در ساده‌ترین شکل یعنی فکر کردن در مورد یک موضوع، ازنظر لغوی به معنای نگاه رو به عقب و مورد توجه قرار دادن مجدد یک واقعه است اما در آموزش به "فرایند فکر کردن در مورد یک تجربه یادگیری، تحلیل و ارزیابی آن، باهدف یادگیری عمیق و تغییر در عملکرد" بازاندیشی گفته میشود (آرونسون 2012).
- واژه ارتباطات (communications) از ریشه لاتین (communis) به معنای اشتراک، پیوند و ربط دادن است. با عنوان پیوستگی و رابطه هم کاربرد دارد.
- واژه ارتباطات با ارتباط تفاوت دارد. علم ارتباطات به معنی مطالعه پیرامون ابزار و لوازم این پدیده است.
- ارتباطات : فرایندی است که در آن پیام از پیام دهنده به پیام گیرند منتقل میشود.
- دایره المعارف میشر : ارتباط در مفهوم گسترده آن برای هر نوع انتقال اطلاعات به کار می‌رود.
ادوین امری می‌گوید: ارتباط عبارت از فن انتقال اطلاعات و افکار و رفتارهای انسانی از یک شخص به شخص دیگر است در واقع مفهوم ارتباط به معنی هماهنگ شدن فرستنده و گیرنده در رابطه با یک پیام ویژه است.
- پرسش‌های ارتباطی:
1. چه کسی می‌گوید؟
2. چه چیزی می‌گوید؟
3. به چه کسی می‌گوید؟
4. کجا می‌گوید؟
5. با چه ابزاری می‌گوید؟
6. برای چه می‌گوید؟
7. با چه تاثیری می‌گوید؟
- ویژگی‌های ارتباط جمعی (عمومی):
1. پیام گیران نا آشنا و پراکنده
2. بازگشت پیام با تاخیر
3. سرعت عمل زیاد
4. تکثیر پیام
5. ارتباط سطحی و ناپایدار
- ویژگی‌های ارتباط جمعی(بیانی دیگر)
1- وجود افراد حرفه‌ای
2- وسیله ارتباطی قدرتمند
3- پخش پیام وسیع و گسترده
4- پخش سریع
5- فعالیت پیوسته
6- مخاطبان انبوه و ناهمگون و پراکنده
7- مخاطبان به صورت گزینشی به برنامه‌ها توجه میکنند
فرایند‌های ارتباطی را میتوان برحسب معیارهای مختلف ازجمله تعداد افراد شرکت کننده در آن فرایند و یا رسانه‌های به کارگرفته شده در آن به انواع زیر تقسیم کرد:
1: انواع ارتباط از لحاظ تعداد افراد درگیر
الف) ارتباط درون فردی یا درون شخصی (ارتباط با خود): در ارتباط درون فردی فرد با خود ارتباط برقرار میکند مثلا َ درانجام کاری سخت خود را تشویق میکند و یا این که عملی ناپسند روی داده وخود را شماتت میکند.
ب) ارتباط میان فردی یا چهره به چهره در ارتباط میان فردی: فرآیند تبادل پیام بین دو نفر شکل میگیرد.
ج) ارتباط گروهی: درارتباط گروهی افرادی تقریبا َ قابل شمارش شرکت دارند. در سمینارها و میزگردها وکلاس‌های درس چنین ارتباطی وجود دارد.
د) ارتباط جمعی: نوعی ارتباط است که در آن افراد زیادی ناآشنا غیرمشخص ونامتنادی که به راحتی قابل شمارش نیستند مشارکت دارند.
2 : انواع ارتباط از لحاظ رسانه‌های مورد استفاده:
ازنظر رسانه‌های مورد استفاده نیز به طور کلی دو نوع ارتباط را میتوان جدا کرد.
الف) ارتباط کلامی : نوعی ارتباط است که در آن پیامها در غالب رمزهایی کلامی (اصوات، کلمه‌ها، جمله‌ها، عبارات)که به صورت شفاهی و به شکل نوشتاری منتقل میشوند.
مجموعه مختلف رمزهای کلامی با صداها، لفظ‌ها، معانی و قواعد دستوری خاص خود زبان‌های متفاوتی نظیر فارسی، عربی، فرانسه و.... میسازند. دراتباط کلامی انسانها از طریق گفتگو و یا نوشتن یا زبان مشترک تبادل پیام میکنند.
الف 1) ارتباط کلامی گفتاری : نظیر سخنرانی و بحث وگفتگو بین افراد که میتوانند سریع و بدون نیاز به مقدمات وامکانات زیاد برقرار شود و دستیابی به بازخورد در آنها نسبتا َ آسان است.
الف 2) ارتباط کلامی نوشتاری : نظیر کتاب، جزوه، اطلاعیه‌ها ونشریات که در مقایسه با ارتباط‌های گفتاری رسانه روشن تر ومنطقی تر هستند اما نسبت به آنها وقت گیر تر وبیشتر یکطرفه وفاقد بازخورد میباشند.
ب ) ارتباط غیر کلامی : در ارتباط غیر کلامی ازرمزهای غیرکلامی استفاده میشود. ارتباط غیرکلامی قبل از شکل گیری وتکامل زبان در جوامع بشری نقش مهمی داشته وهنوز نیز در مواردی به عنوان تکمیل کننده ارتباط کلامی ویا حتی به عنوان راه ارتباطی مستقل مورد استفاده قرار میگیرد. با استفاده از علائمی نظیر روشن کردن آتش برفراز کوه‌ها در گذشته که پیامها را به مکان‌های بسیار دورمنتقل می‌کردند. زبان تصویری (مانند طراحی، نقاشی، عکس، فیلم)موسیقی ونیز زبان بدن شکل‌های متفاوتی از ارتباط غیر کلامی هستند. زبان بدن یا استفاده از حرکات وحالات دستها وپاها، تنه و چهره که در خالص‌ترین شکل آن به صورت هنر پانتومیم در می‌آید از رایج‌ترین شکل‌های ارتباطی است. حتی ارتباط کلامی نیز اغلب حاوی عناصری از ارتباط غیر کلامی نظیر تن صدا وتاکید بر کلمات خاص است.
پیام به خودى خود داراى هیچگونه هدفى نیست. هدف پیام بستگى مستقیمى به شرایط فرستنده و گیرندهٔ پیام دارد. هر یک از ما در طول شبانه‌روز، در هزاران جریان ارتباطى وارد مى‌شویم، فقط براى اینکه در مخاطبان خود تأثیر بگذاریم و در فکر و عقیده و رفتارشان نفوذ کنیم. در واقع، هدف اساسى افراد یا هر فرستندهٔ پیام این است که خود را بصورت عامل مؤثرى در آورد تا بتواند در دیگران، در محیط و حتى در سرنوشت خویش تأثیر بگذارد و از همه مهم‌تر، به تمایلات و خواسته‌هاى خود جامهٔ عمل بپوشاند. بنابراین، فرستنده و گیرندهٔ پیام هستند که در شرایطى خاص، هدف ویژەاى را در یک فرایند ارتباطى در نظر مى‌گیرند و روش مناسب با آن را انتخاب مى‌کنند.
پیچیدگى و تداخل روش‌هاى ارتباطى (شفاهی، کتبی، مستقیم، غیر مستقیم و غیره) باعث تداخل هدف‌هاى ارتباطى نیز شده است؛ در نتیجه، ممکن است در یک فرایند ارتباطی، چندین هدف نهفته باشد.
