جدیدترین اثر استاد علّامه محمّدرضا حکیمی، کتابی است با عنوان «حکومت اسلامی از منظر قرآن و احادیث» که به همّت بنیاد علمی ـ فرهنگیِ الحیاة منتشر شده است و در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، غرفه‌ی انتشارات «دلیل ما» عرضه می‌گردد.
به گزارش سرویس فرهنگی «بازتاب»؛ محمدرضا حکیمی که خود از نویسندگان جریان ساز آستانه انقلاب اسلامی به شمار می‌رود، هرچند در این کتاب نیز به بر شمردن ویژگیهای حکومت اسلامی از منظر احادیث امامان شیعه پرداخته، اما روشن است که این کتاب با دیدی انتقادی و با نظر به رخدادهای پس از انقلاب نگاشته شده است.
این اثر گرانقدر، برگرفته از جلد نهم دایرة المعارف حدیثیِ الحیاة است که تا کنون، هشت جلد آن منشر شده و قرار است تعداد مجلّداتِ آن به دوازده جلد برسد.
استاد حکیمی در این کتاب، بیش از یکصد شاخصه را برای حکومت اسلامی معرّفی می‌کند و این شاخصه‌ها را در ذیل صدها آیه و روایت، تبیین می‌نماید.
نویسنده کتابهایی چون "عقل سرخ" و "فریاد روزها" همان کسی است که دکتر شریعتی در پایان عمرش او را وصی خود کرد تا به تشخیص خود، ایرادات کتابهایش را اصلاح کند.
وی سال 88 همان زمانی که در جشنواره فارابی در کنار برخی استادان دیگر برای خدمت 50ساله به علوم انسانی مورد تجلیل قرار گرفته بود، از حضور در این جشنواره و پذیرش این عنوان و جایزه خودداری کرد و در پیامی ضمن سپاسگزاری از داوران اعلام کرد: تا هنگامی که در جامعه ما فقر و محرومیت مرئی و نامرئی بیداد می‌کند، برگزاری چنین جشنوارههایی از نظر اینجانب در اولویت نیست. در این جشنواره از فاضلان و استادانی، به نام خدمت 50ساله به علوم انسانی تجلیل شده است. پرسش این است آیا این علوم برای ثبت در کتابها و در دنیای ذهنیت است یا برای خدمت به انسان و حفظ حقوق انسان و پاسداری از کرامت انسان است در واقعیت خارجی و عینیت؟
در بخشهایی از این کتاب تازه چاپ شده آمده است:
• هر حاکمیّتی، فقط در صورتی عنوان «اسلامی» بر آن صادق است و «عقلاً» و «شرعاً» این حق را دارد که خود را «اسلامی» بنامد و بخواند که حرکت کلّیِ آن ـ بویژه حرکت معیشتی ـ اقتصادی (لِیَقومَ النّاسُ بِالقِسطِ) ـ در جهت صلاح و اصلاح افراد، و صلاح و اصلاح اجتماع باشد. حاکمیّت‌ها در اشتباهند که فکر می‌کنند با بی‌خبری از انسان محروم و مشکلات فقر و کمبودداری، حاکمیّت‌هایی مطلوب هستند. اینکه در تعالیم اسلامی، بر معاشرت با محرومان و اطّلاع یافتن از حال و روز آنان تأکید شده است، بی‌حکمت نیست ... و در این باره مسئول‌تر از همه، عالمانند، و حاکمان، و توانگران ... (صص 21- 22).
• امام علی(ع): جز با حکومت صالح، جامعه اصلاح نشود و جز با پایداری و همکاری مردم، حکومت‌ها موفّق نخواهند بود. هرگاه مردم وظایف خود را در برابر حاکمیّت، درست انجام دهند و حاکمیّت نیز به وظایف خود در برابر مردم درست عمل کند، «حق» (در همه چیز) ملاک قرار می‌گیرد ... و چون چنین شد،
- احکام تعالی‌آفرین دین اجرا می‌گردد،
- عدالت‌گستری فراگیر می‌شود،
- سنّت‌های رشدآموز، هر یک در جای خود، ملاک عمل قرار می‌گیرد،
- آنگاه زمان، زمان زندگی می‌شود،
- و امید به بقای دولت حاکم، در دلها زنده می‌گردد،
- و دشمنان همه (داخلی و خارجی)، از هر گونه نفوذ و اخلال‌گری ناامید می‌شوند ...
امّا اگر جامعه، در برابر حاکمیّت (و برنامه‌های اصلاحیِ او) سرپیچی کند؛ یا حاکمیّت حقوق جامعه را نادیده بگیرد:
- در میان مردم اختلاف می‌افتد،
- بنیاد ستمگری محکم می‌شود،
- به نام «دین» (و اجرای احکام دین، و حفظ دین)، همه گونه خلافکاری جریان می‌یابد،
- معیارهای ارزشی فراموش می‌گردد،
- همگان در پی هوا و هوس خویش می‌روند،
- احکام تعالی‌بخش دین عملی نمیشود،
- اعتدال روانی جامعه از بین می‌رود ...
- دیگر برای پایمال شدن حقوق عالیة اجتماع، کسی نگران نمیشود،
- و برای اقدام‌های زیانبار بزرگ، انسانی دل نمی‌سوزاند،
در چنین جامعه‌ای، با چنین حاکمیّتی:
- انسان‌های والا و نیک‌اندیش کنار گذاشته می‌شوند،
- مردمان خبیث (و اشرار امّت و نفوذی‌ها)، بر سر کار می‌آیند، و «پست»های حسّاس را در دست می‌گیرند ...
و چون چنین شد:
- مردمان به مؤاخذه‌های سنگین خدایی (و گرانی و بی‌پناهی ...)، دچار می‌گردند ...
پس،ای مردم! خیرخواه یکدیگر باشید، و از جان و دل با هم همکاری و همیاری کنید!! ... و (بدانید) هیچ کس ـ دارای هر مقام و منزلتی باشد، و از نظر دینی، هر فضیلت و سابقه‌ای داشته باشد ـ در حدّی نیست که در اجرای حکومت الهی، از کمک فکری (مشورت و نظرخواهی) و همکاری عملی دیگران بی‌نیاز باشد؛ و هر کس ـ اگرچه از افراد پایین و فراموش‌شدة اجتماع ـ چنان نیست که نتواند در اصلاح جامعه و جریان امور کمک کند و نظر دهد.
پس در حاکمیّت‌های صالح، بنا بر نصّ سخنان علی(ع) و مؤدّای آنها، هیچ کس نباید بی‌اهمّیّت تلقّی گردد، و کنار گذاشته شود!!! (صص 30 – 27).
• استاد پس از نقل حدیثی از رسول گرامی اسلام(ص) خطاب به معاذ بن جبل، مینویسد: مُعاذ بن جبل، از اصحاب ممتاز پیامبر اکرم(ص) بود، و از شش نفری بود که قرآن کریم را (در زمان حیات پیامبر(ص)) جمع‌آوری کردند ... پیامبر اکرم(ص)، او را به عنوان «قاضی» و فرماندار به یمن فرستاد، و به او سفارش‌هایی مهم کرد، که هر کدام ـ به گونه‌ای ـ در جهت رشد انسان، و رعایت حرمت انسان، و حفظ آزادی و کرامت انسانها، و وظایف هر حاکمیّت در این باره جای دارد؛ از جمله اینکه مُعاذ باید منزلت همة انسانها را رعایت کند و پاس دارد، چه انسان‌های خوب و چه دیگران ... و به همه سلام کند، و در برابر مردم و جامعه، متواضع و مؤدّب باشد، و مردم را ـ اگر مخالفتی کردند، یا نظری داشتند ـ بی خود متّهم نکند، و به اینجا و آنجا منسوب ندارد، و به افکار و آرا احترام بگذارد! (ص 39).
• در «انقلاب»ها نیز ... با فداکاری‌های بی‌دریغ و گوناگون توده‌های ضعیف و پابرهنه، انقلاب به پیروزی میرسد، سپس کار به دست اغنیا و توانگران و فرصت‌طلبان و «مرفّهان بی‌درد» می‌افتد! «فرعون» (طاغوت سیاسی) به دست محرومان ساقط می‌شود، امّا «قارون» (طاغوت اقتصادی) (با نزدیک شدن به قدرتمندان) به قدرت میرسد، بلکه خود به گونه‌ای، به صورت قدرت حاکم و تصمیم‌گیرنده در می‌آید ... اینگونه انقلاب‌ها ـ در واقع ـ انقلاب نیست، رفتن اشخاصی است و آمدن اشخاصی دیگر ... زیرا انقلاب آن نیست که «اشخاص دولت» عوض شوند، بلکه انقلاب آن است که «احوال ملّت» عوض شود! ... و فقر و تبعیض و اختناق از میان برود (ص 56).
• بدگویی و تعبیرهای زشت دربارة دولت‌ها و سرانِ آنها، و ملّت‌های مخالف، به هیچ وجه جایز نیست، و بر خلاف شئون انسانی و اخلاق اسلامی است. باید همواره به این موضوع مهم توجّه بشود. تعلیمی که در آیة کریمه آمده است (فَیَسُبّوا الله...)، دلیل بر آن است که این حکم، احکامی است نه اخلاقی، و رعایت آن واجب است، و ترک آن مُسقط عدالت. در رف سیاست جهانی و ارتباطات بین المللی (بویژه در میان رجال سیاست) نیز رعایت هر گونه ادبی در گفتارها و برخوردها مفید است، و عکس آن مضرّ، پس باید رجال سیاسی بر اعصاب خود مسلّط باشند، و حتّی با مخالفان و دشمنان، از حدّ ادب و احترام نگذرند. و این موضوع، تأکید بیشتری پیدا می‌کند، اگر رجال سیاسی، جنبة دینی و معنوی و روحانی هم داشته باشند! (صص 70 – 69).
• مدارس و دبیرستان‌های متفاوت، در مورد تیزهوشان و نخبگان اشکالی ندارد، بلکه لازم است، تا استعدادهای آنان هرچه بهتر پرورش یابد و در میان آنان، نوابغ و مخترعان بهم رسند، امّا تأسیس مدارس متفاوت ـ به اعتبار ثروتمندی و اشرافیّت ـ برای فرزندان توانگران، از نظر تعالیم اسلامی ممنوع است، و حاکمیّت‌های اسلامی باید اینگونه مدارس را جمع کنند. اینگونه مدارس بجز اینکه ـ اغلب ـ مراکز چپاول اموال است، روحیة فرعونیّت و تفاوت را، از آغاز، در نوجوان و جوان پرورش می‌دهد، و ضدّ ارزش‌های الهی و اسلامی است (ص 84).
• استاد پس از نقل روایتی از امیر مؤمنان علی(ع) مینویسد: حضرت علی(ع) در این سخن یادآور می‌شود که باید حاکم صالح و اسلامی، حق‌پذیر باشد نه مستبد و خودرأی... و باید کسانی را دور خود جمع نکند که کارهای نادرست او را تأیید کنند، و برای سوء استفاده به او نزدیک شوند... و همواره برای او............ اصولاً در اسلام، «سلطنت» و «سلطه بر مردم» وجود ندارد، چه سلطنت سیاسی، چه سلطنت اقتصادی، و چه سلطنت‌ها و سلطه‌های دیگر؛ (ص 161).
• علّامه حکیمی همچنین در شرح روایتی از امام علی(ع)، کشتن مخالفان غیر مسلّح و اپوزیسیون را در غیر زمان معصوم، رد می‌کند و مینویسد: «در غیر زمان معصوم(ع) و با غیر معصوم، نمی‌توان چیزی را مطلق کرد، و دم از عملی شدنِ مطلق اسلام زد، و مدّعی عمل درست به همة اسلام شد!!» (ص 231).
• اگر کسانی تصوّر کنند، که با اِعمال زور و سرکوبگری می‌شود حکومتی صالح داشت، و نظام‌سازی اسلامی کرد، سخت در اشتباهند. اینگونه برخوردها اسلامی نیست. و اسم اسلام، و ادّعای مسلمانی، برای اسلامی شدن، و مسلمان بودن کفایت نمی‌کند. نگرانی بزرگانی از عالمان بسیار برجسته و بزرگ شیعه، مانند آیت الله آخوند ملّا محمّدکاظم خراسانی (م: 1329 ق)، و آیت الله العظمی، حاج آقا حسین طباطبایی بروجردی (م: 1340 ش)، در مورد اقدام برای تشکیل حکومت دینی و نظام اسلامی، برای همین منظور بوده است، تا مبادا عملکردهایی و برخوردهایی ـ در مقام حاکمیّت ـ با مردم بشود، که موجب سرخوردگی از دین گردد، و زبان دشمنان را باز کند (ص 253).
• استاد در ذیل روایتی از امام حسین(ع) مینویسد: این روایت‌ها به ما نشان می‌دهد که حکومت‌های صالح چگونه باید عمل کنند، و چگونه عمل نکنند: سوء ظن را (در مورد مخالفان) ملاک ندانند، و صرف اتّهام را، سبب گرفتار کردن مردم و اتلاف عمر افراد ـ در زندان و غیر زندان ـ قرار ندهند (ص 257).
آیت‌الله محمدمهدی آصفی
ترجمۀ دکتر محمد سپهری
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
وزیری/۴۶۴ص/ گالینگور
شابک: ۱ـ۶۵ـ۸۸۸۹ـ۹۶۴
خلافت عثمانی ـ به رغم ضعف و بیماری‌اش ـ نماد نظامی اسلامی بود و با فروپاشی آن، به ویژه روی کار آمدن لائیک‌ها به رهبری مصطفی کمال آتاتورک که بنای سنّت‌ستیزی داشتند، علمای سنّت‌گرای مسلمان را به چاره‌اندیشی و تدارک مبانی نظری برای خلافت اسلامی ـ نظریۀ رشید رضا ـ و یا از آن‌رو که خلافت اسلامی قابل احیا نیست، به طرح نظریۀ دولت اسلامی ـ نظریۀ حسن البنا ـ وا داشت؛ البته در نفی ضرورت و موجودیت الگوی دولت در اسلام نیز تألیفات فراوانی نگاشته شد که مهم‌ترین آنها کتاب الاسلام و اصول الحکم علی عبدالرازق است که در سال ۱۹۲۵م. منتشر شد. به نظر میرسد تا سال۱۹۵۱م. که کتاب نظام الحکم والادارة فی الاسلام، شیخ محمدمهدی شمس‌الدین در نجف منتشر شد، اقدام جدّی‌ای که هم‌سنگ کتاب الخلافة او الامامة العظمی رشید رضا باشد از سوی عالمان شیعه عرضه نشد.
شمس‌الدین اگرچه نظریۀ خاصّی که بدیل خلافت و امامت عظمی باشد، ارائه نکرد؛ اما برای اثبات مبانی نظری دولت در اسلام، تلاشی جدّی کرد و نشان داد که در اسلام، مسئلة حکومت و مدیریت به حال خود رها نشده است.
پس از آن مسیر شهید آیت الله محمدباقر صدر با طرح نظریة «شهادت انبیاء» و «خلافت امّت» که در آن فقها شأن نیابت انبیاء را دارند، نظریهای تازه در اندیشة سیاسی شیعه مطرح کرد. محمدمهدی آصفی در کتاب مبانی نظری حکومت اسلامی، به بررسی مقایسه‌ای مبانی و اصول و مسائل فقه سیاسی اسلامی پرداخته است.
کتاب مبانی نظری حکومت اسلامی، ترجمة مجموعه‌ای از درس گفتارهای فقهی آیت‌الله آصفی در حوزة علمیة قم است و از آن‌رو که از ابتدا در قالب کتاب تدوین نشده است، فاقد نظم و تبویب کتابی است، هرچند نویسنده در مقدمه‌ای که بر ترجمة فارسی نگاشته است، یادآور شده که در آن بازنگری کرده و مباحثی را بدان افزوده است.
بنابه گفتة نویسنده، آمار مباحث این کتاب به شکل بحث خارج فقه تدوین شده و فاقد فصول و فروع است، بنابراین در گزارش کتاب از واژة بحث استفاده می‌کنیم.
بحث نخست کتاب دربارة اصالت حاکمیت در عقیدة اسلامی است. به نظر میرسد مفهوم حاکمیت در این بحث به معنای حکومت و به اصطلاح علم سیاست «دولت» است. در این بحث، نویسنده از قدرت و سلطنت مطلقة الهی در عرصة تکوین و توحید مُلکی الهی به توحید حکمی و تشریعی و سیاسی منتقل می‌شود و با بهره‌گیری از ادلّه‌ای چون فراگیری فقه اسلامی و اجتماعی بودن آن و خطاب‌های شرعی‌ای که مخاطب آنها، جامعة اسلامی است و نیز ضرورت و لزوم اجرای پاره‌ای از احکام فقهی، مانند احکام قضایی، درصدد اثبات ضرورت حکومت و ولایت است.
