1. یک کاربر فعال باشید:
اگر می‌خواهید Followerهایتان را افزایش دهید می‌بایست به صورت مداوم در اینستاگرام پست بگذارید به خصوص در ساعت‌های شلوغی که بیشتر دیده شوید. کاربران فعال حداقل روزانه 3 مطلب در این شبکه اجتماعی منتشر می‌کنند.
2. دکمه‌های شبکه اجتماعی را در بلاگ یا سایت خود قرار دهید:
شما باید در موقعیت‌های استراتژیک دکمه‌های شبکه اجتماعی را در بلاگ خود قرار دهید که بهترین جایگاه آن در پائین مقاله است.
3. در وب سایت خود یک بنر از اینستاگرام اضافه کنید:
در یک نقطه پر بیننده از وب سایت خود، بنری با عنوان " مرا Follow کنید " یا چیزی شبیه به این قرار دهید. به خصوص در صفحه مخاطبین خود این کار را بکنید.
بیشتر بخوانید: 15 نکته برای افزایش محبوبیت در شبکههای اجتماعی
4. حساب کاربری اینستاگرام خود را در ایمیل‌هایتان قرار دهید:
این کار موجب تشویق مردم برای Follow کردن شما می‌شود. این مسئله در روابط کاری و تجاری شما نیز تأثیر مثبت دارد.
5. در کارت تجاری خود اسم کاربری اینستاگرام خود را اضافه کنید:
این عمل موجب می‌شود تا نام کاربری اینستاگرام شما در جاهای بیشتری دیده شده و در نتیجه تعداد Followerهای شما افزایش یابد.
6. از هشتگ (#) استفاده کنید:
اکثر کسانی که در اینستاگرام پست می‌گذارند، از هشتگ برای پست‌هایشان استفاده می‌کنند. این کار باعث می‌شود افراد بیشتری پست‌های شما را ببینند.
7. دوستان خود را در عکس‌ها تگ کنید:
زمانی که شما دوستان خود را در عکس‌ها تگ می‌کنید، در اصل شما این عکس را به پروفایل آنها نیز اضافه می‌کنید و در بخش عکس‌های تگ شده آنها قرار می‌دهید. این باعث می‌شود دوستان آنها نیز عکسی که منتشر کرده‌اید را ببینند و همین موضوع باعث افزایش دنبال کنندگان شما شود.
8. با مردم در ارتباط باشید:
اگر می‌خواهید معروف شوید در هر شبکه اجتماعی که فکر می‌کنید باید با مردم در ارتباط باشید و با آنها وارد مشورت، بحث و گفتگو شوید و از این طریق اکانت‌های خود را تبلیغ کنید. بهترین روش در اینستاگرام شرکت در بحث‌های نظرات صفحات پربازدید می‌باشد.
9. بیوگرافی خود مثل عکس پروفایل و ... را به روز کنید:
اطلاعات و بیوگرافی‌های لازم و ضروری را به پروفایل خود اضافه کنید و حتماً اطلاعات تماس خود، وب سایت و ایمیل خود را نیز در بخش بیوگرافی قرار دهید.
بیشتر بخوانید: دوام آوردن در رسانه‌های اجتماعی: 7 نکته که باید بدانید
10. افرادی را دنبال کنید که با شما وجه مشترک دارند:
با جستجوی هشتگهای مرتبط با خودتان افرادی که با شما وجه مشترک دارند را دنبال کنید تا دنبال کنندگان آنها نیز بتوانند شما را راحت تر پیدا کنند.
11. عکس‌های باکیفیت بفرستید:
به اشتراک گذاری محتویات باکیفیت و پیام‌ها، تأثیر مثبتی روی افزایش تعداد دنبال کنندگان می‌گذارد.
12. در رخدادهای عمومی شرکت کنید
یکی از مواردی که همیشه مخاطبین را به سمت شما جلب میکند، توجه به مراسم‌ها و رخدادهای عمومی است که این موضوع در ایران نیز بسیار بازدهی بالایی دارد. شما با تبریک گفتن عید و یا انتشار یک مطلب مربوط به رخدادهای عمومی می‌توانید ارتباط بسیار خوبی با دنبال کنندگان خودتان برقرار کنید.
13. ویدئو را فراموش نکنید:
یک قابلیت مهم در اینستاگرام ویدئوهای 1 دقیقه‌ای است که به شما این فرصت را می‌دهد تا در60 ثانیه آنچه می‌خواهید به دیگران انتقال دهید. انتشار ویدئو در پروفایل شما کمک میکند تا پروفایل اینستاگرام شما زنده به نظر برسد و فقط عکس‌های ثابت و بدون صدا در آن دیده نشود.
14. در شبکه خود رقابت ایجاد کنید:
نتایج نشان می‌دهد تشویق کاربران به شرکت در رقابت‌ها، بحث‌ها و حتی مسابقات نتیجه بسیار مناسبی در پی خواهد داشت. انجام اینگونه مسائل در یک شبکه اجتماعی میتواند به محبوب تر شدن برند و افزایش Follower و ترافیک برای سایت منجر شود.
15. پروفایل فیسبوک خود را به اینستاگرام متصل کنید:
روش بسیار راحتی برای اتصال فیسبوک به اینستاگرام وجود دارند. در این روش، به راحتی می‌توانید پیام‌ها و پست‌های مشابه را بین تمام افرادی که با آنها در ارتباط هستید به اشتراک بگذارید و این پیام‌ها و پست‌ها را در شبکههای اجتماعی مختلف منتشر کرده و در نتیجه ارتباطات خود را گسترش دهید.
16. از پروفایل اینستاگرام در زمان نظر دهی در بلاگ‌ها استفاده کنید:
وقتی در یک بلاگ در حال درج نظر می‌باشید، این ایده خوبی است که پروفایل اینستاگرام خود را به شکل یک لینک در محتوای متن نظر خود اضافه کنید. این مورد باعث می‌شود تا با نویسندگان وب سایتها یا بلاگ‌ها ارتباط برقرار کرده و آنها را برای دنبال کردن شما تشویق کنید.
17. از افرادی که به شما کمک کردهاند یاد کرده و از آنها تشکر کنید:
وقتی مردم پیامهای شما را Like می‌کنند، یا از شما در نظرات تشکر می‌کنند و یا حتی اسم و نام کاربری شما را منتشر می‌کنند، شما هم باید همین کارها را در قبال آنها انجام دهید. با این کار نه تنها یک حرکت دوستانه و همه پسند کرده‌اید، بلکه باعث می‌شوید تا اینگونه افراد بیش از پیش شما را پشتیبانی کرده و دوباره دست به چنین کارهایی بزنند.
18. از مطالب بی محتوا و اسپم دوری کنید، صادق و شفاف باشید:
اگر از روشهای اسپم برای جذب دنبال کننده استفاده کنید، به زودی آنها شما را UnFollow کرده و احتمالاً به دوستانشان نیز این را پیشنهاد می‌کنند. این حرکت بهشدت در شهرت و محبوبیت شما تأثیر منفی می‌گذارد. این را به خاطر داشته باشید که صادقانه رفتار کردن و شفاف بودن به شما کمک میکند تا نه تنها دنبال کنندگان بیشتری داشته باشید، بلکه از خودتان نام خوبی به جای بگذارید.
19. یک لیست از مطالب مفید تهیه کنید:
همانطور که در یکی از موارد بالا گفتیم، تهیه کردن و ارسال پیامهای باکیفیت حائز اهمیت است. با توجه به اینکه شما نمی‌توانید تمام 24 ساعت روز و تمام 7 روز هفته را در اینستاگرام باشید، یا اینکه گاهی اوقات چیز باکیفیت و مناسبی برای ارسال ندارید، می‌توانید یک لیست از موضوعات جذاب تهیه کرده و هر از گاهی در اینجور شرایط آنها را منتشر کنید. این موضوعات جذاب میتواند اخبار، آموزش و یا مقاله‌های مختلف باشد.
20. پیشنهادهای ویژه‌ای فقط برای دنبال کنندگان اینستاگرام داشته باشید:
شرکت‌های بزرگی مانند کوکاکولا یا ردبول و حتی دیجی کالا در ایران برای دنبال کنندگان خودشان در اینستاگرام پیشنهای‌های ویژه‌ای ارائه میدهند.
مثلاً با ارائه تخفیف‌های ویژه فقط در اینستاگرام یا راه اندازی مسابقات در صفحه خودتان می‌توانید اینستاگرام خودتان را از وب سایتتان مجزا کنید تا دیگران را ترغیب به دنبال کردن اینستاگرام خود به صورت مجزا نیز بکنید.
انواع رسانه‌های اجتماعی را میتوان در 7 گروه تقسیمبندی کرد که عبارتند از: شبکههای اجتماعی؛ وبلاگها؛ ویکیها؛ پادکستها؛ فرومها؛ کامیونیتیهای محتوایی؛ و میکروبلاگها که به معرفی هریک از آنها پرداخته خواهد شد.
1- شبکههای اجتماعی: شبکه اجتماعی یک ساختار اجتماعی است که از گروه‌هایی ( که عموماً فردی یا گروهی هستند ) تشکیل شدهاست که توسط یک یا چند نوع خاص از وابستگی بههم متصلاند. شبکههای اجتماعی به اعضایشان اجازه ساخت صفحات شخصی و برقراری ارتباط و شبکهسازی با دوستان آنلاین را میدهند. شبکههای اجتماعی از زنجیره بهم پیوستهای از پروفایلها تشکیل شدهاند و اعضا میتوانند در این محیط با دوستانشان در ارتباط باشند.
2- وبلاگ: وبلاگها شناختهشدهترین نوع رسانه‌های اجتماعی محسوب میشوند، ژورنالهای آنلاینی هستند که با محتواهای جدید کاربران بهروز میشوند. در وبلاگ امکان دریافت نظرات برای هر نوشته وجود دارد. ویژگیی که وبلاگ را از دیگر انواع وبسایتها متفاوت و متمایز میکند، لحن نوشتاری وبلاگها است.
3- ویکیها: ویکیها سایتهایی هستند که به کاربران اجازه اضافهکردن و ویرایش محتوا را میدهند و محتوای تولید شدهشان حاصل مشارکت اعضاست. بزرگترین دایرهالمعارف جهان است که به زبانهای مختلفی توسط اعضا تولید محتوا میکند. به کاربران این اجازه را می‌دهد که بدون دانش برنامه نویسی برای وب اقدام به ایجاد صفحات اینترنتی درباره موضوعات مختلف بکنند.
4- پادکستها: منظور از پادکستها، هم فایلهای صوتی و هم تصویری هستند. پادکستها را به عنوان یکی از شکلهای قدرتمند رسانه‌های اجتماعی مطرح کردهاند. مصرف کننده، محتوای مورد نظر را توسط دستگاه‌های پخش غیر از رایانه نیز استفاده میکند. امکان شنیدن هر بخش از محتوا، جلو و عقب بردن آن، شنیدن محدوده ٔ◌ خاص از محتوا و سایر کنترلها از طرف کاربر ممکن است.
5-اتاق‌های گفتگو: فرومها که از دوران پیشاز تولد مفهوم رسانه‌های اجتماعی فعالیت میکردند، فضایی برای طرح بحث و گفتگو در موضوعات مختلف محسوب میشوند. فرومها معمولاً حول موضوع خاصی شکل میگیرند. فرومها عرصهای هستند برای پرسش و پاسخهای تخصصی.
6-کامیونیتیهای محتوایی: کامیونیتیهای محتوایی امکان مدیریت و به اشتراکگذاری نوع خاصی از محتوا از قبیل عکس، فایلهای ویدئویی؛ متن یا لینک را فراهم میکند. کاربر برای استفاده باید ثبتنام کند و پس از ثبتنام دارای صفحه شخصی است و امکان متصل شدن به دوستان را دارد. هرچند این نوع وبسایتها بر اشتراکگذاری نوع خاصی از محتوا متمرکز هستند. (Flickr, YouTube, Digg) از انواع این سایتها هستند.
7- میکروبلاگها: میکروبلاگها تلفیقی از شبکههای اجتماعی و وبلاگهای کوچک هستند. میکروبلاگها با محتواهای کوتاه کاربران بهروز میشوند. میکروبلاگها ابزاری هستند که مؤلفه‌هایی از وبلاگنویسی با پیامهای فوری و شبکههای اجتماعی را ترکیب کردهاند. سایت پیشرو در عرصه میکروبلاگها، توییتر(Twitter) است.
----------------
در تبلیغات مذهبی گاه خودِ مبلّغ به عنوان ابزار رساننده‌ی پیام است که این نوع تبلیغ را تبلیغ چهره به چهره می‌نامند. در این تبلیغ، که یکی از پرقدرت‌ترین روش‌ها محسوب می‌شود، مبلٌغ به طور مستقیم با فرد یا گروهی از افراد و رو در رو در اماکن عمومی یا خصوصی به اشاعه‌ی دین و ارائه‌ی پیام و مذاکره می‌پردازد. این شیوه، که خود یکی از موفق‌ترین روش‌هاست، همان شیوه‌ی سنتی ارسال پیام است. در بهره‌گیری از شیوه‌های جدید، به منظور رساندن پیام به مخاطب، لازم است از یک حاملِ پیام استفاده شود. عامل رساندن پیام به مخاطب باید در ذهن مخاطب ارزش و اعتبار داشته باشد. مهمترین گام‌های رسانه مهمترین گام‌ها برای انتخاب رسانه عبارت است از: تعیین سطح پوشش؛ فراوانی رؤیت پیام و نحوه‌ی تاثیر؛ انتخاب در میان انواع رسانه‌های مختلف عمده؛ انتخاب وسیله‌ی خاص ناقل پیام؛ تصمیم درباره‌ی زمان‌بندی رسانه. به نظر میرسد گام‌هایی که برای انتخاب رسانه در تبلیغات ذکر شده است، در عمده‌ی موارد به تبلیغات مذهبی نیز قابل تعمیم‌اند. سطح پوشش و یا به عبارتی رساییِ رسانه، درصدی از افراد موجود در بازار هدف است که در مدت زمان معین در معرض آگهی تبلیغاتی قرار میگیرند. که در تبلیغات مذهبی درصدی از افراد هستند که در معرض پیام دینی ارسال شده قرار میگیرند. تبلیغ کننده باید درباره‌ی تاثیر رسانه اطلاع داشته باشد و در مورد آن تصمیم‌گیری کند. مبلّغ باید بداند که مخاطب خود را در کدام رسانه میتواند جست‌وجو کند، مخاطبی که مورد نظرش است به کدام رسانه توجه بیشتری دارد و ارزش و اعتبار رسانه‌ای که انتخاب میکند در نزد مخاطبش چه میزان است. توفیقِ هر تلاش تبلیغاتی به طور مستقیم بستگی کامل به انتخاب وسیله‌ی رساندن پیام و آگهی تبلیغ یا پیام مذهبی و دینی مورد نظر دارد. بنابراین، انتخاب وسیله‌ی تبلیغ و طرح‌ریزی انتخاب وسیله، یکی از اجزای مهم طرح تبلیغات بازرگانی به شمار می‌رود. در تبلیغات دینی لازم است سازمان یا فرد مبلّغ دین، در مورد رسانه‌ای که از طریق آن قصد ارسال پیام را دارد، بررسی و تصمیم‌گیری کند. این گروه بخشی از مخاطبان هستند که هر دین برای جذب و نگهداری آنها تلاش میکند و قطعاً تمامی ادیان در تلاش برای جذب مخاطبان بیشترند که نیاز به رسانه‌های مختلف برای ارائه‌ی پیام خود دارند. حساسیت در انتخاب رسانه دارای اهمیت زیادی است. بعضی محققان دین معتقدند شیوه‌ی سنتی و روشهای گذشته، نتیجه‌ی مطلوب‌تری نسبت به روشهای جدید دارد. برخی از ادیانی که از رسانه‌های جمعی برای تبلیغ دین استفاده کردهاند با کاهش پذیرندگان دین مواجه شدهاند. رسانه‌های عمده در تبلیغات رسانه‌های عمده در تبلیغات تجاری عبارتند از: - تلویزیون؛ - رادیو؛ - مجله؛ - روزنامه؛ - اینترنت؛ - تبلیغات برون‌خانه‌ای؛ - پست مستقیم. رسانه‌های تبلیغ دینی به زعم کریم‌زاده رسانه‌های تبلیغ دینی یا وسایل ارتباطی عبارتند از: سخنرانی؛ جزوه، تراکت و هر نوع مطبوع متناسب با پیام؛ نمایش فیلم (در سینما). یکی از عوامل مهم دخیل در عملکرد تبلیغ، مکان تبلیغ است. با در نظر داشتن مکان تبلیغ باید از وسایل ارتباطی متناسب بهره گرفت. به نظر میرسد بعد از تبلیغ چهره به چهره‌ی رسانه، ابزار ارسال پیام تلویزیون، اینترنت و سخنرانی، بهترین وسایل ارتباط با مخاطب هستند. باید در نظر داشت که بهترین شیوه‌ی ارتباط با مخاطب به صورت رو در رو است، ولی در حال حاضر شبکههای قوی تبلیغات مذهبی از طریق تلویزیون و اینترنت وجود دارد. فیلم نیز یکی از وسایل ارتباطی و تبلیغ غیر مستقیم با مخاطب است. به نظر میرسد تبلیغِ غیر مستقیم بسیار مؤثر است و در تبلیغات دینی کاربرد فراوانی دارد.
رسانه تبلیغاتی یک حوزه مهم در تجارت و تبلیغات است. با گذشت زمان، روشهای مختلفی وجود دارد که از طریق آن میتوان تبلیغات را به نمایش گذاشت و امکان ارسال آن به مشتریان را فراهم کرد. انواع مختلفی از رسانه‌های تبلیغاتی وجود دارد. بسته به پارامترهای مختلف مانند بودجه، میزان دسترسی، ترجیحات مشتری و غیره شرکتها میتوانند رسانه تبلیغاتی مورد نیاز را انتخاب کرده و به رونق برند خود کمک کنند. برخی از مهمترین انواع رسانه تبلیغاتی عبارتند از:
1. رسانه پخش(ATL)
تلویزیون
تلویزیون به ابزاری بسیار مهم برای تبلیغات در شرکتها تبدیل شده است. شرکتها میتوانند از طریق سریال‌ها، مستند، رویدادهای ورزشی، رویدادهای زنده و … را که در تلویزیون نمایش داده میشوند مخاطب را هدف قرار دهند. کانال‌های تلویزیونی به عنوان خبر، ورزش، دانش، سرگرمی، فیلم، کارتون و غیره طبقه بندی میشوند و این به تبلیغ کنندگان در انتخاب کانال کمک میکند. بنابراین تلویزیون یکی از پرکاربردترین رسانه تبلیغاتی در جهان است.
رادیو
رادیو مقرون به صرفه‌ترین ابزاری است که مشتری میتواند از آن برخوردار باشد. از آنجا که رادیوها از نفوذ بالایی برخوردار هستند و خرید آنها برای مشتریان آسان است، آنها ابزاری مناسب برای تبلیغات هستند. رادیوها شرکتها را قادر می‌سازد تا به طیف گسترده‌ای از مشتریان دسترسی پیدا کنند. از آنجا که کانال‌های رادیو با توجه به نیازهای یک شهر یا منطقه خاص است، میتواند براساس مشتریانی که از تقسیم بندی جغرافیایی انتخاب میشوند، تبلیغ خوبی باشد. بنابراین، رادیو یکی از ابزارهای مؤثر به عنوان رسانه تبلیغاتی است.
2. رسانه چاپ(above the line)
رسانه‌های تبلیغاتی مانند روزنامه، مجلات، اعلامیه‌ها، بروشورها، بیلبوردهای تبلیغات، نشانه‌ها، نامه‌های مستقیم و سایر نشریات چاپی تحت رسانه‌های چاپی قرار میگیرند. با دستیابی گسترده به رسانه‌های چاپی، به ابزاری محبوب برای تبلیغات تبدیل شد. رسانه‌های چاپی مخاطبان منطقه‌ای را به خود جلب می‌کنند و به زبانهای مختلف منتشر میشوند. از این رو، رسانه‌های چاپی در مقایسه با پخش رسانه‌های تبلیغاتی مانند تلویزیون یا رادیو میتوانند از مخاطبان محلی استفاده کنند.
این نوع تبلیغات که به Mass Advertising (تبلیغات انبوه) نیز معروفند، از رسانه‌های جمعی به عنوان یک رسانه برای ترویج برند و دستیابی به مشتریان هدف استفاده می‌کنند.
3. رسانه آنلاین( Throw the line)
با رشد مداوم نفوذ اینترنت، شرکتها استفاده از این رسانه را برای تبلیغ آغاز کرده اند. مردم از طریق رسانه‌های اجتماعی، مرورگر وبسایت و غیره به اینترنت متصل میشوند و این به شرکتها فرصتی می‌دهد تا از این رسانه تبلیغاتی به مشتریانی که از تبلیغات آنلاین استفاده می‌کنند، اطلاعات دهند. تبلیغات آنلاین، وبلاگها، تبلیغات محتوا، بازاریابی وابسته و… همه با استفاده از این رسانه انجام می‌شود.
4. رسانه تبلیغات محیطی(below the line)
تبلیغات محیطی شامل تابلوهای تبلیغاتی، بیلبورد، دیوارنویسی یا نقاشی روی دیوار، تبلیغ روی اتوبوس و تلویزیون‌های شهری. این تبلیغات اساسا در گرفتن مشتریانی که از مکانی به مکان دیگر سفر می‌کنند مفید است. این فرصتی به شرکتها می‌دهد تا از رسانه‌های تبلیغاتی در محیط، برای ایجاد آشنایی با برند، با قرار دادن تابلوهای بزرگ و نصب در بالای ساختمان‌ها، در نزدیکی خیابان‌ها و.. استفاده کنند تا حداکثر دید را داشته باشند.
5. موبایل(TTL)
با افزایش نفوذ و استفاده از تلفنهای همراه، تبلیغات موبایل به یک جنبه مهم برای هرشغل تبدیل شده است. موبایل به عنوان یک رسانه تبلیغاتی با پیامک، گفتگو با سایرین در گروه‌های شبکههای اجتماعی، تبلیغات درون بازی‌های موبایلی. تبلیغات موبایلی و تبلیغات رسانه آنلاین، نقاط مشترک زیادی دارند، زیرا یک وبسایت را میتواند با گوشی یا لپ تاپ نیز چک نمود.
6. رسانه‌های ویژه و تخصصی(BTL)
این موارد شامل مواردی است که به مصرف کننده هدیه می‌شود که نام شرکت یا نام تجاری روی آن چاپ شده است تا افراد بیشتری با آن آشنا شوند. به عنوان مثال کیف، کارت‌های عضویت، کلاه و...