۱- ارتباط ارادى و غیرارادى: اگر ارتباطى با طرح و برنامه‌ریزى قبلى و حساب شده باشد، آن را ارتباط ارادى مى‌گویند و اگر بدون طرح و برنامه‌ریزى قبلى صورت گرفته باشد، آن را ارتباط غیرارادى مى‌نامند؛ مثلاً معلمى که قبل از رفتن به کلاس براى انتقال مفاهیم علمى خود، دانش پایه و علاقه شاگردان را در نظر مى‌گیرد و براى تدریس خود طرح درس تهیه مى‌کند، روش ارتباط ارادى را اتخاذ کرده است. در تمام موارد لازم نیست که برقرارى ارتباط با اراده و تصمیم قبلى گیرنده و فرستندهٔ پیام همراه باشد. ممکن است فرستندهٔ پیامى به مناسبتى، اعلام کند و این مطلب یا پیام در فرد دیگرى که مورد نظر فرستنده نیست تأثیر بگذارد و عمل یا احساس مشخصى را بوجود آورد. تعامل احساسى‌اى را که در کلاس صورت مى‌گیرد، شاید بتوان از نوع ارتباط‌هاى غیرارادى در هنگام تدریس دانست.
۲- ارتباط رسمى و غیر رسمى: منظور از ارتباط رسمى آن دسته از انواع روش‌هاى ارتباطى است که در سطحى وسیع و در محیط‌هایى رسمى صورت مى‌گیرد. ارتباط جمعى و ارتباطى که در سازمان‌ها و نظام‌هاى ادارى و آموزشى جهت ابلاغ آیین‌نامه‌‌ها و مقررات با زیردستان برقرار مى‌گردد، ارتباط رسمی نامیده مى‌شود. ارتباط غیر رسمی به آن نوع ارتباطى گفته مى‌شود که بین دو نفر یا دو گروه بطور عادى و غیر رسمى اتفاق مى‌افتد. اینگونه ارتباط معمولاً صمیمانه‌تر و عمیق‌تر از ارتباط رسمى است و بیشتر خاص گروه‌هایى است که با هم ارتباط نزدیک و چهره به چهره دارند.
۳- ارتباط کلامى و غیر کلامى: وقتى در جریان یک ارتباط، پیامها به صورت رمزهاى کلامى انتقال یابند، آن ارتباط را کلامی گویند؛ مانند بحث و گفتگوى فرد با فرد یا گروهى دیگر و یا تعریف و توضیح شفاهى یک مطلب در کلاس درس؛ اما هرگاه پیام به صورت علایم یا رمزهاى غیرکلامى (حرکات دست، چشم، رنگ، صدا و غیره) انتقال یابد، ارتباط آن غیرکلامی گویند؛ مانند برقرارى ارتباط راننده با علایم راهنمایى و رانندگى یا برقرارى ارتباط با آژیر آمبولانس و زنگ مدرسه. ارتباط غیرکلامى در روند آموزش از اهمیت خاصى برخوردار است و مى‌تواند مکمل ارتباط کلامى باشد؛ مثلاً حرکات سر، دست و ابرو، نگاه معلم یا بطور کلی، حالات چهرهٔ او مى‌تواند مفاهیمى را به فراگیر منتقل کند یا او را در فهم مطالب یارى دهد. بدین دلیل، شاخه‌اى از دانش امروز بشر با عنوان حرکت‌شناسی، فعالیت اصلى خود را به ارتباط‌هاى غیرکلامى اختصاص داده است.
۴- ارتباط فردى و جمعى: ارتباط فردى یا خصوصى ارتباطى است که معمولاً بین دو یا چند نفر به وقوع مى‌پیوندد و بیشتر حالت مستقیم و شخصى دارد. ارتباط جمعى ارتباطى است که بین یک نفر با یک گروه یا گروهى با گروه کثیرى برقرار مى‌شود که ممکن است مستقیم یا غیرمستقیم باشد؛ مانند سخنرانى در سالن‌هاى پرجمعیت یا ارتباطى که از طریق مطبوعات و سایر وسایل ارتباط جمعی، مانند رادیو و تلویزیون، با گروه‌هاى وسیع انسانى ایجاد مى‌شود. این دو نوع ارتباط از نظر کمیت و کیفیت کار و نحوهٔ اثر با یکدیگر متفاوتند.
۵- ارتباط یک طرفه و دوطرفه: وقتى انتقال پیام از فرستنده شروع و به گیرنده ختم شود و گیرنده نسبت به مفاهیم پیام واکنشى به فرستنده نشان ندهد، ارتباط را یکطرفه یا یک‌جانبه گویند؛ مانند ارتباط از طریق تلویزیون و روزنامه. ارتباط دوطرفه یا دوجانبه ارتباطى است که پیوسته نقش فرستنده و گیرنده در جریان ارتباط عوض مى‌شود و فعالیت‌هاى ارتباطى بعدى بر اساس واکنش گیرنده و فرستندهٔ پیام تعیین مى‌شود؛ مانند ارتباط مستقیم معلم و شاگرد در کلاس درس. ارتباط دوطرفه معمولاً مؤثرتر از ارتباط یکطرفه است.
۶- ارتباط مستقیم و غیر مستقیم: ارتباط مستقیم ارتباطى است که بدون واسطه بین شخص فرستنده و گیرندهٔ پیام ایجاد مى‌شود. چون در اینگونه ارتباط پیام مستقیماً بین دو فرد مبادله مى‌شود، معمولاً فرستنده و گیرندهٔ پیام مى‌توانند نقش خود را به نوبت تغییر دهند؛ اما ارتباط غیرمستقیم یا باواسطه – برخلاف ارتباط مستقیم – چهره به چهره نیست و جنبهٔ شخصى ندارد؛ زیرا معمولاً در چنین ارتباطی، فرستنده و گیرندهٔ پیام یکدیگر را نمى‌شناسند؛ مانند مؤلف و خوانندگان یک کتاب. بین انواع ارتباط، ارتباط مستقیم صمیمانه‌ترین و کامل‌ترین نوع ارتباط است، ولى از نظر تعداد افراد زیر پوشش و همچنین از لحاظ وسعت زمانى و مکانى محدود است.
7. ارتباط کلامی و غیر کلامی: پیام و اطلاعات از طریق زبان و گفتار منتقل میشود تلفن در حالی که در ارتباط غیر کلامی، پیام واطلاعات از طریق تصویر و یا اشاره و... منتقل میشود
8. ارتباط نوشتاری و ارتباط غیر نوشتاری: اطلاعات از طریق قلم بر کاغذ نقش می‌بندد مثل کتاب – روزنامه – نامه در حالی که در ارتباط غیر نوشتاری، ارتباطی است که افکار از طریق امواج مثل رادیو- تلویزیون منتقل میشود.
9. ارتباط ملی و ارتباط فراملی: ارتباطی است که پیامها و اطلاعات و مفاهیم از طریق وسایل ارتباط جمعی در چار چوب جغرافیایی یک کشور منتشر میشود. در حالی که در ارتباط فراملی، پیامها و اطلاعاتی است که از طریق ماهواره‌ها مرزهای جغرافیایی را در می‌نوردد و موجبات نزدیکی انسانهای کره زمین را فراهم میکنند.
10. ارتباط سازمانی: ارتباط ارگانیک و نهادی را گویند که درون سیستمی و برون سیستمی است.
