیلی
غلامرضا عرفانیان
سیدکمال حیدری
تالیفات     فدک فى التاریخ
غایة الفکر فی علم الاصول
فلسفتنا
اقتصادنا
ماذا تعرف عن الاقتصاد الاسلامی
الانسان المعاصر و المشکله الاجتماعیة
البنک الاربوی فی الاسلام
دور الائمة فى الحیاة الاسلامیة
و ...
سید محمدباقر صدر (زادهٔ ۱۳۱۳ ـ ۱۳۵۳ و درگذشتهٔ ۱۳۵۹ ـ ۱۴۰۰) فقیه شیعه و فعال سیاسی عراقی بود. که گاه به شهید خامس نیز لقب گرفته است.[۱][۲][۳][۴]
محتویات
    ۱ ولادت
    ۲ اقامت در نجف
    ۳ شاگردان
    ۴ آثار و نگاشته‌ها
    ۵ فعالیت‌های اجتماعی
    ۶ مبارزات
    ۷ کشته شدن
    ۸ جستارهای وابسته
    ۹ پانویس
    ۱۰ منابع
ولادت
سید محمدباقر صدر از خاندان صدر[۵] در ۱۰ اسفند ۱۳۱۳ (برابر ۲۵ ذی‌القعده ۱۳۵۳) در شهر کاظمین به دنیا آمد.[۶] پدرش سید حیدر صدرعاملی بود. مادرش دختر شیخ عبدالحسین آل‌یاسین بود.[۷]
در ۱۴ سالگی پدرش را از دست داد و زیر نظر مادر و برادرش سید اسماعیل صدر قرار گرفت.[۸]
اقامت در نجف
در سال ۱۳۶۵ که دوازده ساله بود به همراه برادرش سید اسماعیل به نجف اشرف رفت تا نزد اساتید مشهور حوزه علمیه آن شهر به تحصیلات عالی بپردازد. او بخشی از سطوح را نزد برادرش آموخت. دوره عالی فقه و اصول را نزد سید ابوالقاسم خویی و شیخ محمدرضا آل یاسین گذراند.[۹] فلسفه اسلامی (اسفار ملاصدرا) را از صدرا بادکوبه‌ای آموخت و در کنار آن فلسفه غرب و نظرات فلاسفه غیرمسلمان را هم آموخت. [۱۰] گفته شده وی در دروس علامه جعفری در این زمینه شرکت کرده است.
او در فلسفه، اقتصاد، منطق، اخلاق، تفسیر و تاریخ نیز مطالعه و تحقیقاتی داشت.[۱۱] وی را می‌توان بنیانگذار منطق استقرائی در حوزه دانست.
شاگردان
    سید محمد صدر؛
    سید محمدباقر حکیم؛
    سید کاظم حسینی حائری؛
    سید محمود‌هاشمی شاهرودی (مرجع تقلید در قم، ریس قوه قضاییه از سال ۱۳۷۸ تا سال ۱۳۸۸ و نماینده کنونی مردم خراسان رضوی در مجلس خبرگان)؛
    سید عبدالغنی اردبیلی؛
    غلامرضا عرفانیان؛
    محسن اراکی؛
    سید کمال حیدری؛
    سید محمدباقر مهری؛
    سید عبدالهادی حسینی شاهرودی (نماینده مردم گلستان در مجلس خبرگان)؛
    سید حسین حسینی شاهرودی؛
    محمدابراهیم انصاری؛
    سید علیرضا حائری؛
    سید علی اشکوری؛
و...[۱۲]
آثار و نگاشته‌ها
الف) آثار چاپ شده:
    فدک فی التاریخ
    غایة الفکر فی علم الاصول
    فلسفتنا (به فارسی ترجمه شده است)
    اقتصادنا (به فارسی ترجمه شده است)
    ماذا تعرف عن الاقتصاد الاسلامی
    الانسان المعاصر و المشکله الاجتماعیة (به فارسی ترجمه شده است)
    البنک الاربوی فی الاسلام
    دور الائمة فی الحیاة الاسلامیة
    الاسس المنطقیه الاستقراء (به فارسی و انگلیسی ترجمه شده است)
    بحوث فی شرح العروة الوثقی (در چهار بخش)
    الفتاوی الواضحة (رساله عملیه)
    منهاج الصالحین و التعلیقة علیه
    الدروس فی علم الاصول معروف به حلقات.