در بحث بعدی، ادلّة قرآن، سنّت، اجماع و عقل بر وجوب برپایی حکومت اسلامی و نصب حاکم به تفصیل مطرح شده است، آیات وجوب قضا و رفع اختلاف در میان مردم و وجوب اجرای حدود و جنگ و جهاد با کافران از ادلّة قرآنی‌ای است که نویسنده بدان‌ها استناد می‌جوید. نویسنده همچنین از سنّت و اجماع و عقل هم برای اثبات مدعایش بهره می‌گیرد، در حالی که تفصیل سخن برای اثبات چنین مدعایی بدیهی که منکری ندارد، ضروری نیست و اختصاص۵۰ صفحه از کتاب به این موضوع، بسی بیش از حدّ استحقاق آن است. پس از آن بحث، «شرط فقاهت حاکم» مطرح می‌شود. نویسنده در ابتدای این بحث، ابتدا ویژگی روش‌شناختی متفاوت خود را تبیین می‌کند. وی می‌گوید: «روش غالب فقهایی که به بررسی ولایت فقیه پرداخته‌اند، طرح این پرسش است که آیا فقیه، ولایت مطلقه دارد یا ولایت شبه مطلقه و یا هیچ کدام؟» وی بلافاصله می‌افزاید که: «پاسخ به این پرسش به مقتضای اصل اولی، منفی است، زیرا بنابر اصل اولی، ولایت انسان بر انسان، خلاف اصل و منتفی است و نمی‌توانیم از مقتضای این اصل یقینی عقل، خارج شویم، مگر به کمک یک دلیل یقینی که در قطع و یقین شبیه آن باشد و در دلالت و نتیجه، عکس آن... و اگر نتوانیم چنین دلیلی را ارائه کنیم، نخواهیم توانست از مقتضای اصل قطعی سابق، یعنی نفی ولایت انسان بر انسان بیرون رویم». نویسنده در ادامه، شیوة اثبات ولایت فقیه را که غالب فقها از آن استفاده می‌کنند، نادرست و ناممکن می‌داند، زیرا «فقهایی که ولایت فقیه را نفی می‌کنند، می‌گویند، به هنگام بررسی ادلّۀ ولایت فقیه، تقریباً به هیچ روایتی بر نمی‌خوریم که به لحاظ سند یا دلالت و یا هر دو، قابل مناقشه و اشکال نباشد».
اما شیوهای که آیت‌الله آصفی در پیش گرفته‌اند، شیوهای کاملاً متفاوتی است، زیرا به جای بحث از حدود اختیارات سیاسی فقیه، شرایط حاکم را مورد سؤال قرار می‌دهد و در پاسخ می‌گوید: «بدون تردید، فقاهت در سرلوحة این شرایط است و شرط فقاهت، قدر متیقن شرایط حاکم است و بدون این شرط در صلاحیت تصدّی منصب حکومت، تردید خواهیم داشت و در اینجا برعکس شرایط شیوۀ نخست ـ شیوۀ غالب فقها ـ «مقتضای اصل، نفی صلاحیت غیرفقیه برای رسیدن به حکومت است» و «بنابراین ولایت و حاکمیت در عصر غیبت، منحصر به فقیه است» با این حال «در تکوین این قدر متیقن، ادلّة دال بر ولایت فقیه با وجود تمام اشکالات و مناقشاتی که برآن وارد شده، کافی به نظر میرسد، زیرا نمی‌خواهیم به کمک این ادلّه، از مقتضای اصل خارج شویم تا ضعف ادلّه، مانع باشد.» در ادامه این بحث، شماری از روایاتی که دلالت بر اختصاص ولایت به فقها دارد، ذکر شده است.
بحث بعدی، بحث نصب حاکم در عصر غیبت است. نویسنده پس از آن که حکومت ولایت فقیه را قدر متیقن حاکمانی می‌داند که حکومت و ولایتشان صحیح است، دربارة روش نصب او بحث می‌کند. وی سه روش نصب عام، شایستگی و نصب عمومی در مرحلة انشا را ذکر می‌کند. وی بر آن است که بیشتر فقهایی که قائل به ولایت فقیه هستند، به نصب عام معتقدند. نتیجۀ این رأی و نظر آن می‌شود که «هر فقیهی حاکم است»، در حالیکه گزارة درست از نظر آصفی، عکس این گزاره است؛ یعنی هر حاکمی، فقیه است ـ باید فقیه باشد ـ و روایاتی که فقیه را حاکم می‌داند به باور وی، ناظر بر عموم نصب نیست؛ بلکه ناظر به شرط فقاهت است. از این‌رو وی با روش دوم یعنی شایستگی، موافق و معتقد است شرایطی که شارع مقدّس برای حاکم اسلامی در عصر غیبت معیّن نموده، عبارت است از: فقاهت، پرهیزکاری و شایستگی.
در ادامه به بحث بیعت می‌رسیم که در حقیقت، ساز و کار تشکیل حکومت است. نویسنده در این بحث، ریشههای لغوی را مورد بحث قرار می‌دهد و سپس به سه نوع بیعت در سیرة سیاسی رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ اشاره می‌کند که عبارت‌اند از: بیعت دعوت، بیعت جهاد و بیعت امارت و ولایت. نویسنده، بیعت را مقدمة وجودی حکومت اسلامی و دلیل انشای ولایت برای فقیه در عصر غیبت می‌داند، اما بر آن است، در جایی که ولایت امام به کمک نص خاص از کتاب و سنّت اثبات شود ـ یعنی ولایت پیامبر و امام ـ بیعت، دلالتی بیش از تحکیم و تأکید ولایت و اطاعت ندارد، چنانکه در ولایت رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و به عقیدة شیعه، علی ـ علیه السلام ـ چنین است.
در ادامه به بحث وحدت ولایت و امامت می‌رسیم. در این بحث، نویسنده ادلّۀ باورمندان به ضرورت وحدت و نیز معتقدان به جواز تکثیر ولایت و امامت را بررسی می‌کند و با فرض اینکه تکلیف این بحث از ادلّۀ اجتهادی روشن نمیشود؛ مقتضای اصل عملی را عدم مشروعیت امامت شخص دومی می‌داند که در عرض امامت شخص اول، مدعی امامت شود، مگر آنکه حکم ثانوی آن را توجیه کند، از این‌رو پس از استناد به سخنی از امام‌الحرمین جوینی که عقد امامت را برای دو نفر در یک سرزمین کوچک غیر‌جایز و در دو منطقه دور از هم، مجاز می‌شمارد، تصریح می‌کند که هرگاه ضرورت و مصلحت، تشکیل دو حکومت و دو نظام اسلامی را در جهان ایجاب کند و وجود یک مرکز سیاسی و ولایت واحد حاکم بر هر دو نظام ممکن باشد و هر یک از دو حکومت از طریق دولت خودمختار، در سرزمین خود سیادت داشته و امور اداری، قضایی و قانون‌گذاری را انجام دهد، همین اندازه بر آنان واجب خواهد بود و می‌بایست در تعدد به مقداری که ضرورت و مصلحت در امور سیاسی، قضایی و قانون‌گذاری اقتضا می‌کند، بسنده نمایند.
بحث بعدی با عنوان خطوط کلّی دولت اسلامی، در بردارندة چهار موضوع؛ ولایت، اطاعت، شورا و خیرخواهی است. نویسنده با استناد به آیة شریفة ۵۹ سورۀ مبارکۀ نساء "یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الأمْرِ مِنْکُمْ..."، ولایت را خط نزولی حاکم و رعیت، و اطاعت را خط صعودی آن می‌داند. در بحث ولایت، نویسنده پس از توضیح مفهوم ولایت، به اصالت ولایت الهی و ربط آن با اصل توحید نظری و عملی و اصل اولی یعنی ردّ هرگونه ولایت غیرخدا بر انسان، اشاره می‌کند و نتیجه می‌گیرد که «وقتی ولایت فقط از آنِ خداوند متعال باشد، ولایت احدی درست نباشد، مگر در امتداد ولایت خداوند... باید نصب امام و حاکم عالی امّت مسلمان توسط خداوند سبحان به نحو عام یا خاص باشد و بدون آن، ولایت احدی از مردم مشروعیت نخواهد داشت». از این‌رو است که شیعه به نظریۀ نصب در قضیۀ امامت و ولایت معتقد است، البته نصبی که مبتنی بر نص است و این نظریه در مقابل نظریۀ خوارج و نظریۀ انتخاب است. خوارج، درعین حال که به حاکمیت خداوند متعال بر انسان عقیده داشتند، امارت و ولایت شرعی انسان بر انسان پس از رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ را نفی می‌کردند و نظریة انتخاب هم امامت را منوط به انتخاب اهل حل و عقد می‌داند. با این حال نویسنده معتقد است که در عصر غیبت، فقاهت، شرط اهلیت و شأنیت برای ولایت است، ولی صرف فقاهت، موجب فعلیت و عینیت یافتن ولایت نمیشود.
در بحث شورا، نویسنده آن را از پایه‌های دولت اسلامی می‌شمرد و آرا و نظرهای متعدد در باب وجوب و عدم وجوب و الزام‌آور بودن یا الزام‌آور نبودن شورا را ذکر می‌کند و البته مشورت پیشوایان معصوم ـ علیهم السلام ـ را دارای کارکردهای متعددی می‌داند که الگو شدن این روش برای دیگران از آن جمله است. در هر حال اگرچه شورا در هر حکومتی لازم است، اما برای حاکم الزام‌آور نیست و شکل و شیوة اعمال شورا، به تعبیر نویسنده به مقتضیات زمان و مکان وانهاده شده است.
آخرین بحث کتاب به موضوع نصیحت اختصاص دارد که آن را می‌توان در ضمن ساز و کارهای مشارکت سیاسی در دولت اسلامی جای داد.
ترجمة این کتاب به قلم آقای دکتر محمد سپهری، در مجموع، ترجمة روانی است، اما در پاره‌ای موارد، خطاهایی در آن به چشم می‌آید، مانند کلمة معین که در عربی به معنا آب زلال یا آب چشمة جوشان است، ولی عیناً در ترجمة فارسی تکرار شده است و طبعاً باید معین ـ به ضم میم ـ خوانده شود، در حالیکه در فارسی، این کلمه کاربردی ندارد. متن عربی کتاب در اختیار نویسنده نبود تا ارزیابی دقیق‌تری از دقّت این ترجمه میسّر شود.
ضمن آرزوی موفقیت برای شما، برخی از منابع مفید در زمینه موضوعات فوق عبارتند از :
1 . صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی و تدوین نهایی قانون اساسی، سه جلد، انتشارات مجلس، 1364 .
2 . صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری، روابط عمومی مجلس، 1369 . (همچنین http://www.shora-gc.ir/portal/siteold/ketabkhaneh/index.htm )
3 . سرگذشت قانون اساسی، محمد زرنگ، مرکز اسناد، 1384 .
4 .هاشمى، سیدمحمد، حقوق اساسى جمهورى اسلامى ایران.
5. مرندى، مرتضى، حقوق اساسى جمهورى اسلامى ایران، چاپ اول، 1382. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 21/100119887)
کتابی جامع و مشروح پیرامون «ولایت فقیه در حکومت اسلام» و حدود و شرایط آن در قرن معاصر (15 هجری قمری) به زبان فارسی. این کتاب با استفاده از آیات قرآن و روایات به مباحث فقهی و علمی و شواهد تاریخی و اجتماعی به مطالبی مانند دلائل ولایت فقیه و شرایط و موانع آن، حقیقت ولایت امام و فقیه عادل، و نحوه حکومت در اسلام و ... پرداخته که بعضی از این مطالب، اولین بار است که توسط فقیهی مطرح شده و در کتب قبلی، سابقه نداشته است. نویسنده کتاب، علامه حاج سیدمحمدحسین حسینی تهرانی، عالم بزرگ و عارف عالیقدر در قرن معاصر (15 هجری قمری) است. در این کتاب غیر از
اثبات ولایت فقیه و لزوم تشکیل حکومت اسلام، نظرات فقهی دیگری نیز درج شده است. این سلسله مباحث در طی 48 جلسه درس (از هشتم شوال 1410 هـ ق تا 21 ذی الحجه 1410 هـ ق) توسط مولف بیان شده و سپس توسط دو تن از فضلا با نظارت و تنقیح و تعلیق خود ایشان، تنظیم گردیده است.
معرفی اجمالی نویسنده:
علامه آیة الله حاج سیدمحمدحسین حسینی طهرانی، عالم و عارف، حکیم و فقیه و کلامی قرن معاصر (15 هـ ق) فرزند آیة الله حاج سیدمحمدصادق حسینی طهرانی از علماء بزرگ در دوران حکومت طاغوتی پهلوی. علامه طهرانی در 24 محرم سال 1345 هجری قمری، در تهران بدنیا آمد. دوران کودکی را تحت تربیت پدر بود و تحصیلات ابتدائی مدرسه و بعد دوره آموزش متوسطه را در رشته مکانیک و ماشین سازی به اتمام رساند و در سن 19 سالگی بعد از پوشیدن لباس روحانیت، عازم شهر مقدس قم شد. در همان سالهای اول، جزو شاگردان خاص علامه سیدمحمدحسین طباطبائی (صاحب تفسیر المیزان) شد و از دروس حکمت و تفسیر و عرفان عملی ایشان، بهره مند بود. مدت هفت سال در سطوح مختلف علمی، از اساتید بزرگی کسب علم کرد و در سال 1371 هـ ق، در سن 26 سالگی برای تکمیل دروس حوزوی، به کشور عراق رفت و در شهر نجف ساکن شد. در دروس فقه و اصول و حدیث و رجال از محضر علماء بزرگ نجف استفاده فراوان کرد و بنا به نظر و توصیه علامه طباطبائی و موانست و مراوده با آیة الله حاج سید جمال الدین گلپایگانی، مراحل عرفانی و سلوکی را پیمود و سپس با مرحوم حاج سیدهاشم حداد، از عرفای بزرگ، آشنا و مجذوب وی شد. سال 1377 هـ ق، در سن 33 سالگی پس از اتمام تحصیلات عالیه و رسیدن به فضائل ظاهری و باطنی، به خاطر ادای تکلیف و ترویج و گسترش علم دین و به امر استاد سلوکی خود، به تهران بازگشت. در خلال سالها زندگی در تهران و ارشاد و هدایت مردم، بعد از رحلت آیة الله بروجردی و تحرکات طاغوتی حکومت پهلوی، در همراهی رهبر فقید انقلاب (آیة الله خمینی) از هیچ تلاشی، مضایقه نکرد و سپس بعد از 23 سال تلاش پی گیر و همه جانبه در تهران، سال 1400 هـ ق، به شهر مشهد هجرت و پانزده سال آخر عمر خود را آنجا گذراند. وی در 9 صفر سال 1416 هـ ق، در مشهد، دار فانی را وداع کرد. مزارش در قست جنوب شرقی صحن انقلاب، در آستانه کفشداری، میباشد.
ساختار کلی کتاب:
1- معنای لغوی و اصطلاحی ولایت و معنای ولایت امام
2- ادله ولایت امام معصوم و نشانه‌ها و آثار آن
3- بررسی احادیثی مانند مقبوله عمربن حنظله، روایات ابی خدیجه و حدیث کمیل و ... به عنوان دلایل ولایت فقیه
4- دلیل قطعی عقلی بر لزوم تشکیل حکومت
5- شرائط ولی فقیه که شامل (اسلام، تشیع، اعلمیت به کتاب الله، افقه، مقیم و مهاجر به دارالاسلام بودن، و ذکوریت (مرد بودن)
6- رجوع به اعلم واجب است به استناد آیات قرآن و روایات فراوان
7- تعیین ولی فقیه با نظر اهل حل و عقد است نه رای اکثریت مردم
8- لزوم «طهارت روح» و «صفاء سر» در فتوا، علاوه بر اجتهاد در علوم ظاهریه
9- التزام به خط مشی عملی حکومت امیرالمومنین علی علیه السلام، در نامه به مالک اشتر
10- بعضی از حدود اختیارات و وظایف ولی فقیه که شامل (اقامه احکام الهی در همه زمینه‌ها، در اختیار داشتن قوای سه گانه، حفظ حقوق خاصه مسلمانان و تسهیل در امور معیشتی و زندگی آنان، ازدواج، بهداشت و ... گسترش فرهنگ اسلامی، اعلام جهاد علیه کفار در صورت ضرورت و صلاحدید، دفاع از حقوق اقلیت‌ها و اهل ذمه
11- دفاع از جهان اسلام و ایجاد نظام دقیق مرابطین و مرزداران و ....
تمامی مباحث فوق در این کتاب استدلالی و ارزشمند، در 4 جلد به اضافه دهها مطلب دیگر بطور کامل مطرح شده است.
رهبر و رهبری
این کتاب تعدادی از پربسامدترین پرسشهای این عرصه را با رعایت ایجاز و اختصار، باز میکاود. در بخش نخست که عنوان پرسشهای اندیشه سیاسی را بر پیشانی دارد، تلاش شده تا گزیدهای از پرسشهای بنیادین حکومت دینی و ولایت فقیه، در نهایت اختصار، پاسخ داده شوند. در قسمت دوم به پرسشهای ناظر به ساختار نظام جمهوری اسلامی ایران، مسائل مربوط به حقوق اساسی، کارکرد نهادهای قدرت و دیگر شبهات مربوط به آن پرداخته شده است و بخش پایانی، عهده دار بررسی پرسشها و شبهات ناظر به عملکرد حضرت آیت الله خامنهای، در دو دهه رهبری انقلاب اسلامی است.
کانون اندیشه جوان، این کتاب را در 208 صفحه و به قیمت 38000 ریال، منتشر کرده است.
ولایت، رهبری، روحانیت
این کتاب مجموعه‌ای از گفتارها و نوشتارهایی از شهید آیت الله دکتر بهشتی پیرامون موضوع ولایت، مسئله رهبری و نهاد روحانیت است. با توجه به این که دکتر بهشتی در مدیریت فعالیت‌های اجتماعی، مشارکتی فعال داشته و در شکل‌گیری نهضت انقلابی مردم ایران و نهادهای بنیادین نظام جمهوری اسلامی، نقشی مؤثّر ایفا نموده، دیدگاهها و نقطه نظرات وی که طی این گفتارها و نوشتارها مطرح شده، از دو جهت دارای اهمیت است؛ نخست این که مصدر این مباحث، عالمی دینی، روشن بین و زمان‌شناس است که از واقعیتهای اجتماعی، تحلیلی عمیق و درکی گسترده دارد و بر این اساس تلاش می‌کند تا پاسخ پرسشهای مطرح در این زمینه‌ها را با مراجعه به منابع اندیشه اسلامی، استنباط و استخراج کند و دیگر این که راه را برای شناخت بهتر بخشی از ابعاد اندیشة یکی از رهبران انقلاب اسلامی و بنیانگذاران جمهوری اسلامی، هموار سازد.