منابع برای مطالعه بیشتر
مهارتهای برقراری ارتباط موثر در خانواده، جامعه و محیط کار. نویسنده: دیل کینگ. مترجم: محسن کاظمی
ارتباط موثر. نویسنده: ساندرا هیبلز، ریچارد ال ویور. مترجم: عباس بهزادی مقدم، عفت یحیایی، رقیه ارجی
سبک‌ها و مهارتهای ارتباطی. نویسنده: نیما قربانی
1. ارتباط خصوصی و بدون واسطه، ارتباطی است فوری و رودررو که طی آن، پیام مستقیماً میان پیام‌دهنده و پیام‌گیرنده (یا دو گروه کوچک) رد و بدل میشود. ویژگی‌های این نوع ارتباط عبارتند از:
الف- فرصت جابه‌جایی پیام‌گیرنده و پیام‌دهنده
ب- فرصت تصحیح یکدیگر
ج- ارتباط چهره به چهره و عمیق
د- قابل رویت بودن آثار پیام
2. ارتباط جمعی یا عمومی، تعبیر تازه‌ای است که جامعه‌شناسان آمریکایی برای مفهوم Mass Media بکار برده‌اند. این واژه که از ریشه لاتینی Media (وسایل) و اصطلاح انگلیسی Mass یا توده تشکیل شده است، از نظر لغوی به معنای ابزارهایی است که از طریق آنها میتوان با افرادی نه به طور جداگانه یا با گروه‌های خاص و همگون، بلکه با جماعت کثیر یا توده‌ای از مردم به طور یکسان دسترسی پیدا کرد. امروزه این نوع وسایل عبارتند از: روزنامه، رادیو، تلویزیون، سینما، اعلان‌ها درباره گزینش مفهوم Mass Media میان دانشمندان اختلاف نظر فراوانی وجود دارد. از این رو برخی آن را «وسایل ارتباط جمعی» می‌نامند. در مجموع این مفاهیم علی‌رغم برخی تفاوت‌های ظاهری، از نظر معنایی با یکدیگر شدیداً قرابت و نزدیکی دارند.
بدیهی است در میان ابزارهای پخش پیام، روزنامه، رادیو و تلویزیون دارای نکات مشترک فراوانی هستند: پیامهای آنها به طور متناوب پخش میشود؛ مطلب آنها را خبرنگاران تهیه میکنند و جاهای خاصی برای مطالب خبری و تحلیل آنها وجود دارد.
بنابراین، در تعریف ارتباط جمعی میتوان گفت، ارتباط جمعی یا عمومی، انتقال اطلاعات با وسایلی (نظیر روزنامه، کتاب، امواج رادیو، تلویزیونی و غیره) برای گروه غیر محدودی از مردم با سرعتی زیاد انجام میگیرد. ویژگی‌های این نوع ارتباط عبارتند از:
الف- پیام‌گیران ناآشنا، پراکنده
ب- بازگشت پیام یا بازخورد با تاخیر
ج- سرعت عمل زیاد
د- تکثیر پیام
هـ- ارتباط سطحی و ناپایدار
3. ارتباط نوشتاری، ارتباطی است که در آن، اطلاعات از طریق قلم بر کاغذ نقش می‌بندد
(مانند نامه، روزنامه، کتاب و غیره).
4. ارتباط غیر نوشتاری، ارتباطی است که اطلاعات و افکار از طریق امواج (مانند رادیو، تلویزیون، تلفن و تلگراف و غیره) میان افراد مبادله میشود.
5. ارتباط ملی، ارتباطی است که پیامها، اطلاعات و مفاهیم، از طریق وسایل ارتباط جمعی (نظیر رادیو، تلویزیون و مطبوعات) در چارچوب جغرافیایی یک کشور منتشر میشود.
6. ارتباط فرا ملی، پیامها و اطلاعاتی که از طریق ماهواره‌ها مرزهای جغرافیایی را در می‌نوردد و موجبات نزدیکی میان انسانها بر روی کره زمین میشود. (مانند تلویزیون آسیایی و اروپایی و تلویزیونهای بدون مرز و غیره).
7. ارتباط کلامی، در این نوع ارتباط، اطلاعات و افکار از طریق زبان و گفتار منتقل میشود
(نظیر تلفن، تلگراف و غیره).
8. ارتباط غیر کلامی، ارتباطی است که مفاهیم و معانی از طریق غیر زبانی و گفتاری میان انسانها منتقل میشود (نظیر عکس، تصویر، فیلم و غیره). «تصاویر در مجموع، به عنوان یک وسیله ارتباطی میتواند بخشی از اطلاعاتی را که ریختن آنها در قالب کلمات دشوار است، منتقل کنند. تصاویر را میتوان در یک موقعیت و در یک زمان تهیه کرد و در موقعیتی کاملاً متفاوت و در زمانی دورتر آنها را دید. امروزه که تلویزیون و ماهواره در دسترس بشر است، تصاویر را میتوان به طور همزمان، درست همانگونه که کلمات ما توسط رادیو مخابره میشود، به سراسر جهان مخابره کرد».
9. ارتباط انسانی، اطلاعات و مفاهیمی که میان دو انسان ردوبدل میشود (مانند نامه، تلفن و غیره)
10. ارتباط ابزاری یا ماشینی که درست برعکس ارتباط انسانی است. در این نوع ارتباط، گردش اطلاعات میان دو ابزار یا ماشین رد و بدل میشود (نظیر انتقال اطلاعات مخزن به بلندگو یا صفحه تلویزیون).
11. ارتباط زمانی، ارتباطی است که انتقال اطلاعات باید در زمان معین انجام گیرد. در غیر این صورت، ارزش چندانی ندارد (مانند گزارش‌های خبری).
12. ارتباط غیر زمانی که درست برعکس ارتباط زمانی، محدود به زمان خاصی نیست و اطلاعات آن میتواند پیوسته معتبر باشد (مانند کتابخانه).
13. ارتباط سازمانی، در این نوع ارتباط، انتقال اطلاعات و دریافت پیام، به امکانات گسترده فنی و برنامه‌ریزی و سازماندهی و نیز بودجه و پرسنل و... نیاز دارد.
14. ارتباط غیر سازمانی، ارتباطی است که به امکانات فنی و بودجه و سازماندهی و مقررات نیاز ندارد (مانند نامه‌ها و گفت و شنودهای حضوری و... )
15. ارتباط نمادین، ارتباطی است که طی آن، پیامها در قالب علائم و نشانه‌ها از طریق حواس فرد دریافت میشود (مانند حالات چهره پیام‌دهنده، حرکات و ژست‌های او، لحن و طنین و اوج و حضیض صدایش) این عوامل و بسیاری عوامل دیگر، بخشی از پیام هستند که پیام‌گیرنده، آنها را نشانه‌خوانی میکند. این حالات و حرکات میتواند از فرهنگی به فرهنگ دیگر متفاوت باشد.
دکتر محسنیان راد نیز در کتاب «ارتباط شناسی» خود پس از یک‌سری تقسیم‌بندی در نهایت مدلی را برای ارتباطات انسانی ارائه میکند(محسنیان راد، 1380، ص371).
ضابطه را نه ماهیت فرستنده، نه مجرای ارتباطی و نه خصوصیات حواس مورد توجه است، بلکه به تعداد افرادی که گیرنده پیام هستند توجه میشود. از طرف دیگر عملاً با توجه به این خصوصیت یعنی جماعت مخاطب است که اصطلاح وسایل ارتباطی جمعی را میتوان توجیه کرد. این اصطلاح آن نوع ارتباطی را مشخص میکند که هدف آن تماس با یک مخاطب معین یا یک گروه کوچک نیست، بلکه با جمع سرو کار دارد.
