در قرن بیستم، بیش از ۲۲۰جنگ به وقوع پیوسته و میلیون‌ها نفر تلفات انسانی داشته است. در طول این سال‌ها همگام و هماهنگ با رشد و پیشرفت فناوری، روش‌ها، قواعد و اصول جنگ باتوجه به امکانات و توانمندی‌ها و دانش آن جامعه دچار تغییر و تحول اساسی شده است. تاریخ تحولات جنگ نشان می‌دهد که جنگ‌ها به چهار نسل تقسیم‌بندی شده‌اند .
جنگ‌های نسل اول شامل جنگ‌های از دوره پیدایش بشر تا اختراع سلاح‌های گرم و متکی بر سلاح‌های سرد می‌شود.
دوره تاریخی جنگ‌های نسل دوم، شامل اختراع و بکارگیری سلاح‌های گرم تا زمان ورود ماشین به عرصه نبرد می‌شود. جنگ‌های نسل سوم یا جنگ‌های مکانیزه با اختراع و بکارگیری ماشین‌های جنگی و توسعه عرصه نبرد به هوا و زیردریا شروع و تا دوره معاصر ادامه داشته است. تهاجم ارتش بعث عراق و دوره هشت ساله دفاع مقدس یکی از مهمترین تجارب جنگی کشورمان در این دوره است.
مشخصه‌های جنگ‌های نسل سوم، تاکید بر جنگ سخت شامل حجم انبوه و گسترده درگیری‌های فیزیکی بین طرفین، اصرار بر کسب برتری‌های تاکتیکی، تاکید بر انهدام واحدها و یگان‌های دفاعی، بکارگیری حجم انبوه مهمات و سلاح‌های معمولی وغیردقیق، تکیه بسیار زیاد بر نبرد زمینی و محدودیت در هوا و عدم بهره‌مندی ازفضا درنبرد، تکیه بر حجم انبوه نیروی انسانی، دشواری‌های مدیریت صحنه نبرد و پشتیبانی‌ها، گستردگی خسارت و تلفات وارده به غیرنظامیان، طولانی‌تر شدن دوره جنگ، خطرپذیری و هزینه بسیار بالا است.
جنگ‌های نسل چهارم با شروع دوره انقلاب علوم و فناوری‌ها، بخصوص فناوری اطلاعات، ارتباطات، الکترونیک و رایانه در سال‌های اخیر، جنگ‌های نسل چهارم طراحی و در چند جنگ اخیر نیز تجربه شده‌است و سیر تکاملی خود را طی می‌کند.
مشخصه‌های این‌نوع جنگ‌ها شامل "جنگ نرم - جنگ اطلاعاتی، روانی، تبلیغاتی، سایبری- بکارگیری موضعی و مقطعی جنگ سخت مانند جنگ با ضربات محدود برای تقویت و پشتیبانی جنگ نرم، تاکید بر جنگ الکترونیک پیشرفته، تکیه بر شبکه گسترده و سامانه‌های پیشرفته و هوشمند سنجش از راه‌دور است. تکیه بر سلاح‌ها و تجهیزات هوشمند و پیشرفته و دقیق، توسعه توانمندی‌ها و کسب برتری کامل در هوا، گسترش عرصه جنگ به فضا، پرهیز از درگیری قطعی در جنگ سخت قبل از اطمینان از پیروزی در جنگ نرم و شروع همزمان نبرد در خط و عمق نزدیک و دور یا گسترش عرصه نبرد به همه سطوح جغرافیایی کشور، از دیگر مشخصه‌های جنگ‌های نسل چهارم است. در این جنگ‌ها انهدام زیرساخت‌های ملی و مراکز حیاتی، حساس و مهم کشور در اولویت نخست اهداف تهاجم است و بر قطع ارتباط رهبری و مدیریت دفاعی و عمومی کشور با مردم و نیروهای دفاعی در گام نخست تهاجم تاکید می‌شود.
الزامات و ویژگیهای دفاع موثر در جنگ‌های نسل چهارم بر اساس اظهارنظر کارشناسان، ضرورت برنامه‌ریزی وآغاز طرح‌های جامع دفاع قبل ازشروع درگیری‌های آشکار، توسعه همه‌جانبه تدابیر دفاعی به منظور افزایش ضریب پایداری ملی، گسترش طرح‌های دفاعی در سطح تمامی نقاط هدف در جغرافیای کشور و حوزه سرزمینی ملی به روش دفاع نقطه‌ای است. تاکید ویژه بر دفاع غیرعامل، اتکا به ایمان، هوشیاری، روحیه و توان دفاعی مردمی، توجه و تاکید بر راهبرد و اصول دفاع نامتقارن، شناسایی و رفع ضعف‌های ذاتی فناوری‌ها و آسیبپذیریهای ساختاری و سیستمی، تمرکز بر اولویت‌های دفاعی و تمرکز تلاش‌ها بر ارتقای روحیه و اراده ملی برای دفاع از دیگر الزامات و ویژگیهای دفاع موثر در جنگ‌های نسل چهارم است.
روند تاریخی پدافند غیرعامل
نقش آمادگی و ایمنی از جهات مختلف در همه جوامع دارای اهمیت است و دولت‌ها به این موضوع با نگاه ویژه می‌نگرند. اینکه روند آمادگی و ایمنی کشور اعم از ملت و سرمایه‌های آن چگونه در جامعه نهادینه شود تا در صورت مواجهه با هر پدیده غیرطبیعی و خصمانه و حتی تهاجم دشمنان کمترین آسیب وارد شود، موضوعی است که به "پدافند غیرعامل" معروف شده است.
دانش "پدافند غیرعامل" در حوزه فاوا یکی از دانش‌های روز است و موضوعات آن به صورت طبقه بندی شده به سختی قابل انتشار است. پدافند غیرعامل به عنوان یکی از موثرترین و پایدارترین روش‌های دفاع در مقابل تهدیدات همواره مدنظر اکثر کشورهای جهان بوده است. کشورهایی مانند آمریکا و روسیه، با وجود برخورداری از توان نظامی، به این موضوع به صورت ویژه نگریستند. حتی کشوری مانند سوئیس با وجود بی‌طرفی در دو جنگ جهانی و مواجه نبودن با تهدید، به این موضوع توجه بسیاری دارد.
در ایران، به دلیل موقعیت ویژه ژئوپلیتیک، دارا بودن ثروت‌های عظیم نفت و گاز و ورود به عرصه‌های فناوری نوین و تهدیدات استکبار جهانی، به موضوع پدافند غیرعامل توجه چندانی نشد و حتی سال‌های دفاع مقدس نیز در ایجاد هوشیاری لازم برای کاهش آسیبپذیریها و توجه به محورهای توسعه پایداری از نظر امنیت و دفاع، نقش قابل قبولی ایفا نکرد.