نشر بقعه، این کتاب را در 400 صفحه و به قیمت 169500 ریال منتشر کرده است.
ولایت فقیه در کلام سیاسی شیعه
مسئله رابطه دین و سیاست، بدون تردید، یکی از دغدغههای ذهنی فرد دیندار و یکی از مسایل مهم و مورد توجه اندیشمندان سیاسی است. چگونگی این ارتباط از جنبههای مختلفی میتواند مورد توجه واقع شود. یکی از این ابعاد، تبیین کلامی نسبت دین و سیاست میباشد. نویسنده در بخشی از مقدمه درباره ضرورت نگاه کلامی به نظریه ولایت فقیه مینویسد: «به رغم استخدام استدلالهای کلامی در مباحث سیاسی و به ویژه بحث ولایت فقیه و مقالات پراکندهای که در باب مبانی کلامی ولایت فقیه نوشته شدهاند، پژوهش مستقلی در باب بحث نظری از کلام سیاسی شیعه از یک سو و بررسی مبانی نظریه ولایت مطلقه فقیه در کلام سیاسی شیعی از سوی دیگر، تاکنون مشاهده نشدهاند و اکثر مباحث مطرح شده به عنوان رویکردی تبعی و فرعی به کلام سیاسی یا در ضمن مباحث فقه سیاسی مطرح شدهاند. از این رو به نظر میرسد پژوهش مستقل در کلام سیاسی و همچنین بحثی کلامی از مسئله ولایت فقیه، ضروری میباشد». یکی از ویژگیهای مهم این کتاب، تمرکز پژوهش حاضر بر استدلالهای عقلی متکلّمان شیعی است و نویسنده در پژوهش حاضر سعی کرده ابتدا به آثار متکلّمان معروف شیعی استناد کند و بعد به دیدگاههای دیگر متکلمان شیعی بپردازد.
دفتر نشر معارف، این کتاب را در 247 صفحه به قیمت 65000 ریال منتشر کرده است.
پرسش و پاسخهایی صریح در موضوع ولایت فقیه
در این مجموعه مختصر که چکیدهای از مجموعه 5 جلدی «ولایت فقیه؛ کانون عزت واقتدار» است، ضمن بررسی آرای فقهی جمعی از برترین علمای تاریخ تشیع و همچنین فقها و علمای معاصر، سعی شده است به شایعترین سؤالات در محیطهای دانشجویی و فضای مجازی، در موضوع «ولایت فقیه»، پاسخهایی کوتاه، مستند و مستدل بدهد. برخی از موضوعات این کتاب عبارتند از: پیشینه و سیر تاریخی طرح بحث ولایت فقیه در میان علما، تعریف ولایت فقیه و تبیین مفهوم مطلقه بودن آن، بررسی احتمال تبدیل شدن نظام ولایی به استبداد، شاخصههای روایی فقهای لایق مسند ولایت، احتمال خطای ولی فقیه، نقد برخی نظریات معارض ولایت فقیه مثل رهبری شورایی، آیین ولایتمداری در اقوال علما و تطبیق شاخصههای ولایت فقیه بر حضرت آیت الله العظمی خامنهای.
نشر کتاب فردا، این کتاب را در 72 صفحه و به قیمت 12000 ریال، منتشر کرده است.
ولایت فقیه از دیرباز تا امروز
اندیشه ولایت فقیه، اندیشهای بدیع و نو ظهور در فقه شیعه نیست؛ بلکه ظهور آن همزمان با ظهور فقه شیعه میباشد؛ به طوری که در کلمات یکی از برجستهترین فقهای عصر غیبت یعنی شیخ مفید، به ابعاد مختلف ولایت فقیه، تصریح شده و این روند با فراز و نشیبهایی که به عوامل گوناگونی بستگی دارد؛ تا زمان حاضر، ادامه داشته و فقها به مناسبتهای مختلف و در ابواب گوناگون از ولایت فقیه و شئون مختلف فقیهان سخن راندهاند.
مؤسسه فرهنگی ولاء منتظر، این کتاب را در 204 صفحه و به قیمت 35000 ریال منتشر کرده است.
فقیه و امت: تأملاتی در اندیشه انقلابی و سیاسی و روش اجتهادی امام خمینی
این کتاب در شش فصل و چندین پیوست، تدوین شده است. نویسنده در فصل اول، تأملی چند بر عملکرد قدرت در دولت اسلامی و در فصل دوم، نگرشی بر شیوة اجتهادی امام خمینی دارد. فصل سوم کتاب نیز به تنوع اجتهاد در دولت اسلامی از دیدگاه امام خمینی و فصل چهارم به نگرشی بر اندیشة سیاسی و حرکتی امام خمینی اختصاص یافته است. اسلام و اجتهاد انقلابی در اندیشة امام خمینی و ارزیابی ابعاد شخصیتی امام خمینی نیز در فصلهای پنجم و ششم کتاب مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش پایانی نیز چند گفتوگوی مطبوعاتی با علامه فضل الله درباره مسائل حکومت اسلامی و رابطه دین و سیاست آمده است.
سپیده باوران، این کتاب را در 175 صفحه و به قیمت 65000 ریال منتشر کرده است.
ولی، باید فقیه باشد
موضوع کتاب حاضر، بایدها و نبایدهای نظریه ولایت فقیه و اثبات است؛ بدین ترتیب جایگاه ولی فقیه در دین اسلام، تبیین و عمل انتخاب رهبر به وسیله مجلس خبرگان، بررسی شده است. همچنین چگونگی عزل رهبر به وسیله این مجلس و رابطه و ماهیت مرجعیت با ولایت فقیه، بررسی شده است. در ادامة کتاب، ویژگیهای حکومت استبدادی مطرح و با ویژگیهای ولایت فقیه در قانون اساسی، مقایسه شده است و در پایان نیز نظر علمای اهل تسنن درباره ولایت فقیه، ارائه و شرایط فقاهت، عدالت و کفایت رهبر فعلی انقلاب اسلامی ایران، به صورت مجزّا بررسی شده است.
نشر آرما، این کتاب را در 143 صفحه و به قیمت 45000 ریال منتشر کرده است.
ولایت فقیه: ولایت، فقاهت و عدالت
امروز الگوی نظام حکومتی اسلام در پرتو اصل ولایت فقیه، شکل گرفته است و نشانی کامل از استقلال، آزادی و پویایی طریقت کامل انسانها را در خود دارد. بنابراین، شایسته است که امت بزرگ اسلام، آن را به دقت و درستی بیابند؛ تا ضمن تحقق آن در جامعه، به عنوان امت وسط، الگوی زیبای اسلامی را به جهان بشری، معرفی و از این طریق، زمینهساز حکومت جهانی حضرت خاتم الاوصیاء، مهدی موعود (عج) باشند. کتاب حاضر طی هفت فصل مباحثی مانند: انسان، آزادی، عبودیت، قانون، ضرورت ولایت فقیه، پاسخ به شبهات در زمینه ولایت فقیه و. .. را مطرح نموده است.
نشر اسراء، این کتاب را در 594 صفحه و به قیمت 110000 ریال منتشر کرده است.
ولایت و حکومت
این کتاب شامل مجموعه بیانات حضرت آیت‌الله خامنهای در ارتباط با موضوع ولایت و حکومت است که از سال 1353 تا 1390 توسط وی ایراد شده است. بخش اول، شامل بخشی از سخنرانیهای پیوسته‌ای است که در ماه مبارک رمضان سال 1353 ایراد شده و «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» نام دارد. در این سخنرانیهای سلسله‌وار، مباحث بسیار مهمی درباره ولایت و حکومت مطرح شده است؛ البته مباحث طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، مطالبی سرشار از معارف ناب است که شامل موضوعات ایمان، توحید، نبوت و ولایت است که جا دارد به صورت یک جا و در کنار هم دیده و خوانده شوند. بخش دوم شامل مجموعه سخنانی است که در خطبه‌های نماز جمعه که در دوران ریاست جمهوری در سالهای 1362، 1363 و 1366، ایراد شده است. مباحثی که از خطبه‌های نماز جمعه برای این کتاب انتخاب شده و به‌طور مفصّل به آنها پرداخته شده، مربوط به مسئله ولایت و حکومت میباشند. بخش سوم، شامل بعضی سخنرانیهای پراکنده در دوران ریاست جمهوری و رهبری است که به خوبی فضاهای خالی بحث را تکمیل کرده است.
مرکز صهباء، این کتاب را در 500 صفحه به قیمت 150000 ریال منتشر کرده است.
تاریخ انتشار: تیر 1388
تعداد صفحات: 380
شابک: 1-349-419-964-978
نوبت چاپ: اول، بهار 1388
قیمت: 3,600 تومان
شمارگان: 2000
معرفی کتاب:
حاکمیت نظریه‌ی ولایت فقیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی فتح باب جدیدی در حوزه‌ی مباحث اندیشه‌ی سیاسی شیعه است. این نظریه که توانسته بود نظریات رقیب را کنار زده و از فضای پژوهش و تئوری به عرصه‌ی عمل و اجرا پانهد، سؤالات فراوان و تأملات جدیدی را پیش روی خود می‌دید. و به دلیل مطالعات جدیدی که در این حوزه صورت می‌گرفت، قضاوت‌های نو و البته متفاوت و گاه متضاد را نیز به دنبال داشت. برخی این نظریه را حاصل استنباط فقهای متأخر و ابتکاری از سوی آنها دانستند. عده‌ای دیگر درباره‌ی گستره و قلمرو آن به ایجاد سؤال پرداخته و حتی گاه به نازل‌ترین سطح از اختیارات تنزل دادند و برخی نیز آن را به نخستین مراحل شکل‌گیری فقه سیاسی شیعه متصل کردند.
تحقیق حاضر بر آن است نشان دهد همان‌گونه که رشد و نمو یک دانه به تمهید مقدمات و عوامل گوناگون وابسته است، رشد و بالندگی هر اندیشهای نیز مقدمات خاص خویش را می‌طلبد. به عبارت دیگر با در نظر گرفتن همه‌ی عوامل، قراین و مقتضیات زمانی و مکانی می‌توان سخن و اندیشهای را فهمید و درباره‌ی آن به داوری نشست که این قاعده‌ی کلی و شامل هر اندیشهای است. در مباحث اندیشه‌ی سیاسی به طور عام و ولایت‌فقیه به طور خاص نیز همین قاعده جاری و ساری است. بنابراین تنها با نگاه ترکیبی منظومه‌ای و همه‌جانبه در این حوزه می‌توان به قضاوت و بینش صحیحی از آن دست پیدا کرد.
مطالعه‌ی نظریه‌ی ولایت فقیه به شکل منقطع و مجزا، داوری ناقصی از آن را پیش روی ما قرار خواهد داد؛ به همین سبب بررسی تاریخی ولایت فقیه و پی‌گیری تحول آن در بستر تاریخی‌اش اهمیت مضاعفی می‌یابد. ولایت فقیه به دلیل تأثیرپذیری از دو عنصر زمان و مکان همواره فراز و نشیب و تحول و تطور فراوانی داشته است. به عبارت دیگر، اگر شرایط مطلوبی بر جامعه‌ی شیعی حکمفرما بوده، ولایت فقیه نیز رشد و توسعه‌ی چشمگیری یافته و در شرایط نامناسب با سکون همراه بوده است. البته از این نکته‌ی مهم و اساسی نیز نباید غافل بود که فقیهان شیعه حفظ کیان شیعه را به عنوان بالاترین و مهم‌ترین مصلحت در فعالیت‌های خویش مد نظر قرار داده و سکوت می‌کردند.
پژوهش حاضر به بررسی اقوال و آرای فقهای بزرگ و برجسته از زمان آغاز غیبت کبرا تا عصر حاضر پرداخته و آن را به پنج دوره تقسیم کرده که در هر یک از این دوره‌ها بخشی از روند تکاملی آن طی می‌شود. در این پژوهش نظرات فقیهان در دو حوزه‌ی کلام و فقه مورد وارسی قرار گرفته است. حوزه‌ی کلام و مباحث مربوط به امامت و حکومت که در بسیاری از تحقیقات پیرامون ولایت فقیه مغفول واقع شده، بخش مهمی از پیشینه‌ی نظریه‌ی ولایت فقیه را تشکیل می‌دهد. در حوزه‌ی فقه نیز، در مباحث مربوط به دولت و حکومت در فقه شیعه همچون خمس، زکات، امربه‌معروف و نهی‌از منکر، نماز جمعه، قضا، شهادت، حدود، دیات، وصیت، هجر، اوقاف، حاکم جائر و پذیرش یا عدم پذیرش ولایت از جانب وی و... به این بحث پرداخته شده و از مجموع این مباحث نمودار حرکتی ولایت فقیه ترسیم می‌شود.
نمای روی جلد
کد کتاب: 665
لینک یکتا
نسخه چاپی
معرفی به دوستان
نظام سیاسی و دولت مطلوب در اندیشه سیاسی شیخ مفید،سید مرتضی و شیخ طوسی
تالیف: خالقی،شفیعی و موسویان
تاریخ انتشار: بهمن 1386
تعداد صفحات: 240
شابک: 7-251-419-964-978
نوبت چاپ: اول، زمستان 1386
قیمت: 16,000 ریال ایران
شمارگان: 1500
معرفی کتاب:
اواخر نیمه‌ی اول قرن چهارم ق، هم زمان با سالهاd شروع غیبت کبری (329 ق به بعد) و ورود شیعه به تجربه‌ی دوران جدید از حیات فکری ـ سیاسی خود رد غیبت امام معصوم (ع) میباشد، که از یک سو با ورود رجال بزرگ شیعی مثل شیخ مفید (336-413 ق)، سید مرتضی (متوفی 436 ق) و شیخ طوسی (385-460 ق) به عرصه‌ی فقه و فقاهت و حراست و گسترش آموزه‌های نبوت و امامت مقارن است و از سوی دیگر دورانی است که به عنوان دوران سوم حاکمیت عباسیان نیز نامیده می‌شود و هم زمان است با حاکمیت خلفایی چون المطیع لله، الطائع لله و القادر بالله که دوران ضعف قدرت مرکزی در حاکمیت خلفای عباسی و شکل‌گیری قدرت‌های دور از کانون حکومت مرکزی میباشد: به عنوان نمونه بینی امیه توانستند در اسپانیا به قدرت برسند، حکومت مصر ابتدا به دست طولونیان و سپس به دست فاطمیون می‌افتد و خودمختاری در بخش وسیعی از آفریقا به خصوص در شمال آن شکل می‌گیرد. در ایران نیز بعد از طاهریان، سلسله‌های سامانیان و صفاریان روی کار می‌آیند که رابطه‌ی آنان با سلطان فقط در اعطای خراج میباشد و در نهایت شکل‌گیری آل بویه و انحصار و محدود شدن قدرت خلفای عباسی در بغداد از مهم‌ترین حوادث این دوران میباشد. با ورود معزالدوله‌ی دیلمی به بغداد (334 ق) خلافت به مقامی تشریفاتی تنزل می‌یابد و خلفای عباسی پس از سیطره‌ی آل بویه بر عراق به بازیچه‌ی در دست آنان مبدل می‌گردند . در این دوران خلفای عباسی که نماد حاکمیت اهل سنت میباشند تضعیف شده و آل بویه به عنوان حامیان شیعه فضای سیاسی را به نفع شیعیان تغییر می‌دهند و از این طریق موازنه‌ای میان گروه‌های اسلامی برقرار می‌گردد. آل بویه در دوران حکومت خود روش متعادلی را در برابر گرایش‌ها و جریان‌های مختلف فکری و سیاسی اتخاذ کردند و به هیچ گروه مشخصی که بر ضد دیگری باشد نپیوستند و به رأی و نظر خاصی گرایش نیافتند، بلکه مردم را در عقاید و آرایشان آزاد گذاشتند و حتی جلوی اقامه‌ی شعائر مذهبی را که می‌توانست عامل ایجاد تنش و بحران گردد گرفتند و در این راه حتی تا تبعید شیخ مفید که در زمان خود بزرگترین فقیه شیعی محسوب می‌گردید، پیش رفتند. آرای متفکران شیعه در هر دوره با حفظ اصول و مبانی، نگاه به شرایط عصر خویش داشته و به یک معنا پاسخی به نابسامانی‌های زمانه یا طرحی برای سامان اوضاع جامعه بوده است. از این رو، دیدگاه هر کدام در مواجهه با موضوعات سیاسی با دیگران تفاوت‌هایی دارد؛ لذا می‌توان در این باره از اسپریگنز یاد کرد که اندیشمندان فرزند زمانه‌ی خویش‌اند و در جهت پاسخگویی به مشکلات زمان خود اقدام به نظریه‌پردازی می‌نمایند. سخن اسپریگنز برای جوامع سکولار و عرفی سخن بجایی میباشد و بر اساس جامعه‌شناسی، معرفت که امری نسبی است پذیرفته شدنی؛ ولی در آموزه‌های اسلامی و شیعی این نظریه کاملا قابل تطبیق نیست که دیدگاه عالمان شیعه در دوران الگوی اسلامی ـ شیعی در متن باورها و دغدغههای نسبتا مشابه روییده است و در عین ویژگی‌هایی متنوع، مشترکات بسیار در اصول دارند. در واقع جامعه‌ای اسلامی توانست در دوران آل بویه؛ به خصوص در دورهی حاکمیت عضد‌الدوله‌ی دیلمی (337-372 ق) گام‌های بسیار بلندی در عرصه‌ی پیشرفت علمی بردارد و به همین جهت است که آن دوران را شکوفاترین ادوار فرهنگ اسلامی می‌شناسند و از آن دوران با عنوان عصر «رنسانس اسلامی» تعبیر می‌گردد. مهم‌ترین شخصیت‌های علمی ـ فرهنگی شیعی که تاریخ تشیع به آنان می‌بالد، محصول همین دوران میباشد. افرادی چون کلینی، ابن قولویه، صدوق، ابن عقیل عمانی، شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی مهم‌ترین شخصیت‌های شیعی میباشند که در این دوران فقه شیعه را تأسیس کرده و تحول عمده‌ی فقه تفریعی (در آثاری چون المبسوط) و فقه تطبیقی (در آثاری چون الخلاف) محصول همین دوران میباشد. این دوران درخشان علمی ـ فرهنگی در اندیشه‌ی شیعه تا سال 447 ق و ورود طغرل بیگ سلجوقی به بغداد و هجرت شیخ طوسی به نجف و تأسیس حوزه‌ی علمیه‌ی نجف اشرف ادامه دارد. آنچه در این تحقیق ارائه می‌گردد بررسی اندیشه و رفتارهای سیاسی مرحوم شیخ مفید، سید مرتضی و مرحوم شیخ طوسی میباشد که در سه بخش به سامان آمده است؛ ولی آنچه دغدغههای نویسندگان این مجموعه بوده و به عنوان سوال اصلی پژوهش مطرح گردیده است،همان پرسش همگانی علمان در عرصه‌ی سیاست و اجتماع است: در دوران حضور و غیبت امامان شیعه، حکومت چگونه اداره می‌شود و اصولا سیاست چیست؟ چه کسی باید سیاست و کومت را راهبری کند؟ و چگونه به این رهبری ادامه دهد؟ در پاسخ به این پرسش فرق فرضیه‌ای مطرح شده است که عموم شیعیان بر امامت ائمه‌ی هدی (علیه‌السلام) که احصا شدهاند، اعتقاد دارند و بر این باورند که در زمان حضور ائمه، آنان حاکم اسلامی و منصوب از ناحیه‌ی خداوند خواهند بود، ولی در صورت غیبت آنان، این عالمان و جانشینان آنانند که اداره‌ی حکومت و جامعه را بر عهده خواهند داشت. در این که حاکمان پس از ایشان دارای چه صصفات و شرایطی هستند، متون شیعی،همان صفات و شرایط را از کلام امامان اقتباس نموده است و بر اساس روایات وارده عموما، آنان بر نیابت عالم عالمان و فقیهان اعتقاد دارند. البته در کم و کیف آن اختلاف است، ولی در مجموع پذیرفته‌اند که فقیه و عالم دینی میتواند ولایت داشته باشد. شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی نیز در پاسخ به سوال اصلی از رهیافت‌های فقهی، کلامی و فلسفی سود جسته‌اند و پژوهش حاضر، به معرفی و بررسی این دیدگاه می‌پردازد.