7. رسانه‌های دیگر
به غیر از موارد ذکر شده در بالا، تبلیغات را میتوان از طریق علائم حمل و نقل یعنی پوسترهای کوچک که در قطارها یا اتوبوس‌ها، تابلوهای تبلیغاتی الکترونیکی و.. مشاهده می‌کنیم، انجام داد. برخی از تبلیغات میتوانند قبل از فیلم در سالن‌های سینما نیز تبلیغ شوند. جایی که میتواند به گروه بزرگی از مخاطبان مشابه از نظر جمعیت شناسی یا جغرافیایی دسترسی پیدا کنند.
رسانه‌های جدید انواعی از رسانه‌ها هستند که محاسباتی هستند و برای توزیع مجدد به رایانه و اینترنت متکی هستند. برخی از نمونه‌های رسانه‌های جدید عبارتند از انیمیشن‌های رایانه‌ای، بازی‌های رایانه‌ای، رابط‌های انسان و رایانه، تأسیسات رایانه‌ای تعاملی، وبسایتها و جهان‌های مجازی.
computer animations, computer games, human-computer interfaces, interactive computer installations, websites, and virtual worlds.
رسانه‌های جدید اغلب با «رسانه‌های قدیمی» مانند تلویزیون، رادیو و رسانه‌های مکتوب مقایسه میشوند، اگرچه محققان در مطالعات ارتباطات و رسانه، تمایزات انعطاف‌ناپذیر مبتنی بر قدیمی بودن و تازگی را مورد انتقاد قرار داده‌اند. رسانه‌های جدید شامل برنامه‌های تلویزیونی پخش آنالوگ، فیلم‌های بلند، مجلات یا کتاب‌ها نمی‌شوند – مگر اینکه حاوی فناوری‌هایی باشند که فرآیندهای مولد یا تعاملی دیجیتال را ممکن می‌سازد.
ویکیپدیا، یک دایرهالمعارف آنلاین، نمونه‌ای از رسانه‌های جدید است که متن، تصاویر و ویدیوهای دیجیتالی قابل دسترسی به اینترنت را با پیوندهای وب، مشارکت خلاقانه مشارکت‌کنندگان، بازخورد تعاملی کاربران و تشکیل یک جامعه مشارکت‌کننده از ویراستاران و اهداکنندگان به نفع خود ترکیب میکند. خوانندگان غیر جامعه رسانه‌های اجتماعی یا خدمات شبکههای اجتماعی، مانند فیسبوک و توییتر، نمونه‌های دیگری از رسانه‌های جدید هستند که اکثر کاربران نیز در آن مشارکت دارند.
۱-تعاملی‌بودن: امکان پاسخگویی یا نوآوری و خلاقیت به وسیلهٔ کاربر برای عرضهٔ دیدگاه‌هایش به منبع یا فرستنده
۲-حضور اجتماعی: اساس ارتباط شخصی با دیگران که با استفاده از رسانه‌ها ایجاد می‌شود.
۳-غنای رسانه‌ای: پیوند میان چارچوب‌های متفاوت ارجاع تقلیل ابهام فراهم‌کردن علائم و نشانه‌ها و... به وسیلهٔ رسانه‌ها
۴-استقلال: کنترل کاربر بر محتوا، استفاده و استقلال او از منبع
۵-خصوصی‌بودن: استفاده از رسانه با محتوای ویژه
فضای مجازی یا فضای سایبر، (Cyberspace سایبراسپیس) «یک مفهوم برای توصیف فناوری دیجیتال به هم پیوسته گسترده‌است. » فضای مجازی یک مفهوم فردی و همچنین بین‌المللی است که یک فناوری دیجیتال گسترده و به هم پیوسته را توصیف میکند. برخی دیگر فضای مجازی را فقط یک محیط مفهومی می‌دانند که در آن ارتباط از طریق شبکههای رایانه‌ای اتفاق می‌افتد.
در حالی که فضای مجازی نباید با اینترنت اشتباه گرفته شود، این اصطلاح اغلب برای اشاره به اشیاء و هویت‌هایی وجود دارد که عمدتا در درون شبکه ارتباطی وجود دارد، به گونه‌ای که مثلا یک وب سایت به صورت استعاری گفته می‌شود «در فضای سایبر وجود دارد».
فضای سایبر یک دامنه جهانی و پویا (در معرض تغییر مداوم) است که با استفاده ترکیبی از الکترون‌ها و طیف الکترومغناطیسی، هدف آن ایجاد، ذخیره، اصلاح، تبادل، اشتراک و استخراج، استفاده، از بین بردن اطلاعات و مختل کردن منابع فیزیکی است.. فضای مجازی شامل موارد زیر است:
الف) زیرساختهای فیزیکی و دستگاه‌های ارتباطی که امکان اتصال شبکههای سیستمهای ارتباطی و فناوری را دارند، به معنای وسیع‌ترین درک (دستگاه‌های SCADA، تلفنهای هوشمند، تبلت‌ها، رایانه‌ها، سرورها و غیره).
ب) سیستمهای رایانه‌ای و نرم‌افزار مرتبط (گاهی اوقات تعبیه شده) که عملکرد عملیاتی و اتصال اساسی دامنه را تضمین میکند.
ج) شبکههای بین سیستمهای رایانه ای؛
د) شبکههای شبکه‌هایی که سیستمهای رایانه‌ای را به هم وصل می‌کنند (تمایز بین شبکه‌ها و شبکههای شبکه‌ها عمدتا سازمانی است).
ه) گره‌های دسترسی کاربران و گره‌های مسیریابی واسطه‌ها.
و) داده‌های تشکیل دهنده (یا داده‌های مربوط به اقامتگاه). غالبا در مجالس رایج (و بعضی اوقات به زبان تجاری)، شبکههای شبکه به اینترنت (با حروف کوچک i) گفته می‌شود، در حالی که شبکههای بین رایانه‌ها اینترانت نامیده میشوند. اینترنت (با سرمایه‌ای که من دارم، به زبان روزنامه‌نگاری که بعضا به آن خالص گفته می‌شود) میتواند بخشی از سیستم تلقی شود. یک ویژگی متمایز و اساسی فضای مجازی این است که هیچ نهاد مرکزی کنترل همه شبکه‌هایی که این دامنه جدید را تشکیل میدهند کنترل ندارد.
میتوان ضرورت تبلیغ در فضای مجازی و شبکههای اجتماعی را در چند محور خلاصه کرد:
1. گستردگی اینترنت و ضریب نفوذ بسیار آن دربین مردم به‌ویژه جوانان که مخاطبان اصلی تبلیغ هستند؛
2. وجود تهدیدات و شبهات در این فضا و نیاز مخاطبان در این محیط به نشر معارف دینی و معرفی چهره واقعی اسلام و مذهب تشیع و ایجاد انگیزه در مخاطبان برای انجام‌دادن وظایف دینی؛
3. سهولت ارتباط با دیگر ادیان و فرق و ملل در فضای سایبر برای معرفی معارف اسلامی و دعوت آنان به اسلام؛
4. وجود جدیدترین و بروزترین شبهات علیه دین در فضای مجازی و ضرورت شبههشناسی ازسوی مبلغان دینی.
در پایان، کلام مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) در ضرورت تبلیغ اینترنتی، خواندنی است: «امروز شما ببینید وسایل تبلیغ در دنیا چقدر متنوع شده؛ این طرف دنیا یک نفر جوان پای یک دستگاه کوچک می‌نشیند و افکار، تصورات، تخیلات، پیشنهادهای فکری و پیشنهادهای عملی را ازسوی هرکسی -بلکه هرناکسی- از آن طرف دنیا دریافت میکند. امروز اینترنت و ماهواره و وسایل ارتباطی بسیار متنوع وجود دارد و حرف، آسان به همه‌جای دنیا میرسد. میدان افکار مردم و مؤمنین، عرصه کارزار تفکرات گوناگون است. امروز ما در یک میدان جنگ و کارزار حقیقی فکری قرار داریم. این کارزار فکری بههیچوجه به‌زیان ما نیست؛ به‌سود ماست. اگر وارد این میدان بشویم و آنچه را که نیاز ماست -از مهمات تفکر اسلامی و انبارهای معارف الهی و اسلامی- بیرون بکشیم و صرف کنیم، قطعا برد با ماست؛ لیکن مسئله این است که ما باید این کار را بکنیم» (بیانات در 11/2/1384).
3. اهداف تبلیغ دین در شبکههای مجازی
تبلیغ دین در فضای مجازی دارای اهداف و غایات مشخصی است که از مطالب قبلی دانسته شد. دراینجا بهطور خلاصه به ذکر اهم اهداف اصلی و فرعی تبلیغ دین در شبکههای اجتماعی می‌پردازیم:
1. معرفی دین اسلام و مذهب شیعه به مخاطبان شیعی و تعمیق باورهای دینی آنان؛
2. پاسخ به شبهاتی که برای جوانان شیعه به‌وجود می‌آید و مبارزه با خرافات؛
3. معرفی دین اسلام به غیرمسلمانان و معرفی مذهب شیعه به مسلمانان غیرشیعی؛
4. جریان‌شناسی و شبههشناسی برای پاسخگویی و مدیریت و دفع صحیح هجمه‌ها؛
5. جریان‌سازی فرهنگی در شبکههای اجتماعی مجازی؛
6. تبیین اهداف انقلاب اسلامی، دفاع از مبانی آن و ترویج روحیه انقلابی بین مردم و انقلاب اسلامی ایران.
الف) تبلیغ مکتوب: فضای اینترنت بر پایه نوشتار بنا شده است. تبلیغ دینی مکتوب از رایج‌ترین انواع تبلیغ دینی در شبکههای اجتماعی مجازی است. به‌دلیل راحت‌‌بودن این نوع تبلیغ، مبلغان دینی فعال در این فضا، بیشتر به انجام‌دادن تبلیغ مکتوب گرایش دارند. البته مکتوبات ازنظر زبان نوشتار و مقدار آن متفاوت است. شبکههای اجتماعی مجازی برای انتقال سریع پیام طراحی شدهاند و این هدف اقتضا میکند که پیام، بسیار کوتاه و تأثیرگذار نوشته شود. مقالات بلند سایت‌های مذهبی برای تبلیغ در شبکههای اجتماعی مناسب نیستند. این اقتضای شبکههای اجتماعی مجازی باعث شده طراحان این شبکه‌ها، محدودیت‌هایی را در تعداد کاراکتر (حروف و اعداد و علائم) مطالب و نظرات قرار بدهند. البته هرچقدر تعداد کاراکترها محدودتر باشد، انتقال پیام هم سخت‌تر خواهد بود. توییتر در ابتدا محدودیت 140 کاراکتری را برای توییت‌ها قرار داده بود. بعدها به‌دلیل مشکلات برخی زبان‌ها (چینی و ژاپنی) این مقدار به دو برابر افزایش پیدا کرد و قابلیت گذاشتن رشتو هم به آن اضافه شد. در اینستاگرام محدودیت 2200 کلمه‌ای برای نوشتن کپشن وجود دارد. همین محدودیت‌هاست که تبلیغ دینی مکتوب را مخصوصا در مباحث اعتقادی و اصول دین دچار مشکل کرده است؛ زیرا مباحث اعتقادی معمولا عقلی هستند و نیازمند استدلال و اقامه دلیل.
ب) تبلیغ چندرسانه‌ای: استفاده از رسانه‌های مختلف مانند متن، طراحی، گرافیک، عکس، صدا، ویدئو، انیمیشن درکنار یکدیگر را، به‌منظور انتقال بهتر پیام، «چندرسانه‌ای» گویند که درمقابل برنامه‌های صرفا متنی به‌کار می‌رود. در چنین برنامه‌هایی تاحدامکان از متن کمتر استفاده شده و بار اصلی انتقال پیام برعهده دیگر رسانه‌های تصویری یا صوتی قرار می‌گیرد.
شبکههای اجتماعی مجازی، ماهیتی چندرسانه‌ای دارند. بنابراین، استفاده درست از این رسانه‌ها در گرو تولید عکس‌نوشته و کلیپ‌های مناسب و همراه‌کردن آنها با نوشتار کوتاه و اثرگذار است. اینگونه تبلیغ به اطلاعات فنی مناسب، آموزش و تجربه کافی نیازمند است. به‌دلیل همین مشکلات است که مبلغان کمی برای تولید محتوای چندرسانه‌ای در موضوعات دینی وجود دارند. این معضلات وقتی بیشتر می‌شود که در برخی شبکههای اجتماعی محدودیت‌هایی برای محتواهای چندرسانه‌ای وجود دارد؛ مثلا در اندازه و ابعاد تصاویر یا فرمت و زمان فیلم‌ها محدودیت‌هایی وضع شده است.
ج) تبلیغ بین‌الملل: هدف از تبلیغ بین‌الملل، معرفی دین اسلام به غیرمسلمانان یا ارائه آموزههای دینی برای مسلمانان غیرفارسی‌زبان است. مبلغان بخش بین‌الملل باید با زبان و فرهنگ مخاطبان هدف، به‌اندازه کافی آشنا باشند و جریانهای فکری و خبری کشورهای هدف را بشناسند.
د) تبلیغ گروهی (تشکیلاتی): بسیاری از مبلغان، دین را به‌صورت فردی در شبکههای اجتماعی مجازی تبلیغ می‌کنند، اما گونه اثرگذار تبلیغ در این فضاها، تبلیغ گروهی است. در اینگونه از تبلیغ، گروهی از مبلغان با تعیین موضوعی خاص و تقسیم کار، به تبلیغ می‌پردازند. تولید محتوای مناسب، اشتراکگذاری محتواها، تبلیغات و عضوگیری برای گروه‌ها، صفحات و کانال‌ها و پاسخ به دیدگا‌ه‌ها و سؤالات، بین اعضای گروه تقسیم می‌شود و هرکسی وظیفه مشخصی را به‌عهده دارد. این افراد زیر نظر یک سرگروه در شبکه اجتماعی هدف، فعالیت میکند. اگر گروه‌های مختلف تبلیغی با هماهنگی یکدیگر به‌صورت هدفمند فعالیت کنند، از موازی‌کاری یا تک‌روی‌های مضر جلوگیری می‌شود.
الف) ویژگی‌های اخلاقی
ب) ویژگی‌های علمی
ج) ویژگی‌های فنی و هنری
مبلغ یکی از ارکان تبلیغ است. مبلغ از جهات مختلفی باید دارای شرایطی باشد. وجود این ویژگی‌ها در مبلغ، ضامن موفقیت فعالیت تبلیغی او خواهد بود. متأسفانه بی‌توجهی به شرایط مبلغ، باعث شده که مقام تبلیغ و مبلغ، به مقام نقال و روضه‌خوان تنزل پیدا کند؛ درحالی‌که به‌تعبیر شهید مطهری: «مقام تبلیغ اسلام، رساندن پیام اسلام به عموم مردم، معرفی و شناساندن اسلام به‌صورت یک مکتب، از مرجعیت تقلید کمتر نیست» (مطهری، 1376، ج17، ص413).
در ادامه بهطور خلاصه این شرایط را بیان می‌کنیم:
الف) ویژگی‌های اخلاقی
رعایت مسائل اخلاقی ازسوی مبلغ دینی، باعث موفقیت بیشتر او در تبلیغ دین می‌شود؛ مبلغ بااخلاق توجه مردم و مخاطبان را به‌خود جلب و زمینه ارتباط و ایجاد محبت بین مبلغ و مخاطب را فراهم میکند و این محبوبیت و مقبولیت مردمی، زمینهای را فراهم میکند تا او بهتر و آسان‌تر بتواند به افکار و رفتار مردم را اصلاح کند. شخصیت چنین مبلغی، خود دانشگاهی می‌شود تا معارف دینی را عملی به مردم آموزش دهد؛ همان‌گونه که رعایت‌نکردن مسائل اخلاقی ازسوی مبلغ، مردم را به او و آموزههایش و به‌دنبال آن، به دین و روحانیت بدبین کرده و مخاطبان را از این منابع کسب معرفت دینی، دور میکند و ارتباط مردم با آنها را تهدید، تضعیف، تحدید و درنهایت قطع کرده و تبلیغ را بینتیجه یا با سوء نتیجه همراه میکند (نبوی، 1392، ص75).
شاخصه‌های اخلاقی مبلغ، متعدد و گسترده است و تمام آنها در این نوشتار نمیگنجد، لذا دراینجا تیترگونه به بیان اهم این شاخصه‌ها می‌پردازیم:
1. ایمان به منبع و محتوای پیام دینی؛
2. انگیزه‌داشتن و هدفمندی مبلغ؛ (برخی از اهداف کلی مبلغان الهی، عبارت است از: اقامه قسط و عدل، خداپرستی خالصانه و طاغوت پرهیزی، اصلاح انسانها، نشان‌دادن راه خدا)
3. عشق به هدایت مردم؛
4. عزم و اراده استوار؛
5. اخلاص در تبلیغ؛
6. تأثیرگذاری معنوی؛
7. همگونی رفتار با گفتار (وزیری، 1394، ص29).
پیامبر اکرم و اهل‌بیتشان: مبلغ دینی معیار هستند. هرچقدر مبلغ دینی به اخلاق این حضرات نورانی، خود را متصف کنند، موفق‌تر خواهند بود. ازاینجاست که فرمودند: «عالمان، ورثه انبیا هستند».
به‌دلیل آنکه بنای شبکههای اجتماعی مجازی براساس آزادی‌های بی‌حدوحصر مخصوصا آزادی‌های جنسی است، فضاهایی آلوده محسوب میشوند. ازایننظر، مبلغ دینی باید در این فضاها از تقوی و پرهیزکاری برخوردار باشد تا در مواجهه با این آلودگی‌ها، بتواند خود را حفظ کند.
ب) ویژگی‌های علمی
دارا‌‌بودن شرایط علمی و آگاهی به مبانی و مسائل دین اسلام، یکی دیگر از شاخصه‌ها و بایسته‌های عموم مبلغان دینی است. شهید مطهری درباره اهمیت این شاخصه می‌نویسد: «اولین شرط برای یک نفر مبلغ، شناسایی خود مکتب است، شناسایی ماهیت پیام است؛ یعنی کسی که میخواهد پیامی را به جامعه برساند؛ باید خودش با ماهیت آن پیام آشنا باشد. باید فهمیده باشد که هدف این مکتب چیست، اصول و پایه‌‌‌های این مکتب چیست، راه این مکتب چیست و به کجا میرسد، اخلاق و اقتصاد و سیاست این مکتب چیست، معارف این مکتب چیست، توحید و معاد این مکتب چیست، احکام و مقررات این مکتب چیست. آخر مگر کسی میتواند پیامی را به مردم برساند، بدون آنکه خودش آن پیام را شناخته و درک کرده باشد؟! این مثل این است که بگوییم یک نفر مرجع تقلید باشد، اما فقه نخوانده باشد!» (مطهری، 1376، ج17، ص415)
تبلیغ در شبکههای اجتماعی مجازی نوع خاصی از تبلیغ است. مخاطبان شبکههای اجتماعی مجازی معمولا جوانان تحصیل‌کرده‌ای هستند که با شخصیت مجازی وارد این فضا میشوند و در بیان اشکالات و شبهات، هیچ تعارفی ندارند. درمعرض جدیدترین شبهات قرار دارند و با جسارت تمام آنها را مطرح می‌کنند و انتظار پاسخ‌هایی مستدل و قانع‌کننده را دارند. مبلغ شبکههای اجتماعی مجازی باید با سرعت و دقت به سؤالات، پاسخ شبهات را تحقیق کند و در کوتاه‌ترین و دقیق‌ترین عبارت به مخاطبان بگوید.
ج) ویژگی‌های فنی و هنری
عموم مبلغان دینی باید ابزارهای تبلیغی مناسب را بشناسند و در به‌کاربردن آنها مهارت به‌دست آورند. مبلغ دینی در شبکههای اجتماعی مجازی باید با وب2 و شبکههای اجتماعی مجازی آشنا باشد. ظرفیتهای این فضا را بشناسند، آسیب‌های کار در این فضا را بدانند و روشهای تبلیغ در این فضا را آموزش ببینند. شبکههای اجتماعی نسخههای مختلف (وب، دسکتاپ و موبایل) دارند که هر کدام ظرفیت‌ها و محدودیت‌هایی دارند. مبلغ دینی در این فضا، با شناختی که از تأثیر شبکههای اجتماعی مختلف دارد و با پیش‌گرفتن روش خاص هر شبکه اجتماعی ازنظر فرهنگی، جریان‌سازی و نگاه‌ها را تصحیح میکند. آشنایی با ویژگی‌های فنی یک شبکه اجتماعی، برای رصدکردن و جریان‌شناسی، که یکی از مراحل کار تبلیغ دینی در این فضاست، ضروری است.
تولید محتوا برای شبکههای اجتماعی مجازی، نیازمند آشنایی با نرم‌افزارهای تولید و ویرایش عکس، فیلم و صداست. مبلغ دینی باید در ابتدا، با این نرم‌افزارها آشنا باشد.
6. معرفی برخی پایگاه‌های اسلامی فعال در اینترنت
برای نمونه، سایت «اسلام وب» (www. islamweb. net) در سال 1998 راه‌اندازی شد و به زبانهای عربی، انگلیسی، فرانسوی، اسپانیولی و آلمانی محتواهای اسلامی ارائه میکند و در سال ده‌ها میلیون‌بار از صفحات پرشمار آن بازدید صورت می‌گیرد. این سایت، محتواهایی در موضوعات احکام، اعتقادات و اخلاق اسلامی و همچنین بخش پاسخگویی به سؤالات دینی و مشاوره دارد. بخش کتابخانه صوتی- تصویری و مقالات، از دیگر بخش‌های این سایت است.
مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان وابسته‌به سازمان تبلیغات اسلامی، سایت «تبیان» را در سال 2002 (1381) تأسیس کرد. این سایت در موضوعات مختلف محتواهای دینی ارائه می‌دهد. از سال 2006 تبلاگ (سرویس وبلاگ‌دهی تبیان) با یک گیگابایت‌هاست رایگان دراختیار مخاطبان قرار گرفت. از 2011 شبکه اجتماعی تبیان، با شعار «شبکه اجتماعی تبیان؛ سرای پاک ایرانیان» راه‌اندازی شد. سایت تبیان اپلیکیشن مخصوص تلفنهای همراه را نیز ارائه کرده است. تبیان هم‌اکنون با رتبه 1200، بین سایت‌های جهان قرار دارد. (آخرین آمار سایت الکسا)
دفتر تبلیغات حوزه هم در فضای مجازی فعال شده است. سایت «مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی» (www. pasokhgoo. ir) از سایت‌های مرجع است. این سایت بخش‌های متنوعی مانند، قرآنی، مشاوره، حدیثی، اخلاقی، کلامی و تاریخی دارد.