موضوع پدافند غیرعامل در جهان از قدمتی به اندازه تاریخ زندگی انسان برخوردار است. انسان‌های اولیه برای در امان ماندن از تهاجم حیوانات وحشی و دیگر دشمنان خود و همچنین برای کاستن از نگرانی‌های خود به غارها، بالای درختان و دیگر مامن‌های طبیعی پناه می‌بردند. با شکل‌گیری تمدن‌های اولیه در جهان که با وقوع جنگ همراه بود، انسان‌ها اصول اولیه پدافند غیرعامل را به‌صورت سپر برای حفاظت انفرادی و برج و بارو و قلاع محکم و مرتفع را برای تامین امنیت گروهی به‌صورت گسترده‌ای رواج دادند. وجود خندق در اطراف شهرها و ایجاد دروازه‌های مستحکم برای پیشگیری از حملات غافلگیرانه دشمن در تمام نقاط جهان امری رایج بود.
موضوع پدافند غیرعامل و بهره‌گیری از منافع آنها تنها زاییده عقل انسان نبود. خداوند بزرگ که مخزن همه علوم نزد اوست نیز در قرآن به کرات به این موضوع اشاره کرد. در جریان هجرت پیامبر عظیم‌الشان اسلام نیز خداوند متعال با استفاده از شگردهای اختفا و فریب که از اصول پدافند غیرعامل است، مانع از دسترسی کفار قریش به ایشان شد. استفاده از عوارض طبیعی برای جلوگیری از دسترسی دشمن نیز یکی از اصول پدافند غیرعامل است که همواره مورد نظر بوده است. در صدر اسلام نیز با تکیه به این اصول، غزوه احد با اتکا به ارتفاعات و گماشتن نگهبانان در نقاط نفوذ و غزوه خندق نیز با کندن گودال در اطراف مدینه طرح‌ریزی شد.
پس از اختراع باروت و توسعه استفاده از آن در ساخت جنگ افراز و ساخت سلاح‌هایی با پرتاب منحنی، موضوع پدافند غیرعامل نیز به تدریج ضمن اتکا به اصول خود، تغییر یافت. در خلال جنگ‌های ناحیه‌ای و پس از جنگ جهانی اول، آسیب‌های ناشی از جنگ و تخریب شهرها و کارخانه‌ها به موضوع پدافند غیرعامل اهمیت ویژه‌ای داد.
بررسی‌های جهانی در حوزه پدافند غیرعامل حاکی است که در جنگ جهانی دوم که استفاده از هواپیما و بمباران شهرها و مراکز صنعتی و سرمایه‌گذاری و پس از آن استفاده از موشک توسط آلمان نازی شروع شد، خسارات ناشی از جنگ و به خصوص آسیب‌هایی که به مردم و بخش‌های غیرنظامی وارد شد، نسبت به جنگ جهانی اول سیر صعودی داشت و این موضوع باعث شد تا کشورها به پدافند غیرعامل اهمیتی مضاعف بدهند.
تعریف دفاع و دفاع غیرعامل
در تعریفی از دفاع ذکر این نکته ضروری است که دفاع یک مفهوم یکپارچه است و شامل دو بخش عمده" دفاع عامل" و "دفاع غیرعامل" است. دفاع عامل مجموعه طرح‌ریزی‌ها و اقدامات دفاعی است که مستلزم بکارگیری سلاح و تجهیزات جنگی بوده و بر اساس قانون، وظیفه ذاتی نیروهای مسلح است.
دفاع غیرعامل به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌گردد که مستلزم بکارگیری جنگ‌افزار نبوده و با اجرای آن می‌توان از واردشدن خسارات مالی به تجهیزات و تأسیسات حیاتی کشور و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد. دفاع غیرعامل شامل پراکندگی، استتار و اخفاء، تفرقه، استحکامات و پناهگاه، فریب، ایجاد سیستم‌های اطفاء حریق، اعلام خبر می‌شود.
هدف از دفاع غیرعامل
هدف از دفاع غیرعامل، استمرار فعالیت‌های زیربنایی، تامین نیازهای حیاتی، تداوم خدمات رسانی عمومی و تسهیل‌اداره کشور در شرایط تهدید و بحران تجاوز خارجی و حفظ بنیه اداری کشور برغم حملات خصمانه و مخرب دشمن از طریق اجرای طرح‌های پدافند غیرعامل و کاستن از آسیب‌پذیری مستحدثات و تجهیزات حیاتی و حساس کشور است. قابلیت‌های پدافند غیرعامل، ایجاد بستر مناسب توسعه پایدار کشور. هم راستا با سیاست‌های تنش‌زدایی، پایدارترین و ارزان‌ترین روش دفاع، مناسب‌ترین راهکار افزایش آستانه مقاومت ملی، پشتوانه اقتدار ملی، یکی از مهمترین ابزارهای بازدارندگی، بهترین و مناسب‌ترین شیوه کاهش مخاطرات و کاهش آسیب پذیری، صلح آمیزترین روش دفاع و فطری‌ترین عنصر دفاعی بشر در برابر همه حوادث است.
با این توضیح، کشورهایی که پدافند غیرعامل را به عنوان یک راهکار اصلی برمی‌گزینند به شرایطی از نظر کاهش آسیب‌پذیری دست می‌یابند که مطامع کشورهای تهدیدکننده علیه آنها کاهش می‌یابد. در جهان امروز کشورهایی که نقاط آسیب‌پذیری آنها فراوان است و دشمن می‌تواند با ضربات سریع، حیاتی‌ترین منابع آنان را منهدم کند، عوامل تهدید از بیرون را در درون خود ایجاد می‌کنند بعبارتی دشمنان بالقوه را نسبت به خود حریص و فعال می‌نماید.
پدافند غیرعامل عنصری پویا و متحرک است، لذا می‌تواند در اولویت تلاش‌های علمی و پژوهشی قرار گیرد و در همه سطوح مدیریتی، مهندسی و فنی، آموزش داده شود و توسعه یابد. بر این اساس، شیوه‌های پدافند غیرعامل، ایجاد اختلال در شناسایی، کسب اطلاعات و دقت هدف‌گیری دشمن از طریق اختفاء، استتار، پوشش، فریب، جابجایی، استفاده از سامانه‌های اختلال در هدف‌گیری صورت می‌گیرد.