نمای روی جلد
کد کتاب: 561
لینک یکتا
نسخه چاپی
معرفی به دوستان
نظام سیاسی و دولت مطلوب در اندیشه سیاسی ملااحمدنراقی و محمد حسن نجفی (صاحب جواهر)
تالیف: سید سجاد ایزدهی
تاریخ انتشار: فروردین 1387
تعداد صفحات: 224
شابک: 3-259-419-964-978
نوبت چاپ: اول، زمستان 1386
قیمت: 15,000 ریال ایران
شمارگان: 1500
معرفی کتاب:
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، نظام نوین به عرصه‌ی نظام‌های موجود در حوزه‌ی سیاست وارد شد. این نظام که نظیر آن در گذشته یافت نشده و از حکومت‌ها و نظام‌های دیگر الگو نگرفته بود، مشروعیت حکومت خویش را از خداوند کسب کرده و حا کمیت را به نیابت از امام معصوم (ع) بر عهده‌ی فقیه عادل نهاد. این نظام که ولایت فقیه از برترین نمادها و شاخصههای آن به شمار می‌رود، الگویی ملی در اعصار و امصار گذشته نداشته، اما فقها همواره در کتابهای فقهی خویش بر نظریه‌ی سیاسی شیعه در قالب ولایت فقیه تأکید می‌کردند. از جمله فقهایی که به تدوین این نظریه‌ی سیاسی همت گماشتند، ملا احمد نراقی و مرحوم صاحب جواهر از فقهای نامدار عصر قاجار هستند، که برای اولین بار ولایت عامهی فقها را در بابی جداگانه و در قالبی استدلالی مطرح کردند و حوزه‌های فراگیر ولایت فقیه را به صورت مستدل بر شمردند. هر چند در کتاب فقهای پیشین اصل ولایت عامه وجود داشته، ولی اختصاص دادن باب مستقل، مربوط به دورهی نراقی و صاحب جواهر است. از آنجا که انقلاب اسلامی ایران تدوین نظام ولایت فقیه خود را مدیون چنین فقهایی است، لذا بازخوانی منابع اصیل پیشینیان برای فهم صحیح‌تر از مبانی این نظام و پاسخگویی به نسل نوخاسته در این باب ضروری می‌نماید. از این رو بازشناسی اندیشه‌ی سیاسی ملا احمد نراقی که فقیهی جامع‌گر و برجسته است، و مرحوم صاحب جواهر، به منظور فهم صحیح مبانی اندیشه‌ی سیاسی شیعه و مقوله‌ی ولایت‌فقیه و پاسخگویی به شبهات و کمک برای درک ماهیت این نظام مفید میباشد. در این کتاب به مبانی و اندیشههای سیاسی مرحوم نراقی و مرحوم صاحب جواهر پرداخته شده است. این کتاب در صدد پاسخ به این پرسش است که در دوران حضور و غیبت امامان شیعه حکومت چگونه اداره می‌شود و اصولا سیاست چیست؟ متون و منابع شیعی در مجموع با استناد به روایات وارده، در نیابت عام عالمان و فقیهان متفق القولند و مرحوم نراقی و صاحب جواهر نیز از رهیافت‌های فقهی، کلامی و فلسفی برای پاسخ به این سؤال سود جسته‌اند.
نمای روی جلد
کد کتاب: 573
لینک یکتا
نسخه چاپی
معرفی به دوستان
تأملاتی در اندیشه سیاسی امام خمینی
تالیف: محمدصادق کوشکی
تاریخ انتشار: فروردین 1380
نوبت چاپ: اول
قیمت: 7,000 ریال ایران
شمارگان: 2000
معرفی کتاب:
از آنجایی که امام خمینی در رابطه با سیاست و حکومت علاوه بر تبحر در عرصه نظریه پردازی، در میدان عمل نیز پیشگام بوده و تجربه رهبری یک انقلاب موفق و اداره یک نظام کارآمد را به عنوان پشتوانه عملی دیدگاههای خود در اختیار داشته است، در این کتاب با بررسی آرا و نظریات ایشان در رابطه با حکومت و سیاست، به جستجوی نظریات اسلام در این باره و در واقع قرائت حضرت امام از اسلام و تشیع پرداخته شده است.
نمای روی جلد
کد کتاب: 60
لینک یکتا
نسخه چاپی
معرفی به دوستان
درآمدی بر نظریه سیاسی امام خمینی (ره)
تالیف: محمدرضا دهشیری
تاریخ انتشار: فروردین 1380
تعداد صفحات: 304
نوبت چاپ: اول
قیمت: 12,500 ریال ایران
شمارگان: 2000
معرفی کتاب:
امام خمینی (ره) به عنوان نظریه پرداز نظام جمهوری اسلامی و معمار آن در زمینه نهادسازی و تبیین جهت گیریها و رویکردهای سیاسی، دریای اندیشهای را بوجود آوردند که از زلال اسلام ناب محمدی (ص) سرچشمه گرفته بود.ایشان نه تنها در بعد عملی، که از جنبههای نظری نیز توانست شالوده اندیشهای حکومتی را بنا نهد که از ره یافت ایشان به نقش سازنده و بالنده اسلام در جامعه و پیوند عمیق و ناگسستنی بین دین و سیاست ریشه گرفته بود.در این کتاب سعی شده است نظریههای سیاسی امام خمینی در چهار حوزه نهضتی، دفاعی، مبانی سیاست حکومتی و سیاست خارجی مورد بررسی قرار گیرد.
نمای روی جلد
کد کتاب: 63
لینک یکتا
نسخه چاپی
معرفی به دوستان
حکومت اسلامی و ولایت فقیه در اندیشه امام خمینی منتشر شد
کد مطلب: 658
لینک یکتا
نسخه چاپی
معرفی به دوستان
کتاب "حکومت اسلامی و ولایت فقیه در اندیشه امام خمینی(ره)" از سوی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) در 805 صفحه منتشر شد.
امام خمینی(ره) به حق در تاریخ اسلام، بزرگترین عالم دینی است که از حکومت اسلامی و اجرای آن سخن گفته و تنها فقیه و مرجع تقلیدی است که در مرحله عمل توانسته است به اندیشه و اعتقاد خویش در گستره وسیعی جامه تحقق بپوشاند، هر چند با آنچه او خواهانش بود فاصله بسیاری داشت. از همین رو، توجه به تمامی زوایای اندیشه امام در این موضوع از اهمیت و جایگاه ویژهای برخوردار است .
حکومت اسلامی در اندیشه امام خمینی(س) تبلور و تحقق اسلام راستین است، نه نظریهای که در دورهای از زندگانی ایشان در راستای مبارزه با رژیم ستمشاهی و بر پایه حوادث به وجود آمده باشد، در نگاه امام اسلام آیینی است که مقصد آن انسان و تربیت و پرورش اوست و انسان حقیقتی است که روح و بدن، ملک و ملکوت دنیا و آخرت مراتبی از هستی او است . جدا کردن هر یک از این دو به معنای عدم شناخت انسان و بیراهه رفتن است .
پژوهشگر اندیشه افکار امام میتواند اندیشه وی را در تمام آثار قدیم و جدید امام ببیند و ردپای حکومت اسلامی را در آنها مشاهده کند . از نظر امام، تمام هستی تحت ولایت حق تعالی و ولایت کلیه رسول الله (ص) است و حکومت ظاهری در دنیا شعبهای از ولایت کلیه رسول الله است. در آثاری چون مصباح الهدایة، کشف اسرار، رساله الاجتهاد و التقلید و تحریر الوسیلة که پیش از دروس ولایت فقیه در سال 1348 در نجف اشرف نگاشته شده، اندیشههای امام بارز و ظاهر است .
آنچه در دروس نجف امام بروز و ظهور کرد و در کتاب البیع به قلم ایشان به رشته تحریر در آمد و همه مطالبی که در سالهای پیروزی انقلاب و دوران مبارک ده ساله از ایشان به عنوان رهبر انقلاب و جامعه اسلامی و ولی فقیه متبلور شد، مطالبی بود که بر پایه زمان و مکان و شرایط بیان شد تا آن حقیقت در پوشش مناسب خود در زمان ما جامه عمل بپوشاند. امام پیاده شدن آن حقیقت الهی را در دوران معاصر کشور ایران در شکل جمهوری اسلامی می‌بینند که هم ولایت الهی را در بر دارد و هم رأی و جایگاه مردم که صاحبان حق در اداره زندگی خویش هستند و به بیان دیگر جمهوری اسلامی حقیقتی از تحقق ولایت الهی و حکومت اسلامی است که زمان و مکان شکل آن را تعیین کرده است .
مجموعه حاضر که به عنوان تبیان " حکومت اسلامی و ولایت فقیه" گردآوری شده شامل شش بخش و چهار فصل است .
این مجموعه در بر دارنده همه مطالبی است که در آثار امام به حکومت اسلامی ارتباط دارد و تلاش شده دیدگاه امام در تمام جوانب بحث روشن شود. به همین دلیل مباحث مختلفی که مرتبط با حکومت اسلامی است مانند اقتصاد، سیاست خارجی، فرهنگ و تمدن، انتخابات، مجلس و قوه قضائیه مورد بررسی قرار گرفته تا موضوع به طور کامل ارائه شود .
در مباحثی مانند ولایت فقیه دلایل تشکیل حکومت اسلامی، همه مطالب امام به طور کامل گردآوری شده است و سعی شده که مطلب و موضوعی در این بحث از قلم نیفتند .
دین و سیاست، حکومت در اسلام، ولایت فقیه، دلایل وجود و تشکیل حکومت اسلامی، اختیارات و وظایف فقیه، ویژگیهای حکومت اسلامی و مردم گرایی و حمایت از محرومین از موضوعات طرح شده در این کتاب است .
تألیف: سلمان حبیبی
تاریخ انتشار: آبان 1392
تعداد صفحات: 392
شابک: 6ـ 641ـ 419ـ 964ـ978
نوبت چاپ: اول، پاییز 1392
قیمت: 120,000 ریال
شمارگان: 1000
معرفی کتاب:
موضوع «ولایت فقیه»، محوری‌ترین و مهم‌ترین پایه‌ی نظام سیاسی اسلام در عصر غیبت امام زمان (عج) است. این موضوع از آغازین سالهای عصر غیبت، همواره مدّ نظر فقیهان و عالمان و نخبگان جامعه‌ی اسلامی بود و آنان به تناسب شرایط زمانی و مکانی که در آن قرار می‌گرفتند، نسبت به آن اظهارنظر می‌کردند و ابعاد جدید و نویی از آن را به روی دیگران می‌گشودند. اما نظریه‌ی «ولایت فقیه» در آخرین سالهای قرن بیستم، از حوزه‌ی اندیشه به حوزه‌ی عمل قدم نهاد و کارآیی و صلاحیت عملی خود را در اداره‌ی امور جامعه، بر همگان آشکار ساخت. حضرت امام خمینی(ره)، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر این اندیشه‌ی کارآمد توانست با وجود کارشکنی‌های همیشگی قدرت‌های سلطه‌گر دنیا، حکومت اسلامی را بنیان نهد و آن را به خوبی اداره کند.
اهمیت نظریه‌ی ولایت فقیه و اثبات کارآمدی آن در دنیای کنونی، به گونه‌ای است که آن را می‌توان یگانه میدان سرنوشت‌ساز تقابل فرهنگی اسلام با اندیشههای مخالف در عصر حاضر دانست. این نظریه میتواند با ارائه‌ی الگوی شایسته و ایجاد جامعه‌ای آرمانی، بر تجدید هویت اسلامی ملت‌های مسلمان، تأثیر شگرف و انکارناپذیری برجای گذارد. همین واقعیت‌ها و مسائل ناگفته‌ی دیگر، لزوم تلاش پیگیر و همیشگی برای تبیین روزافزون نظریه‌ی ولایت فقیه را به خوبی آشکار می‌سازد.
یکی از بهترین، مؤثرترین و سودمندترین کارها در این راه، ارائه‌ی «کتابشناسی ولایت فقیه» است؛ کتاب‌شناسی‌ای که اطلاعات کامل و جامعی از پژوهشهای انجام‌شده را فراروی پژوهشگران بگذارد و راه را برای انجام پژوهشهای تازه و پرهیز از کارهای تکراری هموار کند. این پژوهش، فرصتی برای محققان فراهم می‌آورد تا با نگاه به تاریخچه‌ی مسائل مطرح‌شده در این حوزه، توان و انرژی علمی خویش را برای انجام کارهای نو و کشف ابعاد جدید بگذارند و این عرصه را پایان‌یافته تلقی ننمایند و به نوسازی و به‌روزرسانی نهادهای برخاسته از این اندیشه همت گمارند.
در کتابشناسی ولایت فقیه، ابتدا به معرفی کتابهای مستقل و غیرمستقل فارسی و عربی پرداخته شده و سپس پایان‌نامه‌هایی که در دانشگاهها و مراکز پژوهشی مختلف دفاع شده، مورد توجه قرار گرفته‌اند. در قسمت پایانی کتاب به مقالات نگارش‌یافته در این موضوع اجمالاً اشاره شده است. از آنجا که مقالات زیادی در روزنامهها و نشریات در این موضوع به چاپ رسیده است، سعی نویسنده بر این است که مقالات منتشرشده‌ی مجلات معتبر معرفی گردند.
افراد سر شناسی در این حوزه عبارتند از:
سید رضا مهدی نژاد
سروش محلاتی با کتاب دین و دولت در اندیشه اسلامی - ایشان جلساتی در کوچه 15 صفائیه پلاک 11 دارند. - احکام ربا را می‌گویند.
جعفر پیشه - پیشینه ولایت فقیه
سید جواد ورعی - اندیشه نائینی
مرتضوی
معرفت و مومن
سیف الله صرامی مسئول بخش اندیشه سیاسی پژوهشگاه
ایزدهی - مرکز فقهی ائمه اطهار
موسسه فهیم - قاضی زاده که روی تفکرات آیت الله معرفت کار کرده است. - بیست متری گلستان، کوچه اول، پلاک 15 - 32927083
۱- “کتابشناسیهادی”، این کتابشناسی که از سوی پژوهشکده باقرالعلوم (ع) سازمان تبلیغات اسلامی به صورت نرم افزار رایانهای تهیه شده، شامل تعداد زیادی از موضوعات از جمله ولایت فقیه است، که دامنه آن شامل کتب و مجلات فارسی است و کتب عربی را در برنمی گیرد و از جهتی تمامی کتب فارسی در این برنامه موجود نیست. چون در برخی موارد اطلاعات کامل نیست مثلا مولفین که چند نفر بودهاند نام آنها ذکر نشده، لذا این کتابشناسی کاری ناتمام است. در این برنامه پنجاه کتاب درباره ولایت فقیه معرفی شده است که ما در این مقاله از این کتابشناسی بهره برده ایم و برای آن رمز اختصاری “پ” پژوهشکده را برگزیده ایم. در ضمن این مرکز جزوهای با عنوان “راهنمای پژوهش ولایت فقیه” منتشر نموده است.