نهاد نمایندگی ولی‌فقیه در دانشگاه‌ها با تأسیس مجموعه سایت‌های «پرسمان دانشجویی»، محتواهای بسیار غنی را دراختیار مخاطبان قرار می‌دهد. این محتواها درزمینه موضوعاتی چون، قرآن و حدیث، تاریخ و سیره، مهدویت، سیاسی و اندیشه سیاسی، کلام و دین‌پژوهی و... ارائه شده است.
همچنین سایتهایی را مراجع عظام تقلید برای ترویج معارف دینی تأسیس کردهاند. مثلا آیت‌الله مکارم شیرازی مؤسس سایت‌های مختلفی است. سایت مدرسه الامام امیرالمؤمنین(ع) (makarem. ir/index. aspx) بخش‌های بسیار متنوع و جذابی برای تبلیغ دین دارد.
همچنین سایت «مؤسسه حضرت ولیعصر» (www. valiasr-aj. com) به‌صورت تخصصی به دفاع از مذهب شیعه می‌پردازد.
برخی سایتها را هم استادان حوزه ایجاد کردهاند. مثلا سایت «اسلام‌کوئست» (www. islamquest. net) که از سایت‌های مرجع در پاسخگویی به شبهات دینی است، حجت‌الاسلام‌هادوی تهرانی، از استادان حوزه علمیه قم، تأسیس کرده است.
حوزه علمیه قم از سال 2009 (1388) به‌صورت تشکیلاتی، به عرصه تبلیغ در فضای مجازی وارد و واحد تبلیغ اینترنتی در معاونت تبلیغ و امور فرهنگی حوزه، تأسیس شد و به‌مرور طی چند سال مبلغان را جذب کرد و آموزش داد. هم‌اکنون سایت «رهروان ولایت» (
) به‌عنوان سایت اصلی این واحد، محتواهای بسیاری را درزمینه تبلیغ آموزههای دینی و دفع شبهات، ارائه میکند.
مبلغان دینی در شبکههای مجازی از محتواهایی که در این پایگاه‌های اسلامی تولید می‌شود، استفاده می‌کنند. البته معاونت تبلیغ حوزه، صفحاتی در شبکههای اجتماعی و پیام‌رسان‌های پرکاربرد دارد و برای این صفحات محتواهایی مناسب شبکههای اجتماعی مجازی تولید میکند. مثلا عکس‌نوشته و کلیپ‌هایی برای ارائه در اینستاگرام تولید و عرضه و محتوای مکتوب کوتاه برای پیام‌رسان سروش و ایتا تولید می‌شود.
شبکه اجتماعی توییتر دارای ظرفیتهای فراوانی در تبلیغ آموزههای دینی است. این ظرفیت‌ها را میتوان از جهات مختلفی تقسیمبندی کرد. فایده این تقسیمبندی، احصای دقیق‌تر موارد ظرفیتی است. پیش‌ازاین گفتیم که تبلیغ دینی دارای سه رکن است: مبلغ، مخاطب، پیام.
ظرفیتهای شبکه اجتماعی توییتر را از این سه منظر بررسی خواهیم کرد:
1. ظرفیتهای توییتر ازنظر مبلغ دینی
مبلغان دینی شبکه اجتماعی توییتر را دارای ظرفیتهای فراوانی برای تبلیغ معارف و آموزههای دینی می‌دانند. در ادامه به بخشی از این ظرفیت‌ها اشاره می‌کنیم:
الف) عدم محدودیت زمانی
مبلغ دینی هر موقع از شبانه‌روز که بخواهد، میتواند کار تبلیغی انجام دهد. فضای توییتر همیشه برخط است و هر موقعی که مبلغ دینی آمادگی برای اتصال به این شبکه اجتماعی را داشته باشد، میتواند دین را تبلیغ و آموزههای دینی به مخاطبان خود منتقل کند. البته شبکههای اجتماعی مجازی توییتر، دارای یک عرف خاصی برای ارسال توییت است که اگر از آن پیروی شود، تبلیغی اثربخش‌تر را به‌دنبال می‌آورد. ساعات خاصی از شبانه‌روز، مخاطبان هدف تبلیغ، حضور بیشتری در توییتر دارند. این امر با تمرین و ممارست مبلغ و حضور فعال در این فضا دانسته می‌شود.
این ساعت در کشورهای مختلف، متفاوت است. سایت تچراسا (techrasa) در سال 2017 تحقیقی انجام داده و بهترین زمان پست‌‌‌‌‌گذاشتن در شبکههای اجتماعی را توسط ایرانی‌ها ارزیابی کرده است. این پژوهش به‌صورت پرسشنامه‌ای از 3707 ایرانی 18 تا 65 سال صورت گرفته است. درمورد توییتر نتایج زیر به‌دست آمده است:
ـ بهترین زمان توییت‌کردن
در روز: بین ساعت 8 تا 10:30؛
در شب: بین سایت 19:30 تا 11.
ـ بدترین زمان توییت‌کردن
در روز: بین ساعت 11 تا 14؛
در شب: بین ساعت 1 بامداد تا 6 صبح (آزالی، سایت تچراسا، 2017).
در تحقیقی دیگر که به‌سفارش سایت دیچیاتو توسط سرویس پردازش هوشمند متن «واکاویک» از بین یک میلیون توییت مهم فارسی، در سال 1397 انجام گرفته است، پرترافیک‌ترین ساعت فعالیت ایرانی‌ها در توییتر ساعات 17 و 18 و 19 است (مستکین، سایت دیجیاتو، 1398).
در مورد پاسخگویی به سؤالات و کامنت‌های ارسالی مخاطبان هم باید به بهترین زمان حضور مخاطبان توجه شود تا تعاملی بهتر با آنان به‌دست آید. محدودیتی برای پاسخ به کامنت‌ها در توییتر وجود ندارد، اما اگر در زمانی که مخاطب حضور دارد به کامنت‌ها پاسخ داده شود، مخاطب هم به‌موقع به پاسخ‌ها واکنش نشان می‌دهد و فضای تعاملی مطلوب در تبلیغ دینی به‌دست می‌آید.
روزهای هفته نیز ازنظر تبلیغی باهم متفاوت‌اند. در برخی روزهای هفته، مخاطبان، بیشتر اقبال دارند و در برخی روزها کمتر. متأسفانه آمار درستی از حضور کاربران توییتر در روزهای هفته در ایران وجود ندارد و مبلغان توییتری باید به‌مرور از راه تجربی با بهترین و بدترین روزهای تبلیغی در هفته آشنا شوند.
مبلغ دینی باید به مناسبت‌های دینی و مذهبی توجه کند و با ارسال توییت‌های مناسبتی در این ایام، بیشترین بهره‌برداری تبلیغی را داشته باشد. معمولا در ماه مبارک رمضان، کاربران اقبال بیشتری به صفحات دینی دارند و در این ایام تعداد بسیاری بازدید و لایک، مشاهده می‌شود.
توصیه می‌شود مبلغان دینی برای پرهیز از آسیب‌های شبکه اجتماعی مجازی، برنامه مدونی برای انجام‌دادن فعالیت توییتری خود داشته باشند. مثلا در روزهای خاصی از هفته، محتوای سایت را تهیه کنند و آن را بفرستند و در برخی روزها به شبهات پاسخ دهند. در برخی روزها نیز به‌طورکلی از انجام فعالیت مجازی خودداری کنند. محدود‌‌کردن زمان حضور در فضای مجازی باعث جلوگیری از اعتیاد اینترنتی خواهد شد.
ب) عدم محدودیت مکانی
مبلغ دینی در هر مکانی میتواند توییت دینی بزند و با مخاطب خود ارتباط برقرار کند. مبلغ دینی، در هرمکانی که قابلیت اتصال به اینترنت در آن مهیا باشد، وارد فضای تبلیغی توییتر می‌شود و به تبیین آموزههای دینی و دفاع از مقدسات می‌پردازد.
البته توصیه می‌شود که مبلغان دینی برای حضور در توییتر از مکانی متصل شوند و به کار تبلیغی بپردازند که شرایط لازم برای کار تبلیغی را داشته باشد. فضاهایی مثل کتابخانه‌های تخصصی بسیار مناسب است؛ زیرا در این مکان‌ها، سکوت و آرامش حاکم است و دسترسی به منابع علمی برای پاسخگویی وجود دارد.
محدودیت مکانی مبلغ برای حضور در توییتر از عواملی است که از اعتیاد اینترنتی مبلغ جلوگیری میکند. اگر مبلغ، فعالیت تبلیغی خود در شبکههای مجازی را محدود به مکان خاصی کند، مثلا فقط دو ساعت در کتابخانه فعالیت کند، از آسیب اعتیاد دور خواهد شد.
استفاده از نسخه گوشی همراه توییتر، خطرات اعتیاد به توییتر را چند برابر میکند. زیرا گوشی همراه، دسترسی به شبکه اجتماعی را تسریع می‌بخشد و همین مطلب باعث افزایش استفاده از توییتر و اعتیاد اینترنتی می‌شود.
فیلترینگ شدید نسخه موبایل توییتر و همچنین سخت‌‌بودن اتصال و کار با نسخه دسکتاپ آن در ایران، سبب شده که بیشتر مبلغان از نسخه وب آن استفاده کنند.
ج) کمهزینهبودن تبلیغ
ازجمله ظرفیت‌هایی که شبکههای اجتماعی بهطور عموم، ازجمله توییتر دارد، هزینه اندک دریافت و ارسال پیام دینی در این فضاست. تبلیغ سنتی علاوه‌بر محدودیت‌های زمانی و مکانی، هزینه زیادی برای انجام آن وجود دارد. در استقرار موقت مبلغ دینی در مناطق مختلف، هزینه‌های نقل و انتقال و سکونت وی مطرح است و در استقرار دائم مبلغ، علاوه‌براینها، هزینه مسکن خانواده مبلغ نیز وجود دارد، اما در تبلیغ مجازی این هزینه‌ها حذف می‌شود. تنها هزینه توییت‌زدن برای مبلغ دینی، پولی است که برای تهیه دستگاه کامپیوتر یا گوشی همراه و شبکه اینترنت متحمل می‌شود. البته این هزینه‌ها در زندگی عصر حاضر، جزو هزینه‌های معمول یک خانواده به‌حساب می‌آیند. حتی کسی که تبلیغ دینی هم انجام نمی‌دهد، دسترسی به اینترنت و استفاده از گوشی همراه یا کامپیوتر را از نان شب برای خود و خانواده‌اش واجب‌تر می‌داند.
البته تهیه عکس و کلیپ به سیستم مناسب و قوی نیازمند است. استفاده از فیلترشکن برای ورود به توییتر هم اینترنت پرسرعت میخواهد. تهیه این موارد برای طلبه‌ای که غرق در تحصیل و تبلیغ دینی است و بهره کمی از زندگی مادی دارد، سخت است. این مهم، توجه نهادها و سازمان‌های دینی مرتبط با تبلیغ را می‌طلبد.
در گزارشی که جرگی تاناسی از کمپ منافقین در آلبانی تهیه کرده است به مورد جالبی درباره هزینه‌های این گروهک برای انجام ضد تبلیغ در شبکههای اجتماعی، اشاره کرده است. در این گزارش آمده منافقین از یک شرکت آلبانیایی 1700 دستگاه رایانه لنوو و مانیتور خریده‌اند. در ادامه این گزارش آمده است منافقین با پرداخت پول‌های هنگفت، سرویس‌های اینترنت بسیار پرسرعت خریده و اجازه رسمی را از مقامات آلبانی برای نصب آنتن بر بالای کوه داجتی که مشرف به شهر تیراناست، دریافت کردهاند (باشگاه خبرنگاران جوان، 1397، کد: ۶۷۸۸۱۵۷).
وقتی دشمنان، برای تبلیغ علیه اسلام این‌طور هزینه می‌کنند، نهادهای مسئول نیز باید حمایت مالی و تدارکاتی از جبهه تبلیغی داشته باشند.
د) عدم محدودیت محتوایی
ازجمله ظرفیتهای توییتر در تبلیغ آموزههای دینی این است که مبلغ دینی بدون محدودیتی میتواند هرنوع محتوای دینی که بخواهد توییت کند. در قسمت سوم همین گفتار موارد مختلف محتوایی را به‌صورت مشروح بیان خواهیم کرد.
همچنین برای تهیه پیام تبلیغی، میتواند به آسانی به محتواهای دینی دسترسی یابد. سایت‌های تخصصی در موضوعات مختلف دینی وجود دارد که میتوانند منبع مناسبی برای دسترسی به پاسخ سؤالات باشند.
لازم است یادآوری کنیم نبود محدودیت‌های توییتر از جهات مختلف، یکی از موارد آسیب‌زا در این شبکه اجتماعی است. اعتیاد به اینترنت مهمترین آسیبی است که گریبان‌گیر کاربران توییتر می‌شود و تبعات بسیار زیادی در زندگی فردی و اجتماعی آنان دارد. راهکار بیرون‌رفت از این آسیب‌ها، ایجاد محدودیت‌های زمانی و مکانی برای کار تبلیغی در توییتر است. همچنین مبلغ دینی باید حوزه تخصصی خود و قالب کار خود را در توییتر معلوم کند تا از پراکندگی در کار و اتلاف وقت جلوگیری کند. پیش‌تر بیان شد دین اسلام از سه بخش تشکیل شده است: اصول دین (عقاید)؛ فروع دین (احکام)؛ اخلاق.
باتوجهبه تخصصی‌شدن تبلیغ و ممکن‌نبودن فعالیت در همه ریزموضوعات دینی، باید یکی از عرصه‌های دینی برای کار انتخاب شود و تمرکز در همان عرصه صورت گیرد؛ مثلا مبلغی که در احکام دینی تخصص دارد، صفحه‌ای تخصصی برای بیان احکام شرعی و پاسخ به سؤالات این عرصه، در توییتر ایجاد کند.
هـ) ارتباط دوجانبه با مخاطبان
مبلغ دینی در توییتر میتواند در ذیل مطالب سایر کاربران (اعم‌از اینکه فالور او باشند یا نباشند)، کامنت بگذارد و کامنت‌های دیگران را هم ذیل مطالبش ببیند. توییتر، او را از کامنت‌های جدیدی که ذیل مطالبش است و واکنش افراد به کامنت‌های او در ذیل توییت دیگران، آگاه میکند. علاوه‌براین، ارتباط خصوصی با مخاطبان هم ممکن است. میتوان از دو طریق پیام خصوصی برای دیگران فرستاد:
راه اول: از قسمت پیام‌ها (Messages) گزینه شروع مکالمه (Start a conversation) را انتخاب کنید. در مرحله بعد شما باید نام کاربری شخصی را که می‌خواهید به‌صورت خصوصی پیام دهید، جست‌وجو و آن را انتخاب کنید.
راه دوم: روی آیدی هر فردی که کلیک کنید، زیر عکس نمایه، تصویر یک پاکت نامه وجود دارد که با کلیک روی آن، می‌توانید پیام خصوصی برای آن فرد بفرستید.
ویکی پدیا ۱۵ ژانویه برابر ۲۵ دی ماه ۲۰۰۱ تاسیس شد. این دانشنامه آنلاین به‌صورت رایگان در اختیار مردم قرار گرفت و در زمان گسترش اینترنت بستری مناسب جهت دسترسی به اطلاعات جامع و کامل ایجاد کرد.
به گزارش ایمنا چند سال پیش برای پی بردن به اطلاعات مختلف و جمع‌آوری آنها نیاز به مراجعه به کتابخانه‌ها بود، مدتی بعد سرویسی به نام ویکیپدیا ایجاد شد که به‌سادگی دسترسی سرتاسر جهان و زبانهای مختلف را به گستره وسیعی از اطلاعات فراهم می‌کرد.
مفهوم ویکی پدیا
ویکی به سایتهایی گفته می‌شود که محتوای آن قابل‌نمایش و ویرایش توسط کاربران خود است. یک ویکی به گروهی از مردم اجازه می‌دهد به‌آسانی اطلاعات خود را به اشتراک بگذارند و به مشاهده اطلاعات به اشتراک گذاشته‌شده توسط دیگران بپردازند و نیز این توانایی را داشته باشند که تمام این نوشته‌ها را، چه متعلق به خودشان باشد و چه نباشد، تغییر دهند. ویکیپدیا از دو کلمه ویکی به معنای سریع در زبان‌هاوایی و نیز عنوان سایت‌های تعاملی با مخاطبان بود و پدیا هم از انتهای واژه انسایکلوپدیا در (encyclopedia) به معنای دانشنامه یا دایره المعارف گرفته‌شده است.
ویکی پدیا چیست؟
ویکیپدیا یک دانشنامه است و دانشنامه مجموعه‌ای از نوشتارهای خلاصه برای پوشش دادن اطلاعات تمام عرصه‌های دانسته‌های بشری است. ویکیپدیا ویژگی‌های دانشنامه‌های عمومی و تخصصی و سال‌نماها و فرهنگ‌های جغرافیایی را در خود ترکیب کرده است. ویکیپدیا نه یک فرهنگ واژگان، نه سکوی سخنرانی، نه روزنامه، نه یک فضای وبلاگ نویسی است. تجربه‌ها و دیدگاه‌های شخصی جایی در ویکیپدیا ندارند.
جیمی ولز بنیان‌گذار ویکیپدیا می‌گوید: ویکیپدیا یک‌چیز خاص است. چیزی شبیه به کتابخانه یا پارک عمومی. مثل معبدی برای ذهن. جایی که همه میتوانیم به آنجا برویم و بیندیشیم، بیاموزیم، و دانشمان را با دیگران به اشتراک بگذاریم.
ازآنجاکه فرآیند تولید محتوا به‌کندی صورت می‌گرفت نوپدیا نتوانست پیشرفت چشمگیری داشته باشد. در همین زمان سنگر طی ملاقاتی با شخصی به نام بن کویتز با مفهوم و امکان جدیدی به نام ویکی آشنا شد و سنگر و ولز به فکر استفاده از مدلی مشابه با سایت‌های ویکی برای توسعه و افزایش تعداد مقالات دانشنامه افتادند و بالاخره ویکیپدیا با کمک شرکت بومیس در سن دیگو در پانزدهم ژانویه ۲۰۰۱ متولد شد. شرکت بومیس پهنای باند و سرورهای ویکیپدیا را در سال‌های آغازین تأمین می‌کرد.
جیمی دونال ویلز بانام مستعار جیمبو متولد ۷ اوت ۱۹۶۶ در‌هانتویل ایالت آلاباما آمریکا است که از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ ریس بنیاد ویکی‌مدیا بوده است.
شهرت ویکیپدیا
روزنامه نیویورک‌تایمز مطلبی با عنوان ویکیپدیا چیست، منتشر کرد. این مقاله انفجاری برای شهرت ویکیپدیا بود که پس‌ازآن منجر به ثبت ۱۵۰۰ مقاله در ماه و جمعا ۲۰ هزار مقاله در اولین سال آغاز به کار ویکیپدیا شد. امروزه، بهطور میانگین در هر ثانیه دو مطلب ویرایش و روزانه حداقل۶۰۰ مطلب جدید در ویکیپدیا منتشر میشوند.
اصول طراحی ویکیپدیا
اصول طراحی و مدیریت ویکیپدیا در ابتدا اینگونه تعریف شد:
نرم‌افزار را تا جایی که امکان دارد، باز بگذارید تا امکان هر کاری را به کاربران بدهد.
برای راحتی در مدیریت، تمامی سوابق ویرایشی یک متن را برای همه قابل‌دسترس نگه‌دارید.
از طریق کدهای رنگی، پیگیری آنچه باید تغییر کند را آسان‌تر کنید.
به همدیگر حمله نکنید؛ بحث کنید اما کسی را متهم نکنید.
منابع مالی ویکیپدیا
منابع مالی ویکیپدیا فقط از طریق کمک مالی اهدایی افراد به ویکیپدیا تأمین می‌شود و اغلب این درآمد صرف مسائل فنی و گسترش نرم‌افزار مدیا ویکی و اموری چون خرید سرورها، پهنای باند و برنامه‌های ارتباط با کاربران می‌شود. در حدود ۴۰ درصد درآمدها نیز صرف نظارت، مدیریت، امور حقوقی و جذب کمک‌های مالی می‌شود.
محبوبیت ویکی پدیا
تا سپتامبر ۲۰۱۸، حدود شش میلیون مقاله به زبان انگلیسی در ویکیپدیا به ثبت رسیده‌اند و البته با در نظر گرفتن تمام مقالات به زبانهای مختلف، تاکنون حدود ۴۵ میلیون مقاله در ۲۹۲ زبان مختلف در این دانشنامه آزاد منتشرشده‌اند.
ویکی پدیا
مهمترین دلیل محبوبیت ویکیپدیا، گستردگی و تنوع اطلاعات موجود در آن است. 
ساختار مدیریتی در ویکیپدیا
دیوان‌سالاران (به انگلیسی: Bureaucrats) کاربرانی از ویکیپدیا هستند که دسترسی فنی بیشتری نسبت به بقیه دارند. این امکانات عبارتند از:
- اعطای دسترسی بیشتر به کاربران همچون: ویرایشگران الگو، مدیر، مدیر رابط کاربری یا دیوان‌سالار.
- اعطای پرچم به ربات‌ها یا لغو کردن وضعیت ربات‌های دارای پرچم.
- مدیر کردن مدیرانی که قبلا انصراف داده‌اند، درصورت تغییر نظر آنها.
- واستانی دسترسی‌های یادشده بر پایهٔ سیاست‌های جاری در ویکی‌پدیای فارسی
دیوان‌سالاران بایستی با توجه به سیاست‌ها و اجماع کاربران نسبت به ارتقای دسترسی کاربران به ویکی‌بان، مدیر، مدیر رابط کاربری یا دیوان‌سالار اقدام کنند. اما این اقدام تنها زمانی قابل انجام است که اجتماع کاربران در این خصوص به اجماع رسیده باشند. این اجماع در صفحهٔ درخواست‌های مدیر شدن قابل پیگیری است.
