شرح دوره
هدف این دوره تحلیل اقتصاد بازارهای دیجیتال است. این دوره ویژگیهای اصلی اقتصادی بازارهای دیجیتال را مورد مطالعه قرار میدهد، استراتژیهای شرکتها را در این بازارها تجزیه و تحلیل میشود و درباره شکستهای احتمالی بازار و پیامدهای اقتصاد پلتفرم از نظر توسعه اقتصادی بحث می شود . این پلتفرمها مطالب نظری و تجربی مرتبط در اقتصاد را پوشش میدهند که شامل مطالعات موردی است. مفاهیم اقتصادی مفید برای درک و تجزیه و تحلیل اقتصاد دیجیتال آموخته خواهد شد. همچنین در این دوره، اقتصاد پلتفرمهای چند وجهی را تحلیل میکنند و استراتژیهای قیمتگذاری و مدلهای تجاری پلتفرمها را در نظر میگیرند . نمونههایی از پلتفرمهای خاص و اهمیت دادهها و اثرات شبکه در آن استراتژیها مورد بررسی قرار خواهد گرفت. شایان ذکر است که تأثیر استراتژیها را بر رقابت بررسی میکند و در مورد چگونگی انطباق سیاستهای عمومی و مقررات بحث میکند. در نهایت تاثیر اقتصاد کلان بر توسعه اقتصادی، بازار کار و نابرابریها و مسائل محیط زیست را بررسی میکند. یادآور میشود بسیاری از کسب و کارهای موفق در جهان از جمله دیجی کالا، اسنپ، تپسی، یاندکس(Yandex)، Aeroflot and Pobeda،Ebay، فیس بوک(Facebook)، پی پال(Paypal)، uber، Alipay، lkea، Airbnb، و ... از مدلهای پلتفرمی برای کسب و کار خود استفاده میکنند.
پیش نیاز اقتصاد خرد و/یا سازمان صنعتی
سرفصل مطالب:
منابع
• Matchmakers: The New Economics of Multisided Platforms by David S. EVANS, Richard SCHLAMANSEE, Harvard Business Review Press, 2016. (Buy online from İdefix or Amazon)
• Platform Revolution by Geoffrey G. PARKER, Marshall W. Van ALSTYNE, Sangeet P. CHOUDARY, W. W. Norton & Company, 2016. (Buy online from İdefix or Amazon)
• The Economist, BusinessWeek, Harvard Business Review
• matchmakereconomics.com, digitalcommunity.mit.edu, platformed.info
• MIT Digital, Girişimci Muhabbeti
• Identify platforms
• Explain the functioning of a platform
• Identify network effects
• Evaluate direct and indirect network effects
• Analyze platform business models
• Evaluate platforms' behaviors
• Analyze platforms' competitive strategies
• Acquire a solid understanding for promotion and subsidy strategies
------------
شرح دوره
هدف این دوره تحلیل اقتصاد بازارهای دیجیتال است. این دوره ویژگیهای اصلی اقتصادی بازارهای دیجیتال را مطالعه میکند، استراتژیهای شرکتها را در این بازارها تجزیه و تحلیل میکند، درباره شکستهای احتمالی بازار و پیامدهای اقتصاد پلتفرم از نظر توسعه اقتصادی بحث میکند. این مطالب نظری و تجربی مرتبط در اقتصاد را پوشش میدهد که شامل مطالعات موردی است. دانشجویان مفاهیم اقتصادی مفید برای درک و تجزیه و تحلیل اقتصاد دیجیتال را یاد خواهند گرفت. این دوره با توضیح نقش اثرات شبکه در بازارهای دیجیتال آغاز میشود و اقتصاد پلتفرمهای چند وجهی را تحلیل میکند. سپس، استراتژیهای قیمتگذاری و غیرقیمتگذاری و مدلهای تجاری پلتفرمها را در نظر میگیرد. نمونههایی از پلتفرمهای خاص و اهمیت دادهها و اثرات شبکه در آن استراتژیها تمرکز خواهد شد. در مرحله بعد، کلاس تأثیر آن استراتژیها را بر رقابت بررسی میکند و در مورد چگونگی انطباق سیاستهای عمومی و مقررات بحث میکند. ما در نهایت تاثیر اقتصاد کلان بر توسعه اقتصادی، بازار کار و نابرابریها و مسائل محیط زیست را بررسی میکند.