۲- “کتابشناسی ملی”، این کتابشناسی نیز به صورت نرم افزار رایانهای توسط کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران تهیه گردیده و موضوع ولایت فقیه در ضمن موضوعات دیگر درج گردیده و از آن جهت که شامل نشریات نمیشود از کتابشناسی ”هادی” ناقص تر است و از آن جهت که برخی کتب عربی را ذکر کرده کاملتر از آن میباشد و از آن جهت که در برگیرنده همه کتب منتشره نیست ناقص بودن این برنامه نیز طبیعی است. ما در این مقاله برای این کتابشناسی رمز اختصاری “ملی” را قرار داده ایم.
۳- موسوعه مصادر النظام الاسلامی، تالیف آقای عبدالجبار الرفاعی، این موسوعه از جهت اختصاص به کتب عربی و شامل نبودن کتابهای فارسی کامل نیست، همچنین همه کتب عربی معرفی نشده و از جهتی موضوع اختصاصی کتاب شناسی ولایت فقیه نیست. بنابراین، ناقص بودن این مجموعه نیز طبیعی به نظر میرسد. البته این مجموعه در نوع خود پر ارزش و مهم است.
ما در این مقاله از این موسوعه با علامت “موسوعة المصادر” یاد کرده ایم .
۴- “کتابشناسی توصیفی ولایت فقیه”، تهیه و تنظیم: مرکز تحقیقات استراتژیک. وجه تمایز این کتابنامه با سه مورد سابق یکی در توصیفی بودن آن است و دیگری اختصاص آن به موضوع ولایت فقیه است در صورتی که در سه مورد سابق ولایت فقیه در ضمن دیگر موضوعات معرفی شده بود. ما در این مقاله از این کتابشناسی با عنوان ” استراتژیک” یاد کرده ایم.
۵- “کتابشناسی اجمالی حکومت اسلامی”، کاظم استادی منتشره در دهمین کنفرانس وحدت اسلامی. این کتابشناسی شامل تعدادی از کتب درباره حکومت اسلامی و برخی از کتب مربوط به ولایت فقیه است و همانند کتابشناسیهای ذکر شده کامل نیست و نیاز به تکمیل دارد. ما در این مقاله از این کتاب با عنوان “وحدت” یاد نموده ایم.
۶- مقاله حسین واثقی با عنوان “کتابنامه ولایت فقیه” منتشره در مجله مشکوة سال ۱۳۶۸، ش ۲۴-۲۳، ص ۳۳۲- ۳۰۵ است، این کتابشناسی نیز کامل نیست خاصه اینکه از آن تاریخ به بعد کتب زیادی در زمینه ولایت فقیه تالیف و منتشر شده است.
ویژگیهای مقاله حاضر در اینست که شامل کتابهای فارسی و عربی است و همچنین تعداد کتابهای معرفی شده در آن بیشتر از همه کتابشناسیهای سابق است، زیرا عناوین معرفی شده در آن کتابشناسیها کمتر از ۱۰۰ عنوان کتاب است در حالی که در این کتابنامه بیش از ۲۰۰ کتاب معرفی شده است.
لازم به یادآوری است که این مقاله شامل مقالات ولایت فقیه منتشره در مجلات و روزنامهها نمیباشد و به معرفی کتابها در موضوع ولایت فقیه اختصاص دارد.
شیوه تنظیم این کتابنامه عبارت است از:
الف) کتب مستقل به زبان فارسی
ب) کتب مستقل به زبان عربی.
ج) کتابهایی که بخشی از مباحث آنها اختصاص به ولایت فقیه دارد و آن نیز در دو بخش به زبان فارسی و عربی تفکیک شده اند. در پایان مراتب تشکر خود را از مسؤول محترم مرکز تحقیقات علمی دبیرخانه مجلس خبرگان به جهت استفاده از کتابخانه تخصصی دبیرخانه ابراز می‌دارم.
الف: کتب مستقل به زبان فارسی
کتابهایی که اختصاصا در موضوع ولایت فقیه به زبان فارسی منتشر شده اند:
۱- ولایت فقیه، امام خمینی، مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، ۱۳۷۴ ه. ش، وزیری، ۱۶۰ص.
قابل ذکر است که این کتاب قبل از این با عناوین “حکومت اسلامی” و “نامهای از امام موسوی کاشف الغطاء” منتشر شده، و همچنین با عنوان “الحکومة الاسلامیه” به عربی ترجمه شده است.
۲- ولایت فقیه، جعفر کریمی، اداره آموزشهای عقیدتی سیاسی نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۷۳ ه. ش، وزیری، ۱۲۰ ص.
۳- ولایت فقیه، محی الدین حائری شیرازی، ۱۳۶۰ه. ش، رقعی، ۱۵۴ ص.
۴- ولایت فقیه، آیت الله یوسف صانعی، بنیاد قرآن، ۱۳۶۱ ه. ش، وزیری، ۲۴۸ ص.
این کتاب تحت عنوان “الولایه” به عربی ترجمه شده است.
۵- ولایت فقیه، آیت الله خزعلی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منطقه ۲، بخش فرهنگی، رقعی.
۶- ولایت فقیه، شهید سید عبدالکریمهاشمی نژاد، حزب جمهوری اسلامی مشهد، ۱۳۶۰ ه. ش، رقعی.
۷- ولایت فقیه، سید محمدهاشم دستغیب، کانون تربیت شیراز، ۱۳۶۳ ه. ش، رقعی.
۸ – ولایت فقیه، عبدالمحمد حسنی، مرکز مطالعات و تحقیقات نمایندگی ولی فقیه در جهاد سازندگی، ۱۳۷۶ ه. ش، وزیری، ۲۳۹ص.
۹- ولایت فقیه، حسین نژاد، نشر روزبه.
۱۰- ولایت فقیه، حکومت خدا بر مردم، واحد فرهنگی بنیاد شهید انقلاب اسلامی، ۱۳۶۲ ه. ش، عزت الله دهقان، وزیری، ۷۵ص.
۱۱- ولایت فقیه، درس خارج مکاسب حضرت آیت الله حاج سید ابوالفضل موسوی تبریزی، تنظیم و نگارش; احمد فرزانه، انتشارات حر، ۱۳۷۶ ه. ش، رقعی، ۱۴۴ص.
۱۲- ولایت فقیه از دیدگاهها، حضرات آیات: طاهری خرم آبادی، شهید آیت الله دستغیب، آیت الله خزعلی و شهید آیت الله اشرفی اصفهانی، نشر والعصر، رقعی، ۱۱۱ص.
۱۳- ولایت فقیه از دیدگاه فقهاء و مراجع، علی عطایی، ۱۳۶۴ ه. ش، رقعی، ۱۲۰ص.
۱۴- ولایت فقیه از دیدگاه فقهای اسلام، احمد آذری قمی، قم، دارالعلم، ۱۳۷۲ ه. ش، وزیری، ۱۲۰ص.
۱۵- ولایت فقیه از دیدگاه قرآن کریم، احمد آذری قمی، قم، دارالعلم، ۱۳۷۱ه. ش، وزیری، ۲۷۲ص.
۱۶- ولایت فقیه استمرار حرکت انبیاء، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی تهران، ۱۳۶۰ ه. ش، رقعی، ۷۹ص. (نام مولف ذکر نشده) .
۱۷- ولایت فقیه حافظ عزت و ناظم حرکتهای جامعه، واحد آموزش ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، رقعی، ۲۰ص، تاریخ و نام مولف ندارد.
۱۸- ولایت فقیه حکومت صالحان، صالحی نجف آبادی، نشر رسا، ۱۳۶۳ه. ش، وزیری، ۳۰۵ص.
۱۹- ولایت فقیه به زبان ساده سید محمد شفیعی، ۱۳۶۰ ه. ش، [پ].
۲۰- ولایت فقیه در حکومت اسلام، علامه سید محمد حسینی تهرانی، گردآوری:
محسن سعیدیان – محمد حسین راجی، انتشارات علامه طباطبایی.
مشهد مقدس، ۱۴۱۴ه. ق، وزیری.
جلد اول: ۲۸۹ص.
جلد دوم: ۲۶۴ ص.
جلد سوم: ۲۸۵ ص.
جلد چهارم: ۲۵۳ ص.
۲۱- ولایت فقیه رهبری در اسلام، آیت الله عبدالله جوادی آملی، نشر رجاء، ۱۳۶۷ه. ش، رقعی، ۱۸۹ ص.
۲۲- ولایت فقیه زیربنای حکومت اسلامی، (حضرات آیات: مشکینی، جوادی آملی، صانعی، موسوی اردبیلی، فلسفی و آقای میرحسین موسوی) .
دبیرخانه مرکزی ائمه جمعه، ۱۳۶۸ه. ش، وزیری، ۲۷۸ص.
۲۳- ولایت فقیه و حاکمیت ملت، سید حسن طاهری خرم آبادی، دفتر انتشارات اسلامی قم، ۱۳۶۲ ه. ش، رقعی، ۱۲۰ص.این کتاب تحت عنوان “ولایة الفقیه و حکم الشعب ” به عربی ترجمه گردیده.
۲۴- ولایت فقیه و دمکراسی، مسعود اسداللهی – قهرمان طاهری، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۳ه. ش، رقعی، ۱۸۲ص.
۲۵- ولایت فقیه و دمکراسی ارشاد شده، علی ابوالحسنی منذر، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شهر ری، ۱۳۵۹ ه. ش.
۲۶- ولایت فقیه و وجود قدر متیقن در مدیریتهای جامعه، علی فایضی، ۱۳۷۰ ه. ش.
۲۷- بررسی بعضی از سئوالات ولایت فقیه، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تهران، ۱۳۶۲ ه. ش، رقعی، ۴۱ ص، [ملی].
۲۸- پیرامون ولایت فقیه، خط حاکم بر سپاه، دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، جیبی، ۱۱۷ص. (نام مولف و تاریخ ذکر نشده) .
۲۹- تاملی در معنای ولایت فقیه از نظرگاه اسلام، جهانشاه ناصر، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، ۱۳۶۲ ه. ش، رقعی، ۱۴۶ص.
۳۰- تحقیقی پیرامون ولایت فقیه، حبیب الله طاهری (مازندرانی)، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۸ ه. ش، وزیری، ۳۳۶ ص.
۳۱- جریان ضد ولایت فقیه، حسین جناتی، نشر روح، ۱۳۶۵ ه. ش، رقعی.
۳۲- حدود ولایت حاکم اسلامی، ترجمه مبحث ولایت الفقیه کتاب عوائد الایام ملا احمد نراقی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۳۶۵ ه. ش، وزیری، ۱۵۱ ص.
۳۳- خطها در برابر ولایت فقیه، حزب جمهوری اسلامی مشهد، ۱۳۵۹ ه. ش ۳۴- خلافت یا ولایت فقیه از نظر مذاهب اسلام، عبدالکریم بی آزار شیرازی، ۱۳۷۶ه. ش، [وحدت].
۳۵- درسهایی پیرامون ولایت فقیه یا حکومت اسلامی در عصر غیبت، محمد یزدی، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، ۱۳۶۲ ه. ش، رقعی.
۳۶- دمکراسی در نظام ولایت فقیه، مصطفی کواکبیان، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۰ ه. ش، وزیری، ۲۰۰ ص.
۳۷- راهنمای پژوهش ولایت فقیه، مرکز اطلاع رسانی پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام، رقعی، ۳۲ص.
۳۸- راهی بسوی حاکمیت ولایت فقیه، سید جعفر فاضلی بلخابی، ۱۳۶۱ه. ش.
۳۹- شوون فقیه، مرحوم ملا احمد نراقی، ترجمه; دکتر سید جمال موسوی، بنیاد اسلامی بعثت، تهران، ۱۳۷۳ ه. ش، رقعی، ۱۳۰ص.
۴۰- شوون و اختیارات ولی فقیه، ترجمه مبحث ولایت فقیه، کتاب البیع حضرت امام خمینی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران ۱۳۶۵ ه. ش، وزیری، ۱۴۴ص.
۴۱- شیخ اعظم انصاری و مساله ولایت فقیه، شیخ احمد آذری قمی، کنگره شیخ انصاری، ۱۳۷۳ ه. ش، [پ].
۴۲- شیخ انصاری و مساله ولایت فقیه، محمد حسن فاضل گلپایگانی، کنگره شیخ انصاری، ۱۳۷۳ ه. ش، [پ].
۴۳- قوانین مرتبط با ولایت فقیه و مقام معظم رهبری، فرماندهی کل قوا در قانون اساسی و قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی از اسفند ۵۸ تا ۷۵، اداره کل قوانین مجلس شورای اسلامی، رقعی.
۴۴- کتابشناسی توصیفی ولایت فقیه، مرکز تحقیقات استراتژیک، ۱۳۷۲ ه. ش، رحلی.
۴۵- مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمه فارسی دراسات فی ولایت الفقیه آیة الله شیخ حسینعلی منتظری، ترجمه; محمود صلواتی، وزیری، ج ۱، ص ۳۹۷، ج ۲، ص ۴۲۲، ج ۳، ص ۶۳۷، ج ۴، ص ۴۰۰ ترجمه ابوالفضل شکوری ج ۵، ص ۴۴۷٫
۴۶- مجلس شورای اسلامی وتصویب احکام ثانویه بر اساس ولایت فقیه، سید علی شفیعی، رقعی، ۴۸ص.
۴۷- مجموعه سخنرانیهای پیرامون ولایت فقیه (حضرات آیات: جنتی، جوادی آملی، خزعلی، صانعی، طاهری، محفوظی و یزدی) دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۳ ه. ش.
۴۸- ولایت مطلقه فقیه، حسنعلی نجابت، ۱۳۷۱ ه. ش، رقعی.
۴۹- نظام ولایت فقیه یا زیربنای حکومت اسلامی، آیت الله سید علی شفیعی، مؤسسه فرهنگی آیات، ۱۳۷۶ ه. ش، رقعی، ۱۵۵ص.
۵۰- نگرشی بر ولایت فقیه یا شکل سیاسی اداره جامعه، کمیته فرهنگی انجمن اسلامی دانشجویان مشهد، رقعی، ۶۸ص. (نام مولف و تاریخ نشر ذکر نشده) .
۵۱- منشور ولایت فقیه، روزنامه آموزشی و پژوهشی فیضیه، رقعی، ۲۴۰ص. (نام مولف و تاریخ نشر ندارد) .
۵۲ – نگرشی بر اصل ولایت فقیه، سید محمد خاتمی، (این کتاب در مجموعه کارنامه مجلس شورای اسلامی که مربوط به آشنایی با نمایندگان دوره اول مجلس بوده در ضمن تالیفات حجت الاسلام والمسلمین خاتمی ذکر شده بود) .
ب. کتب مستقل / عربی
کتابهایی که به زبان عربی اختصاصا در موضوع ولایت فقیه منتشر شده است:
۵۳- الارشاد الی ولایة الفقیه، آیة الله سید یوسف المدنی، مطبعة العلمیه، قم، ۱۴۰۶ ه. ق، وزیری، ۲۸۸ ص.
۵۴- دراسة مستوعبة عن مساله ولایة الفقیه ابعادها و حدودها، محمدهادی معرفة معهد الشهید مطهری، رقعی، ۲۴۲ص.
۵۵ – دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه آیت الله شیخ حسینعلی منتظری، قم، دارالفکر، ۱۴۱۱ ه. ق، وزیری .
جلد اول: ۶۲۰ ص.
جلد دوم: ۸۳۳ ص.
جلد سوم: ۵۰۷ ص.
جلد چهارم: ۵۵۹ ص.
(کتاب مذکور تحت عنوان مبانی حکومت اسلامی در ۵ جلد به فارسی ترجمه شده است) .
۵۶ – مسالة ولایة الفقیه فی کلام الشیخ الانصاری، طاهری خرم آبادی، موتمر الذکری المئویه الثانیه لمیلاد الشیخ الانصاری، قم، ۱۴۱۵ ه. ق، [موسوعة المصادر].
۵۷- نظریة ولایة الفقیه، حیدر آل حیدر، دارالسروش، ۱۴۰۳ ه. ق، [موسوعة المصادر].
۵۸- نقد ولایة الفقیه، محمد مال الله، دارالصحوة الاسلامیه، ۱۴۰۹ ه. ق، وزیری.
۵۹- الولایه، (ترجمه فارسی کتاب ولایت فقیه آیة الله یوسف صانعی)، مترجم: علیهاشمی، دارالروضه، بیروت، ۱۴۱۴ه. ق.
۶۰- ولایة الامر فی عصر الغیبه، آیة الله السید کاظم الحسینی الحائری، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۴ ه. ق.
۶۱- ولایة الفقیه، شیخ محمد علی التسخیری، ۱۴۰۱ ه. ق.
۶۲- ولایة الفقیه، میرزا ابوالمعالی بن محمد ابراهیم الکلباسی الاصفهانی، [موسوعة المصادر]، فهرست نسخههای خطی کتابخانه آیت الله مرعشی، شماره ۶۹۹۰، [موسوعة المصادر].
۶۳- ولایة الفقیه، ع – نجف، طهران، مکتب الاعلامی لجماعة العلماء المجاهدین فی العراق [المصادر].
۶۴- ولایة الفقیه، الشوری و ولایة الفقیه، حیدر آل حیدر، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۰۹ ه. ق، وزیری، ۱۸۹ ص.
۶۵- ولایة الفقیه عند اهل السنه، محمد علی التسخیری، الموتمر العالمی للامام الرضا علیه السلام مشهد، ۱۴۰۵ ه. ق، [موسوعة المصادر].