همچنین "کاهش آسیب‌پذیری نقاط هدف و تاثیر سلاح دشمن به عنوان یکی دیگر از شیوه‌های پدافند غیرعامل ازطریق مکان‌یابی صحیح، ایجادموانع و استحکامات، مستحکم کردن ساختمان‌ها و تاسیسات، استفاده از عوارض طبیعی سطح زمین، استفاده از عمق زمین، اعمال تدابیر دفاع سایبری، ایجاد لایه‌های محافظ الکترونیکی و الکترومغناطیسی و رعایت ضوابط ایمنی صورت می‌گیرد. "کاهش اهمیت و حساسیت نقاط هدف" یکی دیگر از شیوه پدافند غیرعامل است که از طریق پراکندگی، تجزیه، پیش بینی امکانات جایگزین و موازی و کوچک سازی صورت می‌گیرد. "کنترل خسارت" نیز دیگر شیوه پدافند غیرعامل است که از طریق استفاده از سامانه‌های هشداردهنده، ساماندهی امکانات امداد و نجات، تعیین وظایف بخش‌ها و افراد و آموزش و تمرین صورت می‌گیرد.
آمادگی و ایمنی و راهکار قانونی
موضوع تدوین قوانین برای "آمادگی و ایمنی" نخستین بار آبان ماه سال ۸۲ در کشور مطرح شد. در آن زمان، ستاد کل نیروهای مسلح، ماموریت یافت، نهادی را برای برنامه‌ریزی و عملیاتی کردن پدافند غیرعامل در سطح کشور پایه‌گذاری کند. در ماموریتی که به ستاد کل نیروهای مسلح داده شد، مقرر شد این ستاد در خصوص ساماندهی پدافند غیرعامل کشور، با دولت همکاری و همیاری داشته باشد.
مجموعه قوانین مربوط به پدافند غیرعامل، از جمله قوانینی است که به دلیل نوپا بودن، کمتر شنیده و مطرح شده است. مهمترین مجموعه قوانین پدافند غیرعامل کشور "سیاست‌های کلی پدافند غیرعامل کشور" است که بررسی آن در مجمع تشخیص مصلحت نظام به پایان رسیده است.
نگاهی به بندهای پیش‌نویس سیاست‌های کلی پدافند غیرعامل
1- رعایت اصول و ضوابط پدافند غیرعامل از قبیل: انتخاب عرصه ایمن، تعیین‌مقیاس بهینه، کوچک‌سازی، پراکنده‌سازی، حساسیت‌زدایی، اختفاء، استتار، ایمن‌سازی و فریب به منظور کاهش آسیب‌پذیری در مقابل حملات دشمن علیه مراکز جمعیتی، حیاتی، حساس و مهم موجود و شریان‌های موجود و طرح‌های توسعه آینده کشور.
2- فرهنگ‌سازی عمومی در خصوص ضرورت به کارگیری اصول پدافند غیرعامل درسطوح دولتی و گسترش و تقویت مراکز تحقیقاتی و آموزشی به منظور تولید و ارتقای دانش فنی آن.
3- تهیه طرح‌های جامع پدافند هسته‌ای، میکروبی، شیمیایی و ایجاد سیستم هشدار عمومی و انجام اقدامات ضروری در جهت کاهش آسیب‌پذیری مردم در شرایط وقوع خطر.
4- تعیین نهادی برای طراحی، برنامه‌ریزی، تدوین و تصویب استانداردها، معیارها و مقررات پدافند غیرعامل و هدایت و نظارت بر اعمال آنها در طرح‌های آمایشی، توسعه‌ای و صنعتی.
5- انجام حمایت‌های لازم از صنایع مرتبط کشور در جهت تامین تجهیزات تخصصی پدافند غیرعامل پیشرفته و موثر مورد نیاز کشور با تاکید بر طراحی و تولید داخلی.
6- تقویت آمادگی و تامین امکانات لازم برای کنترل مقابله با بحران‌های ناشی از انواع عملیات دشمن به منظور ایجاد آرامش و تامین نیازهای اولیه جامعه.
7- طبقه بندی و اولویت بندی مراکز، اماکن و تاسیسات حائز اهمیت حیاتی، مهم و تعیین اولویت اقدامات پدافند غیرعامل و پیش بینی ضمانت‌های لازم بر حفظ اطلاعات طبقه‌بندی شده این مراکز و اقدامات صورت گرفته در خصوص پدافند غیرعامل آنها.
8- برنامه‌ریزی در طرح‌های آمایش سرزمینی به جهت بهره‌گیری مناسب از جغرافیای طبیعی و طرح‌های عمرانی و توسعه در مرزها و نقاط حساس کشور به منظور استفاده دفاعی از این طرح‌ها و ایجاد سد و موانع جهت جلوگیری یا تاخیر در تحرکات دشمن منطبق بر اولویت بندی تحقیقات.
9- حمایت لازم از بخش دفاع در جهت اجرای طرح‌های پدافند غیرعامل در مراکز و تاسیسات نظامی و دفاعی.
10- جلوگیری از ایجاد تاسیسات پرخطر در مراکز جمعیتی و انتقال تدریجی این تاسیسات به خارج از شهر به منظور کاهش مخاطرات مضاعف.
11- دو منظوره کردن کارکرد مستحدثات، تاسیسات، مراکز، شبکه‌های ارتباطی موجود و آینده برای بهره‌گیری از شرایط وقوع تهدیدات.
اعمال کلیه اصول و ضوابط مقابله با تهدیدات نرم افزاری و الکترونیکی و سایر تهدیدات جدید دشمن به منظور حفظ و ضیانت شبکه‌های اطلاع رسانی مخابراتی، مدیریت الکترونیک و فناوری‌اطلاعات و ارتباطات کشور.
اصول
- پوشش در همه زمینه‌ها
- استتار و نامرئی‌سازی
- تولید سازه‌های دو منظوره (موانع)
- مکان‌یابی استقرار عملکردها
- اختفاء
- کورکردن سیستم اطلاعاتی دشمن
- حفاظت اطلاعات سیستم‌های حیاتی و مهم
- مدیریت بحران دفاعی در صحنه‌ها
- فریب، ابتکارعمل و تنوع در کلیه اقدامات
- موازی‌سازی سیستم‌های پیشنهادی وابسته
- تعیین مقیاس بهینه استقرار جمعیت و فعالیت در فضا
- کوچک‌سازی، ارزان‌سازی و ابتکار در پدافند غیرعامل
- مقاوم‌سازی
- کوچک سازی
- قابلیت ترمیم و بازیابی
- بومی سازی
- پراکندگی در توزیع عملکردها متناسب با تهدیدات و جغرافیا
- انتخاب مقیاس بهینه از پراکندگی و توجیه اقتصادی پروژه
پدافند غیرعامل و فناوری‌اطلاعات و ارتباطات
اگر صحبتی از وقوع جنگ نشود، درمقابل، بحث تحریم‌ها بسیار حائز اهمیت است. زیرساخت‌هایی مانند مراکز داده، سیستم‌عامل ملی، شبکه تلفن ثابت و همراه، ماهواره، شبکه بی‌سیم، فیبر‌نوری بین‌المللی و غیره، شریان‌های حیاتی ارتباطی کشور محسوب می‌شوند و وضعیت کنونی آنها و نوع پشتیبانی از هر کدام آنها در حالت‌های اضطراری کشور، نکته‌ای است که نباید از نظر دور شود.