- کاستیهای رسانه‌های نوین در مقایسه با رسانه‌های سنتی
-- سختی مطالعه روی صفحه‌ی نمایش
-- وابستگی به فناوری روز
-- حذف درآمد تکفروشی
-- هزینه‌ی بالای نیروی متخصص وتجهیزات نوین
-- امکانات و دانش انفورماتیک محدود مخاطبان
-- کیفیت پایین وگرانی ارتباطات اینترنتی
-- غیر تخصصی شدن روزنامه نگاری به واسطه‌ی حضور روزنامه نگاران کم تجربه، اما متخصص در امور رایانه و مخابرات
-- منابع ناموثق خبر؛ چرا که هرکس میتواند منبع خبر باشد. در حالی که انعکاس اخبار موثق برای حفظ مخاطب یکی از مهمترین دستورکارهای رسانه‌های چاپی است.
-- زمان ماندگاری پیام در رسانه‌های الکترونیکی کمتر از روزنامه‌های چاپی است.
-- مشکلات و محدودیتهای فنی
-- محدودیتهای اصول اخلاقی حرفه‌ای (فصلنامه رسانه، صفحه165)
ارتباطات انسانی و تحولات آن
1- توسعه و تکمیل صحبت و زبان بین 90000 تا 35000 سال قبل از میلاد
2- اختراع خط، شروع 2500 سال قبل از میلاد
3- اختراع چاپ، سال 1465 میلادی
4- شروع چاپ انبوه روزنامه اوائل دهه 1830
5- تلگراف الکتریکی سال 1844
6- پیدایش صنعت سینما حدود سال 1900
7- شروع پخش برنامه‌های رادیویی دهه 1920 و تلویزیونی اواخر دهه 1940
8- رسانه‌های نوین در دهه هفتاد آغاز میشود. منظور از تکنولوژیهای جدید، تکنولوژی‌هایی هستند که پس از دهه 1970 میلادی ایجاد شده اند. تکنولوژی اطلاعاتی شامل شبکه‌های اطلاعاتی کامپیوتری کمیت و کیفیت اطلاعات قابل دسترس را به شیوه‌ای انقلابی و بی سابقه دگرگون ساخته است. همچنین تکنولوژی ماهواره، موجب ظهور رسانه‌های الکترونیکی درسطح جهان شده است. تاثیرات انقلابی فیبر نوری و فن آوری ماهواره‌ای برتحرک انواع اطلاعات و تصاویر، نیل به ابر شاهراه‌های اطلاعاتی چند رسانهای جهانگیر را امکان پذیر میسازد. افزایش قدرت رایانه، نرم افزارهای رایانه ای، تحولات در فن آوری ارتباطی به گونه‌های مختلف، به فشرده شدن جهان کمک کرده اند.
Data, Information, Knowledge, Wisdom (DIKW) Pyramid
اطلاعات : یکی از مهمترین مقوله‌ها در ارتباطات است اطلاعات مجموعه‌ای نظام‌مند و پردازش شده از داده‌هاست در واقع مجموعه‌ای از اطلاع منجر به اطلاعات میشود.
هر چه اطلاعات عمومی‌تر و اجتماعی‌تر باشد اهمیت آن هم بیشتر میشود و هر آنچه ارتباط از سطح فردی به سطح جمعی ارتقاء پیدا کند جریان اطلاعات پیچیده تر میشود اگر ارتباط جمعی در تولید و انتشار اطلاعات دچار اشتباه و خطا شود یک جامعه را به انحراف می‌کشاند.
معیارهای سنجش اطلاعات:
1) اهمیت
2) درستی
3) معما
4) جالب (جذاب)
5) سودمندی
6) دربرگیری
7) کیفیت
8) تازگی
ارتباط خصوصی و عمومی:
1) ارتباط خصوصی و بدون واسطه:
ارتباط فوری و چهره به چهره که طی آن به صورت مستقیم میان پیام دهنده و پیام گیرنده یا گروه کوچک ردوبدل میشود.
مزیت :
1. فرصت تصحیح یکدیگر-
2. ارتباط عمیق چهره به چهره
3. قابل روئیت بودن اثر پیام
4. فرصت جابجایی پیام گیرنده و پیام دهنده.
2)ارتباط جمعی(عمومی):
این واژه از ریشه لاتینی media (وسایل و اصطلاح mass (توده) تشکیل شده است. و به لحاظ لغوی ابزاری است که از طریق آن میتوان با افراد، گروه‌هانه به طور جداگانه بلکه با جماعتی کثیر یا توده‌ای از مردم دسترسی پیدا کرد این نوع وسایل عبارتند از رادیو، تلویزیون، سینما، مطبوعات.
وسایل ارتباط جمعی: Mass media
تعریف : ارتباط جمعی یا عمومی انتقال اطلاعات با وسایلی نظیر روزنامه – کتاب، تلویزیون، رادیو برای گروه غیر محدود از مردم با سرعتی زیاد.
رسانه‌های جمعی یا عمومی و به تعبیر دیگر وسایل ارتباط است که جمع «Medium» جمعی اصطلاح فارسی شده واژه لاتین است و منظور از آن دسته‌ای از وسایل هستند »Media« آن که مورد توجه تعداد کثیری میباشند و از تمدن‌های جدید بوجود آمده اند. [6] البته رسانه در این تعریف به طور کامل معرفی نشده است زیرا وسایلی که مورد توجه تعداد کثیری باشد و در تمدن جدید بوجود آمده باشد محدود و منحصر به وسایل ارتباط جمعی نیست از این رو بایستی به تعریفی دقیق تر پرداخت. رسانه به معنی هر وسیله‌ای است که انتقال دهنده فرهنگ‌ها و افکار عده‌ای باشد. و اکنون آن چه مصداق این تعریف است وسایلی همانند: روزنامه‌ها، مجلات، رادیو، تلویزیون، ها، ویدئو و... میباشند.
تعریف رسانه: رسانه وسیله‌ای برای نقل وانتقال اطلاعات، ایده‌ها و افکار افراد و جامعه. شکل ابتدایی آن، نمادین – (دود) و شکل مدرن آن روزنامه‌ها، مجلات، رادیو، تلویزیون، ماهواره، اینترنت و..
رسانه واسطه‌ای عینی و عملی در فرایند برقراری ارتباط است و دارای دو کارکرد است.
1)کارکرد: آشکار: محل برخورد پیام و گیرنده پیام است.
2)پنهان : برقرار کننده جریان ارتباط و پیام رسانی.
رسانه‌ها از نظر مفهومی: منطقی(شامل تبلیغات و روابط عمومی)
رسانه جمعی: مجموعه ابزارها و روشها برای ایجاد ارتباط با مخاطبان انبوه است.
رسانه‌ها همچنین سه نوع است : انسانی –سازمانی – تکنولوژی
مقدمه :
رسانه امروزه تعریف گسترده‌ای پیدا کرده است؛ و مانند گذشته فقط به تلویزیون و رادیو و روزنامه و مجله و کتاب منحصر نیست. امروزه رسانه‌های گروهی به سبب فراوان بودنشان به رسانه‌های فردی تبدیل شده‌اند و از طرفی به صورت یک جبهه عظیم فرهنگی درآمده اند.