۶۶- ولایة الفقیه فی صحیحة عمربن حنظله و غیرها، جعفر مرتضی عاملی، ۱۴۰۳ ه. ق، وزیری، ۹۴ص.
۶۷- ولایة الفقیه فی مدرسه شیخنا الانصاری، ناصر مکارم شیرازی، موتمر الذکری المئویة الثانیه لمیلاد الشیخ الانصاری، قم، ۱۴۱۵ ه. ق [موسوعة المصادر].
۶۸ – ولایة الفقیه و حکم الشعب، السید حسن طاهری خرم آبادی، مترجم: ناظم شیروانی ۱۴۰۵ ه. ق (این کتاب ترجمه عربی کتاب ولایت فقیه و حاکمیت ملت است) .
ج. کتب فارسی غیر مستقل
۶۹ – اصول عقاید، محسن قرائتی، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، ۱۳۷۳ ه. ق، وزیری، صفحات (۳۵۷-۳۵۱) .
۷۰- اندیشههای سیاسی آیت الله سید محمد باقر صدر، صدرالدین قپانچی ترجمه; شریعتمدار.
۷۱- اندیشههای سیاسی شیخ انصاری، محسن مهاجر، کنگره شیخ انصاری، ۱۳۷۳ ه. ش، [پ].
۷۲- انقلاب یا بعثت جدید،هاشمی رفسنجانی، نشر یاسر، [پ].
۷۳- با انقلاب و حکومت دادگستر جهانی، محمد علی شمشیری میلانی، ۱۳۶۱ ه. ش، [پ].
۷۴- بنیان حکومت در اسلام، سید کاظم حائری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۴ ه. ش، ص (۲۳۵-۱۴۹) .
(این کتاب ترجمه کتاب “اساس الحکومة الاسلامیه” است) .
۷۵- تفسیر سوره: حدید، صف، تغابن و رسالهای در ولایت، حسن فرید گلپایگانی، برهان تهران، ۱۳۶۴ ه. ش، [ملی].
۷۶- جلوههای سیاست اسلامی با الهام از اندیشههای سیاسی الهی امام خمینی، محمد محلوجی، تهران، ۱۳۷۲ ه. ش، ص (۸۳-۷۷) .
۷۷- جلوههای فقاهت و ولایت، مهدی کامران، تهران، ۱۳۶۵ ه. ش، [ملی].
۷۸- حاکمیت در اسلام، محمد موسوی خلخالی، آفاق، ۱۳۶۱ ه. ش.
۷۹- حاکمیت مستضعفین بر زمین در پرتو ولایت، حسین نژاد، روزبه، [پ].
۸۰ – حقوق اساسی در جمهوری اسلامی ایران، ج ۲، سید جلال الدین مدنی، [استراتژیک].
۸۱ – حکمت سیاسی یا سیاست حکیمانه در اسلام، قادر فاضلی، ۱۳۷۴ ه. ش [ملی].
۸۲ – حکومت اسلامی و ولایت فقیه، اداره سیاسی ایدئولوژیک ارتش جمهوری اسلامی ایران، رقعی، ۱۰۰ ص، نام مولف ندارد.
۸۳ – حکومت اسلامی و ولایت فقیه، اداره کل آموزش ضمن خدمت وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۶۱ ه. ش، رقعی، ۸۹ص، نام مولف ندارد.
۸۴ – حکومت اسلامی و ولایت فقیه، آیت الله محمد تقی مصباح. سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، ۱۳۶۹ ه. ش، رقعی، ۱۶۶ص.
۸۵ – حکومت الهی، ولایت و زعامت، سید مصطفی آیت اللهی، شیراز، ۱۳۶۱ ه. ش، [پ].
۸۶ – حکومت در اسلام، مقالات چهارمین کنفرانس اندیشه اسلامی، مقاله علی ارشاد نجفی، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، ۱۳۶۴ ه. ق، ص (۴۵۵-۴۴۱) .
۸۷ – حکومت ونظام سیاسی اسلام از نظر شیخ، سید عباس حسینی قائم مقامی کنگره شیخ انصاری، ۱۳۷۳ ه. ش، [پ].
۸۸ – خطوط اصلی رهبری در اسلام، محمد تقی عبدوس، ۱۳۷۱ ه. ش.
۸۹ – در انتظار امام (ع) حیات و غیبت، ولایت فقیه و تشکیل حکومت اسلامی، عبدالهادی فضلی، ترجمه; دکتر حبیب روحانی، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۲ ه. ش.
۹۰- دمکراسی از دیدگاه اسلام، محمد حسن مومن، دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی، ۱۳۵۸ ه. ش، [پ].
۹۱- کتاب شناسی اجمالی حکومت اسلامی، کاظم استادی، مجمع تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۷۶ ه. ش، دهمین کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی، رحلی.
۹۲- رژیم احزاب سیاسی یا دموکراسی مستقیم در نظام ولایت فقیه، جهانگیر محمودی نژادیان قم، ۱۳۶۹ ه. ش، وزیری، ص ۴۰٫
۹۳- رسالت علم و مسوولیت عالمان، محمد تقی رهبر، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۲، ه. ش، [ملی].
۹۴- رهبری پرچمدار مبارزه با کفر و استکبار (رهبری و جنگ و صلح)، احمد آذری قمی، قم، دارالعلم، ۱۳۷۳ ه. ش، وزیری، ص (۱۱۴-۶۳) .
۹۵- رهبری در اسلام، محمدی ری شهری، دارالحدیث، ۱۳۷۵ ه. ش، وزیری، ۵۲۶ص.
۹۶- رهبری در تشیع، روح الله حسینیان، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، ۱۳۷۱ ه. ش، رقعی، ص (۲۳۴-۱۷۷) .
۹۷- ره توشه راهیان نور، ویژه ماه مبارک رمضان ۱۴۱۸ ه. ق/ ۱۳۷۶ ه. ش، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، متون طرح هجرت/۱۶ تحت عناوین:
۱- نسخ ولایت فقیه، آیت الله جوادی آملی، ص (۳۰۱ – ۲۹۶) .
۲- ولایت فقیه، آیت الله صافی گلپایگانی، ص (۳۱۲ – ۳۰۳) .
۹۸- زمینههای صدور فتاوی اخیر حضرت امام، مهدی نصیری، [استراتژیک].
۹۹- سخن آفتاب، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۳ ه. ش، [ملی].
۱۰۰- سیاست از دیدگاه اسلام، سید محمد شیرازی، ترجمه سید محمد فالی، قم، ۱۴۰۹ ه. ق، جلد دوم، ص (۳۱۸-۳۰۶) .
۱۰۱- سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، بیژن ایزدی، دفتر تبلیغات اسلامی، قم ۱۳۷۱ ه. ش، [وحدت].
۱۰۲- سیری در کشف الاسرار و حکومت اسلامی، سید احمد خمینی، انتشارات سعید، تهران.
۱۰۳- شورایی اسلامی، رجبعلی مظلومی، نشر آفاق، تهران، ۱۳۶۳ ه. ش، ص (۲۸۰-۲۷۰) .
۱۰۴- شورا در اسلام، محمد ملکی، نهضت زنان مسلمان، تهران، ۱۳۵۹ ه. ش، ص (۱۳۵-۱۲۱) .
۱۰۵- عروج آزادی در ولایت فقیه، سید علی موسوی، سروش، ۱۳۶۱ ه. ش، رقعی، ص (۱۴۴-۱۳۱) .
۱۰۶- علم و ایمان، ج ۳، نشرالغدیر، ۱۳۵۹ ه. ش، [پ].
۱۰۷- فرهنگ واژههای انقلاب اسلامی ایران، جلال الدین فارسی، بنیاد فرهنگی امام رضا علیه السلام، تهران، ۱۳۷۶ ه. ش، وزیری، ص (۸۰۸ – ۷۹۲) .
۱۰۸- فقه سیاسی، عباسعلی عمید زنجانی، امیرکبیر، ۱۳۶۶ ه. ش، وزیری، جلد اول، ص (۲۷۶-۲۵۴) و جلد دوم، تمام کتاب.
۱۰۹- فقه سیاسی شیخ انصاری، محمد حسن قانی، کنگره شیخ انصاری، ۱۳۷۳ ه. ش، [پ].
۱۱۰- کشف الاسرار، امام خمینی، رقعی.
۱۱۱- مبانی اندیشه اسلامی (اصول عقاید)، واحد آموزش عقیدتی سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، وزیری، ص (۲۳۰- ۲۲۵) نام مولف ندارد.
۱۱۲- مبانی حکومت اسلامی، استاد جعفر سبحانی، نگارش; جعفر خوشنویس ترجمه; داود الهامی، قم، ۱۳۷۰ ه. ش، جلد اول، وزیری، ص (۲۰۵-۱۹۴) .
۱۱۳- مبانی فکری حکومت و رهبری در اسلام، قدرت الله توسلی فازفانی، قم، ۱۳۶۹ ه. ش، رقعی.
۱۱۴- مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید، مقاله شماره ۶۴، کنگره هزاره شیخ مفید، ۱۳۷۲ ه. ش، [پ].
۱۱۵- مدینه فاضله در اسلام، علی تهرانی، حکمت، ۱۳۵۴ه. ش، [پ].
۱۱۶- مرجعیت و رهبری “تفکیک یا وحدت” حمید انصاری، مؤسسه چاپ و نشر عروج ۱۳۷۴ه. ش، رقعی، ۱۴۹ص.
۱۱۷- مرجعیت و ولایت از دیدگاه علامه لاکانی، مجتبی وهابی، مرکز فرهنگی و هنری ایحا، رقعی، ۸۶ص.
۱۱۸- معارف اسلامی، ج ۲، بخش فرهنگی جهاد دانشگاهی، [پ].
۱۱۹- معیارهای شناخت امام، احمد کنعانی، تهران، ۱۳۶۲ ه. ش.
۱۲۰- مقام رهبری در فقه اسلامی، عبدالکریم بی آزار شیرازی، بعثت، تهران ۱۳۶۹ ه. ش، (با استفاده از کتاب البیع امام خمینی (ره »، [استراتژیک].
۱۲۱- مکتبها و فرقههای اسلامی در سدههای میانه، ویلفرد ماد لونگ; ترجمه: جواد قاسمی، بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵ ه. ش، ص (۱۹۵-۱۸۲) .
۱۲۲- مواضع ما در ولایت و رهبری، شهید دکتر محمد جواد باهنر، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۳ ه. ش، رقعی، ۱۳۱ص.
۱۲۳- ولایت فقیه زیربنای فکری مشروطه مشروعه (سیری در افکار و مبارزات سید عبدالحسین لاری) سید محمد تقی آیت اللهی، امیرکبیر، تهران، ۱۳۶۳ ه. ش، وزیری.
۱۲۴- ولایت و رهبری از دیدگاه علم و دین، غلامحسین رحیمی اصفهانی، انتشارات عسگریه تفرش، ۱۳۷۴ ه. ش، رقعی.
۱۲۵- نظام حکومت در اسلام، سید محمد صادق روحانی، رقعی، ص (۸۴-۳۴) .
۱۲۶- نظام حکومتی و اداری در اسلام، باقر شریف القرشی، ترجمه; عباسعلی سلطانی بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، ۱۳۶۹ ه. ش، ص (۳۴۷-۲۳۷) .
۱۲۷- نظام حکومت و مدیریت در اسلام، آیت الله محمد مهدی شمس الدین، ترجمه; سید مرتضی آیت الله زاده شیرازی، دانشگاه تهران، ص (۴۹۳-۳۸۳) .
۱۲۸- نظام رهبری در اسلام، سید محمود حسنی طباطبایی بروجردی، دارالنشر قم، ۱۳۷۰ه. ش، وزیری، ۲۵۹ ص.
۱۲۹- نظام رهبری در اسلام، جواد صاحبی، انتشارات یاسر، ۱۳۶۱ ه. ش، رقعی، ۶۴ ص.
۱۳۰- نظام رهبری و آیین رهروی در اسلام، عزت الله دهقان، سازمان تبلیغات اسلامی ۱۳۷۰ ه. ش، رقعی.
۱۳۱- نقدی بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و نظام ولایت فقیه، پرویز دستمالچی، آلمان، برلین، ۱۹۹۵ م/ ۱۳۷۳ ه. ش، [ملی].
۱۳۲- نقش روحانیت در اسلام و اجتماع، سید علی مقدم قوچانی، انتشارات مسجد علوی، ۱۳۵۸ ه. ش.
۱۳۳- نگاهی به مساله ولایت،هادی روحانی، توحید امیرکلا، ۱۳۶۹ ه. ش، [ملی].
۱۳۴- نگرش بر موضعگیریها بعد از رحلت امام، جناتی شاهرودی، ۱۳۷۰ ه. ش، [ملی].
د: کتب عربی / غیر مستقل
۱۳۵- آراء فی المرجعیة الشیعیه، عبدالحسین الشهیدی الصالحی، دارالروضه، بیروت، ۱۴۱۵ ه. ق، ص (۵۷۱- ۵۶۱) .
۱۳۶- الاجتهاد و التقلید وسلطات الفقیه و صلاحیاته، الشیخ محمد مهدی الاصفی مرکز الغریر للدراسات الاسلامیه، قم، ۱۴۱۶ ه. ق، ص (۲۰۴- ۱۱۲) .
۱۳۷- الاجتهاد و التقلید و شوون الفقیه، محمد مهدی الاصفی، نشر توحید، ۱۴۱۰ ه. ق، رقعی، ۹۹ص.
۱۳۸- ارشاد الطالب الی التعلیق علی المکاسب، ج ۳، جواد تبریزی، اسماعیلیان، قم، ۱۴۱۱ ه. ق، ص (۴۴ – ۱۷)، [استراتژیک].
۱۳۹- الاسلام و الحکم، احمد زکی تفاحه، دارالتعارف، بیروت، ص (۶۵-۵۳) .
۱۴۰- اطروحه المرجعیة الصالحه، سید محمد باقر صدر، تهران، [استراتژیک].
۱۴۱- الامامة حتی ولایة الفقیه، عبدالحسین محمد علی بقال، الارشاد الاسلامی، ۱۳۶۰ ه. ش، [ملی].
۱۴۲- الامامه و قیادة المجتمع، آیة الله السید کاظم الحائری، مکتب آیة الله السید کاظم الحائری، قم، ۱۴۱۶ه. ق (ص ۲۱۴- ۲۰۵) .
۱۴۳- انسجام بین ولایة الفقیه و احترام آراء الشعب، ناصر مکارم شیرازی، طهران، الموتمر الثالث للفکر الاسلامی، ۱۴۰۵ ه. ق، [موسوعة المصادر].
۱۴۴- انوار الفقاهه، کتاب البیع، ج ۱، ناصر مکارم شیرازی، قم، مدرسه الامام امیرالمومنین (ع)، ۱۴۱۱ ه. ق (ص ۶۰۰ – ۴۳۷) .
۱۴۵- الاصول العقائدیه لولایة الفقیه، محمد المقداد، ۱۴۰۹ ه. ق (ص ۵۷- ۴۶)، [موسوعة المصادر].
۱۴۶- بحث علمی تحقیقی حول اولی الامر والولایه، احمد الفهری، الدارالاسلامیه، بیروت ۱۴۱۰ ه. ق، [موسوعة المصادر].
۱۴۷- البحث الفقهی لولایة الفقیه، محمد توفیق المقداد، (ص ۱۲۰-۱۱۳)، [موسوعة المصادر].
۱۴۸- بحوث فی خط المرجعیه، صدرالدین القبانجی، ۱۴۰۵ ه. ق.
۱۴۹- البدر الزاهر فی صلاة الجمعه والمسافر، تقریرات درس آیت الله بروجردی، به قلم حسینعلی منتظری قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۲ ه. ش، [استراتژیک].
۱۵۰- بلغه الفقیه ج ۳، سید محمد آل بحرالعلوم، تحقیق سید حسین آل بحرالعلوم، تهران مکتبة الصادق، ۱۴۰۳ ه. ق (ص ۲۶۴- ۲۲۱) .
۱۵۱- بین الشوری و ولایة الفقیه، کاظم الحائری، قم، ۱۴۰۳ه. ق (ص ۳۵ – ۱۹)، [موسوعة المصادر].
۱۵۲- التحقیق فی الاجتهاد و التقلید، احمد آذری قمی، قم، دارالعلم، ۱۳۷۳ ه. ش، ج ۲، (ص ۷۷ – ۱۲)، [موسوعة المصادر].
۱۵۳- التطور السیاسی للقیادة الشرعیه فی عصر الغیبه الکبری، ع – نجف، ۱۴۰۲ ه. ق (ص ۱۰۸ – ۱۹)، [موسوعة المصادر].
۱۵۴- التکییف الدستوری لنظریه الحکومة فی الاسلام زمن المعصوم و بعده بغداد، ۱۹۶۶ م، [المصادر].
۱۵۵- التنقیح فی شرح العروة الوثقی، (بحث الرویات التی تدل علی الولایة المطلقه للفقهاء فی زمان الغیبه، ج ۱: (ص ۴۳۷ تا ۴۱۹)، قم، مؤسسه آل البیت، [موسوعة المصادر].
۱۵۶- جواهر الکلام – محمد حسن نجفی، ج ۱۶ (ص ۱۴ – ۱۱) (۱۷۸ – ۱۷۷) ج ۲۱ (ص ۴۱۰ – ۳۹۳) ج ۲۲ (ص ۲۰۳ – ۱۵۵) ج ۴۰ (ص ۳۷ – ۷)، [استراتژیک].
۱۵۷- الحاکم الاسلامی بعد زمن المعصوم. عبدالهادی الفضلی، بغداد، کلیة اصول الدین، ۱۳۸۷ ه. ق، (ص ۸۱ – ۶۷)، [موسوعة المصادر].