- دسترسی ویرایشگر الگو به کدنویس‌های مورداطمینان اجازه می‌دهد الگوها و پودمان‌هایی را که در سطح «مدیران» محافظت میشوند (اغلب به‌خاطر نسبت زیاد تراگنجانش) ویرایش کنند. همین‌طور به آن دست ویرایشگران اجازه می‌دهد که اخطارهای ویرایشی را، که تمام آنها بهطور دائم بدون دسترسی ویرایشگر الگو، ایجادکنندهٔ کاربر، یا مدیر غیرقابل ویرایش هستند ویرایش کنند.
- مدیران ویکی‌نویسانی هستند که دسترسی‌های فنی بیشتری برای ادارهٔ وبگاه دارند. رسم ویکیپدیا بر آن است که این دسترسی به کسانی که برای مدتی مشارکت‌کنندهٔ فعال و دائمی ویکیپدیا بوده‌اند، با قوانین ویکیپدیا آشنایند و آن را رعایت می‌کنند، و همچنین معتمد بین افراد دیگر هستند، اعطا شود.
- مدیران رابط کاربری گروهی از کاربران هستند که میتوانند تمام صفحه‌های سی‌اس‌اس، جاوااسکریپت و جی‌سان در ویکیپدیا و تمام صفحه‌های فضای نام مدیاویکی را ویرایش کنند. [الف] اعضای این گروه تنها کاربرانی هستند که توانایی ویرایش تمام صفحه‌های سی‌اس‌اس و جاوااسکریپت را دارند. [ب][پ] اهمیت این صفحه‌ها از آن جهت است که مرورگرها آنها را مانند یک کد اجرا می‌کنند و محتوای این صفحه‌ها روی نمایش و محتوای دیگر صفحه‌های ویکی اثر می‌گذارد، چنان‌که میتوان با کمک این صفحه‌ها ابزارهای خیلی پیچیده‌ای برای ویرایش و خواندن صفحه‌ها ساخت.
توانایی ویرایش این صفحه‌ها یک دسترسی حساس محسوب می‌شود چرا که کاربران بدطینت میتوانند از این صفحه‌ها سوء استفاده کنند؛ به همین جهت مدیران رابط کاربری باید از میان کاربرانی انتخاب شوند که اعتماد بالایی به آنها وجود دارد، حداقلی از سی‌اس‌اس و جاوااسکریپت را می‌فهمند، از انتظارات محرمانگی که در ویکی‌های ویکی‌مدیا وجود دارد آگاهند، و درک مناسبی از نحوهٔ ایمن کردن حساب کاربری خودشان نیز دارند (مثلا از طریق انتخاب گذرواژه‌های مناسب، پرهیز از نصب بدافزارها و استفاده از ورود دو مرحله‌ای).
فرزندان ویکی پدیا
اگر به صفحه نخست ویکیپدیا مراجعه کنید، در پایین صفحه لینک‌هایی با عناوین مختلف خواهید داد. این عناوین مربوط به سایت‌های اعضای خانواده ویکیپدیا هستند، این‌ها همگی زیرمجموعه‌های ویکیپدیا هستند که در هر یک می‌توانید بسیاری از مطالبی که حق انتشار آنها در دانشنامه اصلی ویکیپدیا را ندارید، منتشر کنید.
ویکی پدیا
Wikibooks: ویکی کتاب محلی است که میتوان نقد کتب مختلف، راهنماهای آموزشی و کتاب درسی را در آن منتشر کرد. هدف ویکی کتاب به اشتراکگذاری محتوا و کتب آموزشی است که میتوانند حتی در ویکی دانشگاه مورداستفاده قرار گیرند.
Wikiversity: دانشگاه ویکی همان‌گونه که از نامش مشخص است، محلی برای ارائه دروس، یادگیری پروژه‌ها و منابع است. محتوا و مقالات توسط هر مدرس، دانش‌آموز یا محققی که مایل باشد میتواند نوشته و در ویکی دانشگاه منتشر شود.
Wikisource: ویکی سورس یا همان ویکی نبشته درواقع یک کتابخانه آنلاین به شمار می‌رود که مستندات تاریخی، کتاب‌های مرجعی که قبلا توسط انتشارات دیگر منتشرشده‌اند و ترجمه‌های آنها به زبانهای دیگر را شامل می‌شود.
Wikivoyage: راهنمای سفر آنلاین به شهرهای مختلف است. این زیرمجموعه از ویکیپدیا در زبان فارسی نیز موجود است و تاکنون حدود ۸۵۰۰ راهنمای سفر در آن به ثبت رسیده‌اند.
Wikinews: ویکی خبر یک منبع خبری است که هرکسی میتواند اخباری از سیاسی و اقتصادی گرفته تا فرهنگی را در آن ثبت و منتشر کند.
Wikiqoute: ویکی گفتاورد منبعی از نقل‌قول‌های جالب‌توجه از مشاهیر جهان است و حدود ۸۵۰۰ صفحه به زبان فارسی در آن وجود دارد.
Wikispecies: ویکی گونه بانکی از اطلاعات گونه‌های موجودات زنده و طبقه‌بندی‌های آنها است و تاکنون حدود ۶۸۰ هزار مقاله در آن در رابطه با موجودات زنده از گیاهان تا جانوران در آن به زبانهای مختلف منتشرشده است.
Wiktionary: ویکی واژه یک فرهنگ لغات رایگان است.
Wikimedia Commons: انبار رسانه‌ای ویکیپدیا است که مجموعه ویدیوها، فایلهای صوتی و تصاویری است که توسط کاربران در آن منتشر میشوند و حق کپی‌برداری از آنها برای تمام کاربران اینترنت آزاد است.
Meta-Wiki و Mediawiki و Wikidata: این سه نیز زیرمجموعه‌های دیگری از ویکیپدیا هستند که هدف اصلی آنها کمک به پیشبرد سایر زیرمجموعه‌های ویکیپدیا که در بالا معرفی شدند و بهبود برنامه‌ریزی و هماهنگی پروژه‌های ویکیها و حتی سایر تارنماهای موجود در وب است.
اعتبار ویکی پدیا
حتما تاکنون بارها و بارها عبارت «ویکیپدیا که اعتبار ندارد!» را شنیده‌اید. اعتبار هریک از مقالات ویکیپدیا به منابع استفاده شدن در تهیه و نگارش آن مقاله وابسته است. بر این اساس ممکن است تعدادی از مقالات به دلیل عدم ویرایش توسط کاربران صاحب‌نظر معتبر نباشند اما آنچه مسلم است این است که با یک تقریب خوب میتوان با در نظر گرفتن ویرایش‌هایی که جهت بهبود محتوای هر مقاله در زمان‌های مختلف در ویکیها صورت میگیرند، به اعتبار اکثر مقالات به‌ویژه مقالات انگلیسی اعتماد داشت. با توجه به منابع استفاده‌شده در تنظیم هر مقاله و نیز سابقه نگارنده مقاله میتوان میزان اعتبار آن را سنجید.
توییتر ظرفیتهای فراوانی را ازنظر مخاطب، دراختیار مبلغ دینی قرار می‌دهد. برخی از این موارد را با توضیحی کوتاه در ادامه خواهید خواند:
الف) عدم محدودیت مخاطب
توییتر محدودیتی ازنظر مخاطبان برای ارتباط و تعامل ندارد. محدودیت‌هایی که مبلغ دینی در فضاهای تبلیغی سنتی ازنظر مخاطبان با آنها روبه‌روست، در توییتر وجود ندارد. توییتر از جهات مختلفی نامحدود است:
یک ـ ازنظر سن مخاطب
هرچند، مخاطبان شبکههای اجتماعی مجازی (عموما) و توییتر (خصوصا) بیشتر از قشر جوان هستند، اما افراد از هر سن و سالی در توییتر حضور دارند. توییتر محدودیتی ازایننظر برای افراد ایجاد نکرده است.
دو ـ ازنظر اطلاعات و میزان سطح تحصیلات مخاطب
توییتر براساس مکاتبات کوتاه، پایه‌ریزی شده است. نوشتار کوتاه توییتری، سخت‌ترین نوع نوشتار است. به‌همین‌دلیل، از همان ابتدا قشر ژورنالیست (خبرنگار و خبرنویس که در نوشتار دارای مهارت هستند) به توییتر توجه ویژه‌ای داشتند. بااین‌حال افراد از هر قشری و با هر تحصیلاتی در توییتر حضور دارند، اما مخاطبان ایرانی توییتر، بیشتر تحصیل‌کرده و دانشگاهی هستند. باتوجهبه فیلترینگ توییتر در ایران، عملا مخاطبان خاص به این فضا رو آورده‌اند.
سه ـ ازنظر طرزتفکر و بینش و گرایش
در توییتر، مخاطبان مختلف با طرزتفکرات گوناگون حضور دارند؛ از مسلمان و مسیحی گرفته تا ملحد و بت‌پرست. همگی در این فضا حضور دارند. بنابراین مبلغ توییتر باید توانایی ورود به موضوعات متنوع را داشته و با ملل و نحل گوناگون و افکار و اعتقاداتشان کاملا آشنا باشد. البته توصیه می‌شود، کاربر از پراکنده‌کاری بپرهیزد و روی یک موضوع خاص تمرکز کاری داشته باشد.
چهار ـ ازنظر جنسیت مخاطب
توییتر محدودیتی ازنظر جنس مخاطب ندارد. از خانم‌های خانه‌دار و متأهل گرفته تا دختران دانشجو، در توییتر حضور دارند و به فعالیت مشغول‌اند.
پنج ـ ازنظر تعداد مخاطب
در فصل اول گفتیم که توییتر شبکه اجتماعی نامتقارن است؛ یعنی علاوه‌براینکه به کابر خود اجازه ساخت پروفایل و عضوگیری و عضویت برای تعامل دوسویه با دیگران را می‌دهد، یک رسانه اجتماعی هم هست. به‌عبارت‌دیگر مانند یک تابلوی اعلانات، مطالب پروفایل‌های عمومی را دراختیار همه کاربران (ولو آنهایی که او را فالو نکرده‌اند) قرار می‌دهد. محدودیت عضوگیری و عضویت روزانه در توییتر وجود دارد، اما این شبکه، رسانه‌ای است اجتماعی و محتواهای ارسالی در فضای وب به‌صورت عمومی قابل‌رویت هستند و ازایننظر در تعداد مخاطب پیام، محدودیتی وجود ندارد.
روزانه کمتر از چهارصد نفر را میتوان در توییتر فالو کرد و برای دنبال‌‌کردن بیش‌از پنج‌هزار نفر باید تعداد فالوورهای شما به‌میزان خاصی افزایش یابد، اما افزایش تعداد فالورها محدودیتی ندارد. اکانت برخی بازیگران و خواننده‌های آمریکایی و اروپایی بیش‌از صدمیلیون فالور دارند! (کتی پری: katyperry@)
شش ـ ازنظر مکان مخاطب
توییتر، مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و محدودیت‌های مکانی را برای تعامل با افراد مختلف از مکان‌های مختلف، درهم شکسته است. شما می‌توانید هم‌زمان، با چند مخاطب که هر کدام از مکانی (دور یا نزدیک) به توییتر متصل شدهاند، ارتباط برقرار کنید. مهم نیست که مبلغ در کجا باشد؟ مهم این است که هر کجایی که مخاطب بتواند به توییتر متصل شود، پیام دینی را خواهد گرفت.
مقام معظم رهبری درباره فضای مجازی فرمودند: «فضای مجازی یک ابزار است؛ یک ابزار بسیار کارآمد برای اینکه شما بتوانید پیامتان را به اقصی‌نقاط دنیا برسانید، به گوش همه برسانید. این [امکان] دیروز نبود، امروز هست. یکی از امتیازات این است» (بیانات در 06/06/1396).
هفت ـ ازنظر زمان مخاطب
فرقی نمی‌کند که مخاطب چه موقع از شبانه‌روز یا چه روزی از روزهای هفته یا ماه، وارد توییتر شود. وی میتواند هر زمانی که خواست کامنت بگذارد و پیام خصوصی به دیگران بفرستد.
هشت ـ ازنظر زبان مخاطب
در دهکده جهانی توییتر، افرادی از کشورهای مختلف، با زبانهای گوناگون حضور دارند. اینجا بهترین مکان برای مبلغانی است که با زبانهای مختلف آشنایی دارند و می‌خواهند با کمترین هزینه، دربین مخاطبان غیرهم‌زبان خود، فعالیت تبلیغی داشته باشند.
خلاصه اینکه، یکی از ظرفیتهای توییتر در تبلیغ آموزههای دینی این است که مبلغ دینی با هر قشری و با هر سطح سواد و اطلاعاتی میتواند روبه‌رو بشود. درحالی‌که در تبلیغ سنتی معمولا مخاطبان شما یکدست هستند. مخاطب روستایی با مخاطب دانشجو کاملا متفاوت است. مبلغ توییتری با اقشار مختلفی که دارای سنین متفاوتی هستند، ارتباط برقرار میکند؛ دانشجو، کارمند، دانش‌آموز، خانم خانه‌دار، استاد دانشگاه، رجال سیاسی و... همگی در توییتر فعالیت دارند.
این تنوع مخاطب ظرفیت بسیار خوبی برای تبلیغ آموزههای دینی است، اما کار تبلیغی را سخت و دشوار هم میکند. بنابراین لازم است که مبلغ دینی بعد از آموزش‌های لازم، در توییتر حضور پیدا کند.
توجه به این نکته لازم است که توییتر برپایه پیام مکتوب کوتاه ساخته شده است و از ابتدای تأسیس آن، خبرنگاران و نویسندگان حرفه‌ای از آن استقبال کردند، بنابراین حضور قشر فرهیخته که دستی در نویسندگی دارند در این فضا بسیار مشهود است. در سال‌های اخیر توییتر به فضایی برای انتقال پیامهای شخصیت‌های سیاسی جهان تبدیل شده است.
ب) حضور کاربران جوان
مبلغان دینی معمولا به‌دنبال جوانان هستند؛ زیرا جوانان، مخاطبان اصلی پیام دینی هستند. جوان از روحیه حق‌پذیری و حق‌باوری بیشتری برخوردار است. جوانی که سن کودکی و صباوت را پشت سر گذاشته و به سن کمال عقلی و بلوغ رسیده، دنبال رسیدن به پاسخ سؤالات خود و حقیقت است. این جوان است که وقتی سخن حقی را می‌شنود، با موانع کمتری برای پذیرش آن روبه‌روست.
مقام معظم رهبری(مدظله العالی) همواره بر این امر تأکید داشته‌اند. ایشان دو نامه به جوانان کشورهای غربی نوشته‌اند. در ابتدای نامه اول آورده‌اند: «من شما جوانان را مخاطب خود قرار می‌دهم؛ نه به‌این‌علت که پدران و مادران شما را ندیده می‌انگارم، بلکه به‌این‌سبب که آینده ملت و سرزمین‌تان را در دستان شما می‌بینم و نیز حس حقیقت‌جویی را در قلب‌های شما زنده‌تر و هوشیارتر می‌یابم. همچنین در این نوشته به سیاستمداران و دولتمردان شما خطاب نمی‌کنم، چون معتقدم که آنان آگاهانه راه سیاست را از مسیر صداقت و درستی جدا کردهاند» (نامه در 01/11/1393).
طبق آخرین تحقیقات که مرکز تحقیقات پیو (pew research center) در آوریل 2019 در آمریکا انجام داده است، 38درصد کاربران توییتر را جوانان 18 تا 29 سال تشکیل میدهند (پرین و اندرسون، مرکز تحقیقات پیو، 2019).
ج) حضور مخاطب فرهیخته
توییتر از همان ابتدا فضایی برای تعامل نویسندگانی بود که می‌توانستند در چند خط، پیامهای خود را انتقال دهند. همین محدودیت در پیام، باعث شد که ژورنالیست‌ها (خبرنگاران و خبرنویس‌ها) بیشتر در این فضا حضور داشته باشند. به‌مرور، افراد دیگری که عموما تحصیل‌کرده هم بودند، وارد توییتر شدند. تحقیقات اخیر مؤسسه پیو نشان می‌دهد 32 درصد کاربران توییتر را افرادی تشکیل میدهند که مدرک دانشگاهی دارند (پرین و اندرسون، مرکز تحقیقات پیو، 2019).
آمار دقیقی از کاربران ایرانی در توییتر وجود ندارد، اما کاملا مشهود است که آنان بیشتر، از قشر تحصیل‌کرده جامعه ایرانی هستند و بیشتر مطالب در این فضا، نوشته خود نویسندگان است و کمتر کپی‌پیست در آن دیده می‌شود.
د) نبود موانع طرح شبهات ازسوی مخاطبان
کاربران توییتر مانعی برای طرح شبهات و سؤالات خود درزمینه مسائل مختلف ندارند. این خصوصیت شبکههای اجتماعی مجازی است. در فضای حقیقی، افراد در طرح برخی پرسش‌های خود و گفت‌وگوها، مأخوذبه‌حیا هستند و گاهی چیزی غیر از آنچه در درون دارند، اظهار می‌کنند. این مسئله کار مبلغ دینی را سخت میکند، اما در فضای توییتر چنین نیست. کاربران بدون هیچ دغدغه‌ای پرسش‌ها، شبهات و احیانا انتقادهای خود را درباره مطالب دینی مطرح می‌کنند و از مبلغ دینی انتظار پاسخگویی شفاف و صحیح را دارند. همین مسئله است که سختی کار تبلیغ در توییتر را چندبرابر کرده است. در این فضا سؤالاتی مطرح می‌شود که شاید یک مبلغ درطول یک عمر تبلیغ سنتی در مناطق مختلف با هیچ کدام از آنها مواجه نشده باشد. کاربران توییتر به‌محض ارتباط با مبلغ دینی، شبهه‌ای را مطرح می‌کنند که به‌تازگی در شبکههای مجازی با آن مواجه شدهاند. کاربران باهوش توییتر، مخاطبان خاصی هستند که تنها با پاسخ متقن و دقیق قانع میشوند.
فضای آزاد توییتر همان‌طورکه میتواند ظرفیتی برای تبلیغ آموزههای دینی باشد، ازطرفی هم آسیب‌زاست؛ مخاطبانی که محتوای کامنت‌های دیگران را می‌بینند، ممکن است سؤال و شبهه را بپذیرند. این امر، یا از مطالعه‌نداشتن مبلغ دینی نشئت می‌گیرد، یا پاسخ مبلغ، قانع‌کننده نیست.
نکته قابل‌توجه اینکه سیاسی‌‌بودن فضای عمومی توییتر، باعث می‌شود سؤالات مخاطبان همواره رنگ‌وبوی سیاسی به‌خود بگیرد و به‌سمت انتقاد از نظام جمهوری اسلامی ایران کشیده شود. مخاطبان، مبلغ دینی را نماینده نظام اسلامی می‌بینند و به‌محض ارتباط‌گیری با وی، سعی می‌کنند اشکال‌ها را مطرح کنند. کارشناس دینی باید به مسائل روز سیاسی اشراف کامل داشته باشد و بتواند به مسائل مربوط به انقلاب اسلامی پاسخ دهد. اطلاع از قوانین جاری کشور و دستاوردهای انقلاب اسلامی در بسیاری از موارد به مبلغ دینی کمک میکند تا به شبهات پاسخ گوید.
شبکه اجتماعی مجازی توییتر ازنظر پیام دینی دارای ظرفیتهای فراوانی است. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم:
الف) امکان استفاده از قالبهای هنری و چندرسانه‌ای
توییتر به مبلغان دینی امکان را می‌دهد که پیام خود را به‌صورت مکتوبی کوتاه و موجز به مخاطب خود ارائه کنند. فضای توییتر بر پایه ارتباط مکتوب استوار شده است، اما امکانات چندرسانه‌ای هم به آن اضافه شد. محتوای دینی میتواند درقالب عکس‌نوشته یا فیلم هم ارسال شود. تلفیق متن با عکس و فیلم بسیار اثرگذارتر از متن مکتوب است. امام خامنه‌ای درباره لزوم استفاده هنرمندانه از ابزارهای تبلیغی می‌فرمایند: «ابزارهای هنری، بی‌شک، رساترین، بلیغ‌ترین و کاری‌ترین ابزار ابلاغ و تبلیغ پیام است.... بارها گفته‌ام که هر پیامی، هر دعوتی، هر انقلابی، هر تمدنی و هر فرهنگی تا در قالب هنر ریخته نشود، شانس نفوذ و گسترش ندارد و ماندگار نخواهد بود و فرقی هم بین پیامهای حق و باطل نیست» (بیانات در 01/04/1366و 27/09/1365).
استفاده از قالبهای هنری در تبلیغ دین مزایای مختلفی دارد. از جمله: «تأثیرگذاری بیشتر، ماندگاری، سرعت انتقال- عمومیت پیام گیرنده (زبانهای مختلف و سطوح علمی مختلف)، هزینه پایین انتقال پیام به مخاطبان».
تصویرسازی و کلیپ، دو روش هنرمندانه برای انتقال پیام است. نماهنگ یا ویدئوکلیپ، یکی از پیامهای رسانه‌ای کوتاه‌مدت پربیننده بوده و به‌علت همراهی صوت و تصویر، از جذابیت بسیار بالایی برخوردار است.
از اوایل سال 2015 بود که سیستم اشتراک ویدئو به توییتر اضافه شد، ابتدا کاربران فقط می‌توانستند ویدیوهای کوتاه سی ثانیه‌ای بگذارند. در سال 2016 توییت‌های ویدئویی در توییتر به بیش‌از پنجاه‌درصد افزایش یافت و توییتر، محدودیت زمان ویدئو را به 140 ثانیه افزایش داد.
برای اشتراک ویدئو در توییتر میتوان از ابزار فیلم‌برداری گوشی استفاده کرد یا از ویدئوهای ذخیره‌شده در گوشی یا رایانه بهره برد. توییتر امکان ارسال ویدئوی زنده (Live Video) را نیز فراهم آورده است. به‌منظور ایجاد یک لایو ویدئو در نسخه اندرویدی برنامه توییتر کافیست که آیکون کمپس ((Compose و سپس آیکون ارسال لایو ویدئو را لمس کنید. ویدئوی زنده مانند یک اتاق جلسه است که افراد مختلف میتوانند در آن شرکت کنند و کامنت بفرستند و به سخن گوینده عکس‌العمل نشان بدهند. فرستنده ویدئو میتواند با بلاک‌‌کردن برخی از مخاطبان آنها را از ثبت نظر یا تماشای ویدئو محروم کند.
توییتر دو قالب از محتوای ویدئوی فید را برای به‌اشتراک‌گذاری با مخاطب ارائه میکند: افقی و عمودی. هریک از این قالب‌ها دارای ابعاد توصیه‌شده‌ای هستند که توجه به این ابعاد، سبب ارتقای کار می‌شود.