جبهه فرهنگی، به گستردگی همه کشورها، شهرها، کوچه‌ها و خیابانهاست. همه مغزها و اندیشه‌ها جبهه فرهنگی شده‌اند و علمدار جبهه فرهنگی، رسانه‌ها هستند. رسانه‌ها بیشترین فعالیت را در تربیت فرزندان دارند و رسالت اصلیشان در تربیت، در بعد تربیت اجتماعی یعنی اخلاق و رفتار اجتماعی و سیاسی است. رسانه‌ها میتوانند اخلاق و رفتار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و حتی اشتهای تحصیلی ایجاد کنند و در بسیاری از مواقع بر پدرها، مادرها، معلم، مدرسه، کتاب و دفتر، در تربیت جوانان پیشی میگیرند، مطابق آمار اینترنت حدود 10 درصد از پایگاه‌های اینترنت متعلق به پایگاه‌های فساد اخلاقی است و 90 درصد از آنها مربوط به پایگاه‌های اطلاعاتی علمی است. اما متأسفانه 90 درصد از جوانان گرفتار پایگاه‌های فساد اخلاقی موجود در اینترنت میباشند. اعتیاد به اینترنت در بسیاری از مواقع از اعتیاد به مواد مخدر خطرناکتر است. بیش از 50 درصد از تختهای بیمارستانهای کانادا و امریکا مختص به بیماران روانی است و بیشتر بیماران روانی، افراد افسرده و معتادان به اینترنت هستند.
برای مصونیت فرهنگی، به مصونیت عاطفی نیاز است؛ در حالی که امروزه امکان آسیب پذیری به اوج خود رسیده است. رسانه‌ها میتوانند سیاست خارجی را جابه جا کنند و آموزش و پرورش را متحول نمایند و برای ارایه دانش و اطلاعات به مخاطب و استفاده کنندگان از آنان، اطلاعات و برنامه‌های خود را با احساس متناسب با ظرفیت و سن اشخاص در می‌آمیزند تا به مذاق افراد سازگار بوده، سبب ایجاد باورهای نو و جدید بشوند.
رسانه در لغت به معنای ابزاری جهت تغییر ماهیت پیام به علامت است که مناسب برای ارسال از یک راه یا کانال ارتباطی باشد.
رسانه در اصطلاح به معنی ابزاری برای برقراری ارتباط و ارسال پیام از فرستنده به گیرنده است.
در تعریف عامه، رسانه وسیله‌ای است که به عموم مردم اطلاع‌رسانی میکند.
با این تعاریف هر چیزی که توانایی انتقال پیام از یک سو به سمت مخاطب موردنظر را داشته باشد، میتواند به عنوان رسانه نام برده شود.
رسانه‌های جمعی(وسایل ارتباط جمعی)، رسانه‌هایی که در یک زمان مشخص یک پیام مشخص را برای تعداد زیادی از مخاطبین ارسال میکنند.
ویژگی‌های این نوع ارتباط رسانه‌های جمعی عبارتند از:
الف ) پیام گیران، ناآشنا و پراکنده
ب ) بازگشت پیام یا بازخورد با تاخیر
ج ) سرعت عمل زیاد
د ) تکثیر پیام
ه ) ارتباط سطحی و نا پیام
رسانه‌های سریع در برابر رسانه‌های کند:
در متون علوم سیاسی و روابط بین الملل درمورد دیپلماسی حقوقی مفهوم رسانه‌های سریع و رسانه‌های کند را مطرح میکنند. براساس این دیدگاه رادیو، تلوزیون، روزنامه‌ها ومجلات رسانه‌های سریعند و در مقابل رسانه‌های کند عبارتند از فیلم، آزمایشگاه، آموزش زبان و مبادلات دانشگاهی و هنری. دردیپلماسی عمومی رسانه‌های سریع مورد توجه مکتب تندروهاست که معتقدند هدف از دیپلماسی عمومی نفوذ درنگرش مخاطبان بیگانه ازطریق اغناء و تبلیغات است. در این جا اطلاعات سیاسی صرف مهم تر از برنامه‌های فرهنگی قلمداد میشود. تصدیق بی چون و چرای دیپلماسی عمومی از لحاظ اهداف سیاسی درکوتاه مدت کاملاَ به نفع کشوراست. اما بالعکس رسانه‌های کند مورد پسند مکتب میانه روست که مدعی اطلاع دهی و برنامه‌های فرهنگی باید از اهداف سیاسی مقطعی در گذرند و توجه خود را به بلندترین اهداف بلند مدت ملی معطوف نمایند.
واقعیت وصداقت، نه فنون اقناعی (قانع کردن)، از امور ذاتی وضروری است.
رسانه یا Media در لغت به معنی رساندن است و به آن دسته از وسایلی گفته میشود که انتقال‌دهنده فرهنگ‌ها و افکار عده‌ای باشد، رسانه از تمدن‌های جدید بوجود آمده و مورد توجه است. اکنون آنچه که مصداق این تعریف است وسایلی همانند: روزنامه‌ها، مجلات، رادیو، تلویزیون، ماهواره، اینترنت، CDها، ویدئو و... میباشد.
رسانه در نوع آموزشی آن ﺑﻪ ﻛﻠﯿــﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﯽ گفته ﻣﯽﺷــﻮد ﻛﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ را در ﻣﺤﯿﻂ آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﻮﺟﻮد آورﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ آن ﺷﺮاﯾﻂ، ﻓﺮاﮔﯿﺮان، اﻃﻼﻋﺎت، رﻓﺘﺎر و مهارتهای ﺟﺪﯾﺪی را ﺑﺎ درک ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺪﺳﺖ آورند.
تاریخچه رسانه‌های عمومی
در حدود ۱۶۰ سال قبل با منتشر شدن کاغذ اخبار به مدیریت میرزای شیرازی، ایران وارد جهان رسانهای شد و این در حالی است که در غرب این تاریخ به ۴۰۰ سال پیش برمی‌گردد.
ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﯾﮏ رﺳﺎﻧﻪ:
رسانه‌ها بستر و مجاری طبیعی تهیه و توزیع اطلاعات در جامعه برای شهروندان هستند و موجب میشوند که نیروهای اجتماعی ضمن وقوف و آگاهی به حقوق خویش، سهم خود را از قدرت طلب نمایند.
نگاهی اجمالی به تلاش‌های در حال انجام در حوزه رسانه‌های منطقه‌ای و جهانی، این واقعیت تلخ را آشکار میسازد که تقریباً تمامی رسانه‌های مسلط جهان اعم از مکتوب، صوتی و تصویری عملاً به ابزاری برای استکبار جهانی تبدیل گردیده اند؛ در جهت ترسیم سیاست‌های بین‌المللی و منطقه‌ای و ترویج فرهنگ غربی و لیبرالیسم سکولاریسم و نفی تنوع فرهنگی و تشویق به تمرد از اصول و ارزشهای اسلامی و ملی.
پیدایش انواع رسانه‌های نوین، شیوه اطلاع رسانی را دگرگون کرده است. به طوری که رسانه در میان رویداد و مردم، مسیری مجازی ایجاد کرده و در مدل‌های رسمی، نیمه رسمی یا غیر رسمی که بر خبرگزاریها و سایت‌های رسمی، وبلاگ‌ها و سایت‌های نسبتا معتبر دلالت دارد، ساز و کار خاصی برای امر اطلاع رسانی و اطلاع‌یابی تعریف کرده است. پیدایش و توسعه رسانه‌های غیر رسمی یا نیمه رسمی جهانی با عنوان وبلاگ نیز که روزانه بر تعداد آنها افزوده میشود، تاثیر بسزایی بر امر اطلاع رسانی در مدل‌های جدید با محوریت کاربر دارد. این مسئله حجم محتوای تولید شده را در جهان تا حد زیادی افزایش میدهد، از سویی دیگر میزان مشارکت اجتماعی کاربران را بیشتر کرده و به موازات آن آگاهی روزآمد کاربران را نیز ارتقاء می‌بخشد. در نتیجه ورود به عصر جامعه اطلاعاتی و تولد و گسترش رسانه‌های الکترونیکی و اینترنتی، مرز میان رویداد و مردم را باریک‌تر از قبل معرفی کرده است.