    مباحث الدلیل اللفظی
    تعارض الادلة الشرعیة
    بحث حول الولایة (به فارسی و انگلیسی ترجمه شده است)
    بحث حول المهدی (با عنوان حماسه‌ای از نور به فارسی ترجمه شده است)
    المرسل و الرسول و الرسالة
    احکام الحج
    نظرة عامة فی العبادات (به فارسی ترجمه شده است)
    نظام العبادت فی الاسلام
    لمحة فقیه عن دستور الاسلامیة (به فارسی ترجمه شده است)
    الصورة الکاملة الاقتصاد فی المجتمع الاسلامی
    الخطوط التفصیلیة عن الاقتصاد المجتمع الاسلامی
    خلافة الانسان و شهادة الانبیاء
    منابع القدرة فی الدولة الاسلامیة
    البنک فی المجتمع الاسلام
ب) آثار چاپ نشده:
    تعلیقه‌ای بر «صلاة الجمعة» از کتاب شرائع الاسلام
    تعلیقه‌ای بر رساله عملیه مرحوم محمدرضا آل یاسین موسوم به بلغة الراغبین
    تعلیقه‌ای بر «مناسک الحج» استادش مرحوم سید ابوالقاسم خویی
    دراسات فی الفلسفة الاسلامیة المقارنة
    العقیدة الالهیة فی الاسلام
ج) تقریرات:
    بحوث فی علم الاصول (تقریرات اصول وی شامل مباحث دلیل لفظی، حجت و اصول عملیه است که سید محمود‌هاشمی شاهرودی آن را نگاشته است).
    مباحث الاصول سید کاظم حسینی حائری
فعالیت‌های اجتماعی
    تاسیس حزب الدعوه در سال ۱۳۷۷ هجری قمری[۱۳]
    همکاری با جماعة العلماء در نجف
    انتشار مجله الاضواء در سال ۱۹۶۱ میلادی[۱۴]
مبارزات
پس از درگذشت آیت‌الله العظمی محسن حکیم به دنبال یک نبرد طولانی با حزب بعث عراق به تدریج صدر به عنوان یک رهبر شناخته شده مورد توجه مردم قرار گرفت.[۱۵] او به علت مبارزاتش با حکومت بعثی عراق بارها توسط حکومت عراق دستگیر و زندانی شد. در آخرین مرحله وی را در خانه خود زندانی کردند و از رفت‌وآمد مردم به خانه او به طور جدی جلوگیری نمودند.
کشته شدن
سرانجام در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۵۹ (۱۹ جمادی‌الاول ۱۴۰۰) او را دستگیر کردند و به بغداد بردند و در تاریخ ۱۹ فروردین ۱۳۵۹ (۲۲ جمادی‌الاول ۱۴۰۰) صدام حسین وی و خواهرش بنت‌الهدی صدر را کشت.[۱۶]
جستارهای وابسته
    شهید اول
    شهید ثانی
    شهید ثالث
    شهید رابع
    شهدای پنجگانه
پانویس
    شهید سید محمدباقر صدر موسسه تحقیقات و مطالعات بانکداری اسلامی صدر
    Mohammad Baqir al-Sadr مشارکتهای ویکی انگلیسی، بازبینی 17 فوریه 2012.
    Five Martyrs of Shia Islam مشارکتهای ویکی انگلیسی، بازبینی 17 فوریه 2012.
    شهید رابع پایگاه حوزه. (در این مقاله مساهمتا شهید رابع نامیده شده که همان شهید خامس صحیحتر است.)