۱۵۸- الحکم الاسلامی بین النظریة و التطبیق، السید محمد باقر الحکیم، مؤسسه المنار، ۱۴۱۲ ه. ق، (ص ۱۱۰-۸۳)، [المصادر].
۱۵۹- حول ولایة الفقیه، عبدالله السید علی خان، رسالة الثورة الاسلامیه، تهران ۱۴۰۳ ه. ق، (ص ۲۳-۲۰)، [موسوعة المصادر].
۱۶۰- الحکومة الاسلامیه فی احادیث الشیعه الامامیه، مولفون: غلامرضا سلطانی، حسین المظاهری ابوالحسن المصلحی، محسن الخرازی، رضا الاستادی، (ص ۲۳۸-۲۲۹) .
۱۶۱- الحکومة الاسلامیه و مساله الحکم و ولایة الفقیه، مرتضی حسینی صدرالافاضل تهران، ۱۴۰۵ ه. ق، [موسوعة المصادر].
۱۶۲- خزائن الاحکام، میرزا آقا دربندی، جز پایانی کتاب ص ۱ تا آخر.
۱۶۳- خطاب الاسلامیین والمستقبل، حوارات مع سماحة آیة الله السید محمد حسین فضل الله غسان بن جدو، دارالملاک، بیروت; ۱۴۱۵ ه. ق، (ص ۳۵-۳۴) .
۱۶۴- خط الامام الخمینی – عرض للمبادی العامه، سلیم عزالدین، تهران، المرکز الاسلامی للدراسات السیاسیه، ۱۴۰۳ ه. ق، [استراتژیک].
۱۶۵- خلافة الانسان و شهادة الانبیاء، سید محمد باقر صدر، بیروت، دارالتعارف ۱۹۷۹ م، [استراتژیک].
۱۶۶- الخلافة ام ولایة الفقیه، جعفر عبدالرزاق، ۱۴۰۳ ه. ق، (ص ۲۵-۱۴)، [موسوعة المصادر].
۱۶۷- الخمینی و الدوله الاسلامیه، محمد جواد مغنیه، دارالعلم للملایین، بیروت، ۱۹۷۹ م.
۱۶۸- الدولة الاسلامیه بحث فی ولایة الفقیه، عبدالمنعم مهنا، بیروت، الدار الاسلامیه، ۱۴۰۷ ه. ق، [استراتژیک].
۱۶۹- رسالة فی ولایة الفقیه، علیرضا سنجری اراکی.
۱۷۰- سلطة الفقهاء و السلطة عندالامام الخمینی، فرح موسی، بیروت، دارالوسیله، ۱۴۱۶ ه. ق.
۱۷۱- السیاسة الشرعیه فی اصلاح الراعی و الرعیه، احمدبن تیمیه، تحقیق و تعلیقات از محمد ابراهیم البناء و محمد احمد عاشور، قاهره، دارالشعب، ۱۹۷۵ م، [استراتژیک].
۱۷۲- شرح تبصرة المتعلمین ج ۵، ضیاءالدین عراقی، تحقیق: محمد الحسیون، قم، انتشارات اسلامی، ص (۴۱ – ۴۰)، [استراتژیک].
۱۷۳- الشوری و ولایة الفقیه، حیدر آل حیدر، مؤسسه الفجر، قم، ۱۴۰۳ ه. ق (ص ۴۳-۴)، [موسوعة المصادر].
۱۷۴- شورای الفقهاء – دراسة اصولیة فقهیة، ج ۱ مرتضی شیرازی، بیروت، مؤسسه الفکر الاسلامی ۱۴۱۱ه، وزیری، ص ۵۲۶٫
۱۷۵- دور العلماء فی السیاسة الایرانیة المعاصره، حامد القار، بیروت، ۱۹۸۰ م [موسوعة المصادر].
۱۷۶- دور العلماء فی قیاده الامه، ع – نجف، مکتب الاعلامی لجماعة العلماء المجاهدین فی العراق، تهران، [موسوعة المصادر].
۱۷۷- دولتناحول ولایة الفقیه، عبدالمنعم مهنا، الموتمر العالی الثانی للامام الرضا (ع)، مشهد، ۱۴۰۵ ه. ق، [موسوعة المصادر].
۱۷۸- دولة و ولایة الفقیه، عبدالله محمد، تهران، ۱۴۰۳ ه. ق، (ص ۱۲۸-۹۷) [المصادر].
۱۷۹- السمات المطلوبه للمجتهد فی الحکومة الاسلامیه، آیة الله محمد ابراهیم الجناتی، الفکر الاسلامی ۱۴۱۵ ه. ق، (ص ۵۶ – ۴۱)، [موسوعة المصادر].
۱۸۰- شرح مقبوله عمر بن حنظله (مشحون بطرائف المطالب الفقهیه و الرجالیه، صدرالدین العاملی الاصفهانی) [موسوعة المصادر].
۱۸۱- ضرورة وجود الحکومة او ولایة الفقهاء فی عصر الغیبه، لطف الله الصافی، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۵ ه. ق.
۱۸۲- فقه الحکومة الاسلامیه بین السنه و الشیعه، توفیق محمد اشاوی، منشورات العصر الحدیث، ۱۴۱۵ ه. ق (ص ۲۹۹-۱۷۷) .
۱۸۳- الفقیه و السلطه، محمد حسین فضل الله، ۱۴۱۰ه (ص ۱۳-۶)، [موسوعة المصادر].
۱۸۴- الفقیه و المثقف، محمد حسین فضل الله، ۱۴۱۳ ه. ق (ص ۱۴-۹)، [موسوعة المصادر].
۱۸۵- الفکر السیاسی عندالشیعه، الدکتور فهمی الشتاوی، مؤسسه الفکر الاسلامی، بیروت ۱۴۱۱ ه. ق، (ص ۱۲۷-۱۲۰) .
۱۸۶- فی انتظار الامام، یعالج قضیه الامام المنتظر (ع) و مساله الحکم الاسلامی، عبدالهادی الفضلی دارالاندلس، ۱۹۷۹م (ترجمه این کتاب در قسمت کتب فارسی نام برده شد) .
۱۸۷- قبس من ولایة الفقیه دراسات و بحوث، ناصر مکارم الشیرازی، ۱۴۰۲ ه. ق (ص ۴۹ – ۴۱)، [موسوعة المصادر].
۱۸۸- القیاده الاسلامیه، جواد کاظم، ۱۴۰۰ ه. ق، (ص ۱۱۸-۱۱۱) .
۱۸۹- القیادة الاسلامیه فی عصر الغیبه بحث فی ولایة الامر فی زمن الغیبه، کاظم الحائری تقریر و اعداد: فواد کاظم و خالد بن حسن، ۱۴۱۰ ه. ق، (ص ۱۷۳-۱۲۶) [موسوعة المصادر].
۱۹۰- قیادة العلماء و الامة الاسلامیه، ع نجف، تهران، علمی، ۱۳۶۱ ه. ش [استراتژیک].
۱۹۱- کتاب البیع، ج ۲، سید روح الله موسوی الخمینی، قم، اسماعیلیان (ص ۵۲۰- ۴۵۹) .
۱۹۲- کتاب الخمس و الانفال، حسینعلی منتظری، قم، انتشارات الاسلامی (ص ۳۵۴-۳۵۲)، [موسوعة المصادر].
۱۹۳- لمحة عن ولایة الفقیه، صوت الوحده، تهران، ۱۴۰۲ ه. ق (ص ۶۱ – ۶۰) .
۱۹۴- المبانی الشرعیه والدستوریه لقیاده آیة الله الخامنئی، علی المومن، الحوار الفکری و السیاسی ۱۴۱۵ ه. ق (ص ۲۸۵-۲۴۰)، [موسوعة المصادر].
۱۹۵- المذهب السیاسی فی الاسلام، صدرالدین القبانجی، دارالاضواء بیروت ۱۴۰۵ ه. ق، (ص ۲۲۸-۱۹۹) .
۱۹۶- المرجع و الامه، صالح محمد آل ابراهیم، دارالبیان العربی، بیروت ۱۴۱۴ ه. ق، وزیری (ص ۱۵۷ – ۱۱۱) .
۱۹۷- المرجعیة و حرکة الواقع، آیة الله السید محمد حسین فضل الله، بیروت، دارالملاک، ۱۴۱۴ه. ق.
۱۹۸- مسائل من الاجتهاد و التقلید و مناصب الفقیه، حسین نوری الهمدانی، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، ۱۴۱۵ه. ق [موسوعة المصادر].
۱۹۹- مصادر الدراسة عن الدوله و السیاسه فی الاسلام، سازمان تبلیغات اسلامی عبدالجبار الرفاعی.
۲۰۰- مصدر التشریع و نظام الحکم فی الاسلام، السید محمود الهاشمی، دارالاعراف، ۱۴۱۳ ه. ق، (ص ۸۱-۵۷) .
۲۰۱- معالم الاسلام، المستشار محمد سعید العشماوی، سینا للنشر، ۱۹۸۹م (ص ۲۲۵-۲۲۱) .
۲۰۲- مفاهیم القرآن فی معالم الحکومة الاسلامیه، محاضرات الاستاذ جعفر السبحانی، بقلم جعفر الهادی مؤسسه النشر الاسلامی (ص ۲۴۷ – ۲۴۲) .
۲۰۳- مفهوم الحاکمیه و العلاقه بولایة الفقیه و الحریات السیاسیه، عباس علی عمید زنجانی (ص ۳۰-۲۶)، [موسوعة المصادر].
۲۰۴- المکاسب و البیع، ج ۲، تقریرات مرحوم نائینی، بقلم شیخ محمد تقی آملی، قم، انتشارات اسلامی، [استراتژیک] (ص ۳۶۲-۳۳۲) .
۲۰۵- موجز فی ولایة الفقیه، ابوالقاسم گرجی، التوحید، طهران، ۱۴۰۴ ه. ق (ص ۱۷۵-۱۷۰) .
۲۰۶- موسوعة مصادر النظام الاسلامی، عبدالجبار الرفاعی، مرکز الابحاث و الدرسات الاسلامیه ۱۴۱۷ه، الجز الثامن (ص ۳۵۰-۳۴۴) (کتابشناسی ولایت فقیه) .
۲۰۷- موقع الفقیه فی الدولة الاسلامیه، محمد حسین فضل الله، ۱۴۱۰ ه. ق (ص ۱۱-۴)، [موسوعة المصادر].
۲۰۸- موقع ولایة الفقیه من نظریة الحکم فی الاسلام، جعفر مرتضی، مؤسسه النشر الاسلامی قم، ۱۴۰۴ ه. ق، [موسوعة المصادر].
۲۰۹- الندوة الدولیه عن الدوله و السیاسة فی الاسلام، “الاسلام السیاده: فکرة ولایة الفقیه فی فکر فقهاء الشیعه الرئیسین” فرهنگ رجائی لندن، المعهد الاسلامی، ۱۴۰۳ ه. ق، [موسوعة المصادر].
۲۱۰- نصب الحاکم فی عصرالغیبه، محمد مهدی الاصفی، الفکر الاسلامی، (ص ۵۶ -۴۷)، [موسوعة المصادر].
۲۱۱- النظریة السیاسیه المعاصره للشیعه الامامیه الاثنی عشریه محمد عبدالکریم عتوم، دارالبشیر، ۱۴۰۹ ه. ق، ص (۱۷۴-۹۳) .
۲۱۲- الولایة الهیة و ولایة الفقیه، شیخ محسن العراقی، مجمع الفکر الاسلامی ۱۴۱۳ ه. ق.
۲۱۳- ولایة الامر، العلامه شیخ محمد مهدی الاصفی، المرکز العالمی للبحوث و التعلیم الاسلامی، ۱۴۱۶ ه. ق، وزیری، ۱۹۹ص.
۲۱۴- ولایة الحاکم الشرعی و ابعادها، حسین حقانی، موتمر الذکری المئویة الثانیه لمیلاد الشیخ الانصاری، قم، ۱۴۱۵ ه. ق.
۲۱۵- ولایة الفقیه بین النظریة و تطبیق الدستوری، عبود سامی، بیروت، ۱۴۰۰ ه. ق، ص (۱۱۲-۱۰۱) [موسوعة المصادر].
۲۱۶- ولایة الفقیه فی الکتاب و السنه، حسینعلی منتظری، التوحید، ۱۴۰۷ ه. ق، ص (۳۶- ۲۷)، [موسوعة المصادر].
۲۱۷- ولایة الفقیه فی کلام الشیخ الانصاری، حسن الطاهری الخرم آبادی، تلخیص صلاح العبیری، قم، الفکر الاسلامی، ۱۴۱۵ ه. ق، ص (۲۱۸-۱۹۳)، [موسوعة المصادر].
۲۱۸- الولایة و الشفعه و الاجاره، معروفهاشم الحسنی، بیروت، دارالقلم، [استراتژیک].
۲۱۹- الهدایه الی من له الولایه، تقریر بحث آیت الله العظمی سید محمد رضا گلپایگانی به قلم احمد الصابری الهمدانی قم، علمیه، ۱۳۸۳ ه. ق، [استراتژیک].
کتب مستقل; فارسی:
۲۲۰- بحث ولایت فقیه، متون فقهی فارسی، ج ۴ و ۵ از مجموعه بحث ولایة الفقیه معاونت اندیشه اسلامی مرکز تحقیقات استراتژیک، ۱۲۶۹ ص، تعداد محدودی از این نسخ به صورت کپی تکثیر شده است.
۲۲۱- تحلیلی نو و عملی از ولایت فقیه، محمد رضا اکبری، پیام عترت، ۱۳۷۷، ۱۸۰ ص، کتابخانه تخصصی دبیرخانه مجلس خبرگان.
۲۲۲- تحول تاریخی اندیشه ولایت فقیه، مرکز تحقیقات استراتژیک، ۱۳۷۳ رحلی، ۳۰۷ص، کتابخانه خبرگان، (تکثیر به صورت زیراکس ومحدود) .
۲۲۳- تفصیل و تحلیل ولایت مطلقه فقیه، نهضت آزادی ایران، رقعی، ۱۵۶ص (بی تا) . کتابخانه خبرگان.
۲۲۴- پاسخ به شبهات پیرامون ولایت فقیه، قسمت اول، آیت الله مصباح یزدی معاونت سیاسی تیپ ۸۳ امام جعفر صادق (ع)، رقعی، ۱۶ص، کتابخانه خبرگان.
۲۲۵- پاسخ به شبهاتی پیرامون ولایت فقیه، علی شیرازی، قم، دارالصادقین ۱۳۷۷، وزیری، ۱۱۳ ص، کتابخانه خبرگان.
۲۲۶- پرسش و پاسخ در ارتباط با ولایت فقیه، ح. اسکندریان، انتشارات انصار.
۲۲۷- پیشینه تاریخی ولایت فقیه، احمد جهان بزرگی، پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی ۱۳۷۷، پالتویی، ۴۸ص، کتابخانه خبرگان.
۲۲۸- جایگاه ولایت فقیه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، مدرسه عالی شهید مطهری نویسنده: سید محمد تقی شاکری، استاد راهنما: دکتر حسین مهرپور، استاد مشاور: آیت… سید محمد حسن مرعشی، سال تحصیلی ۷۵/۷۴٫ (ص ۲۸- ۱۴۴) . کتابخانه خبرگان.
۲۲۹- حکمت حکومت فقیه، حجت الاسلام والمسلمین حسن ممدوحی، مرکز تحقیقات علمی دبیرخانه مجلس خبرگان، وزیری، ۱۵۰ص. کتابخانه خبرگان.
۲۳۰- حوزه عملکرد ولایت فقیه در تصمیم گیریهای سیاسی، پایان نامه کارشناسی ارشد پیوسته، نویسنده: سید محمد موسوی بیوکی، استاد راهنما: آیت… ابراهیم جناتی، استاد مشاور: دکتر حمید بهرامی احمدی، اسفند۱۳۷۱، ۴۹۳ص، کتابخانه خبرگان.
۲۳۱- چهارگفتار در مبانی فقهی و کلامی ولایت فقیه، تالیف: غلامرضا مصباحی مقدم – احد فرامرز قراملکی، غلامحسین الهام و عابدین مومنی، مرکز رسیدگی به امور مساجد رقعی، ۱۰۵ص، کتابخانه خبرگان.
۲۳۲- ذکری (۴)، محمد جواد ارسطا، مرکز فرهنگی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری، (بی تا) رقعی، ۱۱۲ص، کتابخانه خبرگان. (شامل مباحث ولایت مطلقه فقیه) .
۲۳۳- شوون و اختیارات ولایت مطلقه فقیه،هادی توکلی، سازمان امور اداری و استخدامی کشور، ۱۳۶۹٫ (نرم افزار پایان نامههای کشور)
۲۳۴- قدمت و تداوم نظریه ولایت مطلقه فقیه از دیدگاه امام خمینی (ره)، بهرام اخوان کاظمی، شرکت چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۷، ۲۵۳ص. کتابخانه خبرگان.
۲۳۵- ولایت فقیه، آیت الله محمدهادی معرفت، قم، موسسه فرهنگی انتشاراتی “التمهید” وزیری، ۲۳۰ص، کتابخانه خبرگان.
۲۳۶- ولایت فقیه تحلیل صراط المستقیم، سید مهدی نیارئیس، قم موسسه فرهنگی انتشاراتی ائمه، ۱۳۷۶، پالتویی، ۶۳ص، کتابخانه خبرگان.
۲۳۷- ولایت فقیه، قدرت و نظارت از دیدگاه امام خمینی، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی، محمد باوی، استاد راهنما: دکتر باقر حشمت زاده، استاد مشاور: داوود فیرحی، بهمن ۱۳۷۶، ۱۹۶ص.