اﻫﻤﯿﺖ ﮐﺎرﺑﺮد رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ:
١- ﺷﻜﻞدﻫﯽ ﺗﺠﺎرب ﯾﺎدﮔﯿﺮی دﺳﺖ اول و ﯾﺎ ﻧﺰدﯾک ﺑﻪ آن
٢- اﯾﺠﺎد اﻧﮕﯿﺰه ﯾﺎدﮔﯿﺮی و ﻛﻤک ﺑﻪ ﺗﺪاوم آن
٣- ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ در زﻣﺎن آﻣﻮزش
۴- ارﺗﺒﺎط آﺳﺎنﺗﺮ و ﺗﻔﻬﯿﻢ ﺑﻬﺘﺮ
۵- ﺷﻜﻞدﻫﯽ ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ، ﻋﻤﯿﻖﺗﺮ و ﭘﺎﯾﺪارﺗﺮ
۶- ﺷﻜﻞدﻫﯽ ﺗﺠﺎرب ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ
ﺗﻮان آﻣﻮزﺷﯽ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎ: ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺻﻮرت ارادی ﯾﺎ ﺑﺪون ﻗﺼﺪ، از ﻫﺮ رﺳﺎﻧﻪای ﻓﺮاﮔﯿﺮی دارﻧﺪ؛ ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ آﻧﻜﻪ ﻣﺤﺘﻮای آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﺸﺎن را ﺟﻠﺐ ﻛﻨﺪ. ﺗﻮان آﻣﻮزﺷﯽ ﻫﺮ رﺳﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﺣﺪی ﺑﻪ ﻛﺎﻧﺎل ارﺗﺒﺎﻃ آن و ﺗﺎ ﺣﺪی ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع، ﺷﻜﻞ و اﻫﺪاف آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد.
انگیزه‌های مردم برای گذراندن وقت با ابزارهای رسانه چیست؟
۱-سرگرمی و تفریح
۲-آگاهی و دانستن از جهان هستی
۳-ارتباط اجتماعی
۴-هویت شخصی و تعریف خود
برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تلویزیون گسترده‌ترین و کم تخصصی‌ترین رسانه است، که میتواند این نیازهای چهارگانه را ارضا کند. رادیو نیز دارای همین کارکرد است. در مقابل کتاب به عنوان امری که در اصل به نیازهای هویت شخصی پاسخ میدهد، روزنامه‌ها به عنوان وسیله ارضای نیازهای اطلاعاتی، و سینما به عنوان وسیله‌ای برای ارضای نیاز سرگرمی عمل میکنند.
1 : فرستنده یا منبع:
فرستنده یا منبع کسی است که به قصد دستیابی به اهدافی خاص با ارسال پیام یک فرآیند ارتباطی را آغاز میکند. هر چه دانش واطلاعات فرستنده در مورد پیام وتوانایی وی در برقراری جریان ارتباطی بیشتر باشد احتمال به نتیجه رسیدن این فرآیند بیشتر خواهد بود.
2 – گیرنده : گیرنده کسی است که مخاطب فرستنده میباشد. جریان ارتباطی بسوی اوشکل میگیرد و اوست که باید تحت تأثیر پیام قرار گیرد. در جریانهای ارتباطی درون فردی ‘ فرستنده وگیرنده پیام یکنفر است ‘ در محیط‌های آموزشی استاد محور ‘ شاگردان گیرنده تلقی میشوند ‘ امّا در محیط‌های تعاملی جای فرستنده و گیرنده میتواند دائماً تغییر کند.
3 – پیام : معنا‘ منظور و محتوای ذهنی است که از سوی فرستنده بطرف گیرنده ازسال میشود ‘ پیامها متشکل از دانشها ‘ نگرشها ‘ مهارتها و یا ترکیبی از آنها هستند ‘ برای اینکه معنا ‘ منظور و محتوای ذهنی و یا بطور خلاصه پیام ‘ حالت عینی بخود گرفته و قابل انتقال شوند ‘ در قالب نمادها ‘ رمزها و نشانه‌های قرار دادی ‘ مانند زبان گفتاری و یا نوشتاری قرار داده میشود. هرچه پیام روشن تر و قابل فهم تر ارائه شود و با نیازها ‘ علایق و توانائیهای گیرنده همخوان تر باشد ‘ جریان ارتباطی موفق تر خواهد بود.
4 – هدف : هدف ‘ قصد و منظوریست که فرستنده برای آن یک جریان ارتباطی را آغاز میکند. برقراری فرآیندهای ارتباطی بدون مشخص کردن اهداف مورد نظر اغلب نمیتواند به نتیجه مطلوب منجر شود ‘ در اینحال اغلب ‘ گیرنده نیز در جریان ارتباط ‘ اهدافی را دنبال میکند. اگر بین اهداف فرستنده وگیرنده توافق وجود داشته باشد ارتباط موفق تر خواهد بود.
5 – رسانه : رسانه وسیله ایست که فرستنده به کمک آن معنا و مفهوم مورد نظر خود ( پیام ) را به گیرنده منتقل میکند. بعبارت دیگر رسانه وسیله حامل پیام از فرستنده به گیرنده است ‘ فیلم ‘ عکس ‘ نوار صوتی یا ویدئویی ‘ رادیو ‘ تلویزیون ‘ روزنامه و غیره نمونه‌هایی از رسانه‌ها هستند.
6 – شرایط : موقعیت زمانی ‘مکانی ‘ روانی و غیره که جریان ارتباطی در آن شکل میگیرد وتداوم مییابد را شرایط میگوییم. انتخاب شرایط ‘ مثلاً زمان ‘ و یا محل مناسب و یا توجه به حالات روحی و روانی مخاطب میتواند ‘ احتمال موفقیت جریان ارتباطی و رسیدن به اهداف مورد نظر را افزایش دهد و برعکس بی توجهی به آنها سبب اتلاف پوششها و عدم موفقیت کامل میشود.
7 - مانع : مانع یا پارازیت عاملیست که بر جریان ارتباطی تأثیر میگذارد و از کار آیی آن میکاهد. شرایط فیزیکی نامناسب مانند : گرما ‘ سرما و یا سر و صدای اضافی و یا همچنین شرایط شخصی ‘ مانند بی حوصلگی ‘ میتواند در شکل گیری یک فرآیند ارتباطی دلخواه مانع ایجاد نماید.
8 – بازخورد : واکنش و عکس العمل گیرنده پیام در مقابل فرستنده را باز خورد میگویند‘ نقش بازخورد در چگونگی تداوم جریان ارتباطی اهمیت بسیاری دارد ‘ زیرا فرستنده میتواند بر اساس بازخوردهایی که از گیرنده میگیرد در صدد رفع اشکالهای جریان ارتباطی و اصلاح آن برآید و بر احتمال موفقیت این فرآیند بیافزاید. واکنشها نسبت به یک فرد نظیر حالات و چهره ‘ سئوالهایی که می‌پرسند و یا پاسخهایی که میدهند ‘ باز خورد‌هایی هستند که میتوانند مورد استفاده طرف مقابل قرارگیرد.
9 - تأثیر : تأثیر ‘ میزان دستیابی به اهداف مورد نظر فرستنده در طول و یا در پایان فرآیند ار تباط است. تشخیص میزان تأثیر از طریق فعالیتهایی چون : نظر سنجی ‘ ارزشیابی و غیره صورت میگیرد.
رسانه‌ها، به ویژه رسانه‌های جمعی، دسته مهمی از کانالهای ارتباطی‌اند که به فراوانی برای انتقال پیام استفاده میشوند.