همراهان
مایا باچه-بووالت
تایپ کنید
Cours Magistral seul
پیش نیاز اقتصاد خرد و/یا سازمان صنعتی
اقتصاد فناوری اطلاعات: مقدمه (سخنرانیهای رافائل ماتیولی) واریان، اچ.، فارل، جی.، شاپیرو، سی، 2005
سرفصل مطالب:
بسیاری از کسب و کارهای موفق در ایران و جهان از جمله دیجی کالا، اسنپ، تپسی، ebay، فیس بوک، پی پال و ... از مدلهای پلتفرمی برای کسب و کار خود استفاده میکنند. برای شناخت بیشتر این مدلها و تحلیل چند مورد از مطرحترین کسب و کارهای شکل گرفته بر اساس مدلهای پلتفرمی در این دوره، کیسهای زیر مورد بررسی قرار خواهند گرفت:
· Ebay
· Uber
· Alipay
· Ikea
· Airbnb
· Paypal
· Divar
· Facebook
همچنین در این دوره چارچوب طراحی شده توسط تیم تحقیقاتی پروفسور Marshall Van Alstyne از دانشگاه MIT معرفی شده و روش استفاده از آن مطابق سرفصلهای زیر توسط مدرس دوره جناب آقای احمدرضا مستجابی(پژوهشگر و مشاور توسعه کسب و کار) آموزش داده خواهد شد.
در این دوره فریمورکها و ابزارهای تخصصی جهت طراحی بخشهای مختلف از بیزینس مدل یک کسب و کار پلتفرمی، همراه با بررسی کیسهای پلتفرمهای مطرح دنیا مورد بررسی قرار خواهند گرفت. این فریمورکها که حاصل یک تحقیق مشترک با پروفسور Marshall Van Alstyne هستند، بخشهای زیر از مدل کسب و کار را به شکل عملی پوشش خواهند داد:
فریمورکهای طراحی بیزینس مدل:
· مدل راه اندازی و درآمدزایی
· طراحی معماری
· تحلیل قابلیت پلتفرمی شدن صنعت و جذابیت آن
· مدل قانون گذاری
· استراتژی رشد و رقابت
· مدیریت وفاداری، انگیزش و اعتماد در کاربران
پیشگفتار
مقدمه انقلاب پلتفرم
قدرت پلتفرم
اصول طراحی یک پلتفرم
مقایسه پلتفرمها با صنایع سنتی
راه اندازی یک پلتفرم
6. کسب درآمد: گرفتن ارزش ایجاد شده توسط Network Effects
7. باز بودن: تعریف آنچه که کاربران و شرکای پلتفرم میتوانند و نمیتوانند انجام دهند
8. حکومت: سیاستهایی برای افزایش ارزش و افزایش رشد
9. معیارها: چگونه مدیران پلتفرم میتوانند آنچه را که واقعاً مهم است اندازه گیری کنند
10. استراتژی: چگونه پلتفرمها رقابت را تغییر میدهند
11. سیاست: چگونه پلتفرمها باید (و نباید) تنظیم شوند
آینده انقلاب پلت فرم
محبوبیت بسیار زیاد شبکههای اجتماعی در دهههای اخیر که بخش عمده آن به دلیل سازگاریشان با تلفنهای همراه و دسترسی دائمی به آنهاست، آنها را به عناصر تفکیک ناپذیر مصرف رسانهای ما تبدیل کردهاند و به نظر میرسد با تنوع خدماتشان، در آینده هم نقش عمدهای در سپهر ارتباطی ما خواهند داشت. از این رو آشنایی با چیستی آنها، تفاوتهای میان آنها و مدلهای اداره آنها، ما را چه به عنوان پژوهشگران و دانشجویان رشتههایی چون مدیریت رسانه، بازاریابی، روابط عمومی و ارتباطات و چه به عنوان کاربران عمومی و علاقه مند به دانستن، به دانشی ضروری مجهز خواهد کرد.