    سید صدرالدین صدر، سید محمد صدر در عراق، امام موسی صدر و سید عبدالحسین شرف‌الدین از این خاندان هستند.
    حسینی حائری، سید کاظم؛ زندگی و افکار شهید صدر، ترجمه حسن طارمی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۵، چاپ اول، ص ۳۵.
    همان، ص ۳۲.
    کولائی، الهه؛ و دیگران، یادواره شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر، بی‌جا، کانون انتشارات ناصر، ۱۳۶۰، ص ۶ و ۷.
    مباحث الاصول، مقدمه، ص ۴۲.
    شهید صدر بر بلنداى اندیشه و جهاد، ص ۲۹.
    حسینی حائری، سید کاظم؛ زندگی و افکار شهید صدر، ترجمه حسن طارمی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۵، چاپ اول، ص ۶۳.
    مباحث الاصول، ص ۷۹ ـ ۸۳؛ شهید صدر بر بلندای اندیشه و جهاد، ص ۳۳ و ۳۴؛ گفتگویی با حجت‌الاسلام سید محمدباقر مهری، ۱۳۶۱، ص ۲۰.
    مباحث الاصول، ص ۸۸.
    التحرک الاسلامى فى العراق، شهید سید محمدمهدى حکیم، ص ۲۱.
    کولائی، الهه؛ و دیگران، یادواره شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر، بی‌جا، کانون انتشارات ناصر، ۱۳۶۰، ص ۱۴.
    همان، ص ۲۲.
منابع
    جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم. گلشن ابرار. ج۲، نشر معروف، قم: ۱۳۸۵.
    شبکه اطلاع رسانی اجتهاد

مختصری از زندگینامه و شهادت آیت الله سید محمد باقر صدر

 علامه شهید، آیت الله سید محمد باقر صدر، یکی از بزرگترین اندیشمندان مسلمان _ و به تعبیر امام خمینی: «مغز متفکر اسلامی» _ در تاریخ اسلامی به ویژه در قرن چهاردهم هجری است.
 سید محمد باقر صدر در تاریخ 25 ذیقعده 1353 در شهر مقدس کاظمین دیده به جهان گشود. و دومین فرزند خانواده بود. پدرانش همه از عالمان دین بودند. پدرش سید حیدر در جوانی فوت کرد، پدر بزرگش آیت الله العظمی سید اسماعیل صدر که یکی از مراجع بزرگ تقلید شیعه در نیمه اول قرن چهارده اسلامی بود  در سال 1338 ق. وفات کرد. و دیگر اجدادش که شاخه‌هایی سرسبز و پربار از شجره پربرکت «خاندان صدر» و از تبار غیرتمند و پاک امام کاظم (ع) بوده‌اند و در سرزمین ایران، لبنان وعراق از پاسداران فرهنگ و اندیشه و دانش و دین بشمار می‌رفته اند.
خواهرش «آمنه بنت الهدی صدر» یکی از زنان دانشمند، شاعر، نویسنده و معلم فقه و اخلاق بود که در مسیر جهاد و مبارزه، با بردارش سید محمد باقر همگام شد و سرانجام سرنوشت هر دو به شهادت وسعادت ابدی ختم گشت.
 سید محمد باقر، از پنج سالگی به مدرسه رفت و تا یازده سالگی دوره ابتدایی را به اتمام رساند. در این دوران، نبوغ شگفت انگیز و استعداد سرشار خدادادی او درخشید و تعجب آموزگاران خود رابرانگیخت، بطوری که اولیای مدرسه تصمیم گرفتند او را به مدرسه کودکان تیزهوش و نابغه بگذارند تا به هزینه دولت درس بخواند و پس از طی مراحل لازم و قانونی، به دانشگاههای اروپا یا آمریکا اعزام کنند و در رشته‌های علوم جدید تحصیل کند و به کشور خود بازگردد.