مبلغ دینی به‌راحتی و با یک آموزش ساده میتواند از این امکانات برای ارسال ویدئوهای آماده یا ویدئوی زنده استفاده کند. در ویدئوی زنده میتواند سخنرانی دینی کند یا به سؤالات و شبهات مخاطبان پاسخ دهد.
ارسال توییت عکس هم از امکانات بسیار مفید توییتر است. توییتر به شما اجازه می‌دهد علاوه‌بر توییت عکس‌ها، یک عکس به‌عنوان آواتار (Avatar) و یک عکس به‌عنوان هدر (Header) داشته باشید.
آواتار، عکس حساب کاربری است که تاحدودی نشان‌دهنده علایق و سلایق شخص است. برخی از مبلغان دینی با قراردادن عکس حقیقی خود در لباس روحانیت، این اطمینان را به مخاطب میدهند که با یک کارشناس دینی حقیقی روبه‌رو هستند. برخی نیز با استفاده از لوگوی تبلیغاتی، اهداف صفحه خود را به مخاطب نشان میدهند.
هدر، عکس کاور حساب کاربری است و میتواند برای یادآوری حوادث و اتفاقات روزانه، به‌عنوان یک پیام دینی عمل کند.
ب) امکان ارسال پیامهای گروهی
پیش‌ازاین درباره ارسال پیام خصوصی و روش آن سخن گفتیم. یکی از قابلیت‌های بسیار مفید توییتر برای مبلغان دینی، ارسال پیامهای گروهی است. توییتر به شما اجازه می‌دهد که با پنجاه نفر به‌صورت گروهی چت خصوصی داشته باشید.
ج) امکان ایجاد نظرسنجی
ایجاد نظرسنجی و شرکت در نظرسنجی دیگران، از امکانات بسیار جالبی است که توییتر دراختیار کاربران خود قرار می‌دهد. برای شرکت در یک نظرسنجی، وقتی توییت حاوی نظرسنجی را مشاهده کردید، کافی است روی گزینه مدنظرتان کلیک کنید. پس‌از انتخاب، نتایج نظرسنجی نمایش داده شده و انتخاب شما با یک تیک در کنار گزینه مشخص می‌شود. هر شخص فقط یک‌بار در هر نظرسنجی میتواند شرکت کند و گزینه انتخاب‌شده برای دیگر کاربران قابل‌مشاهده نیست؛ همچنین تعداد افراد شرکت‌کننده و زمان باقی‌مانده از نظرسنجی در پایین توییت مشخص می‌شود.
برای ساخت یک نظرسنجی، در بخش نوشتن توییت، روی آیکون نظرسنجی کلیک کنید؛ سؤال خود را در بخش نوشتن متن توییت بنویسید؛ گزینه اول نظرسنجی را در جعبه «Choice» وارد کنید و گزینه دوم را در جعبه «Choice»، هر گزینه میتواند حداکثر 25 کاراکتر باشد. برای اضافهکردن گزینه، روی + «Add a choice» کلیک و در این بخش تا دو گزینه را می‌توانید اضافه کنید. پیش‌فرض مدت‌زمان نظرسنجی در توییتر یک روز است، اما شما می‌توانید این زمان را تغییر دهید. حداقل زمان نظرسنجی در توییتر پنج دقیقه و حداکثر هفت روز است. در انتها روی «Tweet» کلیک کنید تا نظرسنجی شما ارسال شود.
نظرسنجی، وسیله‌ای است برای توسعه و درک رفتارهای انسانها. مبلغ دینی با ایجاد یک نظرسنجی مجازی، میتواند با کمترین هزینه، تفاوت‌های رفتاری مخاطبانش را از لحاظ ارزش‌ها، انگیزه‌ها و هنجارها بررسی و براساس آن برای تولید محتوای دینی اقدام کند.
د) امکان استفاده از چند پیام متصل (رشتو)
توییتر، کاربران را مجبور به کوتاه‌نویسی میکند. کوتاه‌گویی و کوتاه‌نویسی اگر مخل به مراد متکلم و نویسنده نباشد، از نشانه‌های بلاغت محسوب می‌شود. امام جعفر صادق(ع) فرمود: «ثلاثه فیهن البلاغه التقرب من معنی البغیه و التبعد من حشو الکلام و الدلاله بالقلیل علی الکثیر؛ بلاغت در سه چیز است: نزدیک‌شدن به‌معنای موردنظر، دوری‌کردن از گفتار حشو و زاید، و رساندن معنای زیاد با عبارت کوتاه» (حرانی، 1363، ص317).
امیرالمؤمنین، علی(ع) در پاسخ شخصی که درباره معنای بلاغت از ایشان پرسید، فرمود: «بلاغت این است که چیزی را با کوتاه‌ترین کلام به دیگران بگویی» (حرانی، 1363، ص359).
این کوتاهی و بلندی درباره موضوعات و مسائل مختلف، گوناگون است. مبلغ دینی ممکن است در برخی موضوعات با استفاده از روش جدلی با عبارتی کوتاه، شبهه‌کننده را به‌چالش بکشد؛ مثلا مثال نقضی را با عباراتی کوتاه و طعنه‌آمیز برای او توییت کند، اما در برخی موارد دیگر، راهی جز ارائه دلیل و بیانی تفصیلی ندارد؛ مثلا در مواردی که میخواهد به اثبات یکی از گزاره‌های دینی در بخش اعتقادات بپردازد، باید کلام خود را با برهان عقلی همراه کند و مقداری آن را برای مخاطب توضیح بدهد. معمولا در این موارد هرچقدر هم برای آسان‌سازی متن تلاش کند، نمی‌تواند درقالب تعداد کاراکترهای مجاز در یک توییت، آن را بفرستد.
توییتر ظرفیتی را فراهم آورده که کاربران میتوانند رشته‌توییت‌هایی را به‌صورت متصل ارسال کنند. به‌این‌ترتیب، مبلغ دینی نیز میتواند از این قابلیت استفاده کند و پیام خود را در چند توییت به‌صورت متصل بفرستد. برای این کار، کافی است کاربر پس‌از نوشتن پیام اول، گزینه + را که در قسمت راست پایین پیام است کلیک کند تا 280 کاراکتر دیگر فعال شود. همین‌طور او میتواند پیامهای بیشتری را اضافه کند و بعد از نوشتن همه پیام‌ها، با کلیک روی Tweet All همه پیام‌ها را باهم بفرستد تا تک‌تک توییت‌ها به یکدیگر متصل شده و درقالب یک رشته‌توییت نمایش داده شوند.
لازم به یادآوری است که نباید این قابلیت باعث شود مبلغ، اصل کوتاه‌نویسی را ازیاد ببرد و شروع به بلندنویسی کند.
پیش‌ازاین درباره قابلیت ساخت مومنت در توییتر نوشتیم (در گفتار اول از فصل سابق). وقتی قرار است داستانی را در چند توییتر تعریف کنید، می‌توانید از قابلیت مومنت‌ساختن بهره ببرید که پس‌از توییت‌کردن مومنت، شکل ظاهری آن، تفاوت‌های خیلی جزئی با توییت‌های معمولی دارد. بااینکه مومنت به توییتر اضافه شده است، خیلی‌ها مجموعه‌توییت‌نوشتن را به مومنت‌ساختن ترجیح میدهند. مومنت درواقع مانند استوری اینستاگرام است؛ بااین‌تفاوت که موقتی نیست. استقبال کاربران توییتر از مومنت به‌اندازه‌ای کم بوده که توییتر تصمیم به حذف این قابلیت در نسخههای گوشی همراه گرفته است!
توییت استورم هم، نوع دیگری از ارسال مجموعه توییت است؛ بااین‌تفاوت که می‌توانید تمام توییت‌های خودتان را از قبل آماده کنید و همه را هم‌زمان باهم به‌صورت یک توییت اصلی و مابقی توییت‌ها را به‌عنوان منشن، زیر آن توییت ارسال کنید.
هـ) جریان‌شناسی برای تولید محتوا
حضور مخاطب عام در توییتر سبب شده است حضور دشمنان اسلام در این شبکه اجتماعی مجازی پررنگ باشد. بروزترین شبهات تولیدی بنگاه‌های شبهه‌پراکنی غرب اولین‌بار در این فضا منتشر می‌شود. دشمن، مبالغ بسیاری را برای کنترل افکار عمومی در توییتر هزینه میکند. ازاین‌رو همواره جدیدترین نوع شبهات و جریانات ضددینی در توییتر یافت می‌شود.
ازطرفی، توییتر قابلیت جست‌وجوی ساده‌ای دارد. شما می‌توانید توییت‌هایی که اکانت‌های عمومی یا پابلیک (Public) توییت کردهاند، با جست‌وجوی کلمات کلیدی و هشتگها پیدا کنید. همچنین حساب‌های کاربری نیز براساس نام و بیوگرافی‌شان قابل جست‌وجو هستند. برای یافتن در اپ اندروید و iOS توییتر به سربرگ (Tab) که با آیکون ذره‌بین مشخص شده است بروید و در کامپیوتر در بالای صفحه سمت راست، باکسی را می‌بینید که متن یا هشتگ موردنظر را در آن تایپ می‌کنید. بعد از پیداشدن نتایج می‌توانید آنها را براساس بهترین توییت‌ها (Top)، آخرین‌ها (Latest)، افراد (People)، عکس‌ها (Photos)، ویدئوها (Videos) و اخبار (News) مشاهده کنید.
رصد و جریان‌شناسی که از مهمترین بخش‌های پیش‌تولید یک محتوای دینی خوب است، در توییتر بسیار آسان و کاربردی است. این موضوع ظرفیت بسیار مهمی برای بخش رصد در گروه‌های تبلیغی است. مبلغ دینی میتواند پیام دینی خود را متناسب‌با جریانهای روز اجتماعی تنظیم و تولید کند.
و) دسترسی آسان به محتواهای دینی آماده
افراد و گروه‌های تبلیغی مختلف، معارف دینی را در شبکههای اجتماعی مجازی نشر میدهند. شناسایی این افراد و گروه‌ها نیازمند فعالیت حرفه‌ای و تمام‌وقت مبلغ در این فضاهاست. مبلغان فراوانی در سال‌های اخیر در توییتر مشغول فعالیت در حوزه‌ها و موضوعات دینی مختلف شدهاند. شناخت و ارتباط مؤثر با این افراد و گروه‌ها سبب هم‌افزایی و امکان استفاده از محتواهای آماده این افراد و گروه‌هاست و از موازی‌کاری که ازجمله آسیب‌های جدی فعالیت در فضای مجازی است، پیشگیری میکند.
مبلغ دینی میتواند با ری‌توییت‌‌کردن پیامهای دینی دیگران، به نشر این نوع پیام‌ها برای مخاطبان خود و دیده‌شدن آن توسط دیگران کمک کند.
4. سایر ظرفیتهای توییتر
توییتر علاوه‌بر ظرفیت‌هایی که در سه بخش قبلی بیان شد، ظرفیتهای دیگری نیز دارد که بین این بخش‌ها مشترک است. ازجمله این ظرفیت‌ها میتوان به این موارد اشاره کرد:
الف) نسخههای مختلف توییتر
امکانات فنی توییتر روزبه‌روز درحال پیشرفت و به‌روزرسانی است. پیش‌ازاین به روند پیشرفت امکانات توییتر در بخش‌های مختلف اشاره کردیم. توییتر هم‌اکنون دارای نسخههای مختلفی است که کار با آن را برای موقعیت‌های مختلف آسان کرده است. محبوب‌ترین نسخه توییتر، نسخه موبایل آن است. 85 درصد کاربران ایرانی ازطریق موبایل، توییت می‌فرستند (مستکین، سایت دیجیاتو، 1398).
ب) پشتیبانی از زبان فارسی
توییتر از زبان فارسی هم پشتیبانی میکند و استفاده از آن برای کاربران ایرانی بسیار راحت است. حتی نسخه وب توییتر هم کاملا فارسی می‌شود.
یک ـ امکان انجام کار تشکیلاتی و گروهی
ضرورت کار تشکیلاتی به‌دلیل ثمربخش‌تر و متقن‌تر‌‌بودن آن، برکسی پوشیده نیست. مقام معظم رهبری دراین‌باره فرمودند: «تشکیلات یکی از فرایض هر گروه مردمی است که یک هدفی را دنبال می‌کنند. تشکیلات یعنی نظم، یعنی تقسیم وظایف، یعنی ارتباط و اتصال و زنجیره‌ای‌کارکردن؛ این معنای تشکیلات است» (بیانات در 27/ 11/1360).
همچنین فرمودند: «باید توجه داشته باشید که در همه کار، سازوکار تشکیلاتی و اداری نقش مهمی دارد. این نه به‌معنای گم‌شدن در هفت‌توی بوروکراسی و دیوان‌سالاری است، بلکه به‌معنای بودن تشکیلات، بودن مسئول و وجود یک مرکز فکر است» (بیانات در 14/02/1387).
متأسفانه عمده فعالیت‌های مبلغان در توییتر و سایر شبکههای اجتماعی مجازی، به‌صورت انفرادی بوده است. این امر سبب شده است بخش زیادی از نیروی اندک تبلیغی موجود در این فضا به تک‌روی و موازی‌کاری تلف شود و فرصت‌های پیش رو ازدست برود. توییتر این امکان را به مبلغان دینی می‌دهد که به‌صورت گروه‌های مختلف به فعالیت مجازی بپردازند. صدالبته این گروه‌ها باید، در فضای حقیقی به تشریک مساعی و تضارب آرا بپردازند و جلسات هماهنگی هفتگی و ماهیانه داشته باشند. هر گروه باید متشکل از افراد مختلفی باشد که هر کدام در تولید محتوای دینی (اعم‌از نوشتار و چندرسانه‌ای) و پاسخ به شبهات ماهر باشند. این افراد میتوانند با اکانت‌های شخصی خود اکانت اصلی گروه را تقویت کنند. اکانت اصلی هم باید در مدت‌زمان شبانه‌روز فعال نگه داشته شود. به‌این‌صورت که هریک از افراد گروه در ساعت خاصی با اکانت اصلی فعالیت کند.
فعالیت هرگروه باید فقط در یک موضوع خاص باشد و در دیگر موضوعات به گروه‌های دیگر ارجاع بدهند. ریتویت‌‌کردن مطالب توسط سایر اعضا، منشن‌‌کردن اکانت اصلی و نوشتن کامنت در ذیل مطالب باعث افزایش فالوور خواهد شد. گاهی مبلغان دینی باید در برخی صفحات حضور پررنگ داشته باشند و به مطلبی، واکنش نشان بدهند. فرد یا افرادی از گروه، برای رصد فضای توییتر باید فعال باشند و به‌محض دیدن جریان خاصی، آن را به اعضای دیگر اطلاع بدهند. سرگروه، راهبرد واکنش به جریان را تعیین میکند. در بعضی موارد، ذیل پست‌های حاوی شبهه، باید افراد پاسخ‌هایی بدهند، در این موارد حضور گروهی افراد در محیط دشمن، باعث تقویت جبهه دوستان و جرئت و جسارت دیگران برای شرکت در بحث و همکاری خواهد شد تا به شبهات دشمن پاسخ دهند.
در سال‌های اخیر، نهادهای تبلیغی حوزه وارد این عرصه شدهاند. در بخش‌های قبلی به معرفی برخی از فعالیت‌های این تشکل‌ها پرداختیم. آسیب‌شناسی فعالیت‌های این گروه‌های تبلیغی مجالی دیگر می‌طلبد.
دو ـ جریان‌سازی با محتوای مناسب
باتوجهبه حضور فعال معاندان در توییتر و امکان دسترسی و جست‌وجوی آسان به محتواهای تولیدی آنان، جریان‌شناسی در توییتر به سهولت امکان‌پذیر است. یکی دیگر از امکانات و ظرفیتهای توییتر، امکان جریان‌سازی در این فضاست. جریان‌سازی در تبلیغ مجازی، به‌معنای سازماندهی و برنامه‌ریزی تشکیلاتی و منظم مبلغان اینترنتی، در امور مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اعتقادی و... است که با ابزارهای نوین در بستر «شبکه جهانی اینترنت» صورت می‌پذیرد و هدف آن، رساندن پیام دین به مخاطبان فضاهای مجازی و پاسخ به شبهات آنان است. «جریان‌سازی کنشی فعال»، «جریان‌سازی واکنشی فعال» و «جریان‌سازی واکنشی غیرفعال» سه نوع از انواع جریان‌سازی است. «مخاطب‌سازی ازطریق طرح صحیح مشکل»، «اقناع‌سازی مخاطب»، «تقویت سیاست اقناعی»، «ارزیابی جریان» ازجمله مراحل جریان‌سازی است. برای جریان‌سازی، روشهای گوناگونی ارائه شده است. قدرت‌های استعمارگر، «عملیات روانی» را بهترین روش برای رسیدن به اهداف استعماری خود می‌دانند و به‌این‌منظور از «شایعه» و «انگاره‌سازی» با شگردهای مختلف ازجمله «شگرد حذف»، «اغراق و بزرگ‌نمایی»، «دروغ» و «یک‌سونگری» بهره می‌برند.
در جریان‌سازی حق، «هدف، ابزار را توجیه نمی‌کند» و برای تبلیغ دین نمی‌توان به ابزار باطل متوسل شد، بلکه باید روشهای حق استفاده شود. در آیه 125 سوره نحل، حکمت، موعظه و جدال احسن، سه ابزار تبلیغی پیامبر معرفی شده است. «حکمت و موعظه» اشاره به تکنیک اقناع دارد. در این تکنیک، پیام توسط عقل، فهمیده و به دل مخاطب می‌نشیند و مخاطب را مبلغ پیام میکند. «حکمت»، شیوه اندیشه‌محور و «موعظه»، شیوه احساس‌محور است. موعظه برای اقناع قلب‌ها و حکمت برای اقناع عقول است. برجسته‌سازی یک پیام ازطریق تکرار و تأکید، بدون اینکه الفاظ پیام عینا تکرار شود، یکی دیگر از روشهای جریان‌سازی است. براساس روایات، استفاده از تکنیک حذف، بنابر مصلحت‌سنجی بلامانع، بلکه لازم و ضروری است.
مبلغ دینی میتواند با رصد و شناسایی به‌موقع جریان ضددینی، برای جریان‌سازی واکنشی برای آن اقدام کند؛ یعنی با توییت‌های مختلفی که حاوی یک هشتگ خاص هستند، موج جریان دشمن را بر ضد خودش به‌کار ببندد. در جریان‌سازی کنشی هم باید فضا و زمان مناسب برای ترند‌‌کردن یک هشتگ بررسی شود.
برای موفقیت جریان‌سازی، حضور تشکیلاتی در این فضا و هماهنگی با دیگر افراد و گروه‌های موجود در توییتر لازم و ضروری است. وقتی هشتگی میتواند جریان‌ساز شود که به تعداد بالا توسط کاربران مختلف استفاده شده باشد. ترندشدن یک هشتگ باعث دیده‌شدن آن و به‌معنای اثرگذاری و تبدیل‌شدنش به یک جریان است.
شبکه اجتماعی اینستاگرم، در تبلیغ آموزههای دینی، ظرفیتهای فراوانی را فراروی مبلغان دینی قرار می‌دهد. این ظرفیت‌ها را میتوان از منظرهای مختلفی تقسیمبندی کرد. تقسیم امکانات و ظرفیتهای اینستاگرام ازنظر ارکان تبلیغ، بهترین تقسیمبندی است. در این روش، ابتدا به ظرفیتهای اینستاگرام از دید مبلغ و سپس به ظرفیتهای آن ازنظر مخاطب می‌پردازیم و درنهایت، ظرفیت‌هایش را ازنظر پیام بیان می‌کنیم:
1. ظرفیتهای اینستاگرام ازنظر مبلغ دینی
شبکه اجتماعی اینستاگرام ظرفیتهای فراوانی ازنظر مبلغان دینی برای تبلیغ معارف و آموزههای دینی دارد. در ادامه به بخشی از این ظرفیت‌ها اشاره می‌کنیم:
الف) عدم محدودیت زمانی
اینستاگرام محدودیت زمانی برای ارسال پست ندارد. کاربران اینستاگرام هرزمانی که بخواهند میتوانند عکس یا ویدئویی را با کامنت دلخواه، برای دیگران بفرستند. نکته مهم، انتخاب بهترین زمان برای ارسال پست است. دیدگاه‌های مختلفی درباره بهترین زمان گذاشتن پست در اینستاگرام وجود دارد که مبتنی‌بر آمارهای مختلف مؤسسات تحقیقاتی گوناگون است. برای درک بهترین زمان گذاشتن پست باید به این موارد توجه داشت:
یک ـ شناخت جامعه هدف
اولین موضوع مهم این است که مخاطب هدف خود را بشناسید. باید بررسی کنید محتوای شما برای چه سنینی و چه قشری جذاب است؟ این افراد در چه ساعاتی از روز فرصت سرزدن به اینستاگرام را دارند؟ با دانستن این موضوعات، بهتر می‌توانید درمورد زمان پست‌‌‌‌‌گذاشتن تصمیم بگیرید. دراین‌ارتباط باید توجه داشت که مثلا بزرگ‌سالان که بهطور معمول از ساعت 9 صبح تا 5 بعدازظهر کار می‌کنند، احتمالا صبح به اینستاگرام سر می‌زنند، اما دانشجویانی که تا دیروقت بیدار می‌مانند، ممکن است در ساعات آخر شب، فعال باشند.
دو ـ منطقه زمانی فالوورها
منطقه زمانی فالوورها نیز اهمیت زیادی دارد. مثلا اگر فالوورهایتان در منطقه آمریکای شمالی زندگی می‌کنند، شما می‌توانید مطالب خود را در حدود ساعت 7 صبح تا حدود ساعت 9 شب ارسال کنید، اما اگر فالوورهای شما از تمام دنیا هستند، زمان پست‌گذاری زیاد مهم نخواهد بود. به آماری که مؤسسه تچراسا درباره بهترین و بدترین زمان ارسال پست اینستاگرام در ایران به‌دست آورده، دقت کنید:
بهترین زمان: بین ساعات 8 تا 10 صبح و بین ساعت 7 تا 12 نیمه شب؛
بدترین زمان: بین ساعت 6 تا 8 صبح و بین ساعت 2 بامداد تا 5 (آزالی، سایت تچراسا، 2017).