اهداف کتاب
این کتاب با این اهداف تألیف شده است:
۱. ارائه یک منبع درسی برای درس مدیریت رسانههای اجتماعی مقطع کارشناسی ارشد، مدیریت رسانه و یک منبع جانبی برای درس مدیریت شبکههای اجتماعی در مقطع دکتری همین رشته.
۲. آشنایی بهتر کارآفرینان عرصههای رسانههای دیجیتال و صنایع خلاق با اصول محوری پلتفرمها جهت طراحی بهینه کسب وکار
۳. معرفی شبکههای اجتماعی و پلتفرمها به شکلی فراتر از اطلاعات کلیشهای رایج.
در این راه، کتاب با استفاده از منابعی کاملاً جدید (منتشرشده بین سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷) و به شکل تألیفی، یعنی با بهره گیری از مثالهای ایرانی و تجارب مؤلف، کتاب حاضر به رشته تحریر درآمده است. در عمل میتوان گفت بخش اعظم این کتاب با استفاده از مطالب کتب زیر نوشته شده است:
Platform Strategy نوشته ریله و ریله ۲۰۱۷
Platform Revolution نوشته پارکر و همکاران ۲۰۱۶
Platform Scale نوشته چوداری ۲۰۱۵
در ابتدای کتاب واژههای بنیادی که در فهم بهتر و روشن شدن مطلب به مخاطبین کمک میکند شفاف سازی شده اند. هدف اصلی این کتاب آشنا کردن خوانندگان با شیوه کار پلتفرمها و تأثیر آنها بر تحول کسب وکارها است. ولی چنانچه تمایل به دانستن بیشتر درباره سایر ابعاد پلتفرمها و شبکه های اجتماعی دارید، منابعی که در انتهای این کتاب معرفی شدهاند دیدگاههای بهروز و ارزشمندی را فراهم میکنند.
با مقدمهای که ارائه شده است، انتظار میرود که خوانندگان بر ویژگی بنیادین همآفرینی و همکاری در خلق ارزش مشترک در پلتفرمها آگاه شده باشند. آنچه که در فصلهای مختلف کتاب آورده شده است همه برپایه ماهیت خلق ارزش مشترک و همآفرینی پلتفرمهای اجتماعی است و شناخت اینکه چگونه ظهور این پلتفرمهای همآفرین بنیان و اساس کسب وکارها را دگرگون کرده و چگونه مدیریت این شبکهها و رسانههای اجتماعی نیازمند کسب دانش جدیدی از نحوه کارکرد و مدل کسب وکار این پلتفرمها است.
تعریف پلتفرم و کسب و کار پلتفرمی
تعریف اینکه یک کسبوکار پلتفرمی چیست کار دشواری است. واژه پلتفرم در زمینههای مختلف به معانی گوناگون به کار رفته است. در یک تعریف ساده واژه پلتفرم عمدتاً « به چیزی که میتوان بر روی آن چیزی را ساخت / یا چیزی را گذاشت» اطلاق شده است. یک تبیین فیزیکی از این تعریف را میتوان در صنعت خودرو دید که گفته میشود محصول جدید ایران خودرو روی پلتفرم سمند طراحی شده است. گاهی هم این واژه در معنایی کاملاً فناورانه به کار رفته و گفته میشود این برنامه روی پلتفرم ویندوز یا اندروید یا آی او اس نوشته شده است. موشک را هم از روی پلتفرم پرتاب میکنند که در اینجا معادل سکوی پرتاب یا فقط سکو به خوبی جا افتاده است.
طبق تعریف ریله و ریله (2017؛ ص 22)
«کسب وکار پلتفرمی کسب وکاری است که از طریق جذب، انطباق دادن و اتصال دادن دو یا چند گروه مشتریان و امکانپذیر ساختن تعامل میان آنها، ارزش قابل توجهی ایجاد میکند»
ویژگی بنیادین پلتفرمها چندجانبه بودن آنهاست. به این معنی که در آنها دو یا چند طرف بازار وجود دارند که در پلتفرم باهم مبادله ارزش میکنند. شاید واژه فنی که برای این ویژگی به کار میرود یعنی multi-sided market هنگامی که اولین کسب وکارهای پلتفرمی همچون شرکتهای کارتهای اعتباری مَسترکارت و ویزا شروع به کار کردند به آنها اطلاق نمیشد. ولی عملیات آنها، یک ویژگی بنیادین و خاص کسب وکارهای پلتفرمی را نشان میدهد.