ماموریت پدافند غیرعامل در حوزه فناوری‌اطلاعات و ارتباطات
تضمین امنیت، ایمنی و پایداری زیرساخت‌های حوزه فناوری‌اطلاعات و ارتباطات، کاهش آسیبپذیریها و افزایش آستانه تحمل در مواجه با تهدیدات، با تاکید بر ایجاد عزم ملی از طریق فرهنگ‌سازی، سیاست‌گذاری، طرح‌ریزی و برنامه‌ریزی، هدایت راهبردی و تدوین و تصویب ضوابط و دستورالعمل‌های عمومی و تخصصی و نظام‌های هدایت‌بخش کشوری به منظور نهادینه نمودن رعایت اصول پدافند غیرعامل در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نظارت بر اجرای آن با ایجاد قابلیت به روز رسانی.
بیانیه ماموریت پدافند غیرعامل در حوزه فناوری‌اطلاعات‌وارتباطات
• پدافند غیرعامل در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، یکی از زیرمجموعه‌های پدافند غیرعامل کشور بوده و سهم عمده‌ای در راهبرد دفاعی کشور دارد
• پدافند غیرعامل در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، پیشگیری و کاهش آسیب‌پذیری و پایداری زیرساخت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور در برابر تهدیدات را بدنبال خواهد داشت.
• پدافند غیرعامل در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات ضمن توسعه و ارتقاء ظرفیت‌های دفاعی، با کاهش جدی آسیبپذیریهای اساسی و افزایش توان بازدارندگی، ارتقاء ظرفیت مدیریت کشور در شرایط بحران را دنبال نموده و تردید اساسی در اراده و میل تهاجمی دشمن ایجاد می‌نماید.
· بر این اساس، سازمان (کمیته دائمی) پدافند غیرعامل کشور به عنوان عالی‌ترین مرجع سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، هدایت و کنترل راهبردی، تعیین و تصویب طرح‌ها و برنامه‌ها و خط‌مشی‌های دفاع غیرعامل کشور بر اساس فرامین و تدابیر فرمانده معظم کل قوا و با اتکاء به خداوند متعال و در پرتو تعالیم و ارزش‌های حیات بخش اسلام ناب محمدی (ص)، با اهتمام ویژه خود در تکیه به عزم ملی، محورهای زیر را بکار بندد و سرلوحه امور خود قرار دهد:
• احساس مسئولیت نسبت به امنیت مردم، استمرار بخش خدمات عمومی و زیرساخت‌های کلیدی کشور و پایدار ملی در شرایط تهدید دشمن
• تعامل مثبت و سازنده و پیشبرنده با دستگاه‌های کشور در خصوص اعمال تدابیر سیاست‌های دفاعی و نهادینه‌سازی اصول و ملاحظات پدافند غیرعامل در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه‌های توسعه پنج ساله و سالانه دستگاه‌ها
• شناخت محیط و تدوین راهبردها، سیاست‌ها، خط‌مشی‌ها و ضوابط و دستورالعمل‌های عمومی و تخصصی در زمینه پدافند غیرعامل در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نظارت بر اجرای آنها
• کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌های کلیدی و مراکز حیاتی، حساس و مهم کشور در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در برابر تهدیدات و اعمال ملاحظات، سیاست‌ها و ضوابط خاص پدافند غیرعامل در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در برنامه‌های دردست مطالعه کشور
• افزایش و تقویت توان ملی کشور با ارتقاء ضریب امنیت ملی و توسعه قدرت بازدارندگی کشور
• ارتقاء و توسعه عزم ملی، باور و فرهنگ عمومی و سازمانی در خصوص رعایت اصول پدافند غیرعامل در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور
• تولید دانش فنی و بومی و بهره‌گیری آگاهانه از فناوری مناسب و روزآمد کشور در خصوص دفاع غیرعامل IT بوسیله توسعه جهاد علمی
• ارتقاء آستانه تحمل با پایدارسازی سیستم‌های حیاتی کشور
· سیاست‌های کلی
• تاکید بر اهمیت توجه به سیاست‌های دشمنان جهانی و منطقه‌ای در آسیب‌پذیر نمودن زیرساخت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات
• ابتکارات مشترک بین دولت و صنعت برای درنظر گرفتن امنیت زیرساخت‌ها
• حفاظت در برابر فعالیت‌های نفوذی و جاسوسی و فعالیت‌های غیرقانونی دشمنان
• کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌ها در مواجه با حملات غیرمترقبه
• توانمندی واکنش و پاسخ به تمام مخاطرات به صورت مقیاس‌پذیر و پایدار
• تقویت برنامه‌ها و توانمندی‌های ملی در ترمیم و بازیابی
• فراهم ساختن کمک‌های ترمیم و بازیابی مطمئن برای تمام انواع مخاطرات
• صیانت از زیرساخت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در مقابل حملات غیرمترقبه، بلایای طبیعی و مواقع اضطراری
· الزامات
• یکپارچه‌سازی خدمات و فعالیت‌های مرتبط با موضوع پدافند غیرعامل کشور در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات
• مدیریت و رهبری اثربخش نیروی کار متخصص
• اثربخشی و کارآیی نهاد اجرایی پدافند غیرعامل در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات
• یکپارچگی کامل فرآیندهای برنامه‌ریزی راهبردی، بودجه‌ریزی و ارزیابی
• اطمینان از انتشار صحیح و سریع اطلاعات
• اجرای صحیح و کامل قوانین و مقررات مربوطه
• مجهز‌کردن کاربران نهایی به تکنولوژی‌ها و امکانات لازم
• هماهنگی سیاست‌های ملی و الزامات قانونی
• اطمینان از تداوم فعالیت‌ها و وظایف ضروری در صورت بروز فاجعه و بحران
· اهداف اصلی پدافند غیرعامل در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات
• پیشگیری از اقدامات دشمنان جهانی و منطقه‌ای در آسیب پذیر نمودن زیرساخت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات
• امنیت زیرساخت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در برابر مخاطرات محتوایی
• ایمنی زیرساخت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در قبال حملات فیزیکی