۲۳۸- ولایت فقیه – مبانی، ادله و اختیارات، مهدیهادوی تهرانی، پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی، ۱۳۷۷، رقعی، ۱۴۸ص، ک خبرگان.
۲۳۹- ولایت فقیه (حکومت اسلامی)، ع – سیاه پوش، تهران، انتشارات عفیف، وزیری، ۴۸ص، (بی تا)، (ویژه نوجوانان)
۲۴۰- ولایت فقیه و نظرات برخی از فقهای بزرگ درباره آن، پایان نامه کارشناسی ارشد از دانشگاه تهران، علی رضا هدایی، استاد راهنما: حسین گوگانی، ۱۳۷۰٫ نرم افزار پایان نامههای کشور.
۲۴۱- ولایت فقیه نظریه سیاسی جمهوری اسلامی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد از دانشگاه تربیت مدرس، بهرام درولی، استاد راهنما: عباس منوچهری، ۱۳۷۵ش، ۲۴۳ص (نرم افزار پایان نامههای کشور) .
۲۴۲- نظام ولایت فقیه و روابط بین الملل پایان نامه کارشناسی ارشد از دانشگاه تهران، رضیه موسوی فر، استاد راهنما، نجف قلی حبیبی، ۱۳۷۳، ۳۷۰ص، (نرم افزار پایان نامههای کشور) .
کتب غیر مستقل/ فارسی:
۲۴۳- اقتصاد اسلامی، آیت الله نوری همدانی، دفنر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۶، رقعی، ج ۱، ص (۹۲- ۹۵) و ص (۱۱۱- ۱۱۴) . کتابخانه آستانه مقدسه حضرت معصومه (س)
۲۴۴- امانتداری و امانتداران الهی در نهاد ولایت، ع – امیری تنکابنی، ناشر مولف، ۱۳۷۷، رقعی، ص (۵۷- ۷۸)
۲۴۵-اندیشههای فقهی سیاسی امام خمینی (ره) کاظم قاضی زاده با همکاری سعید ضیایی فر، مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری، ۱۳۷۷، وزیری، ص (۱۵۳- ۲۳۹)
۲۴۶- انقلاب اسلامی و ریشههای آن (ماخذ شناسی توصیفی)، نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاهها، ۱۳۷۴، وزیری، ص (۲۷۵- ۲۷۹) . کتابخانه تاریخ و خبرگان.
۲۴۷- پرسشها و پاسخها، استاد محمد تقی مصباح یزدی، قم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ۱۳۷۷، رقعی، ص (۴۵- ۸۱) . کتابخانه خبرگان.
۲۴۸- پژوهشی نو پیرامون انقلاب اسلامی، حمید دهقان، قم، موسسه انتشارات مدین ۱۳۷۷، ص (۱۹۲- ۱۹۹) . کتابخانه خبرگان.
۲۴۹- بحث تفکیک قوا در متون فارسی و عربی/ از سری متون اندیشه اسلامی (۸)، ج ۲، معاونت اندیشه اسلامی مرکز تحقیقات استراتژیک، ۱۳۷۴، رحلی (۷۷۰ص) . کتابخانه خبرگان.
۲۵۰- بحث قانون گذاری در متون فارسی و عربی، از سری: متون اندیشه اسلامی (۶)، ج ۲، معاونت اندیشه اسلامی مرکز تحقیقات استراتژیک، شهریور ۱۳۷۴، ص (۱۰۵- ۴۷۸)
۲۵۱- بررسی تطبیقی مبانی مشروعیت حکومت مبتنی برقرارداد اجتماعی و اسلام پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق علیه السلام
نویسنده: کاظم جلالی، استاد راهنما: دکتر محمود سریع القلم، استاد مشاور: سید احمد علم الهدی و دکتر کاووس سید امامی، ۱۳۷۲ (آبان)، ص (۱۹۱- ۲۵۲) . کتابخانه خبرگان.
۲۵۲- تازههای اندیشه – خبرگان رهبری، معاونت امور اساتید و معارف اسلامی، ۱۳۷۷ پالتویی، ص (۵۴- ۶۰) مبحث خبرگان از دیدگاه نظریه ولایت فقیه، محمد جواد ارسطا کتابخانه خبرگان.
۲۵۳- تاثیر عدم اجرای قانون اساسی مشروطه و نقش آن در تحول اندیشه و مواضع روحانیت ایران، از (۱۳۲۰- ۱۳۴۳) پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، نویسنده: محمد کیانوش راد ۱۳۷۴، کتابخانه خبرگان.
۲۵۴- تاملات سیاسی در تاریخ تفکر اسلامی، به اهتمام: موسی نجفی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۷۵، وزیری، ج ۲، ص (۳۶۹- ۴۴۶)، مبحث: رسالة فی ولایة الحاکم فقیه – آیة الله العظمی آقا نجفی اصفهانی، ترجمه: دکتر ملیح – السادات فردانی، کتابخانه خبرگان.
۲۵۵- جمهوریت و انقلاب اسلامی (مجموعه مقالات) سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، ۱۳۷۷، وزیری، ص (۶۰۷- ۶۱۹)، مقاله: جایگاه جمهوریت در نظام حکومتی ولایت فقیه، جاوید روستایی کتابخانه خبرگان.
۲۵۶- حاکمیت دینی، نبی الله ابراهیم زاده آملی، اداره آموزشهای عقیدتی سیاسی نمایندگی ولی فقیه در سپاه، ۱۳۷۷ش، وزیری، ص (۹۵- ۱۹۵) . کتابخانه خبرگان.
۲۵۷- حقوق اساسی، دکتر شمس الدین عاملی، تهران، مشکوة، ۱۳۷۴، وزیری ص (۱۳۸- ۱۵۱) . کتابخانه دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
۲۵۸- حکمت و حکومت، مهدی حائری تهرانی، رقعی، ص (۱۷۷- ۱۲۰) .
۲۵۹- حکومت اسلامی، علی عطایی، نشر خرم، ۱۳۷۷، رقعی، ص (۱۵۳- ۱۷۲)، کتابخانه خبرگان.
۲۶۰- خطوط کلی اندیشههای سیاسی امام خمینی (ره) مرکز تحقیقات استراتژیک پاییز ۱۳۷۳، رحلی، ج ۱، ص (۲۱۱- ۳۱۹) و (۴۰۷- ۴۱۹) . کتابخانه خبرگان (کتاب به تعداد محدود تکثیر شده است) .
۲۶۱- سیمای حکومت اسلامی در مطبوعات (مجموعه ۱۰جلدی) دبیرخانه مجلس خبرگان، نسخه فتوکپی شده (از بهار ۷۵ تا تابستان ۷۷) .
۲۶۲- دین و دولت، علی ربانی گلپایگانی، پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی، ۱۳۷۷ ص (۱۲۲- ۱۷۰) . کتابخانه خبرگان.
۲۶۳- دین و سیاست از دیدگاه امام خمینی، ص (۷۱- ۳۴۶) .
۲۶۴- ره توشه راهیان نور، ویژه بوستان ولایت، سطح جوانان، تابستان ۱۳۷۷ دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علیمه قم، وزیری، ص (۳۲۳- ۳۶۱) .
مبحث: جوان و ضرورت شناخت ولایت فقیه، کتابخانه عمومی دفتر تبلیغات اسلامی.
۲۶۵- سیمای اندیشه اسلامی در مجلات ایران، معاونت اندیشه اسلامی مرکز – تحقیقات استراتژیک، قم، ۱۳۷۲، ص (از ۵۸ تا ۷۱) ص (۶۱- ۶۵) . کتاب در تعداد محدودی به صورت فتوکپی تکثیر شده است. کتابخانه خبرگان.
۲۶۶- طرحی نو در تدریس عقاید اسلامی، حجج اسلام امامی و آشتیانی، سازمان تبلیغات اسلامی ۱۳۶۶، وزیری، ص (۳۲۱- ۳۳۳) .
۲۶۷- فقه سیاسی اسلام، ابوالفضل شکوری، ۱۳۶۱، وزیری، ص (۲۵۶- ۲۶۶) .
۲۶۸- فلسفه آزادی از دیدگاه اسلام، محمد علی نعمت اللهی، پایان نامه کارشناسی ارشد پیوسته دانشگاه امام صادق (ع)، استاد راهنما: دکتر احمد بهشتی، استاد مشاور: آیت الله سید حسن مصطفوی تیر ماه ۱۳۷۳، ص (۱۴۵- ۱۵۸)، مبحث: فلسفه سیاسی اسلام، کتابخانه خبرگان.
۲۶۹- فلسفه سیاست، از سری: سلسله دروس اندیشههای بنیادین اسلام، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۷۷، وزیری، ص (۱۶۵- ۲۲۴)، کتابخانه خبرگان.
۲۷۰- فلسفه سیاسی فارابی، محمد منصور نژاد، پایان نامه کارشناسی ارشد از دانشگاه تهران، استاد راهنما: مصطفی محقق داماد، ۱۳۷۴٫
(نرم افزار پایان نامههای کشور)
۲۷۱- قدرت سیاسی در حقوق اساسی ایران، محمد جواد ارسطا، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر گرجی، استادان مشاور: دکتر قاضی و دکتر سالار نصری، ۱۳۷۳ ش، ص (۷۷- ۱۷۰) و (۳۲۵- ۴۱۴)، مرکز تحقیقات استراتژیک، ضمنا این پایان نامه تحت عنوان “مهار قدرت سیاسی در حقوق اساسی ایران و اسلام” نیز تکثیر شده که دارای اندکی تغییرات میباشد، کتابخانه دفتر همکاری حوزه و دانشگاه و خبرگان.
۲۷۲- گزیده انقلاب اسلامی و ریشههای آن، عباسعلی عمید زنجانی، تهران کتاب طوبی، ۱۳۷۴ ه. ش، وزیری، ص (۶۲- ۶۶) . کتابخانه تخصصی تاریخ
۲۷۳- مباحث نظری حکومت اسلامی در مطبوعات ایران، مرکز تحقیقات استراتژیک ۱۳۷۳، ج/مهر۷۴- (به صورت فتوکپی شده در تعداد محدودی تکثیر شده است) . ک خبرگان تعداد مجلات (۳) .
۲۷۴- مباحث نظری حکومت اسلامی ولایت در مطبوعات، مرکز تحقیقات علمی دبیرخانه مجلس خبرگان، مجموعه ۵ جلدی از سال (۱۳۵۸ تا ۱۳۷۴) .
۲۷۵- مبانی فلسفی دولت یا بررسی نظری و ساختاری نهادهای جمهوری اسلامی ایران پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس، نویسنده: مصطفی مصلح زاده، استاد راهنما: دکتر احمد نقیب زاده، استاد مشاور: دکتر منوچهر محمدی، بهمن ۱۳۷۰، ص (۱۲۵- ۱۳۰) .ک خبرگان.
۲۷۶- مبانی مشروعیت نظام سیاسی در اسلام، محمد رضا مرندی، تهران، موسسه انتشاراتی عطا، ۱۳۷۶، وزیری، ص (۹۰- ۱۹۸) شامل مباحث حاکم اسلامی از دیدگاه اهل سنت و شیعه، ک خبرگان.
۲۷۷- مرونت در اسلام، میر مختار میر شفیعی لنگری، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق علیه السلام، استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین محمد علی تسخیری، استاد مشاور: حجت الاسلام والمسلمین حسن مصطفوی، مهر ۱۳۶۹، ص (۱۴۹- ۱۷۴) نرم افزار پایان نامههای کشور، ک خبرگان.
۲۷۸- مقالات حقوقی، دکتر ابوالقاسم گرجی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۶۹، ج ۲، ص (۲۹۴- ۲۹۹)، کتابخانه دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
۲۷۹- مقایسه نظام دموکراتیک و نظام ولایت فقیه از دیدگاه فطرت انسانی، پایان نامه کارشناسی ارشد از دانشگاه امام صادق علیه السلام، نویسنده: محمد صادق حسینی کجانی، ۱۳۷۴، ص (۱۰۵- ۱۶۹) (نرم افزار پایان نامههای کشور) استاد راهنما: احمد علم الهدی، استاد مشاور: دکتر سید اکبر احمدی و کتابخانه خبرگان.
۲۸۰- نظریههای دولت در فقه شیعه، محسن کدیور، تهران، نشر نی، رقعی (در صفحات مختلف)، کتابخانه خبرگان.
۲۸۱- نهاد مجمع تشخیص مصلحت نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد از دانشگاه تهران، نویسنده: حسین حسین نژاد، استاد راهنما: عباسعلی عمید زنجانی، ۱۳۷۵، نرم افزار پایان نامههای کشور.
کتب عربی/ مستقل:
۲۸۲- بحث ولایت فقیه از شیخ صدوق تا سید محمد مجاهد، معاونت اندیشه اسلامی مرکز تحقیقات استراتژیک، ۳۳۸ص. (تعداد محدودی به صورت فتوکپی تکثیر شده) .
۲۸۳- بحث ولایت فقیه – مجموعه متون فقهی عربی از محقق نراقی تا امروز، معاونت اندیشه اسلامی مرکز تحقیقات استراتژیک، پاییز ۱۳۷۳٫
ج ۱، ۷۸۴ ص
ج ۲، ۸۳۰ ص
(در نسخههای محدود به صورت کپی تکثیر شده است) .
۲۸۴- بحث ولایت فقیه در متون فقهی، معاونت اندیشه اسلامی مرکز تحقیقات استراتژیک، زمستان ۱۳۷۴، رحلی ۵۱۸ص
(در نسخههای محدود به صورت کپی تکثیر شده است) .
۲۸۵- ثلاث رسائل ولایة الفقیه (العوائد والفوائد دروس الاعلام و نقدها) العلا مدالمحقق آیة الله المجاهد الشهید السعید السید مصطفی الخمینی موسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، وزیری، ۱۵۴ص، کتابخانه خبرگان.
کتب عربی/ غیر مستقل:
۲۸۶- ادارة العمل الاسلامی – الادارة التی لاتعرف الهزیمه، عباس نورالدین، دارالمداد، بیروت ۱۹۹۵ م، وزیری، ص (۷۸- ۸۵) .
۲۸۷- الاسس السیاسیة، المذهب الواقعی، الشیخ الرکابی، مرکز النشر مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۳۷۰ ش، وزیری ص (۲۷۴- ۳۲۵) و (۳۴۱- ۳۴۴) . کتابخانه دفتر همکاری حوزه و دانشگاه .
۲۸۸- تطور الفکر السیاس من الشوری الی ولایة الفقیه، احمد الکاتب، ۱۹۹۷ م، رحلی، ص (۲۷۷- ۴۴۷)، کتابخانه خبرگان (نسخه فتوکپی شده) .
۲۸۹- دراسات و بحوث فی التاریخ و الاسلام، العلامه المحقق السید جعفر مرتضی العاملی، مرکز جواد، ج ۴، ص (۹- ۳۱)، کتابخانه خبرگان.
۲۹۰- دراسة عن الفرق فی تاریخ المسلمین الخوارج و الشیعه، د. احمد محمد احمد جلی مرکز الملک فیصل للبحوث والدراسات الاسلامیه، الریاض، ۱۴۰۸ ق، وزیری، ص (۲۱۱- ۲۱۶) . کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران.
۲۹۱- الشیعه الامامیه والاثنی عشریه فی میزان الاسلام، ربیع بن محمد السعودی مکتبة ابن تیمیه، القاهره و مکتبة العلم، جده، ۱۴۱۴ ق، وزیری ص (۲۰۵- ۲۰۸)، کتابخانه تخصصی تاریخ.
۲۹۲- الشیعه والتصحیح (مع الدکتور موسی الموسوی فی کتابه الشیعه و التصحیح) تالیف: الدکتور علاء الدین السید امیر محمد القزوینی، الغدیر، بیروت، ۱۴۱۵ق، ص (۲۰۸- ۳ ۲۲)، کتابخانه تخصصی تاریخ.
۲۹۳- الفقهاء حکام علی الملوک (علماء ایران من العهد الصفوی الی العهد البهلوی) سعد الانصاری، دارالهدی، ۱۴۰۶ ق، وزیری، ص (۴۰۷- ۴۱۵) و ص (۴۴۱- ۴۴۶)، کتابخانه دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
۲۹۴- فی النظام السیاسی للدولة الاسلامیه، د. محمد سلیم العوا، دارالشروق القاهره – بیروت، ۱۴۱۰ ق، وزیری، ص (۲۷۴- ۲۸۷)، ک خبرگان.
۲۹۵- نظام الحکم والاداره فی الاسلام، الشیخ محمد مهدی شمس الدین، قم، دارالثقافه، ۱۴۱۱ ه . ق، وزیری، ص (۴۱۶- ۴۲۰)، کتابخانه خبرگان.
ناشر: کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی
نویسنده: کاظم استادی
این کتابشناسی، مشتمل بر 700 مدخل بر اساس الفبای عنوان است. ذیل نام عنوان، نویسندگان، تعداد صفحه، نوبت چاپ، وضعیت نشر، موضوع و در برخی مدخل‌ها خلاصه‌ای از کتاب آورده شده است.
نویسنده در مقدمه آورده است که از منابعی چون "کتاب نامه ولایت فقیه"، مقاله حسین واثقی منتشره در مجله مشکوه سال 1368، "موسوعه مصادر النظام الاسلامی" تالیف آقای عبدالجبار الرفاعی، "کتاب شناسی اجمالی حکومت و ولایت فقیه" تالیف کاظم استادی، "کتاب شناسی توصیفی ولایت فقیه" تهیه و تنظیم مرکز تحقیقات استراتژیک و "کتاب شناسی ولایت فقیه" منتشر شده در مجله "حضور" سال 1377 استفاده کرده است.