منبع:: کتاب مدیریت شبکههای اجتماعی و کسب وکار پلتفرمی
مؤلف:: دکتر داتیس خواجه ئیان (عضو هیأت علمی دانشگاه تهران)
از کارهایی که همیشه دوست دارم و با علاقه انجامش میدهم؛ آشنایی با بچههای اهل مطالعه دنیای آنلاین است و البته بیشتر سرک کشیدن تو وبلاگ شخصیشون.
تو این مسیر دوستان ندیده و نشناخته بزرگی به تورم خوردن که صد البته تاثیرگذار هم بودهاند یکی از این منابع غنی و عمیق آقای بابک یزدی است که امروز مقالهای از سایت شخصیاش را براتون به اشتراک گذاشتم تا هم یک مطلب کاربردی و بدرد بخوری را بخونید و هم با بابک دوست داشتنی آشنا شوید.
مطلب وبلاگ شخصی بابک یزدی را بدون کم و کاست و با منبع براتون به اشتراک گذاشتم امیدوارم از مطالعه این مطلب لذت ببرید.
برداشت شخصی و خلاصه نویسی بابک یزدی
در حال خواندن کتاب کسبوکار پلتفرمها نوشته مایکل کیوسومانو (Michael A. Cusumano)، آنابل گائر (Annabelle Gawer) و دیوید یافی (David B. Yoffie) هستم. نویسندگان کتاب هر سه از محققان برجسته این حوزه و اساتید دانشگاههای بنامی همچونهاروارد و اسلون (دانشکده مدیریت وابسته به MIT) هستند.
به نظرم نمیتوان در حوزه استارتاپها و شرکتهای دیجیتالی کار کرد (به خصوص در زمینه تحقیق و استراتژی) و با مفاهیم پایه آن آشنا نبود. یکی از این مفاهیم پایهای و کاربردی مفهوم «پلتفرم» است.
به زبان ساده و غیردقیق، پلتفرمها واسطههایی هستند که تعاملات (Interactions) را تسهیل (facilitate) میکنند. البته یادمان هم باید باشد که پلتفرمها از دیرباز با ما بودهاند. «بازار»های سنتی در شهرها نمونهای از پلتفرمها هستند که کارشان کاهش هزینه مبادله یا Transaction cost برای خریدار و فروشنده است.
اگر بازارها وجود نداشتند، خریدار و فروشنده چگونه همدیگر را پیدا میکردند؟
اگر شما کالای ارزشمندی برای عرضه داشته باشید اما خریدار آن را نتوانید پیدا کنید یا به سختی این کار عملی باشد، آن کالا چه ارزشی برای شما دارد؟
از کجا قیمت منصفانه کالای خود را بیابید؟
خریدار چگونه اطمینان یابد که کالای شما اصل است؟
تمام هزینههایی که صرف جستوجو، جوش دادن و ایجاد اعتماد در طرفین یک مبادله میشود بخشی از هزینه مبادلهاند. هزینهای که جدای از هزینهای است که صرف تولید محصول شده. این جاست که در مییابیم پلتفرمها هر کدام به نحوی در کاهش «هزینه مبادله» نقش ایفا میکنند و به این طریق مبادلات (عمدتاً اقتصادی) را افزایش داده و به رفاه جمعی منجر میشوند.
در مورد بازارهای سنتی به طور خاص، به سبب حضور دائمی فروشندگان و نظارت غیررسمی حاکم بر بازار، بسیاری از هزینههای مبادله کاهش مییابد و از این روست که بازارها در طول تاریخ ارزشآفرین بودهاند و به عنوان یک نهاد پابرجا.
***
حال به این بیندیشیم که ما در دنیایی زندگی میکنیم که اتصال (Connection) آن هم با سرعت نور یکی از اصلیترین مشخصههایش است.