• پایداری زیرساخت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در مواجهه با تهدیدات
• قانونمندی ایجاد و توسعه نظام‌های فنی امنیتی
• تحقیقات موثر در زمینه توسعه، آموزش و آگاهی عمومی
• عدم وابستگی به محصولات غیربومی و صاحبان تکنولوژی
• امکان استفاده امن از اطلاعات در سطح ملی
• امکان توسعه امن فناوری اطلاعات و ارتباطات همگام با روند جهانی
• شناسایی و تشخیص به‌موقع آسیبپذیریها در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات
• آمادگی و پیشگیری از تهدیدات زیرساخت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات
• توسعه و اثربخشی برنامه‌های پدافند غیرعامل در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات
راهبردهای کلان
یکی از کارهای مهم در فرآیند برنامه ریزی استراتژیک, تدوین و تبیین راهبردهائی است که سازمان‌ها را با توجه به مجموعه عوامل مهم داخلی و عمده محیطی و رسالت‌هائی که برای خود متصور هستند, به اهداف تعیین شده می‌رساند, بنا به مطالعات میدانی صورت گرفته و با توجه به وضعیت موجود سازمان‌ها، راهبردها و راهبردهای تدوین شده برای پدافندغیرعامل فناوری اطلاعات و ارتباطات به شرح ذیل می‌باشد:
• استفاده از زیرساخت‌ها و بسترهای جهانی با بکارگیری توانمندی‌های علمی، پژوهشی و تحقیقاتی به منظور توسعه قابلیت‌های بومی
• جلوگیری از تهدیدهای جهانی با توجه به درک اهمیت پدافند غیرعامل فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط مسئولین
• تدوین نظام‌ها و سیاست‌های کنترل و نظارت بر تحقق الزامات پدافندغیرعامل فناوری اطلاعات و ارتباطات
• تدوین و به‌روزآوری قوانین و استانداردهای امنیتی در حوزه خدمات و محصولات فناوری اطلاعات و ارتباطات
• توسعه متدولوژی ارزیابی سریع آسیب‌پذیری زیرساخت‌های بحرانی
• تدوین معماری کلان پدافند غیرعامل فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور
در راستای فرمایشات مقام معظم رهبری و اهمیت پرداختن به مقوله پدافند غیرعامل حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، سازمان پدافند غیر عامل کشور جهت برخورداری از زیرساخت‌های دارای ویژگیهای امنیت، ایمنی و پایداری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در سطح کشور نسبت به اجرایی نمودن سیاست‌های پدافند غیرعامل، گام‌های اساسی برداشته است.
در 3 حوزه سایبری، زیستی و فنی مباحث را به صورت کارگاهی و رو در رو آموزش دهد.
*توقع مقام معظم رهبری از پدافندغیر عامل*
وی بحث را بر کلیات موضوع پدافند غیر عامل تمرکز داده وگفت: مقام معظم رهبری موضوع پدافند غیر عامل را به عنوان تعریف، همچنین اعلام انتظار مساله بیان کرده وفرمودند " پدافند غیر عامل مثل مصونیت بخشی به بدن می‌باشد" در واقع پدافند غیر عامل و اقدامات آن را تشبیه کردند به مصون سازی بدن سپس توقع و انتظارشان را از موضوع مصون سازی اینگونه بیان داشتهاند که اگر دشمن اقدامی کند ضرب و زوری بزند و تلاش بکند، اتفاقی نیفتاده و اثری از خود بجای نگذارد،مثل کسی که علیه یک بیماری واکسن می‌زند واکسینه شده و اتفاقی رخ نخواهد داد،که این بیان هم انتظار است و هم به نوعی تعریف جدیدی از پدافند غیر عامل، در واقع پدافند غیر عامل به عنوان بی اثر کردن اثر تهدید بر کشور تعریف شده است.
*منشاء تهدید*
وی در خصوص واژه تهدید گفت: تهدید در واقع منشا بیرونی دارد و در اختیار نبوده و می‌توانیم فقط با آن مقابله کنیم،لذا یکی موضوع تهدید است ودیگری تهدید واثر آن که در واقع نتیجه جمع جبری تهدید و آسیب پذیریها می‌باشد، جمع جبری این دو، ما را یا به سمت پایداری ویا ناپایداری و تزلزل می‌برد.
*دسته بندی تهدید*
وی در خصوص اثر تهدید گفت:باید دید تهدید چیست و چه اثری بر کشور می‌گذارد،تهدید معمولاً در ادبیات استراتژیک و علوم انسانی به 2 دسته تقسیم می‌شود، تهدیدات طبیعی و غیر طبیعی یا انسان ساخت.
*تعداد تهدیدات طبیعی *
جلالی ادامه داد؛حدود 49 تهدید طبیعی شناخته شد در دنیا هست که مجموعهای از ویژگیها را دارا می‌باشد، دومین تهدید، غیر طبیعی یا انسان ساخت می‌باشد یعنی منشا آن انسان است در تعریفی که از پدافند غیر عامل شده است در واقع موضوع پدافند غیر عامل تهدیداتی با منشا دشمن است منشا طبیعت را در قالب مدیریت بحران و حوادث طبیعی دنبال می‌کنند.
*کنترل اثر تهدیدات انسان ساخت *
رئیس سازمان پدافند غیر عامل کشور گفت: باید اثر تهدیدات انسان ساخت را بر کشور کنترل، مدیریت و کاهش داده به سمت صفر میل داده و یا به صفر برسانیم.
*ویژگی تهدیدات طبیعی*
وی گفت: تهدیدات طبیعی چند ویژگی دارد، اول اینکه منشا آن طبیعت است ونه انسان، وقتی که منشا طبیعت باشد ویژگیهایی پیدا می‌کند اول این که فعل و انفعالات طبیعی زمین محور کار می‌شود دوم اینکه در آن انگیزه دشمن و خصومت وجود ندارد سوم، تهدید و عنصر تشکیل دهنده تهدید، یک مفهوم ثابت است مثل زلزلهی نپال با زلزلهی ایران ماهیتاً فرقی نمیکند لذا یک ویژگی بسیار موثر است،تهدیدات طبیعی منشا آن ثابت ویا تغییرات بسیار کم و در حد صفر می‌باشد یعنی زلزلهی 200 سال پیش و 20 سال پیش تفاوتی نداشته و زیاد تغییر در آن اتفاق نمیافتد این به انسان کمک می‌کند که با استفاده از علوم و دانش تجربه بر این پدیده و حادثه غلبه کند و در واقع سعی کند با ابزار علمی و مهندسی این حادثه را مدیریت و کنترل کند وقتی این اتفاق می‌افتد علوم مهندسی، استاندارد و آیین نامه تولید می‌شود.