 او به تحصیل علوم دینی و پرداختن به رشته کار پدرانش گرایش داشت و از طرفی مادر و برادر بزرگش رضایت ندادند که او به پول دولت وابسته به غرب و دست اندرکاران خود باخته آموزش و پرورش آن روز عراق، درس بخواند......
 بالاخره با راهنمایی دو دایی فقیه و دانشمندش آیت الله «شیخ محمد رضا آل یاسین» و آیت الله «شیخ مرتضی آل یاسین» به فراگیری دروس حوزوی و علوم دینی پرداخت.
 تحصیلات علوم دینی را با کتاب «معالم الاصول» نزد برادرش سید اسماعیل آغاز کرد و دیگر کتابهای دوره سطح حوزه را با شور و شوق و تلاش بسیار در مدتی کوتاه خواند و تمام کرد. او علاوه بر تحصیل، دروس ابتدایی را نیز به خواهرش بنت الهدی می‌آموخت و بنت الهدی بی آنکه به مدارس نامناسب دخترانه آن روز عراق پای بگذارد، نزد برادرش سید محمد باقر قرآن، ادبیات، تاریخ، حدیث فقه، اصول و ...... را آموخت.
شهید سید محمد باقر صدر,شهید صدر,صدام,حزب بعث,شهید,شهید صدر,شهید محمد باقر صدر,دانلود پوستر,نقاشی از چهره,عکس چهره,تصویرسازی,عباس گودرزی
 در نجف اشرف، شهر امامت و فقاهت:
 در سال 1365 ق. که دوازده ساله بود همراه برادرش سید اسماعیل به نجف اشرف رفت تا در محضر اساتید بزرگ حوزه علمیه شهر امامت، به تحصیلات عالی بپردازد. او دوره عالی فقه و اصول را در نزد مرحوم آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی و مرحوم آیت الله شیخ محمد رضا آل یاسین گذراند. فلسفه اسلامی (اسفار ملاصدرا) را از مرحوم «شیخ صدرا بادکوبه ای» آموخت. و در کنار آن، طی سالها، فلسفه غرب و نظرات فلاسفه غیر مسلمان را به دقت مورد تحقیق و نقد قرار داد. کتاب «فَلسفَتُنا» (فلسفه ما) گویای ابعاد گسترده اندیشه‌های فلسفی سید محمد باقر صدر است.
 در دیگر رشته‌های علوم مثل حدیث، رجال، درایه، کلام و تفسیر نیز سالها به تحصیل و تحقیق و مطالعه گذراند و به کمال رسید.
 سید محمد باقر در طول هفده _ هیجده سال تحصیل (از آغاز تا پایان) علاوه بر استفاده از هوش و استعداد و نبوغ فوق العاده اش، روزانه حدود شانزده ساعت به تحصیل و مطالعه و مباحثه و تحقیق می‌پرداخت و خودش نیز همیشه می‌گفته است که من به اندازه چند طلبه درسخوان، تلاش می‌کنم. در سایه این پشتکار بود که بر همه مشکلات فایق آمد و در کسب دانش و فضیلت به مقامی عالی دست یافت.
 تعلیم و تربیت:
 سید محمد باقر از بیست سالگی با تدریس کتاب «کفایه الاصول»، تعلیم و تربیت طلاب جوان را آغاز کرد. از بیست و پنج سالگی به تدریس خارج اصول و از بیست و هشت سالگی به تدریس دوره خارج فقه براساس کتاب «العروه الوثقی» پرداخت. بعدها فلسفه و تفسیر قرآن نیز تدریس می‌کرد. او در طول نزدیک به سی سال تدریس و تعلیم، شاگردانی جوان، محقق، پرشور، متقی، متفکر، آگاه، مجاهد و سیاستمدار تربیت کرد که هر یک از آنها بعدها پرچمدار نشر علم و فرهنگ و آیین جهاد در راه خدا شدند و بعد از استادشان، راه علمی، فکری و سیاسی _ اجتماعی او را ادامه دادند.