همه چیز در حال وصل شدن به همه چیز است.
انسانها به یکدیگر، انسانها به اشیا و اشیا به اشیا.
این جاست که تحولی بزرگ در بحث پلتفرمها رخ میدهد. پلتفرمهای دیجیتالی اگر چه در مفهوم مشابه پلتفرمهای سنتی پیشین هستند (همان تسهیل ارتباط) اما به سبب سرعت ارتباطات، دنیای نوینی را خلق کردهاند و پیشروانی چون ایبی، کرگزلیست، آمازون (مارکتپلیس)، گوگل، فیسبوک، تنسنت و علیبابا از پس چنین تحولی سربرآوردهاند.
کافی است به لیست پرارزشترین شرکتهای دنیا نگاهی بیندازیم تا ببینیم چگونه شرکتهایی که عمرشان حتی به یک دهه هم نمیرسند ارزشی بیش از شرکتهای پرسابقهای چون بی.ام.دبلیو دارند.
***
بخش بزرگی از کسبوکارهای دیجیتالیئی کشورمان هم که امروز در دور و بر خود مییابیم یا بر اساس مفهوم پلتفرم بنا شدهاند یا پلتفرم نقشی اساسی در مدل کسبوکارشان دارد.
دیجیکالا، دیوار، اسنپ، تپسی و آپارات گوشهای از اسمهای آشنایی است که در این ارتباط به ذهن میرسند.
لازمه فهم بهتر چنین دنیایی، آشنایی با پلتفرمها و قوانین حاکم بر آنهاست. من احساس میکنم مطالعه دائمی پیرامون این حوزه در کنار آشنایی نزدیک با تحولاتی که در کسبوکارهای دیجیتالی ایران و جهان رخ میدهد، دانشی کمیاب و به شدت ارزشمند به ما عرضه میکند و آهسته آهسته از ما متخصصانی برجسته با دانش و مهارتی پرتقاضا میسازد.
***
بگذریم و کمی هم از خود کتاب بگویم.
کتابی که اینجا معرفی میکنم کتاب «کسبوکار پلتفرمها»ست اما به نظرم اگر بخواهیم کتابی را برای ورود به این حوزه بخوانیم، این کتاب، کتاب «انقلاب پلتفرم» یا Platform revolution خواهد بود. کتابی به نسبت جامع که بهتر میتواند ما را با مفاهیم پایهای این دنیا آشنا کند.
اما اگر آن کتاب را خواندهایم، کتاب «کسبوکار پلتفرمها» به نظر کتاب مناسبی میرسد تا با دیدگاههای دسته دیگری از محققان برجسته این حوزه آشنا شویم. طبیعتا در این نوشته نمیشود به طور مفصل از جزئیات این کتاب گفت و تنها به ذکر چند نکته کلی اکتفا میکنم.
***
۱/ نظام روایی کتاب برپایه دستهبندیهایی است که به خوبی در ذهن میمانند:
یکی از نکاتی که در طول خواندن کتاب متوجه شدم این است که محتوای فصلهای کتاب نظاممند است. هر فصل را که میخوانی میتوانی آن را در چند دسته تقسیم کنی. به عنوان مثال در فصل سوم که مرتبط با استراتژی و مدل کسبوکار است موارد زیر به خوبی در ذهنت ماندگار میشود:
اول طرفهای (sides) پلتفرم را انتخاب کن.
دوم مسئله مرغ تخممرغ پلتفرم را حل کن (Chicken or egg problem) .
سوم مدل کسبوکار را طراحی کن.
و چهارم قوانین اکوسیستم را اعمال کن.
خوبی این تقسیمبندی این است که هنگامی که این موارد را در ذهن داری، بهتر میتوانی موارد جزئیتری که ذیل هر کدام از این موارد اصلی آمده بوده را به خاطر بسپاری.