* نقش دانش، تکنولوژی و صنعت در تهدیدات انسان ساخت*
جلالی گفت: در تهدیدات انسان ساخت که موضوع پدافند غیر عامل است اولین نکته این است که منشا تهدید طبیعت نیست بلکه انسان است (یک فرد یا گروه، شهر و یا کشور) و از ابزار دانش و علم استفاده کرده، شمشیرش را تیزتر می‌کند و یا سپرش را قوی تر، پس منشا تهدید انسان دانش و تکنولوژی و صنعت است حال سوال این است که آیا این تهدیدات طبیعی یک مفهوم ثابت دارد، می‌بینید سلاح‌های نظامی کارکردشان را از دست می‌دهند. مثلاً تانکهایی که اوایل دفاع مقدس از آنها استفاده می‌کردیم،الان در پادگانهای ارتش به عنوان ماکت استفاده می‌شود یعنی نماد نظامی است و دیگر قابلیت سلاح ندارد چرا؟ چون دانش بشری رشد کرده است و از این سلاح رد شده است،لذا سلاح‌ها یک روز بهتر هستند و سلاح جنگ هستند و یک روز همان سلاح تبدیل می‌شود به اسباب بازی بچهها، مثل شمشیر که یک روز سلاح جنگ بود به ابزار تشریفات و بازی تبدیل شده است. این نتیجهی این تاثیرات که منشا تهدید در اینجا انسان ساخت است و در این انسان ساخت بودن دانش، تکنولوژی و صنعت است که آن را افزایش می‌دهد.
* فناوری، فرصت یا تهدید *
وی گفت: زمانی که در خصوص فناوری در موضوع تهدید صحبت می‌کنیم نباید هر فناوری را تهدید فرض کنیم، فناوری‌ها هم فرصت هستند و هم تهدید،انسان عاقل کسی است که از فرصتهایش بهره برداری کند و با تهدیداتش مقابله، مثلا فناوری سنجش از راه دور این امکان را می‌دهد که همه جای دنیا را کنترل کنیم و نظارت کنیم، این امکان را به چه کسی می‌دهد ؟ به صاحب فناوری، یعنی صاحب فناوری تسلط و اشراف بر همه کشورها پیدا می‌کند و برای او قدرت، ثروت،امکان و فرصت تولید می‌کند ولی برای کشورهایی که تحت کنترل قرار می‌گیرند تهدید.
* استفادهی هوشمندانه از فناوری *
جلالی گفت: فناوری فی نفسه بد نیست ولی مالکیتش و نوع استفاده از آن می‌تواند فرصت و تهدید را در کنار هم ایجاد کند، استفادهی هوشمندانه از فناوری‌ها یعنی اینکه هم تهدید آن را ببینیم و هم فرصت آن را، از فرصت آن بهره برداری کرده و با تهدید آن مقابله کنیم،همهی فناوری‌ها اینگونه هستند چون علم و دانش محور کار است،آن ویژگی که در تهدیدات طبیعی وجود دارد در تهدیدات غیر طبیعی نیست.
* تهدید انسان ساخت،پویا علمی و دینامیک *
رئیس سازمان پدافند غیر عامل کشور گفت: علم و دانش ثابت نمیماند چون انسان منشا است و باعث می‌شود که به سمت تسلط و اشراف بیشتر برود و از ابزار علم و دانشش استفاده کند و لذا موضوع تهدید انسان ساخت یک مفهوم و ماهیتی پویا علمی و دینامیک است، جنس این تهدید در واقع یک تهدید علمی و پویا می‌باشد وقتی که ماهیت تهدید فعالیت انسان ساخت شد چند مورد بوجود می‌آید. انسان فکر، انگیزه، اراده، حب و بغض دارد که در تهدیدات طبیعی اینها وجود ندارد.
* رویکرد در تهدیدات انسان ساخت *
وی گفت:در تهدیدات انسان ساخت دشمنی وجود دارد یعنی یک انسان یا یک کشور بر اساس تهدید می‌خواهد بر یک کشور دیگر غلبه کند دوم اینکه اراده وجود دارد یعنی بدنبال انگیزه، اراده بوجود می‌آید سوم اینکه فکر به دنبال دارد یعنی استراتژی، دکترین، تاکتیک، ساختار مدیریت و فرماندهی که در تهدیدات طبیعی نیست ولی اینجا وجود دارد،لذا وقتی تهدید غیر طبیعی شد دو مشکل ریشهای بوجود می‌آید اینکه تهدید ماهیتش علمی و دانشی و ثابت نیست دوم اینکه مفاهیم علوم انسانی از قبیل استراتژی، چگونه جنگیدن، دکترین، اصول بنیادین در جنگ‌ها و دفاع تاکتیک و روش‌های کاربرد نیرو و تجهیزات، سلاح، ساختارها و امثالهم بوجود می‌آید،در این صورت وقتی بخواهیم تهدیدات انسان ساخت را مطالعه کنیم با دو مقوله مواجه هستیم یک مباحث علوم انسانی،دوم مباحث فنی اثر سلاح بر سازه،چون موضوع تهدیدات علمی، تکنولوژیک فناورانه و صنعتی است پس رویکرد نیز باید علمی فناورانه و صنعتی باشد.
* نگاه تخصصی به تهدیدات*
جلالی در ادامه گفت: نگاه سنتی در بحث پدافند غیر عامل به تهدیدات یک نگاه تخصصی است چون تهدیدات در حال تغییر هستند و تکنولوژی محور، تغییرات سرعتش زیاد است، در واقع ماهیت و چارچوب تهدید ثابت نمیماند، تهدید امروز با تهدید چند سال پیش کاملاً متفاوت است در سال‌های گذشته تهدیداصلی تهدید نظامی بود امروز ممکن است که تهدید نظامی تهدید اصلی نباشد و یا جزیی از تهدیدات و تهدیدات دیگری هم در کنار آن قرار گیرد مثلاً 10 سال پیش تهدید سایبری نداشتیم اما امروز تا مرز جنگ سایبری حرکت کرده ایم.