 حمایت از امام:
 سید محمد باقر صدر، نهضت امام خمینی در ایران را روزنه امیدی برای نجات امت اسلامی می‌دانست. بنابراین از آغاز نهضت اسلامی امام در سال 1342 ش آن را تحت نظر داشت و از امام و حرکتش حمایت می‌کرد.
 در تاریخ 9 جمادی الثانی 1385، حضرت امام خمینی از تبعیدگاه ترکیه به نجف اشرف منتقل شد. ورود امام به حوزه علمیه نجف، جنب و جوشی در آن ایجاد کرد. علما و روحانیون نجف درباره استقبال از امام، نظرات مختلفی داشتند. آیت الله صدر با اشتیاق تمام به همراه عده‌ای از علمای دیگر، در مراسم استقبال و پیشواز از امام شرکت، و شاگردان و همفکرانش را نیز به آن دعوت کرد... در تمام چهارده سال اقامت امام در نجف، سید محمد باقر با ایشان ارتباط نزدیکی داشت و به امام عشق می‌ورزید،
 عشقی که تا آخر عمر در بین او و امام بود.
 دوران مرجعیت:
 دوران مرجعیت آیت الله سید محمد باقر صدر، پس از وفات آیت الله حکیم (1390 ق) آغاز شد و بسیاری از مردم عراق از او تقلید کردند. در سال 1392 ق. رژیم بعث عراق، بیش از پیش از تحرکهای ضد استبدادی حزب دعوت اسلامی و دیگر گروههای مبارز و مسلمان به وحشت افتاد. بنابراین با یورش به خانه‌های مبارزان و مجاهدان، عده زیادی را دستگیر و زندانی کردند. آیت الله صدر نیز با اینکه بیمار بود و در بیمارستان نجف بستری شده بود، تحت نظر مأموران سازمان امنیت رژیم بعث قرار گرفت. تا اینکه با اعتراض مردم و علما، سازمان امنیت دست از او برداشت.
از حوادث مهم دیگر در دوران مرجعیت آیت الله صدر، حرکت اربعین سال 1397 بود. مردم نجف از قدیم هر سال در روز اربعین حسینی، مویه کنان و عزادار، با پای پیاده از نجف تا کربلا راهپیمایی می‌کنند. در آن سال، آیت الله صدر هر چه در توان داشت به هیئتهای عزادار مساعدت کرد تا مراسم شورانگیز اربعین را هر چه با شکوهتر برگزار نمایند. آن روز دهها هزار نفر در قالب عزاداران حسینی، اعتراض خود را علیه سلطه ضد انسانی رژیم بعث عراق، اعلام کردند.
 به دنبال آن قیام تاریخی، آیت الله صدر، را دستگیر و به سازمان امنیت بغداد منتقل کردند، در آنجا پس ازبازجویی، هشت ساعت تحت شکنجه جسمی و روحی قرار دادند. آثار آن شکنجه‌ها، تا آخر عمر در بدنش هویدا بود و بسختی می‌توانست از پله‌ها بالا برود.
 تحریم پیوستن به حزب بعث:
 یکی از برنامه‌های خطرناک رژیم بعثی عراق، «بعثی کردن نظام آموزش و پرورش» بود. به همه دست اندرکاران امور تعلیم و تربیت از مدارس گرفته تا دانشگاهها تکلیف کردند که به حزب بعث عراق بپیوندند و برنامه‌های ضد اسلامی آن را در تمام سطوح آموزش کشور اجرا کنند..... در این هنگام، آیت الله صدر در مقام مرجعیت و یگانه پرچمدار مبارزه با حزب کافر بعث، با صدور فتوایی، پیوستن به حزب و هر گونه همکاری با آن را تحریم کرد. این فتوا، تکلیف مردم را روشن ساخت و مردم از پیوستن به حزب و عضویت در آن پرهیز کردند.