سه ـ انتشارندادن پست‌های متوالی
در انتشار پست‌ها باید زیرکانه عمل کنید؛ نباید طوری پست‌هایتان را انتشار دهید که برای دیگران آزاردهنده باشد. آپلود‌‌کردن چند پست پشت‌سرهم در اینستاگرام، هیچ موقع بازخورد خوبی برایتان نخواهد داشت. معمولا مخاطبان به پست‌های متعدد که یک اکانت منتشر میکند، زیاد توجهی نمی‌کنند. ازسوی‌دیگر، دیدن چند پست پی‌در‌پی از یک پیج، مخاطب را عصبی میکند.
چهار ـ توجه به زمان مناسب برای انتشار برخی پست‌ها
بعضی از پست‌ها باتوجهبه ماهیت محتوایی که دارند، برای ساعات و روزهای خاصی از هفته مناسب هستند. به‌عنوان مثال، پست‌های مهدوی مربوط به روز جمعه باید در همین روز ارسال شده و پست‌های مناسبتی برای اعیاد و وفیات معصومین: در زمان خاص خود به‌کار گرفته شود.
پنج ـ توجه به تاریخ‌مصرف پست‌ها
برخی پست‌ها تاریخ‌مصرف دارند و باید به این موضوع توجه داشته باشید. مثلا اگر عکسی را در یک روز آفتابی بگیرید و در یک روز برفی منتشر کنید، احتمالا بازخورد خوبی نخواهید گرفت. یا مثلا اگر قصد دارید درمورد یک خبر واکنش نشان دهید، باید دقت کنید که تا تب خبر نخوابیده است این کار را انجام دهید؛ به‌طورمثال، اگر بعد از اینکه تب‌وتاب‌ها درباره زلزله خوابیده است درباره این موضوع پست بگذارید احتمالا بازخورد خوبی نمی‌گیرید. گفتنی است، هشتک‌های مربوط به این خبر فقط زمانی‌که هنوز موضوع سر زبان‌هاست، جست‌وجو میشوند (سایت ایتنا، 1396، کد: 52254).
در پاسخ‌دادن به کامنت‌های مخاطبان، بهترین زمان، سریع‌ترین زمان است. ممکن است سایر مخاطبان پیج شما، اشکال یا سؤال را ببینند و تا پیشاز پاسخ شما، پاسخی برای آن نداشته باشند و مورد آسیب شبهه و سؤال قراربگیرند. بنابراین باید تیم پاسخگویی برای پاسخ به کامنت‌های مخاطبان در ساعت‌های مختلف روز فعال باشند.
عدم محدودیت زمانی برای کار در اینستاگرام، آسیب‌زاست و خطر ابتلا به اعتیاد اینستاگرامی را بهشدت افزایش می‌دهد. با برنامه‌ریزی صحیح میتوان از این آسیب جلوگیری کرد. انجام کار گروهی و تقسیم وظایف یکی از راه‌های پیشگیری از آسیب‌های اینستاگرام است. مطمئنا یک نفر به‌تنهایی نمی‌تواند کار تبلیغی مفیدی در اینستاگرام داشته باشد؛ بلکه باید به‌صورت تشکیلاتی و تیمی به فعالیت‌های تبلیغی در اینستاگرام دست زد.
ب) عدم محدودیت مکانی
مبلغ دینی میتواند در هر مکانی پست ارسال کند یا به کامنت‌ها پاسخ بدهد. استوری‌‌‌‌‌گذاشتن در اینستاگرام هم زمان و مکان خاصی ندارد. اما بهترین مکان برای فعالیت تبلیغی در اینستاگرام محیط‌های کتابخانه‌ای است. در محیطی آرام و به دور از هیاهو میتوان کار مفیدتری انجام داد و راندمان کاری را بالا برد.
ج) کمهزینهبودن تبلیغ
اینستاگرام یک شبکه اجتماعی است که برپایه عکس بنا شده است. امروزه ویدیو بخش بسیار مهمی از اینستاگرام را تشکیل می‌دهد. هرچند ارسال ویدیو در اینستاگرام برای مبلغ دینی هزینه‌بر است، اما این هزینه، نسبت‌به مخارج انواع تبلیغ سنتی بسیار ناچیز است. مبلغی که مبلغ دینی برای رصد و ارسال عکس و ویدیو در یک سال هزینه میکند به‌اندازه خرید بلیط رفت و برگشت برای یک سفر تبلیغی، نیست!
ضریب نفوذ اینستاگرام در زندگی شخصی افراد به‌حدی زیاد است که مبلغ دینی حتی اگر فعالیت تبلیغی هم نداشت، باز هم در این فضا حضور داشت و هزینه‌اش را پرداخت می‌کرد. بنابراین کار تبلیغی هزینه‌ای اضافی برای مبلغان به‌همراه نخواهد آورد. امروزه گوشی تلفن همراه و اتصال به اینترنت از لوازم زندگی مردم است.
البته بعضی موارد نیازمند هزینه‌های جزئی است؛ مثلا اگر برای افزایش فالور از ربات استفاده کنید، باید ماهیانه، هزینه‌ای برای استفاده از آن بپردازید. این هزینه هم واقعا ناچیز است.
د) عدم محدودیت محتوایی
مبلغ دینی محدودیتی برای تهیه و تنظیم محتوا در اینستاگرام ندارد. البته اینستاگرام قوانینی را براساس اهداف و مبانی تشکیلاتی فیسبوک، برای انتشار محتواها وضع کرده است. در مواردی هم پیج‌های اسلامی را با همین قوانین موردهجمه قرار می‌دهد؛ به‌عنوان مثال، حساسیت زیادی روی پست‌های مربوط به رژیم جعلی اسرائیل دارد و در موارد بسیاری دیده شده که پیج‌هایی را که بر ارسال محتواهای ضدصهیونیستی اصرار دارند، محدود یا حذف کرده است. مبلغ دینی باید به این نوع محدودیت‌ها دقت داشته باشد.
فعالیت مبلغ با اکانت اصلی تبلیغی در سایر پیج‌ها میتواند باعث بلاک‌شدن پیج یا حتی حذف اکانت شود. در مواردی اتفاق افتاده که مبلغ دینی در ذیل پست یکی از صفحات ضداسلامی نظری داده یا به شبهه‌ای پاسخ داده است و افراد معاند به‌صورت دسته‌جمعی او را ریپورت کردهاند. دراین‌حالت، مبلغ دینی ممکن است تا چندین روز از ارسال کپشن یا کامنت محروم شود.
هـ) ارتباط دوجانبه با مخاطبان
این امکان در اینستاگرام وجود دارد که بخش کامنت‌های یک پست را فعال یا غیرفعال کنیم. اگر مخاطبی ذیل یکی از پست‌ها نظر داد، میتوان به نظر او پاسخ داد. در این صورت شخصی که به دیدگاهش پاسخ دادید یک پیام دریافت میکند و از نظر شما آگاه می‌شود. آن شخص هم میتواند مجددا به دیدگاه شما پاسخ بدهد. فضای تعاملی بین مبلغ دینی و مخاطب اینستاگرام، به‌صورت خصوصی و شخصی هم وجود دارد. مبلغ دینی میتواند با کلیک روی نام کاربری شخصی که میخواهد برایش پیام خصوصی بفرستد، به پیج او وارد شود. در نسخه اندروید، سمت راست بالای صفحه علامت سه نقطه وجود دارد. یکی از گزینه‌ها «ارسال پیام» است. با زدن این گزینه وارد فضای چت خصوصی (دایرکت) می‌شوید.
در نسخه ویندوز هم این کار ساده است؛ گزینه «massage» در کنار نام کاربری افرادی که آنها را دنبال می‌کنید، وجود دارد. افرادی را هم که دنبال نمی‌کنید، باید ابتدا روی علامت سه نقطه در سمت راست بالای پیج کلیک کرده و بعد گزینه «send massage» را انتخاب کنید.
اما در نسخه وب هنوز امکانات چت خصوصی (دایرکت چت) وجود ندارد. برای ارسال دایرکت در این نسخه ابتدا باید از مرورگر گوگل‌کروم (chrome) وارد اینستاگرام شوید. سپس با انجام چند کلیک ساده، کروم را به حالت گوشی تلفن همراه درآورید و از امکانات نسخه تلفن همراه، ازجمله دایرکت‌چت استفاده کنید.
2. ظرفیتهای اینستاگرام از نظر مخاطب
اینستاگرام ظرفیتهای فراوانی را ازنظر مخاطب، دراختیار مبلغ دینی قرار می‌دهد. برخی از این موارد را با توضیحی کوتاه در ادامه خواهید خواند:
الف) عدم محدودیت مخاطب
اینستاگرام توانسته مخاطبان بسیاری را در سراسر دنیا جذب کند. 30 درصد مردم ایران در اینستاگرام فعالیت دارند و دارای صفحه هستند. افراد در سنین مختلف و با تحصیلات و سطح اطلاعات گوناگون از قشرهای مختلف جامعه در اینستاگرام حضور دارند؛ از کارگر ساده گرفته تا استاد دانشگاه.
زنان و دختران، جمعیت زیادی از مخاطبان اینستاگرام را تشکیل میدهند. این فرصتی مناسب است تا مبلغان دینی، تبلیغی عمومی برای سنین مختلف، اقشار گوناگون اعم‌از مرد و زن را تجربه کنند.
اینستاگرام شبکه اجتماعی نامتقارنی است که به نویسنده پیج اجازه می‌دهد مطالبش را در بستر وب برای همه کاربران اینترنت، چه آنان که کاربر اینستاگرام هستند و چه کسانی که اصلا در اینستاگرام ثبتنام نکرده‌اند، قرار دهد. اینستاگرام وب، همه محدودیت‌های مخاطب پیام ازنظر تعداد را ازبین برده است.
اینستاگرام محدودیتی برای فالوور ندارد. صفحه‌های فراوانی در اینستاگرام با بیش‌از میلیون‌ها عضو وجود دارد. شاید بیشترین آمار را صفحه رسمی اینستاگرام با 310 میلیون عضو، داشته باشد (@instagram).
مخاطبان اینستاگرام افرادی با طرز تفکر مختلف و گرایش‌های متفاوت هستند. همین امر، ظرفیتی را برای مبلغان دینی فراهم آورده تا ارتباطی آسان با اینگونه افراد -که بعضا در غیر شبکههای مجازی به هیچ‌وجه اتباطی با آنان برای مبلغ میسور نیست- داشته باشند.
ب) حضور مخاطبان جوان
حضور کاربران جوان در شبکههای اجتماعی مجازی مسئله‌ای است که همه آمارهای بین المللی مؤید آن است. نسل جوان مخاطب اصلی اینستاگرام هستند. اینستاگرامی که برای اشتراکگذاری عکس تأسیس شد، بهترین فضا برای فعالیت هنری جوانان است. اوایل سال 2019 میلادی وزیر ارتباطات ایران آمار جالبی از ضریب نفوذ اینستاگرام دربین گروه‌های سنی مختلف اعلام کرد. مطابق آمار وزیر ارتباطات، ازبین حدود 24 میلیون کاربر ایرانی اینستاگرام، ۷۳ درصد آنان را نوجوانان و جوانان بین ۱۸ تا ۳۴ سال تشکیل میدهند (خبرگزاری مهر، 1397، کد: 4505332). همین ویژگی، یکی از بهترین امکانات و ظرفیتهای شبکه اجتماعی اینستاگرام است؛ زیرا دوره نوجوانی را میتوان حساس‌ترین و درعین‌حال بهترین مرحله زندگی انسان برای تربیت‌پذیری نامید. گرایش نوجوانان به امور دینی و مذهبی بسیار زیاد است و در این دوران باید سنگ‌بنای تربیت را گذاشت.
مردی از یاران امام صادق7 به نام «ابی‌جعفر احول» مدتی در بصره به تبلیغ مشغول بود. روزی خدمت امام رسید. امام از وی پرسیدند: «مردم بصره را در پذیرش روش و سیره اهل‌بیت چگونه دیدی؟» گفت: «تعداد اندکی از آنان تعالیم اهل‌بیت را پذیرفتند. » امام فرمودند: «علیک بالأحداث فإنهم أسرع إلی کل خیر؛ برتو باد که به تازه‌جوانان توجه کنی؛ زیرا آنها سریع‌تر به هر کار خیری روی میآورند». (کلینی، 1407، ج8، ص93)
علاقه حضور در محافل مذهبی، درک بهتر و آسان‌تر تعالیم و مفاهیم دینی و میل به انجام فرامین الهی، ازجمله تمایلات نوجوانان است که میتوان آنها را با آموزش و راهنمایی شکوفا کرد.
ج) نبود موانع طرح شبهات توسط مخاطبان
ازجمله ظرفیتهای شبکه اجتماعی مجازی اینستاگرام، آزادی مخاطب در طرح شبهات خویش است. مخاطب اینستاگرام دغدغه‌ای در بیان دیدگاه‌های ندارد. اینکه مخاطب جرئت پرسیدن داشته باشد و شرم و حیایی مانع سؤالش نشود، ظرفیت بسیار خوبی برای مبلغ دینی است. البته گاهی این ظرفیت به‌صورت بی‌ادبی و بدزبانی جلوه میکند. مبلغ دینی باید به چنین مخاطبانی درس ادب و خوش‌زبانی داده و درباره بی‌ادبی‌ها و بدزبانی‌ها و ریشه آنها به مخاطبانش تذکر بدهد. در همین بزنگاه است که مبلغ باید مبانی اخلاق غیردینی را به‌چالش بکشد و در چند جمله مخاطب را متنبه کند.
3. ظرفیتهای اینستاگرام ازنظر پیام دینی
شبکه اجتماعی مجازی اینستاگرام ازنظر پیام دینی دارای ظرفیتهای فراوانی است. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم:
الف) امکان استفاده از قالبهای هنری و چندرسانه‌ای
شبکه اجتماعی اینستاگرام از همان ابتدا برای اشتراکگذاری عکس درست شد. اینستاگرام به کاربر خود این اجازه را می‌دهد که از فیلترهای رنگی مختلف در ارسال عکس استفاده کند و از این طریق به جذابیت عکس‌ها بیفزاید. تصاویر میتوانند مفاهیم بسیاری را به مخاطب منتقل کنند. اولین چیزی که در اینستاگرام خودنمایی میکند، تصویر است. مخاطب با دیدن تصویر راغب می‌شود که کپشن را بخواند یا ویدئو را ببیند. طراحی یک عکس خوب توسط مبلغ دینی نیازمند آشنایی او با ابزارهای ویرایش تصویر و طراحی عکس است.
در اینستاگرام عکس‌نوشته‌ها بسیار کاربرد دارند. قالبهای آماده‌ای برای تلفیق عکس با متن وجود دارد که به مبلغ دینی امکان ساخت عکس‌نوشته را می‌دهد. تعداد کاراکترهای موجود در عکس‌نوشته بسته‌به طراحی قالب عکس‌نوشته، مختلف است. معمولا عکس‌نوشته‌ها با فونت (قلم) درشت و خوانا نوشته میشوند. انتخاب رنگ پس‌زمینه و قلم، بسیار اهمیت دارد.
اینستاگرام قابلیت ارسال همه‌نوع عکسی را با فورمت و اندازه‌های گوناگون دارد. در نسخههای قبلی این اپلیکیشن، تصاویر به‌شکل مربعی و با ابعاد ۱۰۸۰ پیکسل به‌نماش درمی‌آمد، اما امروزه شما می‌توانید تصاویری با ابعاد ۱۰۸۰ پیکسل در ۱۳۵۰ پیکسل را به‌صورت عمودی یا ۱۰۸۰ پیکسل در ۵۶۶ پیکسل به‌صورت افقی به‌اشتراک بگذارید. در نسخه گوشی همراه، گزینه‌ای برای تنظیم خودکار تصویر وجود دارد. با کلیک روی آن، تصویر به‌صورت خودبه‌خود به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود که همه اجزای تصویر معلوم باشد.
در قسمت انتخاب تصویر، دو گزینه دیگر هم برای تنظیم عکس وجود دارد. شما می‌توانید عکس‌های مختلف را باهم ترکیب کرده و درقالب یک عکس ارسال کنید یا اینکه چند عکس را بدون ترکیب به‌صورت یک پست در اینستاگرام به‌اشتراک بگذارید.
امکان ارسال تصویر در هر سه نسخه اینستاگرام فراهم است. البته ارسال عکس در نسخه وب، بعد از تبدیل مرورگر کروم به نسخه موبایل، میسور خواهد بود. ارسال ویدیو فقط با نسخه گوشی همراه امکان‌پذیر است. ویدیوهای اینستاگرام هم باید اندازه استانداردی داشته باشند، اما اینستاگرام گزینه‌هایی برای تنظیم ویدئو دارد. برای دیده‌شدن ویدئوها، یک عکس‌نوشته جذاب با یک تیتر درشت و تصویر جذاب به ابتدای آن اضافه می‌کنند. ویدئوهای اینستاگرام محدودیت یک‌دقیقه‌ای دارند، اما شما می‌توانید ویدئوی بلندی را به چند قسمت یک‌دقیقه‌ای تقسیم کرده و درقالب یک پست ارسال کنید. بعد از انتخاب و تنظیم عکس و ویدئو، باید کپشن مناسبی برای آن بنویسید.
ب) محدودیت کپشن ازنظر تعداد کاراکتر
شما می‌توانید علاوه‌بر ارسال عکس و فیلم به‌صورت پست (feed)، در چت خصوصی (دایرکت) و استوری هم عکس یا ویدئو ارسال کنید. البته فرستادن ویدئو در چت خصوصی و استوری شرایط و روش‌هایی دارد که بعد از این توضیح خواهیم داد.
همه این قابلیت‌های هنری، اینستاگرام را به‌عنوان هنری‌ترین پلتفرم حال حاضر جهان مطرح کرده است. همین قابلیت‌ها برای تبلیغ هنری دین بسیار کمک‌کننده است. مبلغ هنرمندی لازم است تا از این امکانات به بهترین وجه بهره ببرد.
ج) امکان ارسال پیامهای متصل (استوری)
استوری (story) یکی دیگر از امکانات محتوایی اینستاگرام است. شما می‌توانید چند عکس یا فیلم را در استوری قرار دهید. این تصاویر و ویدئوها تا 24 ساعت برای مخاطبان قابل‌رؤیت هستند. بعد از قراردادن استوری، یک حلقه پررنگ دور عکس پروفایل شما ظاهر شده و با کلیک روی عکس پروفایل، پخش می‌شود. استوری اینستاگرام قابلیت‌های فنی جذابی دارد: شما می‌توانید روی عکس‌های استوری، مطلبی را یادداشت کنید، می‌توانید هشتگ موردعلاقه خود را روی تصویر یا فیلم بگذارید، نظرسنجی ایجاد کنید و....
اینستاگرام در بخش استوری، ویدئوهای بلند را به قسمت‌های 15 ثانیه‌ای تقسیم و بعد آنها را ارسال میکند.
د) امکان ارسال ویدئوی زنده
یکی دیگر از امکانات جذاب اینستاگرام، امکان ارسال ویدئوی زنده (live) است. ویدئوی زنده هم از همان بخش استوری قابل‌ارسال است. در این بخش، امکانات زیادی برای ارتباط تصویری با مخاطبان وجود دارد. مبلغ دینی میتواند با استفاده از این قابلیت، سخنرانی دینی و جلسات پرسش و پاسخ ترتیب دهد. همچنین میتواند علاوه‌بر دیدن کامنت‌های مخاطبان هنگام لایو، مخاطبی را که میخواهد، در لایو شرکت بدهد و به‌صورت تصویری در جلسه حاضر کند.
هـ) امکان ایجاد نظرسنجی
پیش‌ازاین به قابلیت ارسال نظرسنجی در اینستاگرام اشاره کردیم. مبلغ دینی میتواند در بخش استوری، نظرسنجی ساده ایجاد کند. برای این منظور باید بعد از ورود به بخش استوری، روی آیکونی که در قسمت بالاست کلیک کنید تا موارد بیشتر ازقبیل موقعیت مکانی، هشتگ، استیکر و نظرسنجی، بالا بیاید. با انتخاب گزینه نظرسنجی، سه قسمت برای شما فعال می‌شود. در قسمت بالا باید متن نظرسنجی که معمولا سؤالی است، نوشته شود. در قسمت پایین هم دو گزینه که به‌صورت پیش‌فرض، «بله یا خیر» است، وجود دارد. می‌توانید متن این گزینه‌ها را تغییر دهید. انجام نظرسنجی برای مشارکت‌دادن مخاطبان و تعامل بیشتر با آنان بسیار مفید است. همچنین با طراحی و اجرای یک نظرسنجی خوب، میتوانیم با ذائقه مخاطبان خود بیشتر آشنا شویم و محتواهای موردعلاقه و متناسب‌با روحیات آنان را تهیه کنیم.
و) امکان ایجاد تلویزیون اینستاگرام (ویدئوهای بلند)
یکی از امکانات جذاب اینستاگرام، امکان ارسال ویدئو به‌صورت IGTV است. تلویزیون اینستاگرام از ژوئن 2018 به امکانات اینستاگرام اضافه شد. با این امکان شما می‌توانید یک کانال ویدئویی برای خود بسازید و به‌راحتی فیلم‌های بلند خود را در آن بارگذاری کنید. این قابلیت اینستگرام یکی از بهترین ظرفیتهای اینستاگرام برای مبلغان دینی است.
ز) امکان ارسال پیامهای گروهی
اینستاگرام امکان ارسال پیام انبوه را به کاربران خود می‌دهد. به‌این‌منظور می‌توانید بعد از ورود به بخش دایرکت (چت خصوصی)، نام چند نفر را برای ارسال پیام انتخاب کنی و پیام خود را برای همه این افراد بفرستید. دراین‌صورت، افراد به‌صورت گروهی با یکدیگر مرتبط میشوند.
ح) امکان استفاده از هشتگ
هشتگ از امکانات فوق‌العاده اینستاگرام است. هم در کپشن و هم در دایرکت و استوری میتوانیم از هشتگ استفاده کنیم. فایده هشتگ دیده‌شدن مطلب است. هشتگ دو کاربرد مشخص و مهم دارد که حتی یکی از این دو کاربرد هم برای اینکه خود را به استفاده از آن عادت دهید، کافی است. هشتگ پیش‌ازهرچیز به بازدیدکننده فعلی عکس و ویدئوی شما، توضیح می‌دهد که شما با چه انگیزه‌ای پست گذاشته‌اید و مطلب شما چه پیامی دارد.
کاربرد دوم هشتگ، کمک به اینستاگرام است تا محتوای پست شما را بهتر تشخیص دهد. این مسئله، هم در پیشنهاد‌دادن پست در قسمت (Explorer) مهم است و هم باعث می‌شود کسانی که هشتگ موردنظرتان را جست‌وجو می‌کنند، پست شما را بیابند و ببینند.