* سلاح زیستی و سلاح سایبری *
وی گفت: وقتی تحول تهدید را کنترل می‌کنیم باید تهدید تخصصی هر حوزه را با نگاه تخصصی همان حوزه بشناسیم، در 3 سال گذشته تلاش کرده ایم که در حوزه زیستی سلاح زیستی ودر حوزه سایبر، سلاح سایبری را تعریف کنیم و بگوییم جنس آن چیست، در حوزه زیستی سلاح یعنی مهندسی ژنتیک روی موجود زنده به سمتی که اهداف و کارکردهایی که شما از آن موجود زنده انتظار دارید ایفا کند، یعنی مهندسی ابولا و کرونا.
*نقش آزمایشگاه در تهدیدات زیستی*
رئیس سازمان پدافند غیر عامل گفت:وقتی تهدید تخصصی می‌شود باید سلاح‌های آن و ابزارهایش را بشناسیم مثلاً وقتی به آزمایشگاه زیستی نگاه می‌کنیم،نگاه به آزمایشگاه بخشی از سامانه فرماندهی و کنترل و بخشی از سامانهی رادار باشد، در زیستی تشخیص در آزمایشگاه صورت می‌گیرد اگر شبکهی آزمایشگاهی را توسعه دهیم در واقع شبکه رادار را توسعه داده ایم پس ادبیاتش کاملاً متفاوت می‌شود.
*گام‌های تخصصی در پدافند غیر عامل*
وی ادامه داد:پس گام اول در چارچوب پدافند غیر عامل این است که بتوانیم تهدید را تخصصی بشناسیم؛ گام دوم اینکه ادبیات علمی آن حوزه را مبنا قرار دهیم مثلاً اگر سایبری است فقط حرف سایبری زده شود و حرف نظامی نباشد؛ گام سوم این است که در پدافند غیر عامل یک مفاهیم کلی مثل مصونیت بخشی، آسیب ناپذیری و چرخه حیات وجود دارد، این مفاهیم را به حوزههای تخصصی مثل رصد و پایش تهدید در حوزهی بیولوژیک، شبکه‌های آزمایشگاهی، خانهی بهداشت، شبکه کنترل کردن و مانیتور کردن هر نوع حادثه در کشور انتقال دهیم.
* نگاه تخصصی پدافند غیر عامل به حوزههای تهدید*
جلالی گفت:پس ژن دفاع یا ژن پدافند غیرعامل را بر بستر حوزهی تخصصی تهدید تزریق و تلفیق می‌کنیم و یک مفهوم جدید درست می‌کنیم این مفهوم جدید پدافند زیستی یا پدافند سایبری یا پدافند اقتصادی نام دارد، یعنی مفاهیم کلی را از بخش دفاع گرفته و تبدیل کردیم به مفاهیمی در حوزههای تخصصی،گام بعدی این است که از اعمال مستقیم ملاحظات نظامی بر آن حوزه پرهیز کنیم. ترکیبی که بدست می‌آید می‌شود نگاه تخصصی پدافند غیرعامل در هر حوزه،وقتی این اتفاق بیفتد پدافند غیر عامل تبدیل می‌شود به پدافند غیر عامل تخصصی.
* رویکرد دفاع و پدافند درحوزههای تهدید *
وی گفت:سال گذشته که گزارش را به خدمت مقام معظم رهبری برای تصویب اساسنامه تقدیم کردیم،ذکر شد که تحولاتی اتفاق افتاده و تهدیدات تغییر کرده و تهدیداتی در حوزههای مختلف شکل گرفته است و لازم است نگاه تخصصی از پدافند غیر عامل داشته باشیم و برای هر حوزه ای، رویکرد پدافند غیر عاملی خاص خود ارائه شود،مقام معظم رهبری فرمودند: "همین درست است"، یعنی این رویه را تایید فرمودند، این رویکرد می‌گوید که متناسب با تغییر تهدید، باید رویکرد دفاع در برابر تهدید را دنبال کنیم.لذا مکلفیم پایش و مانیتورینگ دائمی در حوزهی تهدیدات داشته باشیم تغییرات را احصاء کرده، متناسب با تغییرات و تجزیه تحلیلهایی که انجام می‌شود بتوانیم رویکرد دفاع و پدافند در آن حوزه را طراحی و دنبال کنیم.
*هشت رویکرد پدافند تخصصی*
وی کارگاههای آموزشی در این خصوص را کار لازم و واجبی دانسته و گفت:براساس رویکرد پدافند تخصصی هشت رویکرد را در پدافند غیر عامل احصا کردیم:
1- پدافند غیر عامل عمومی؛ یا همان رویکرد پدافند گذشته که مقاوم سازی در برابر تهدیدات نظامی است که یکسری اقدامات عمومی انجام می‌گیرد.
2- پدافند سایبری ؛ پدافند در فضای سایبر علیه تهدیدات عاملانهی واحدهای نظامی سایبری کشورها بر علیه کشور، امروزه کشورهای زیادی ارتش درست کرده که بر علیه اهداف استراتژیک سایبری کشورهای دیگر حمله کنند. منظور ازپدافند سایبری هر نوع هک و نفوذ نیست به تهدیدی گفته می‌شود که مقابله با دشمن سازمان یافته در حوزههای سایبری باشد.
3- پدافند زیستی؛ که در 6 حوزهی انسان، دام، غذا، آب آشامیدنی، محیط زیست و کشاورزی فعالیت می‌کند و تهدیدات عاملانه مهندسی شده و عمدی زیستی را بر علیه کشور مدیریت و کنترل می‌کند.
4- پدافند پرتویی؛ در واقع دفاع و پدافند و صیانت از مردم در برابر هر نوع حادثهی هسته‌ای است، این حادثهی هسته‌ای می‌تواند نشت کارخانه باشد یا اقدام تروریستی گروهی در نزدیکی مراکز هسته‌ای و می‌تواند تهدیدات هسته‌ای باشد.
5- پدافند شیمیایی ؛یعنی اینکه حوادث زیر ساختهای شیمیایی کشور را بتوانیم کنترل و مدیریت کنیم و در ساخت آنها نگاه مهندسی را اعمال کنیم به شکلی که بتوانیم آسیب پذیری را در ذات طرح کاهش دهیم.