 در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی:
 آیت الله صدر، از حامیان صادق امام خمینی و انقلاب اسلامی بود، امام در پاریس بود که سید محمد باقر صدر، طی نامه‌ای پشتیبانی خود را از ایشان و ملت انقلابی ایران اعلام، و از مقام شهدای انقلاب، تجلیل کرد. همین فعالیتهای او بود که ملت مسلمان عراق را به سوی حمایت از مردم ایران سوق می‌داد. در شب 22 بهمن 1357 که شب پیروزی شکوهمند مردم مسلمان و انقلابی ایران به رهبری امام خمینی (ره) بر طاغوت آمریکایی بود. آیت الله صدر در مسجد جواهری نجف اشرف به منبر رفت و برای مردم مسلمان عراق از انقلاب اسلامی ایران و نقش امام خمینی در احیای اندیشه‌های دینی و اصلاح امت اسلام، سخن گفت و تکلیف مردم عراق را در برابر حکومت ضد دینی بعثی، معین کرد: قیام!.....
 قیام.......
 فردای آن شب، مردم عراق به دعوت رهبر خود، برای حمایت از انقلاب اسلامی ایران و رهبری امام خمینی، در بسیاری از شهرهای عراق راهپیمایی کردند.
 از دیگر کارهای آیت الله صدر، در جهت حمایت از انقلاب اسلامی ایران، تألیف سلسله کتابهای «الاسلام یقود الحیاه» در شش جلد بود که شامل بحثهایی نظیر: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، منابع قدرت دولت اسلامی، اقتصاد جامعه اسلامی و ...... می‌شود.
 با قرآن در صحنه:
 از کارهای شگفت انگیز آیت الله صدر برای بیداری مردم عراق و آماده کردن آنها برای قیام و برگزاری تفسیر موضوعی قرآن بود. آن هم بعد از تعطیل کردن درس خارج فقه!
 در حوزه علمیه نجف کمتر دیده شده بود که یک مرجع تقلید تفسیر قرآن بگوید آن هم به جای درس خارج فقه، که این بیشتر مایه تعجب دیگران می‌شد. به طوری که برخی از شاگردان او، در این باره از وی سوال کردند او جواب داد:
 «برای من تدریس و تألیف و تحقیق، صورت حرفه و هدف در زندگی ندارد، بلکه ادای وظیفه شرعی به هر نحو ممکن برای من از همه چیز مهم تر است. امروز در این برهه از تاریخ اسلام و مسلمین، که انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی پیروز شده و پوزه قدرتهای شیطانی شرق و غرب را به خاک مالیده و امت اسلام را در سرتاسر دنیا بیدار کرده است، من وظیفه خود می‌دانم که با تفسیر قرآن، افکار مردم مسلمان عراق را آگاه و آرمانهای انقلابی اسلام را مطرح نمایم و با بیان مفاهیم شورآفرین، حماسی و اجتماعی قرآن کریم، دلها را برای پیوستن به انقلاب اسلامی ایران آماده کنم...... از طرفی، درس خارج فقه و اصول، بیش از حد لازم در حوزه گفته می‌شود، اما جای تفسیر قرآن سخت خالی است!»
 درس تفسیر قرآن جنب و جوشی در میان توده مردم به وجود آورده بود. حکومت صدام از این پدیده خجسته اسلامی، به وحشت افتاد و برای جلوگیری از هر گونه تحرک، در یک حمله همه جانبه همه نمایندگان آیت الله صدر را در تمام شهرهای کشور دستگیر و زندانی کرد. شهید صدر روز 16 رجب 1399 را روز اعتراض و اظهار انزجار از اعمال ظالمانه رژیم اعلام کرد. مردم به اطاعت رهبر و مرجع تقلید خود برخاستند، دست از کارهای خود کشیدند، بازارها را تعطیل کردند و برای بیعت با رهبرشان به خانه او شتافتند..... همان شب آیت الله صدر دستگیر و روانه بغداد شد. در سازمان امنیت بغداد، از او خواستند که دست از پشتیبانی انقلاب اسلامی بردارد و مردم عراق را تحریک نکند. اما شجاعانه جواب داد.  