به عنوان یک مثال دیگر، اگر به فصل چهارم کتاب که درباره اشتباهات پلتفرمها میپردازد نگاهی بیندازیم باز این ساختار به خوبی رعایت شده است. اشتباهات پلتفرمها در این کتاب در چهار دسته کلی زیر تقسیم میشود که البته هر کدام با مطالعات موردی متنوعی همراه شده است:
قیمتگذاری اشتباه در یک طرف از پلتفرم
عدم توانایی در ایجاد اعتماد
غرور و ناچیزانگاری رقابت
از دست دادن فرصت (هنگامی که بازار به سمت یک پلتفرم رقیب متمایل میشود و اثر شبکهای آن پلتفرم را از دسترس دور و دورتر میکند)
این دستهبندیها به همراه مثالهای متنوع کتاب ابزار بسیار خوبی به من داده تا درباره موضوعات متنوع و به خصوص نمونههای ایرانی بیندیشم و به این ترتیب مطالب کتاب را در ذهن خود ماندگار کنم.
۲/ شروع و بزرگ کردن کسبوکار پلتفرمی بسیار سخت است اگر چه میتواند پاداشی بسیار بزرگ با خود به همراه داشته باشد:
مورد دیگری که پس از ساختار کتاب در ذهنم بسیار پررنگ شده، پلتفرمی اندیشیدن (Platform thinking) است.
کاری که در ابتدا بسیار ساده به نظر میرسد اما نبود آن باعث شکست بسیاری از کسبوکارهای بزرگ شده است. مثلا یکی از دلایل عمده شکست شبکه اجتماعی Myspace که مدتها قبل از فیسبوک میداندار بوده این است که هنگامی که News corporation این شرکت را میخرد با همان مدل ذهنی سنتی «دستور و کنترل» یا Command and control آن را اداره میکند.
در حالی که در کسبوکارهای پلتفرمی، آن چه مهم است رشد اکوسیستمی است که بر روی این پلتفرم شکل گرفته. ذینفعان متعددی در این بین وجود دارند که نیاز به هماهنگی و همآوایی در میانشان وجود دارد، نه اداره کردنشان با دستور و فرمان.
شکست تعداد انبوهی کسبوکار پلتفرمی هم یادآور Survivorship bias یا سوگیری بازماندگان است. ما به انبوه شکستخوردگان توجهی نمیکنیم اما تعداد اندک برندگان (که پاداشهای بزرگی بردهاند) تمام توجه ما را جلب میکند.
شکستهای انبوهی که در حوزه پلتفرمها وجود دارند هشدار دیگری است که اگرچه پاداشهای غیرخطی و بسیار بزرگی در انتظار برندگان بازی پلتفرم است، اما بازی کردن در چنین زمینی آن گونه که در ابتدا تصور میشود ساده نیست. تلاشهای شرکتهای سنتی بزرگی همچون والمارت (Walmart) برای ساخت یا خرید پلتفرمهای موفق در حوزه ایکامرس میتواند گوشهای از دشواریهای این مسیر ر ا به ما نشان دهد.
۳/ جای خالی مدلها در استراتژی کسبوکارهای ایرانی:
البته این نکته فراتر از بحثهای موجود در این کتاب است اما خواندن این کتاب باز تلنگری بود برای نبود آن چه من در خلوت خودم به آن «مدلاندیشی» میگویم. مدلها اگر چه آینه تمامنمای واقعیت نیستند اما به ذهن نظام و سامانی میدهند که بهتر بتواند به تحلیل پیچیدگیهای دنیای بیرونی بپردازد.
یکی از برجستهترین ویژگی خواندن کتابهایی همچون «کسبوکار پلتفرمها» این است که ذهن را به انواع و اقسام مدلها مجهز میکنند، تا بتوانند در تشخیص اقدام درست و تصمیمگیری در بزنگاهها موفق عمل کنند. مدل داشتن و براساس مدل اندیشیدن کمک میکند هزینههای ما کاهش یابند و کمتر به صورت کاملاً تصادفی دست به آزمایش و خطا بزنیم.
این احساس شخصی من است که جای مدلها و مدلاندیشی در ذهن بسیاری از صاحبان کسبوکارهای ایرانی خالی است و شاید یکی از ابزارهای بسیار مفیدی که در ابهام فراوان میتواند کمکمان کند داشتن مدلهای آزموده و پرتو آنان را به مسیر خود تاباندن است.