6- پدافند کالبدی یا فنی؛ در تدابیر مقام معظم رهبری بر این موضوع تاکید شده است، یعنی حذف اثر تهدید بر کالبد کشور کالبد یعنی همهی زیر ساختها، نیاز جدی داریم که مدلی از مهندسی را احصا کرده، بتواند گام به گام در دل اقدامات مهندسی کشور رشد کنیم و به سمت جلو حرکت کنیم نه اینکه به مانع تبدیل شود که جلوی کار را گرفته و به عنصر بی خاصیت و بدون تاثیر تبدیل شود.امروز می‌بینیم که انهدام زیر ساختهای یمن توسط عربستان یک مشکل جدی برای آنها ایجاد کرده است.از بین بردن زیر ساخت دو اثر دارد، اولا فشار آنی به کشور وارد می‌کند مثل قطع آب و برق و گاز و ثانیا تاثیر اقتصادی ثانویه نیز دارد که این زیر ساختها را باید در طول 30 سال دوباره بسازند،عراقیها پس از جنگ خودشان گفتند که 40 سال از ایران عقب تر هستیم یعنی 40 سال باید صرف باز سازی زیر ساختهایشان کنند.
در مباحث پدافند کالبدی با دو رویکرد باید کار انجام داد:
یک رویکرد نگاه پدافند کالبدی بر زیر ساختهای موجود است که به آن مهندس معکوس می‌گویند، یعنی تحلیل خطر و تهدید بر سازهی موجود و بعد بررسی راه حلهایی که حداقل هزینه و حداکثر کارایی را داشته باشد و موجب کاهش آسیب پذیری شود.
رویکرد دوم هم این است که قبل از شروع به ساخت یک کارخانه از مشاوران استفاده و گام به گام با ساخت آن مباحث پدافند غیر عامل را دنبال می‌کنیم.
7- پدافند اقتصادی؛ بنابر فرمایش مقام معظم رهبری "درگیر یک جنگ تمام عیار اقتصادی هستیم" و باید مجموعهای از اقدامات اقتصادی را دنبال کنیم که به یک پایداری در حوزهی اقتصاد رسیده، کارکردهای اساسی تداوم داشته باشد و بتوانیم نیازهای مردم را تامین کنیم.
8- پدافند مردم محور ؛در کشورهای دیگر اسم آن را civil defense یا civilian passive defense که در واقع پدافند غیر عامل مردمی است برخی ماموریتهای آن عبارتاند از صیانت مردم در برابر حادثه مخصوصا جنگ، کمک به تامین نیازمندیهای مردم، کمک به ادارهی مردم و طراحی و اسکان و امنیت مردم،این موارد هشت حوزهی اصلی پدافند غیر عامل در سال جدید می‌باشد.
* اهمیت زیر ساختها*
رئیس سازمان پدافند غیر عامل کشور گفت: در ابتدای تشکیل سازمان پدافند غیرعامل تدبیری از مقام معظم رهبری داشتیم که فرمودند "ابتدا زیر ساختها را طبقه بندی کنید بعد براساس طبقه بندی و الویت اقدام کنید". طبقه بندی یعنی اینکه اهمیت زیر ساخت چه میزان است کدام یک حیاتی، حساس، مهم و کدام قابل حفاظت است .
* زیر ساختهای ویژه *
وی ادامه داد؛ زیر ساخت جدید هم اضافه شده به نام زیر ساختهای ویژه،در گذشته طبقه بندی 3 دسته بود حیاتی،حساس و مهم که به پنج دسته تبدیل شد، یعنی زیر ساختهایی که از حیاتی مهم ترند تحت عنوان زیر ساخت ویژه قرار بگیرند و یک زیر ساخت قابل حفاظت که عموماً در استانها وجود دارد اضافه شود یعنی در استانها یک طبقه بندی وجود نداشته باشد، مثلاً اگر استانداری به عنوان مهمترین مرکز استان به لحاظ مقیاس استانی در نظر بگیرید پمپ بنزین و یک بانک هم اهمیت دارند ولی اهمیت بانک و استانداری به لحاظ درجه اهمیت یکی نیست، استانداری می‌شود مهم و بانک می‌شود قابل حفاظت.
* ظرفیت سازی و توسعه زیرساخت‌ها *
جلالی گفت:از این پنج طبقه بندی، مهمها و قابل حفاظت باید تماما در استانها متمرکز شود. از نظر تعداد حجم زیادی هم دارد. هر چه بالاتر می‌رویم تعداد زیرساخت‌ها کمتر می‌شود و هرچه بطرف پایین برویم تعداد آنها بیشتر می‌شود. ممکن است ظرف مدت یکسال نشود تمام آن را انجام داد ولی باید ظرفیت سازی شود و فعالیت‌ها را توسعه دهیم تا بتوانیم اینکار را در استانها انجام دهیم.
*ایجاد ظرفیت و امکانات در استان *
وی گفت: در 4 تهدید سایبری، زیستی، پرتویی و شیمیایی، سایبری مشترک است، ولی 3 تهدید استانی است، یعنی بیولوژیک و شیمیایی و پرتویی ابتدا در استانها شکل می‌گیرد،وظیفهی استان و استانداری هم مقابله با این 3 حادثه به طور مستقیم است، این 3 حوزه کاملا استانی است و ابزارها، ظرفیتها و امکانات باید در استان ایجاد شود.
* ایجاد آگاهی، دانش و مدیریت در حوزهی تهدید*
وی گفت: آگاهی، دانش و مدیریت مهم تر از ابزار هستند،اگر ابزار باشد و آگاهی و مدیریت نباشد آن ابزار خراب می‌شود ولی اگر مدیریت، آگاهی و دانش باشد و ابزار نباشد، ابزار هم تولید می‌شود و یا ابزارهایی را بکار می‌گیرند،در واقع ایجاد آگاهی، دانش و مدیریت در این 4 حوزهی فنی مهندسی(کالبدی)، زیستی، پرتویی و شیمیایی باید ایجاد شود.
*ایجاد ابزار و امکانات در استان*
جلالی گفت:این موارد را باید خودتان انجام دهید،ما فقط نقش کمک کننده و حمایت کننده را اجرا می‌کنیم. به عنوان مثال اگر در بوشهر اتفاقی بیافتد تا بخواهیم امکانات از تهران به بوشهر ارسال کنیم حداقل 2روز طول می‌کشد لذا باید امکانات و ابزار در خود بوشهر موجود باشد. اول این است که مدیریت، دانش و آگاهی بوجود بیاید و استاندار و فرماندار بوشهر بدانند که چه ظرفیتهایی در استان وجود دارد و از آنها استفاده نمایند.
* یک توصیه *
جلالی در خاتمه گفت: تلاش می‌کنیم ساختار پدافند غیرعامل در استانها به یک استحکام بهتری برسد که بتواند این وظایف را انجام دهد،توصیه ام این است که موضوعات را کاملا جدی بگیرید و بحثها را کارشناسانه پیگیری کنید.