«من یک مسلمانم و در برابر سرنوشت همه مسلمانان جهان _ و نه تنها عراق و ایران _ مسئولم باید به وظیفه شرعی خود عمل کنم و وظیفه شرعی منحصر به ایران و عراق نیست. حمایت از انقلاب اسلامی ایران و رهبری آن هم، یک وظیفه شرعی است!»
 همان روز بنت الهدی، به ایراد یک سخنرانی در حرم امام علی (ع) پرداخت و از مردم خواست که به خیابانها بریزند و در مقابل دستگیری آیت الله صدر، به رژیم بعثی اعتراض کنند. همینگونه نیز شد و رژیم برای ایجاد آرامش و جلوگیری از گسترش اعتراض مردم، مجبور شد که آیت الله صدر را آزاد کند.
 شهادت:
 روز 18 رجب 1399، خانه آیت الله صدر و کوچه‌های اطراف آن از اول صبح تا پاسی از شب، مملو از جمعیتی بود که دیروز برای آزادی رهبرشان دست به تظاهرات اعتراض آمیز زده بودند و امروز آمده بودند تا بار دیگر با او بیعت کنند.
 رژیم صدام از تجدید پیمان امت مسلمان عراق با مرجع و رهبرشان، سخت به وحشت افتاد و برای قطع رابطه مردم با آیت الله صدر، نیروی امنیتی را در سر کوچه آیت الله صدر و کوچه‌های اطراف، مستقر کردند. بدین گونه محاصره خانه آیت الله صدر آغاز شد.
 در مدت نه ماه محاصره، رژیم با فرستادن مأموران و مزدوران خود به نزد آیت الله صدر، سعی کرد او را از راهی که در پیش گرفته، منصرف کند، ولی آیت الله صدر ثابت و استوار ایستاد و همچنان از انقلاب اسلامی ایران و امام و مردم انقلابی ایران حمایت کرد و هرگز به خواسته‌های رژیم صدام، گردن ننهاد. تا اینکه در بعد از ظهر گرم و سوزان روز شنبه 19 جمادی الاول 1400 (16 فروردین 1359)، « ابو سعید» رئیس سازمان امنیت نجف، با عده‌ای از مزدوران امنیتی، آیت الله صدر را دستگیر و بهسرعت از نجف به بغداد منتقل کرد. آیت الله صدر این بار می‌دانست که دیگر بر نخواهد گشت، چون وقتی ابوسعید جنایتکار گفت: «آماده باشید به بغداد برویم!» به آرامی گفت:
 _ «من خیلی وقت است که آماده شهادتم!»
 فردای آن روز، حکومت بغداد، اقدام به دستگیری بنت الهدی کرد چون بیم داشت مبادا بنت الهدی بار دیگر مردم را به اعتراض و تظاهرات دعوت کند و رژیم را رسوا نماید!
 برزان ابراهیم، برادر ناتنی صدام و رئیس سازمان امنیت کشور، در زندان از آیت الله صدر خواست که فقط چند کلمه بر ضد امام خمینی و انقلاب اسلامی بنویسد، تا آزاد شود، و گرنه کشته خواهد شد! آیت الله صدر این خواسته را رد کرد و گفت:
 «من آماده شهادتم، هرگز خواسته‌های غیر انسانی و ضد دینی شما را قبول نخواهم کرد و راه من همان است که انتخاب کردم!....»
 وقتی که مزدوران بعثی، از منصرف کردن آیت الله صدر و خواهرش مأیوس شدند، آن دو علوی پاک نژاد مظلوم را در روز سه شنبه 23 جمادی الاول 1400 (19 فروردین 1359) زیر شکنجه به شهادت رساندند. جنازه آن دو شهید در جوار مرقد امام علی (ع)، در آرامگاه خانوادگی «شرف الدین» به خاک سپرده شد.