استفاده مناسب از هشتگها مستلزم رعایت برخی نکات است. در ادامه به‌اختصار به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم:
استفاده افراطی از هشتگ ممکن است باعث محدودیت ازجانب اینستاگرام شود. اینستاگرام اجازه می‌دهد تا سی هشتگ را در یک پست بنویسیم، اما کارشناسان توصیه می‌کنند تعداد کمی از این مقدار را مورداستفاده قرار دهیم. لازم نیست همه هشتگها را در کپشن بنویسیم. برخی از هشتگها را میتوانیم به‌مرور در کامنت‌ها اضافه کنیم.
معمولا از سه دسته هشتگ برای پست‌های اینستاگرام (و سایر شبکههای اجتماعی) استفاده می‌شود:
1. هشتگ برند روی تمام پست‌های شما ثبت می‌شود و برند شخصی شما یا کسب‌وکار شماست.
2. هشتگ کمپین در مدت‌های کوتاه و مشخص، به‌خاطر یک مسابقه یا رویداد، طراحی و پیشنهاد و استفاده میشوند. گاهی اوقات به این نوع هشتگ، «هشتگ پروژه» می‌گویند؛ چون کاربرد آن در زمان مشخصی شروع می‌شود و پس‌از مهلت معینی هم به‌پایان میرسد.
3. هشتگ توضیح باهدف طبقه‌بندی موضوعی یا انتقال بار احساسی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قبل‌از انتخاب هشتگها، آنها را در اینستاگرام جست‌وجو کنید. با جست‌وجوی یک هشتگ، اینستاگرام هشتگهای دیگری را هم پیشنهاد می‌دهد. کمی وقت بگذارید و آنها را هم بررسی کنید. ممکن است دیگران ایده‌های بهتری درمورد هشتگ داشته باشند.
هشتگهای نیچ (Niche) و ترند (Trend) را ترکیب کنید. بعضی کاربران اینستاگرام به‌اشتباه فکر می‌کنند که بهتر است همه هشتگهای آنها ترند باشند؛ هشتگ‌هایی که صدها پست با آنها تگ شده و در هر لحظه، چند نفر دیگر هم از آنها استفاده می‌کنند. هشتگهای ترند ممکن است در لحظه اولیه انتشار پست شما، مفید باشند و به بهتر دیده‌شدن آن کمک کنند، اما این را هم باید در خاطر داشته باشیم که عمر مفید آنها کوتاه است. همواره توصیه می‌شود هشتگهای پرکاربرد را با هشتگهای خاص‌‌تر ترکیب کنید.
می‌توانید برخی هشتگها را بعدا پاک کنید. برخی هشتگها (هشتگهای ترند) به‌علت استفاده فراوان، طول عمر بسیار پایینی دارند، پس می‌توانید به پست‌های قدیمی‌تر خود برگردید و هشتگهای بسیار عمومی را پاک کنید. دراین‌صورت، کسانی که آرشیو پست‌های شما را مرور می‌کنند، با کپشن‌های تمیزتری روبه‌رو خواهند شد.
از سرویس‌های تحلیلی استفاده کنید (Instagram Analytics Services). سرویس‌های متعددی وجود دارند که روند افزایش و کاهش فالوورها، تعداد پست‌ها، میزان درگیرشدن مخاطب با هر پست و هشتگهای موفق و ناموفقی را که استفاده کرده‌اید، گزارش میدهند. اگر اکانت اینستاگرام خود را به Business Account تغییر دهید، خود اینستاگرام هم گزارش نسبتا خوبی با عنوان Insights به شما ارائه می‌دهد. اگر هم نمی‌خواهید اکانت‌تان را به Business تغییر دهید، یا قصد دارید سازمان‌یافته‌تر فعالیت کنید، می‌توانید به‌سراغ سرویس‌های اختصاصی بروید. (سایت متمم، کد درس: ۵۸۶۲)
ط) جریان‌شناسی و دسترسی به محتواهای دینی
پیش‌ازاین درباره اهمیت جریان‌شناسی در تبلیغ اینترنتی مطالبی را بیان کردیم. شبکه اجتماعی مجازی اینستاگرام به مبلغ دینی امکان جریان‌شناسی را به‌عنوان مقدمه تولید محتوای دینی می‌دهد. باتوجه‌به‌اینکه اینستاگرام در ایران فیلتر نیست و بیش‌از سی میلیون کاربر فعال در ایران دارد، جریانهای ضددینی بهشدت در این فضا فعالیت دارند و بروزترین تولیدات خود را راهی بازار اینستاگرام می‌کنند. مبلغ دینی از این فرصت به بهترین وجه برای تهیه محتوای مناسب و جریان‌سازی واکنشی استفاده میکند.
ازطرفی‌دیگر، فعالیت‌های مؤسسات تبلیغی در اینستاگرام به‌سرعت روبه‌افزایش است. مبلغ دینی برای تهیه محتوای دینی میتواند از محتواهای تهیه‌شده توسط سایر گروه‌های تبلیغی در اینستاگرام استفاده کند. حمایت از گروه‌های تبلیغی دیگر، سبب دیده‌شدن محتواهای دینی و تشکیل یک شبکه قوی از محتواهای دینی خواهد شد. مبلغ دینی میتواند از مطالب سایر مبلغان به‌عنوان ایده برای تولید محتوا استفاده کند.
توصیه می‌شود که با رصد کامل اینستاگرام و تعامل بیشتر و دقیق‌تر گروه‌های تبلیغی از موازی‌کاری جلوگیری به‌عمل آورید. موازی‌کاری، آفت تبلیغ دینی است که از جزیره‌ای‌عمل‌‌کردن مبلغان و گروه‌های تبلیغی نشئت می‌گیرد.
پیش‌ازاین به برخی دیگر از ظرفیتهای ایستاگرام برای تبلیغ آموزههای دینی اشاره کردیم؛ به‌عنوان مثال، درباره نسخههای مختلف اینستاگرام توضیحاتی دادیم و به اختلاف امکانات این نسخه‌ها در ارسال محتوا اشاره کردیم. برای جلوگیری از اطاله کلام، از تکرار مباحث خودداری می‌کنیم.
تنها نکته باقی‌مانده این است که نسخه اندرویدی اینستاگرام از زبان فارسی کاملا پشتیبانی میکند. همین امر باعث نفوذ بیشتر اینستاگرام در بین فارسی‌زبانان شده و ظرفیتی بسیار مناسب برای مبلغان فارسی‌زبان است.
در نگاه کلی، توییتر و اینستاگرام دارای ظرفیتهای مشترک بسیاری در تبلیغ آموزههای دینی هستند. مواردی که نه‌تنها توییتر و اینستاگرام، بلکه اکثر رسانه‌های جدید و شبکههای اجتماعی در آن شریک‌اند. این موارد جزء مزیت‌های رسانه‌های نوین محسوب می‌شود. در ادامه به برخی از این ظرفیتهای مشترک اشاره می‌کنیم:
1. فرازمانی و فرامکانی‌بودن
توییتر و اینستاگرام محدودیت مکان و زمان را درهم شکسته‌اند. مبلغ دینی هر لحظه از شبانه‌روز میتواند در توییتر و اینستاگرام پست بگذارد یا پست‌های دیگران را رصدکند یا به نظرات مخاطبان پاسخ بدهد. مخاطبان او هم میتوانند در هر زمانی مطالب او را ببینند و اظهارنظر (چه به‌صورت کامنت عمومی و چه به‌صورت چت خصوصی) کنند.
مهم نیست که شما یا مخاطبتان کجای این کره خاکی باشید. در هر مکانی که امکانات اتصال به اینترنت فراهم باشد، می‌شود فعالیت اینستاگرامی و توییتری داشته باشید. البته پیش‌ازاین توصیه‌هایی درباره بهترین مکان و زمان برای فعالیت در هریک از این شبکههای مجازی داشتیم که توجه به آنها باعث افزایش بازدیدکننده و تأثیر بهترین محتواهای تبلیغی خواهد شد.
2. آنی‌‌بودن و سرعت بالا
سرعت انتقال اطلاعات در توییتر و اینستاگرام از مهمترین ظرفیتهای این دو شبکه اجتماعی است. آنی‌‌بودن و سرعت بالای توییتر و اینستاگرام از چند نظر به مبلغان دینی کمک میکند:
ازنظر اطلاع‌رسانی تبلیغی معارف دینی به مخاطبان هدف؛
ازنظر رصد و جریان‌شناسی گروه‌های ضددینی برای تولید محتوای مناسب و جریان‌سازی دینی؛
ازنظر استفاده از محتواهای آماده‌شده توسط سایر مبلغان دینی و گروه‌های تبلیغی.
این امکان، همچنین به مخاطبان هدف کمک میکند که با بیشترین سرعت و در بهترین زمان به پاسخ شبهات مطرح در فضای سایبر یا شبهات ذهنی خود، دست پیدا کرده و بتوانند با پیام عمومی یا خصوصی با کارشناسان دینی ارتباط برقرار کنند.
3. کمهزینهبودن
توییتر و اینستاگرام هزینه چندانی برای مبلغ دینی و مخاطبان او ندارد. گوشی موبایل یا رایانه شخصی و اتصال به شبکه جهانی اینترنت از لوازم مدرنیته و زندگی عصر ارتباطات است. استفاده بهینه از این فرصت ارزان، درکنار انواع دیگر تبلیغات دینی، به ارتقای سطح آگاهی جوانان نسبت‌به حقیقت دین، کمک شایانی خواهد کرد.
4. تعاملی‌بودن
توییتر و اینستاگرام برای تعامل انسانها و آگاهی از احساسات و عواطف درونی همدیگر و به‌اشتراک‌گذاری آن طراحی شدهاند. فضای تعاملی این شبکههای اجتماعی مجازی بهترین فرصت برای تبادل اطلاعات و تضارب آرای مختلف است. در هر دوی این شبکه‌ها، امکاناتی برای ساخت اکانت وجود دارد. شما با ثبتنام در توییتر و اینستاگرام، یک شخصیت مجازی برای خود می‌سازید و با آن شخصیت مجازی به تعامل با دیگران می‌پردازید. بسیاری از مبلغان دینی سعی می‌کنند با عکس و اطلاعات حقیقی وارد این شبکههای اجتماعی شوند تا اعتماد مخاطب را بیش‌ازپیش به‌خود جلب کنند. مخاطبان میتوانند کارشناس دینی را دنبال کنند و از مطالب جدید او باخبر شوند. هر مطلبی که کارشناس دینی منتشر میکند، برای مخاطبانی که او را دنبال می‌کنند یا مخاطبانی که توسط مبلغ دینی تگ شدهاند، پیغامی ارسال می‌شود. مخاطبان میتوانند بعد از دیدن مطلب، به آن واکنش نشان بدهند. اگر مطلب مورد پسند آنهاست، توییت یا پست را لایک می‌کنند (با کلیک روی علامت قلب). همچنین میتوانند سؤال یا شبهه خود را درباره آن مطلب به‌صورت کامنت بنویسند. توییتر و اینستاگرام درباره لایک‌ها و نظرات مخاطبان، پیغامی به کارشناس دینی ارسال کرده و او را از این واکنش‌ها باخبر میکند.
مخاطب میتواند نظر خصوصی خود درباره مطالب کارشناس دینی یا هر گونه سؤال و شبهه دینی را به‌صورت خصوصی برای کارشناس دینی ارسال کند. این ارتباط خصوصی (چت خصوصی/ دایرکت) از بهترین امکانات تبلیغی برای مبلغ دینی است و نوعی تبلیغ چهره‌به‌چهره محسوب می‌شود. رسیدن به این مرحله که مخاطبی در چت خصوصی توییتر یا اینستاگرام به تبادل‌نظر با کارشناس دینی بپردازد، یکی از نشانه‌های اثرگذاری تبلیغ کارشناس دینی است.
کارشناس دینی میتواند با رصد مداوم فضای توییتر و اینستاگرام، به دنبال‌‌کردن مخاطبان بپردازد و در ذیل مطالب آنها کامنت بگذارد یا مطالب مورد پسند را لایک کند. حضور مبلغ در پیج‌های ضددینی و پاسخ به شبهات دینی مطرح‌شده در آن پیج‌ها سبب دلگرمی دوستان و ناامیدی دشمنان است. البته مبلغ دینی نباید اکانت اصلی خود را درمعرض ریپورت دیگران قرار دهد.
گذاشتن نظرسنجی در توییتر و استوری اینستاگرام از بهترین شیوه‌های تعامل مبلغ دینی با مخاطبان خود است. ویدئوی زنده (live video) از بهترین قسمت‌های تعاملی توییتر و اینستاگرام است که مبلغان دینی میتوانند به بهترین وجه از آن بهره‌برداری کنند.
5. چندرسانه‌ای‌شدن
توییتر و اینستاگرام ظرفیت استفاده از پیامهای چندرسانه‌ای را دارا هستند. مبلغ دینی میتواند مفاهیم دینی را با ترکیب «متن، تصویر، صدا و ویدئو» به مخاطب خود منتقل کند. اثرگذاری چندرسانه‌ای در ضمیر ناخودآگاه مخاطب، قابل‌مقایسه با هیچ قالب دیگر انتقال پیام نیست. همین ظرفیت از اصلی‌ترین ظرفیتهای شبکههای اجتماعی مجازی در تبلیغ آموزههای دینی است.
6. حضور مخاطب جوان
آمارهای بین المللی و ملی نشان می‌دهد حضور جوانان در شبکههای اجتماعی توییتر و اینستاگرام بسیار پررنگ است. پیش‌ازاین به آمارهای موجود دراین‌رابطه اشاره کردیم. مخاطب جوان، مخاطب اصلی تبلیغ آموزههای دینی است و بیشترین اثرپذیری را داراست. تأکید ائمه معصومین: و بزرگان دین بر لزوم تمرکز نهادهای تبلیغی بر جوانان و برنامه‌ریزی و برنامه‌سازی برای آنان، به‌همین‌دلیل بوده است.
7. رصد و جریان‌شناسی
گروه‌های مختلف فکری در توییتر و اینستاگرام فعالیت دارند و جدیدترین شبهات در این فضاها انتشار می‌یابد. توییتر و اینستاگرام جبهه‌ای است که دشمنان اسلام برای جریان‌سازی ضدفرهنگی، آنها را تأسیس و راه‌اندازی کردهاند. ازایننظر جدیدترین جریانهای ضدفرهنگی در این شبکههای اجتماعی قابل‌رصد هستند. همین امر به مبلغ دینی کمک میکند تا مناسب‌ترین محتوا را متناسب‌با جریانهای روز ضدفرهنگی تولید کند.
8. جریان‌سازی دینی
همان‌طورکه دشمن از توییتر و اینستاگرام برای ساخت جریانهای ضددینی بهره می‌برد، نهادهای تبلیغی هم میتوانند جریانهای دینی ایجاد کنند. ارسال هم‌زمان یک نوع محتوا و استفاده از یک هشتگ خاص میتواند باعث دیده‌شدن جریان شود. جریان‌سازی تدبیری است که وسایل ارتباط‌جمعی به‌کار می‌برند تا مخاطب را با خود همراه کنند. جریان‌سازی مانند شمشیر دولبه است و براساس هدف آن، به جریان‌سازی مثبت و جریان‌سازی منفی تقسیم می‌شود. جریان‌سازی نیازمند کار تشکیلاتی است. همان‌طورکه جبهه باطل با یک کار تشکیلاتی منظم به ایجاد جریانهای ضددینی در توییتر و اینستاگرام می‌پردازد، جریان حق نیز باید به‌صورت تشکیلات منظم وارد این عرصه بشود و الا جریان‌سازی مناسبی شکل نخواهد گرفت.
نکته آخر اینکه، جریانهای ضددینی در توییتر و اینستاگرام بیشتر بر تخریب پایگاه اصلی اسلام ناب و تشیع اصیل، یعنی ولایت فقیه و حکومت جمهوری اسلامی ایران تمرکز دارند. بنابراین باید مبلغان دینی و گروه‌های تبلیغی فعال در این فضا به دفاع از ولایت فقیه و حکومت اسلامی کاملا اهتمام داشته باشند.
هرچند توییتر و اینستاگرام ازنظر کلی دارای ظرفیتهای متشابهی در تبلیغ آموزههای دینی هستند، اما اگر به‌صورت جزئی‌تر به این دو شبکه اجتماعی مجازی بنگریم، تمایزات ظرفیتی فراوانی را می‌بینیم که آگاهی از آنها برای مبلغان دینی و گروه‌های تبلیغی بسیار لازم و ضروری است. در ادامه به این تفاوت‌ها و تمایزها اشاره می‌کنیم:
1. محدودیت کاراکتر(حروف، علائم نوشتاری و اعداد)
یکی از ویژگی‌های قابل‌توجه توییتر، حد مجاز 280 کاراکتر برای هر پست است. این محدودیت درطول سالیان متمادی باعث شده پست‌های توییتر، مختصر و باکیفیت باشند. توییتر همچنان رسما به پست‌های سریع و مستقیم اختصاص دارد.
اینستاگرام محدودیتی برای نوشتن ندارد، اما تست‌های صورت‌گرفته توسط کاربران نشان می‌دهد پس‌از 2200 کاراکتر، محدودیت‌هایی گزارش می‌شود. در این سیستم، تعداد زیاد کلمات به‌عنوان دیواری از متن نمایش داده می‌شود. بنابراین اینستاگرام متن را پس‌از 240 کاراکتر مخفی میکند (کاربران میتوانند با کلیک روی آن، بقیه متن را مشاهده کنند). هشتگها نیز محدودند. گرچه محدودیت، مانع بزرگی نیست؛ یک پست تنها میتواند سی هشتگ داشته باشد و بعدازآن، اینستاگرام نمایه‌سازی کلمات را متوقف خواهد کرد.
ازایننظر، اینستاگرام ظرفیت بالاتری برای تبلیغ آموزههای دینی دارد. مخصوصا در مباحث اعتقادی که نیازمند نوشتن مطلب طولانی است، اینستاگرام مناسب‌تر است. قبلا درباره رشتو در توییتر مطالبی بیان کردیم که از تکرار آن خودداری می‌کنیم.
2. سبک نوشته‌ها
توییتر از سبک‌های نوشتاری بسیار است که از آپلود رسانه‌ها پشتیبانی میکند، اما فرمت اصلی آن نوشته‌های کوتاه زیر 280 کاراکتر است. این فرمت توییتر را منبع اصلی اخبار، از هر دو رسانه جمعی و شخصی می‌سازد. انواع پست‌ها میتوانند شامل موارد زیر باشند:
متن؛
تصویر؛
ویدئو؛
گیف؛
نظرسنجی.
اینستاگرام، درعوض، به‌طورکامل بر یک پست رسانه‌ای تمرکز دارد. آپلود در اینستاگرام نیاز به حداقل یک عکس یا ویدئو دارد. پس‌ازآن، کاربران میتوانند متن‌ها و هشتگهای متن را همان‌طورکه دوست دارند، اضافه کنند، اما عنصر رسانه‌ها، ویژگی اصلی هر پست است. انواع پست‌ها عبارت‌اند از:
تصویر؛
ویدئو؛
گیف.
ازایننظر نیز اینستاگرام ظرفیتهای جذاب‌تری برای تبلیغ هنری، فراروی مبلغان دینی و گروه‌های تبلیغی قرار می‌دهد. البته توییتر هم چندرسانه‌ای شده است اما همچنان پایه آن مکتوب است.
3. پیامهای مستقیم (Direct Messages)
پیامهای مستقیم بخش مهمی از هر دو سیستم‌عامل هستند و عملکرد مشابهی دارند. در هر دو سیستم‌عامل، کاربر میتواند از پیامهای مستقیم برای ارسال استفاده کند:
متن؛
تصویر؛
ویدئو؛
استیکر.
تفاوت اصلی پیام مستقیم، در چت گروهی است. توییتر اجازه می‌دهد تا حداکثر پنجاه نفر در یک چت حضور داشته باشد، درحالی‌که اینستاگرام تنها به پانزده نفر اجازه شرکت می‌دهد.
ازایننظر توییتر بر اینستاگرام مزیت دارد و امکان بهتری در تبلیغ آموزههای دینی به مبلغان ارائه میکند.
4. داستان‌ها (Stories)
پس‌از موفقیت اسنپ چت (Snapchat) درزمینه استوری (Story)، اینستاگرام در اواخر سال 2016 ویژگی استوری را به اپلیکیشن و سایت خود اضافه کرد. استوری به کاربران امکان می‌دهد عکس‌ها و ویدئوهایی را که در طی 24 ساعت گذشته گرفته‌اند، به‌صورت یک مجموعه یا استوری منتشر کنند که به‌ترتیب وقوع در فید آنها ظاهر می‌شود. کاربران میتوانند قبل از آپلود، متن و فیلتر به استوری اضافه کرده و بعد از آن، تجزیه و تحلیل (analytics) آن را مشاهده کنند. پس‌از 24 ساعت، استوری حذف خواهد شد؛ مانند اسنپ چت که پست‌ها را بعد از یک‌بار مشاهده حذف میکند.
توییتر اجازه می‌دهد فایلهای چندرسانه‌ای یک‌باره آپلود شوند، اما قابلیتی شبیه به استوری اینستاگرام ندارد و روند چندرسانه‌ای آن شبیه حالت قبل‌از استوری اینستاگرام است.
ازایننظر، اینستاگرام بر توییتر مزیت دارد و امکان بهتری برای تبلیغ آموزههای دینی فراهم میکند.
5. روشهای پاسخگویی
بخش عمده محبوبیت توییتر به‌علت فرمتی است که طبق آن، نظر گذاشته و به توییت‌های دیگر کاربران پاسخ داده می‌شود. کاربران میتوانند با روشهای زیر با یک توییت تعامل داشته باشند:
نقل‌قول؛
توییت مجدد؛
پاسخ‌دادن؛
لینک‌دادن؛
نقل‌قول به کاربر اجازه می‌دهد درمورد یک توییت در فید خود کامنت بفرستد و توییت اصلی را در پیام حفظ کند. توییت مجدد، یعنی کپی توییت اصلی به فید کاربر جدید. پاسخ‌دادن، توییتی را به فید کاربر جدید ارسال نمی‌کند، بلکه زنجیره‌ای از نظرات در توییت اصلی ایجاد میکند که کاربران دیگر میتوانند آن را ببینند و پاسخ دهند. زنجیره پاسخ میتواند هزاران پاسخ به یک توییت ایجاد کند.