انتخاب کانالهای ارتباطی به عوامل زیر بستگی دارد:
الف) نوع پیام
ب) هدف مورد نظر فرستنده پیام
ج) مخاطبان یا گیرندگان پیام
د)موقعیت انتقال پیام
ه) منابعی که در اختیار طراحان برنامه ارتباطی قراردارد. (انجمن‌های افکار عمومی، 1382، 45)
مدل خطی ساده از ارتباطات انسانی
-تصمیم گیری در مورد پیام
-رمزگذاری پیام در نظر گرفته شده
-انتقال پیام
-دریافت پیام
-رمزگشایی و تفسیر
مدل شانون - ویور
1. ایجاد و خلق یک فکر یا ایده
2. رمزگذاری یک فکر یا ایده در یک پیام
3. انتقال پیام
4. رمزگشایی از پیام به وسیله دریافت کننده
5. درونی کردن آن پیام به وسیله گیرنده »قابل فهم شدن«
طبیعت خطی ارتباطات جمعی
مرحله اول: تصمیم گیری در مورد اینکه کدام فرستنده با کدام گیرنده مرتبط شود.
مرحله دوم: رمزگذاری پیامهای رسانه‌های ارتباط جمعی
مرحله سوم: ارسال پیامهای وسایل ارتباط جمعی
مرحله چهارم: ادراک پیامهای رسانهای
مرحله پنجم: رمزگشایی و تفسیر پیامهای رسانه‌های ارتباط جمعی
مرحله ششم: نفوذ بر مخاطبان وسایل ارتباط جمعی
ارتباطات رودررو و ارتباطات جمعی
1)ارتباط خصوصی و بدون واسطه:
ارتباط فوری و چهره به چهره که طی آن به صورت مستقیم میان پیام دهنده و پیام گیرنده یا گروه کوچک ردوبدل میشود.
مزیت‌ها :
1. فرصت تصحیح یکدیگر
2. ارتباط عمیق چهره به چهره
3. قابل روئیت بودن اثر پیام
4. فرصت جابجایی پیام گیرنده و پیام دهنده
5. دقت در ارائه پیام
ارتباط جمعی(عمومی)
این واژه از ریشه لاتینی media (وسایل و اصطلاح mass (توده) تشکیل شده است. و به لحاظ لغوی ابزاری است که از طریق آن میتوان با افراد، گروه‌هانه به طور جداگانه بلکه با جماعتی کثیر یا توده‌ای از مردم دسترسی پیدا کرد این نوع وسایل عبارتند از رادیو، تلویزیون، سینما، مطبوعات.
تعریف ارتباطات جمعی
ارتباطات جمعی در واقع روندی است که طی آن دست اندرکاران حرفه‌ای ارتباطات، وسیله ارتباطی را طراحی کرده و از آن برای پخش پیام به صورتی وسیع، گسترده، سریع و پیوسته برای رسیدن به اهدافی خاص و رساندن معانی معین و مشخص و اعمال نفوذ در مخاطبانی انبوه و ناهمگون که به صورتی گزینشی به برنامه‌ها توجه میکنند، استفاده مینمایند. (ملوین دفلور، شناخت ارتباطات جمعی، ص52)
مهمترین رسانه‌ها: مهمترین رسانه‌ها در عرصه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و در راستای فرهنگ‌سازی و هدایت افکار عمومی و جهت‌دهی رویکرد سایر رسانه‌ها عبارتند از:
۱- رسانه‌های شنیداری: رادیو، نوار شنیداری(حلقه‌ای، کاست، سی‌دی)، صفحه، رادیو، تلفن و کارت شنیداری. امروزه کمتر کسی است که به نقش رادیو در شکل‌دهی به افکار عمومی و تقابل رسانهای میان کشورها و جمعیت‌های سیاسی واقف نباشد برخی صاحب نظران تا آنجا پیش رفته‌اند که یکی از دلایل فروپاشی بلوک شرق و شوروی سابق را فعالیت رادیو آزادی دانسته‌اند.
رادیو: رادیو را میتوان برحسب پخش و قدرت، طبقه‌بندی کرد. رادیو رسانهای است صوتی که با استفاده از امواج به انتقال مطالب می‌پردازد. رادیو با تمام فایده‌هایش، که از جمله آنها دسترسی همیشگی(حتی بدون برق) است، دارای نقایصی است، رادیو از نعمت تصویر بی‌بهره است و مسؤولان و مجریان رادیو باید تمام توان و نیروی هنری خود را صرف صدا کنند تا از این طریق فضا سازی مناسبی در ذهن شنونده ایجاد شود. شنونده اگر از موسیقی برنامه خوشش نیاید دیگر رادیو کارآیی خود را از دست میدهد. اما همین مسأله اگر در مورد تلویزیون به‌وجود آید با قطع صدا همه چیز را از دست نمی‌دهد، بلکه میتوان کماکان از تصویر استفاده کرد و لذت برد.
۲- رسانه‌های دیداری: تلویزیون و ماهواره، انواع تصاویر، کتاب‌ها، مجله‌ها، راهنماهای مطالعه، نمودارها، نقشه‌ها، پوسترها، کاریکاتورها، روزنامه‌ها، سینما و فیلم، اینترنت، منبر.
اﻫﻤﯿﺖ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎی دﯾﺪاری
منظور از رسانه‌های دیداری فرآیند انتقال صدا و تصویر است که شامل رادیو و تلویزیون میباشد. مهمترین تفاوت این نوع رسانه با رسانه چاپی در آن است که چاپ، یک رسانه فضایی است که به خواننده اجازه میدهد تا اطلاعات و تصاویر را با سرعت مختص به خود هضم کند درحالی که پخش یک رسانه زمانی است که بر احساسات بیننده برای چند ثانیه تأثیر میگذارد و سپس از بین می‌رود. ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ در ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪه ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻓﺮد اﺳﺖ، ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺮای اﻓﺮاد ﻛﻢﺳﻮاد. ﻧﻘﺶ ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎی دﯾﺪاری ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ. رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎی دﯾﺪاری ﺣﺪود ۴٣ % ﺑﯿﺸﺘﺮ از رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﻏﯿﺮدﯾﺪاری ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻣﺨﺎﻃﺒﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. بخصوص ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻃﺮﯾﻖ اراﺋﻪ ﺑﺼﺮی، آﺳﺎنﺗﺮ ﻓﻬﻤﯿﺪه ﺷﻮﻧﺪ. همچنین اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻫﯿﺠﺎﻧﺎت ﻣﺎ ﺑﺮاﺣﺘﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﺣﺲ ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ.
روزنامه: روزنامه رسانهای است که به صورت روزانه جدیدترین اخبار و اطلاعات را در حوزه‌های مختلف فرهنگی، هنری، ورزشی، سیاسی و اقتصادی به اقشار مختلف جامعه ارائه میدهد. روزنامه‌ها زمانی رسانه منتخب بودند اما با ورود به دنیای دیجیتال با رقیبی جدی مواجه شدند و در مقابل سعی نمودند تا با متصل شدن به نظام‌های گردش اطلاعات، کتابخانه‌های الکترونیکی، انتشار پایگاه داده‌ها و تازه تر از همه، رایانه‌ای شدن مکاتبات از عرصه رقابت دور نمانند.