 امام خمینی، در پیامی که به مناسبت شهادت مظلومانه آن دو شهید داد، سوگمندانه نوشت:
«...... مرحوم آیت الله شهید سید محمد باقر صدر و همشیره مکرمه مظلومه او که معلمین دانش و اخلاق و مفاخر علم و ادب بود، به دست رژیم منحط بعث عراق با وضع دلخراشی به درجه رفیعه شهادت رسیده اند. شهادت ارثی است که امثال این شخصیتهای عزیز از موالیان خود برده اند.....»
 آثار:
 آثار قلمی متفکر بزرگ، شهید سید محمد باقر صدر، همه علمی، تحقیقی، ابتکاری، کم نظیر و مورد استفاده و مراجعه اندیشمندان و اهل علم و مصداق روشن «باقیات صالحات» است.
 در اینجا به معرفی فهرست گونه این آثار درخشان می‌پردازیم:
1- غایة الفکر فی علم الاصول
2- فلسفتنا – فلسفه‌ی ما (به فارسی ترجمه شده است.)
3- اقتصادنا – اقتصاد ما (به فارسی ترجمه شده است.)
4- ماذا تعرف عن الاقتصاد الاسلامی
5- الانسان المعاصر و المشکله الاجتماعیه (به فارسی ترجمه شده است.)
6- البنک الاّربوی فی الاسلام.
7- الاسس المنطقیه الاستقراء (به فارسی و انگلیسی ترجمه شده است.)
8- بحوث فی شرح العروة الوثقی (در چهار بخش)
9- الفتاوی الواضحه (رساله عملیه‌ی آیت الله )
10- منهاج الصالحین – و التعلیقه علیه
11- دروس فی علم الاصول
12- مباحث الدلیل اللفظی
13- تعارض الادلة الشرعیه
14- بحث حول الولایه (به فارسی و انگلیسی ترجمه شده است.)
15- بحث حول المهدی (با عنوان حماسه‌ای از نور به فارسی ترجمه شده است.)
16- المرسل و الرسول و الرسالة.
17- احکام الحج
18- نظرة عامه فی العبادات (به فارسی ترجمه شده است.)
19- لمحة فقیه عن دستور الاسلامیه (به فارسی ترجمه شده است.)
20- الصورة الکاملة الاقتصاد فی المجتمع الاسلامی
21- الخطوط التفصیلیه عن الاقتصاد المجتمع الاسلامی
22- خلافة الانسان و شهادة الانبیاء.
23- منابع القدرة فی الدولة الاسلامیه
24- البنک فی المجتمع الاسلامی
یادی از مظلومه شهیه «آمنه صدر» (بنت الهدی)
شهیده بنت الهدی صدر در سال 1357 هجری قمری دیده به جهان گشود و پس از 6 ماه، پدر بزرگوارش را از دست داد. وی در یازده سالگی به همراه دو برادرش بزرگوارش آقا سید اسمعیل و آقا سید محمدباقر جهت کسب علم به نجف اشرف هجرت کرد و تحصیلات خود را در زمینه‌ی فقه، علم حدیث، اخلاق، تفسیر و سیره نزد برادرش دنبال کرد و جهت احیاء فرهنگ غنی اسلامی به تربیت دختران و زنان مسلمان پرداخت و مدارسی به نام الزهرا را در شهرهای بغداد و کاظمین تحت نظر گرفت و با تأسیس یک مرکز فرهنگی در شهر کاظمین و برگزاری جلسات فکری و مذهبی تهیه مقالات و ایراد سخنرانی‌های مختلف در زمینه‌های گوناگون اسلامی به ارشاد پرداخت. از این شهیده، آثاری از جمله کتب زیر به یادگار باقی مانده است:
1- المباحث عن الحقیقة 2- صراع 3- لقاء فی المستشفی 4- امرأتان و رجل 5- مذاکرات الحج 6- لیتنی کنت اعلم 7- نساء العقیده 8- کلمه و دعوه