روش پاسخ‌دادن به اینستاگرام مانند توییتر، به‌صورت زنجیره‌ای از نظرات است. ویژگی پست جدید وجود ندارد، اگرچه نرم‌افزارهایی هست که تلاش می‌کنند این سبک را ایجاد کنند، اما فقط تاحدی موفق بودند. سازماندهی زنجیره نظرات، ضعیف‌تر از توییتر است و هر نظر شخصی میتواند یک زنجیره داشته باشد. کاربران همچنین میتوانند پست‌ها را در اینستاگرام لایک کنند.
ازایننظر، توییتر بسیار کاربردی‌تر از اینستاگرام در تبلیغ آموزههای دینی است.
6. لینک به خارج
اینستاگرام بیشتر می‌کوشد مخاطبان را درون آپ خود نگه دارد و به هر قیمتی که شده نگذارد آنها خارج شوند. بنابراین لینک‌دادن به خارج اینستاگرام ممکن نیست. اگر شما در کپشن یا بخش کامنت‌ها آدرس اینترنتی بگذارید، این آدرس لینک نمی‌شود و به‌صورت متن سیاه، غیرفعال باقی می‌ماند.
اما توییتر یک شبکه اجتماعی پرسروصداتر است که زیر هر پست آن، لینک‌هایی به مطالبی خارج از توییتر وجود دارد. همین امکان آدرس‌دهی به خارج، مزیتی است که توییتر درمقایسه با اینستاگرام دارد و مبلغان دینی برای ارجاع مخاطبان به سایت‌های مرجع، میتوانند از آن بهره ببرند.
7. رابط کاربری
اینستاگرام و توییتر هردو، نرم‌افزارهایی برای سیستم‌عامل‌های iOS و Android ارائه داده‌اند. این نرم‌افزارهای تلفن همراه، پلتفرم اصلی برای هردو سایت هستند و تمام ویژگی‌ها ازطریق آنها دردسترس است.
تقریبا تمام ویژگی‌ها توییتر ازطریق نسخه دسکتاپ/وبسایت دردسترس است، اما ازطریق سایت قادر نخواهید بود روی پیش‌نویس‌هایی که در تلفن همراه خود ذخیره کرده‌اید، کار کنید. استفاده از گزینه‌هایی مانند Live Video و فعال‌‌بودن محل، در نسخه دسکتاپ دردسترس است، اما به‌دلیل ماهیت رایانه‌های شخصی، کار با آنها مشکل‌تر است.
نسخه دسکتاپ اینستاگرام بسیاری از ویژگی‌های برنامه موبایلی آن را ندارد و شرکت نیز تمایلی برای بهینه‌سازی نسخه دسکتاپ به‌منظور مطابقت با نسخههای تلفن همراه نشان نمی‌دهد. به‌تازگی کاربران دسکتاپ میتوانند عکس آپلود کنند که عمدتا برای کمک به کاربرانی است که تبلت داشته و برنامه موبایلی با تبلت آنها سازگاری ندارد. بااین‌حال، ویژگی‌هایی مانند لایو ویدئو هنوز فعال نیست.
نسخه وب توییتر کاملا فارسی است، برخلاف نسخه وب اینستاگرام. همین مطلب باعث سهولت استفاده از توییتر در بین فارسی‌زبانان است. در مجموع، نسخههای توییتر امکان بهتری برای تبلیغ آموزههای دینی فراهم آورده است.
8. فیلترینگ/ عدم فیلترینگ
توییتر در ایران فیلتر است. به‌همین‌دلیل دسترسی به همه نسخههای آن بدون نرم‌افزارهای فیلترشکن، ممکن نیست. دسترسی و استفاده از نرم‌افزارهای فیلترشکن در ایران غیرقانونی است. فیلترشکن‌های موجود هم غالبا بدافزار هستند و مشکلاتی را برای شخص استفاده‌کننده، ایجاد می‌کنند. ازایننظر، عموم مردم ایران تمایلی به حضور در توییتر ندارند و توییتر نسبت‌به اینستاگرام فضای بکرتری است.
اینستاگرام در ایران فیلتر نیست و کاربران میتوانند به‌صورت قانونی و بدون محدودیت، در آن فعالیت داشته باشند. رغبت عموم مردم ایران به اینستاگرام در سال‌های اخیر بسیار زیاد شده است و هم‌اکنون بیش‌از سی درصد مردم ایران در این شبکه اجتماعی مجازی حضور دارند.
به‌دلیل ضریب نفوذ اینستاگرام در بین ایرانیان، این شبکه اجتماعی ظرفیت بیشتری برای تبلیغ آموزههای دینی در بین ایرانیان دارد.
9. سطح مخاطب و جو حاکم
توییتر برپایه مکتوبات بنا شده است. کاربری که نویسنده قابل‌تری باشد، در توییتر موفق‌تر است. اما اینستاگرام برپایه عکس بناشده و با ارسال تصویرهای خوب میتوان فالوور جذب کرد. نوشتن سخت‌تر از عکس‌گرفتن یا کپی‌‌کردن است. به‌همین‌دلیل است که مخاطبان توییتر در ایران، بیشتر، از قشر تحصیل‌کرده و روزنامه‌نگاران هستند، اما در ایران عمومیت اینستاگرام در همه اقشار وجود دارد. اینستاگرام فضایی تفریحی است برای وقت‌گذرانی. رده سنی فعالان در اینستاگرام پایین‌تر از کاربران توییتر است. توییتر فضایی است رادیکال و سیاست‌زده؛ سیاستمداران جهان، مواضع خود را توییت می‌کنند. در ایران صفحه توییتر رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه بیشترین فالوور را دارد. حرکت‌های اجتماعی در جهان از توییتر شروع می‌شود. توییتر شبکه‌ای جریان‌ساز است، اما اینستاگرام چنین تأثیری ندارد. بیشتر جنبه عمومی دارد و از همه اقشار در آن فعال‌اند.
به‌دلیل همین عمومیت و کمتر‌‌بودن سن مخاطبان، اینستاگرام فضای بهتری برای تبلیغ آموزههای دینی است.
از تطبیق ظرفیت‌ها و امکانات این دو شبکه اجتماعی مجازی به این نتیجه رسیدیم که در برخی از ظرفیت‌ها، شبکه اجتماعی اینستاگرام بر توییتر مزیت دارد و در برخی دیگر از امکانات، شبکه اجتماعی توییتر بر اینستاگرام.
مزیت‌های ظرفیتی توییتر نسبت‌به اینستاگرام در چند مورد است:
دایرکت گروهی با افراد بیشتر؛
تنوع روشهای پاسخگویی؛
امکان ایجاد لینک به خارج؛
رابط کاربری بهتر.
مزیت‌های ظرفیتی اینستاگرام نسبت‌به توییتر در چند مورد است:
عدم محدودیت کاراکتر مکتوب؛
ویژگی‌های چندرسانه‌ای؛
استوری؛
عدم فیلترینگ؛
عمومیت مخاطب.
توییتر و اینستاگرام دو شبکه اجتماعی مجازی هستند که در مرحله اول به افراد و سازمان‌ها اجازه میدهند، صفحات خودشان را روی آنها ایجاد کنند و در مرحله دوم، این امکان را فراهم میآورند که این صفحات براساس مشترکات گوناگون بههم متصل شوند. هم‌اکنون این دو شبکه، از پرطرفدارترین شبکههای مجازی در ایران بوده و مخاطبان بسیاری در آنها فعال‌اند. توییتر برپایه پیام متنی بنا شده و اینستاگرام برپایه ارسال عکس.
توییتر و اینستاگرام دارای ظرفیت‌ها و امکانات فراوانی برای تبلیغ آموزههای دینی هستند. شناخت ظرفیتهای این شبکه‌ها برای بهره‌گیری از فرصت‌ها و مقابله با چالش‌های آن در عرصه‌های مختلف تبلیغ دینی و پیشبرد اهداف دین در جامعه انسانی، مسئله‌ای ضروری است. برنامه‌ریزان عرصه فرهنگ با استفاده از ظرفیت‌سنجی‌های علمی قادر خواهند بود برنامه‌های دقیقی برای مقابله با هجوم دشمن به فرهنگ اصیل اسلامی و معرفی صحیح فرهنگ دینی به کاربران این شبکه‌ها، طراحی کنند. ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﻇﺮﻓﯿﺖﻫﺎ و ﻓﺮﺻﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ این شبکه‌ها دراﺧﺘﯿﺎر ﺗﺒﻠﯿﻎ دﯾﻦ ﻣﯽﮔﺬارد، میتوان از هدررفت وقت و هزینه جلوگیری کرد و با بهره‌گیری از فرصت‌های آن، ﺑﺮای ﺣﻀﻮر ﻣﻮﻓﻖ و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار در اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ، ﭼﺎره اندیشید.
در نگاه کلی، توییتر و اینستاگرام دارای ظرفیتهای مشترک بسیاری در تبلیغ آموزههای دینی هستند؛ مواردی که نه‌تنها توییتر و اینستاگرام، بلکه اکثر رسانه‌های جدید و شبکههای اجتماعی در آن شریک‌اند. این موارد جزء مزیت‌های رسانه‌های نوین به‌شمار می‌آیند. برخی از این ظرفیتهای مشترک عبارت‌اند از:
فرازمانی و فرامکانی‌بودن؛
آنی‌‌بودن و سرعت بالا؛
کمهزینهبودن؛
تعاملی‌بودن؛
چندرسانه‌ای‌شدن؛
حضور مخاطب جوان؛
رصد و جریان‌شناسی؛
جریان‌سازی دینی.
هرچند توییتر و اینستاگرام ازنظر کلی دارای ظرفیتهای متشابهی در تبلیغ آموزههای دینی هستند، اما اگر به‌صورت جزئی‌تر به این دو شبکه اجتماعی مجازی بنگریم، تمایزات ظرفیتی فراوانی می‌بینیم. از تطبیق ظرفیت‌ها و امکانات این دو شبکه اجتماعی مجازی به این نتیجه می‌رسیم که در برخی از ظرفیت‌ها، شبکه اجتماعی اینستاگرام بر توییتر مزیت دارد و در برخی دیگر از امکانات، شبکه اجتماعی توییتر بر اینستاگرام.
مزیت‌های ظرفیتی توییتر نسبت‌به اینستاگرام در چند مورد است:
دایرکت گروهی با افراد بیشتر؛
تنوع روشهای پاسخگویی؛
امکان ایجاد لینک به خارج؛
رابط کاربری بهتر.
مزیت‌های ظرفیتی اینستاگرام نسبت‌به توییتر در چند مورد خلاصه می‌شود:
عدم محدودیت کاراکتر مکتوب؛
ویژگی‌های چندرسانه‌ای؛
استوری؛
عدم فیلترینگ؛
عمومیت مخاطب.
وبلاگ یا وب نوشت یک صفحه‌ی شخصی است با نگارش و روایت تجربه‌ها و آگاهی‌های فردی با قابلیت نظرخواهی و هم فکری با مخاطبان دایم یا تصادفی خود.
کاربر وبلاگ یا وبلاگ‌نویس به سادگی مدیرِ یک صفحه‌ی وب، همچون یک روزنامه‌ی شخصی می‌شود، که میتواند به شکل منظم و زمان‌مند، اندیشه‌ها، علایق، قطعه‌های هنری و ادبی و دیدگاه‌های گوناگون خود را خارج از الزامات و قواعد رسمی وسایل ارتباط جمعی، منتشر کند. نقطه‌ی اشتراک وبلاگ با دیگر وسایل ارتباطی، وابستگی به تعامل دوسویه است.
پایداری و پویایی وبلاگها بسته به جلب مخاطب است و دراین میان نظرات موافق و مخالف، چالش‌ها و توافق‌ها به یک اندازه میتوانند در غنی‌سازی محتوا و فرم وبلاگنویسی مؤثر باشند. به واقع به دلیل موفقیت چشمگیر وبلاگها در برقراری تماس و ارتباط با طیف وسیع و گوناگونی از کاربران اینترنت بوده است که اکنون وبلاگنویسی خود به یک حرفه و فن تخصصی تبدیل شده است.
نکته قابل توجه اینجاست که وبلاگنویسی خود یک کارگاه آموزش خلاقیت و شناخت است. وبلاگنویسی یک فرآیند دانش و مهارت پویا و برنامه‌دار است. اغلب کاربران وبلاگ با دانشی اندک از این فن شروع می‌کنند اما در حین کار و به دلیل فضا و میدان پویا و ارتباطی وبلاگ اندک اندک بر مهارت‌های نوشتاری و اندیشه‌گانی آنان افزوده شده و به همین‌سان دانش و شناخت آنان هم‌پای محتوای وبلاگ پرمایه‌تر و غنی‌تر می‌گردد.
از اواخر دهه 90 میلادی، وبلاگنویسی با شتاب روزافزونی بسط و گسترش یافت، چنان‌که تا سال 2000 میلادی یک هزار وبلاگ و تا اواسط سال 2002 بیش از نیم میلیون وبلاگ فعال شدند. گزارش‌ها حاکی از آن هستند که امروزه هر چهل ثانیه، یک وبلاگ جدید ایجاد می‌شود.
اکنون وبلاگها شامل سطح وسیعی از علاقه‌مندی‌ها و تخصص‌ها شدهاند. از یادداشت‌ها و خاطرات شخصی و روزانه گرفته تا مطالب پیچیده و کاملاً تخصصی و طرفه این که در هر سطحی، هر کدام، مخاطبان پایدار و دایمی خود را می‌یابند و همواره بازار تبادل نظر، همفکری و گاه جدال و تنش در وبلاگها گرم است.
نکته مهم در موفقیت وبلاگها این است که وبلاگ برای نخستین بار فضایی برای اشتراک دانش و تجارب را فراهم کرد که هم از قوانین و قواعد رسمی دیگر سامانه‌های ارتباطی به دور بوده و هم قابلیت استفاده از سبک و شیوه شخصی در نگارش را ممکن می‌ساخت.
وبلاگ‌نویس به راحتی میتواند ذهنیت، ذوق و سلیقه‌ی شخصی خود، دغدغــه‌ها، پرسش‌های خود را در مسأله‌ای اجتماعی و گاه جهانی در آمیزد و آن را با مخاطبان‌اش به اشتراک گذارد، از طرفی موتورهای جست و جوی اینترنتی هم در اینجا به کمک وبلاگ‌نویس‌ها می‌آیند تا از سراسر جهان افرادی با علایق و دغدغه‌های مشترک را به سوی آنان هدایت کنند. هر وبلاگ مجموعه‌ای از پیوندها (لینک) به وبلاگها و سایت‌های دیگر دارد که بدین شکل فرآیند ارتباط کامل‌تر می‌شود.
به این شکل وبلاگها به یکی از مهمترین و فرهنگی‌ترین نیازهای بشر پاسخ شایسته‌ای داده‌اند. نیاز به بیان کردن در کنار رشد و شکوفایی مستمر.
در جامعه‌ی شبکه‌ای و ارتباطی که همواره بیم آن می‌رفت که تفکر و اندیشه‌ی فردی در کوران سطحی شدن اطلاعات به محاق رود، یکی از امکان‌های بازدارنده همین وبلاگها هستند که با اتکایی که بر محتوا و غنای معانی دارند چرخش آزادانه‌ی آگاهی‌ها و جهان‌بینی‌ها و علایق فرهنگی را تسهیل می‌کنند.
در مجموع میتوان گفت وبلاگنویسی میدانی وسیع با بالقوه‌گی‌های بالایی است که به همین علت مورد توجه مدیران برنامه‌ریزان و محققان فرهنگ و اجتماعی قرار گرفته است.
طرح یک برنامه چندجانبــه از سویی برای نوشتن وبلاگ و از سوی دیگر برای مطالعه‌ی وبلاگ ضــروری به نظر میرسد. در این رابطه خوب است ضمن آشناسازی و جلب توجه جوانان به این پدیده، ساز و کارهایی برای آموزش و انتقال تجربه برای وبلاگ‌نویسان تازه‌کار یا علاقه‌منــدان به وبلاگنویسی فراهم آید، به گونه‌ای که با حفظ قابلیت‌های آزادانه و فردی وبلاگ، وبلاگنویسی متعهد و وفادار به ارزش‌ها و هنجارهای بومی، ملی، اخلاقی و آرمانی ضمن پایداری، توسعه و ترویج یابد. به همین دلیل لازم می‌آید تا در کشورهای متعهد به فرهنگ دینی، اخلاق عمومی، ایده‌های صادق و آینده‌نگارانه، به این ابزار مناسب توجه ویژه‌ای صورت پذیرد و به این وسیله مبادرت به نشر فرهنگ و ارزش‌های والای الهی، معرفتـی، اخلاقی و فرهنگی شود. حضور پر رنگ و متنوع این رویکردها، میتواند فضای منفی نوشتارهای مغایر با اخلاق درون ذاتی انسانی و اجتماعی را تحت تأثیر آثار مثبت خود قرار دهد.
رسانه‌های اجتماعی ابزارهایی برای رفع نیاز ذاتی ما به ارتباطات انسانی هستند. رفتارهای انسانی برای تأمین نیازهای روانشناختی ما با محیط سازگار میشوند. ما در تلاش هستیم تا این نیازها را در محدودیت‌های تکنولوژیکی محیط خود تحقق ببخشیم. ارتباطات اجتماعی و همکاری در کانون انگیزه‌های انسانی قرار دارند. قبل از اختراع تلفن، با ملاقات فیزیکی نیاز خود به ارتباط اجتماعی را برآورده می‌کردیم. هنگامی که تلفن اختراع شد، از تلفن استفاده می‌کردیم تا از راه دور با دوستانمان گپ بزنیم. هنگامی که فن آوری با اختراع اینترنت تغییر یافت، مردم برای برآوردن نیاز خود به ارتباطات انسانی از رسانه‌های اجتماعی استفاده کردند. این رفتارهای جدید – استفاده از تلفن یا پیام متنی به جای صحبت کردن چهره به چهره – صرفاً روشهای جدیدی هستند که به افراد امکان میدهند با انگیزه‌ها و اهداف موجود رفتار کنند. هیچ چیز اساساً جدیدی در مورد فناوری‌های اجتماعی وجود ندارد. فیس بوک و تعامل چهره به چهره از لحاظ عملکردی یکسان هستند. فناوری ابزاری است که اهداف انسان را تسهیل میکند. مثل ماشین است که هنوز هم ما را از نقطه الف به ب، با سرعت مشخصی می‌رساند. رسانه‌های اجتماعی باعث میشوند ارتباطات اجتماعی به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف دیگر، بی نهایت آسان شوند.
با توجه به درک ما از روش استفاده مردم از شبکههای اجتماعی، میتوانیم نیازهای زیر را به طور خلاصه با توجه به هرم نیازها و انگیزه‌های مازلو شناسایی کنیم. این نیازها به صورت جامع تر در اینجا مورد بررسی قرار گرفته اند.
۱. ارتباط (Connection)
ارتباط یکی از نیازهای اساسی هرم مازلو از نظر فیزیولوژیکی است. همه ما برای زنده ماندن در این سیاره باید نفس بکشیم، بخوریم و بنوشیم. حالا آخرین باری را به یاد بیاورید که بدون اینکه صفحه فیس بوک خود را چک کنید یا عکسی را در اینستاگرام خود منتشر نکنید گذرانده اید؟ ما آنقدر در زندگی اجتماعی مجازی خود غرق شده ایم که نمی‌توانیم واقعاً این ارتباطات را خاموش کنیم.
۲. حریم خصوصی (Privacy)
حریم خصوصی، مطلوب‌ترین ویژگی مورد نظر یک شبکه اجتماعی است و نیاز به یک راه حل دقیق دارد. حریم خصوصی حق شخصی برای کنترل اطلاعاتی است که به اشتراک می‌گذارد.
۳. متعلق بودن (Blongliness)
نیاز به تعلق و شکل گرفتن تعلقات در بین همه انسانها موجود می‌باشد. به همین دلیل است که شبکههای اجتماعی بسیار محبوب هستند. احساس تعلق نسبت به نیازهایی مانند تمایل به تعامل با دیگران، شناخت مشکلات و اشتراک احساس مشترک برتری دارد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که در تماس بودن با دوستان و نزدیکان و پیگیری به روزرسانی‌های آنها، بزرگترین دلیل غرق شدن مردم در فضای شبکههای اجتماعی است.
۴. وضعیت (status)
ما همه خودخواه هستیم. ببینید حتی وقتی به نظر میرسد که ما کارهایی را برای دیگران انجام می‌دهیم، در حقیقت، در وهله اول این کار را برای خودمان انجام می‌دهیم. ما به مردم احتیاج داریم تا اهمیت ما را در این جهان شناسایی کنند، شخصیت منحصر به فرد ما را بدانند و احترام بگذارند و از آنچه انجام می‌دهیم تشکر کنند تا احساس مهم و دوست داشتنی بودن داشته باشیم. پرورش عزت نفس و پرستیژ همان کاری است که شبکههای اجتماعی میتوانند به خوبی انجام دهند!
۵. خود شکوفائی (Self Actualization)
نمایش خلاقیت، جستجوی معنویت، جستجوی دانش نمونه‌هایی از پیشرفته‌ترین نیازها، یعنی نیاز به خودشکوفائی است. برخی از کاربران برای دستیابی به اطلاعات و دانش مفید، با رسانه‌های اجتماعی درگیر میشوند. Ted.com نمونه بسیار خوبی از شبکه رسانه‌های اجتماعی است که افراد را با ایجاد محتوای ویدیویی باکیفیت از طریق رویدادهای زنده به خود جذب میکند. بنیانگذاران Ted.com حتی نیازی به راه‌های عجیب جذب کاربر ندارند، زیرا محتوائی که سرویس آنها ارائه می‌دهد آنقدر جذاب است که مردم بارها و بارها به آن مراجعه می‌کنند.
بسیاری از ابزارهای اجتماعی مفید دیگر وجود دارند که میتوانند جایگزین ناشران اخبار و سایر ارائه دهندگان محتوای با کیفیت شوند. خیلی‌ها عمدتاً برای دریافت اخبار به فیس بوک جذب میشوند. توییتر همچنین یک بستر عالی برای یافتن اخبار و اطلاعات مورد علاقه شماست. YouTube دارای هزاران فیلم آموزشی و “چگونه انجام دهید” است که توسط کاربران بارگذاری شده است.
جمع بندی
در این مطلب به بررسی ارتباط شبکههای اجتماعی و هرم مازلو پرداختیم. مردم از برنامه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند تا نیازهای روانی خود را برآورده می‌کنند و به مطالب جالب دسترسی پیدا کنند. ارائه راهکارهای جذاب و آسان برای تحقق خواسته‌های افراد میتواند آنها را ترغیب کند تا در دراز مدت با یک برنامه اجتماعی بمانند.