اینترنت: در اواخر دهه۱۹۶۰ پدیده‌ای به نام اینترنت جهان را متحول کرد. تأسیس شبکه آرپانت در سال۱۹۶۹ به عنوان منشأ پیدایش اینترنت شناخته شد[۱] در حقیقت اینترنت مجموعه‌ای از میلیون‌ها کامپیوتری است که از طریق شبکه‌های مخابراتی به یکدیگر متصلند. به عبارتی دیگر مجموعه‌ای از هزاران شبکه ماهواره‌ای - رایانه‌ای است که تعداد زیادی از رایانه‌ها را در یک شبکه پیچیده بزرگ و قابل اطمینان به یکدیگر وصل میکند. اینترنت، هیچ سازمان مدیریتی یا سرپرست حقوقی ندارد و به خودی خود واقعیتی مستقل ندارد و تنها از تألیف تشکیلات مستقل دیگر حیات یافته است. از طریق این فناوری جدید میتوان پست الکترونیکی(E-mail) ایجاد کرد و بدون صرف وقت و هزینه‌های پستی زیاد میتوان عکس‌ها و نامه‌های متنی خود را برای یک یا چندین نفر به طور همزمان ارسال کرد، همچنین میتوان سایت(site)های مختلفی ساخت و از این طریق به شبکه جهانی وب(Web) پیوست و از قابلیت‌های تصویری، صوتی و حتی فیلم در آن استفاده کرد.
فناوری چت(Chat) یا گفتگو یکی دیگر از راه‌های ارتباطی جدید در اینترنت است که در آن میتوان علاوه بر مکالمه با چندین نفر به طور همزمان تصاویر یکدیگر را نیز چک کرد. شبکه‌های خبری و موتورهای جستجو نیز از دیگر قابلیت‌های موجود در اینترنت است.
مجلات: به اعتقاد برخی از صاحبنظران رسانه، امروزه عصر تورق مجلات است. عصری که ۸۰ درصدخوانندگان، اطلاعات خود را از عناوین آن بدست می‌آورند.
مجله نشریه‌ای است با عنوان مشخص که به صورت شماره‌ها یا جزوه‌های پیاپی با فاصله زمانی منظم برای مدت نا محدود منتشر میشود. مقاله‌های علمی موجود در آنها میتواند منابع علمی خوبی برای مطالعه‌های اضافی یادگیرندگان باشد.
این رسانه مکتوب، دارای صفحاتی بیشتر از روزنامه، با اهداف خاص و از پیش تعیین شده است. از جمله مجلات می‌توانیم به نشریات زرد اشاره کنیم. مجلات زرد آن دسته از نشریات هستند که با جنجال و هیاهو سعی در جذب مخاطب دارند. هدف در این مجله‌ها جذب مخاطب (به هر وسیله‌ای) و به دنبال آن سود اقتصادی است. این نشریات در ارائه مسایل و مشکلات اقتصادی جامعه چند راه پیش میگیرند؛ ۱. بزرگنمایی، اغراق و زیاده روی در بیان مشکلات اقتصادی و... تا این که افکار عمومی مشوش شده و راه تفهیم و تفاهم منطقی و عاقلانه بسته شود. ۲. سطحی سازی و نادیده گرفتن مسایل عمقی و اخذ نتایج سریع و غیر منطقی[۲] ۳. رواج مصرف گرایی مثل تبلیغات زیبایی اندام، کالاها و لوازم آرایشی ۴. مطالب وحشتناک و حوادث تلخ همراه با تیترهای دلهره آور که باعث رواج و شکستن قبح و زشتی این اعمال میشود.
تلویزیون: تلویزیون تعریف پیچیده‌ای یافته و حضور برنامه‌های ماهواره‌ای و پیدایش عصر تلویزیون جهانی نیز بر این پیچیدگی افزوده است تا جایی که تلویزیون را همراهی ناگزیر و عضوی از خانواده‌های جامعه مدرن می‌نامند. پرمخاطب‌ترین رسانه در جهان، تلویزیون است این تنوع و کثرت مخاطب به دلیل وجود صدا و تصویر به طور همزمان است و در سالهای اخیر پخش مستقیم و زنده نیز بر این جذابیت افزوده است. تلویزیون به علت قابلیت استفاده از تصویر در تمام حیطه‌ها جذابیت مخصوص به خود دارد. تلویزیون قابلیت تغییر فرهنگ جامعه را داراست همواره نقد و نظر درباره این رسانه بیشتر و پرجنجال تر از بقیه رسانه‌ها بوده است و حتی رسانه‌هایی چون روزنامه‌ها و مجلات برای جذب مخاطبان خود به تلویزیون و جذابیت‌های آن متوسل میشوند.
رایانه: رایانه‌ها ماشین‌هایی هستند که میتوانند اطلاعات را ذخیره کنند، آنها را بپردازند و هر وقت از آنها خواسته شد اطلاعات مورد نیاز را بازیابی کنند. این رسانه مخصوصاً برای آموزش مهارتهای ذهنی مفید است چون علاوه بر دادن بازخورد به یادگیرنده در مورد صحیح یا غلط بودن پاسخ او میتوان موقعیتهایی جهت تمرین و تکرار مطالب فراهم آورد.
سینما: سینما پس از مطبوعات و رادیو و تلویزیون یکی از وسایل ارتباط جمعی و از رسانه‌های همگانی نسبتاً جدید است که فرهنگ خاص خود را دارد. بشر پس از دو دوره فرهنگ گفتاری و نوشتاری اکنون به دروازه فرهنگ تصویری با گستردگی فراوانش وارد میشود. سینما یکی از پیشرفته‌ترین رسانه‌های همگانی است که انواع هنرها را با پیچیده‌ترین تاکتیک‌ها جمع آوری نموده است[۳].
ماهواره: اولین ماهواره‌ها در سال۱۹۸۰ با ۱۲ هزار مدار تلفنی و تنها ۲ کانال تلویزیونی در مدار قرار گرفتند و نسل ششم آنها با ۳ برابر ظرفیت نسل پنجم و با سیستم‌های دیجیتالی پیچیده و در سال۱۹۸۶ ساخته و بکار گرفته شد. ماهواره‌های تلویزیونی (DBS) ماهواره‌هایی هستند که در واقع به عنوان یک فرستنده پرقدرت تلویزیونی در فضا عمل میکنند. مهمترین برتری یک ماهواره تلویزیونی آن است که میتواند تمامی نقاط کور یک کشور را که فرستنده‌های زمینی قادر به پوشش آنها نیستند تحت پوشش در آورد[۴]امروزه شبکه‌های ماهواره‌ای فراوانی بوجود آمده اند؛ از شبکه‌های علمی و تحقیقاتی و ورزشی گرفته تا شبکه‌های مبتذل که رقص و پایکوبی در آن یافت میشود.
از دهه ۱۹۹۰ میلادی به بعد با گسترش ماهواره‌ها و خدمات دهی صوتی و تصویری، تحول شگرفی در رشد تلویزیونهای ماهواره‌ای ایجاد شده است. هم اکنون در دنیا حدود ۲۱۵ ماهواره مخابراتی وجود دارد که بر روی ۸۰ ماهواره حدود ۱۵۰۰۰ شبکه تلویزیونی و رادیویی قرار دارد.
خبرگزاریها: اهمیت خبرگزاریها زمانی آشکار میشود که بدانیم اکثر مطبوعات خبرگزاریهای ملی و منطقه‌ای و شبکه‌های رادیو و تلویزیونی، اخبار و اطلاعات عمده خود را از این آژانس‌های خبری دریافت میکنند. که جایگاه و نقش ویژه و برجسته‌ای در جنگ رسانهای در سطح دنیا دارند.
خبرگزاریها و امپراطوری‌های خبری که از تعداد انگشتان دست تجاوز نمی‌کند عبارتند از:
خبرگزاری آسوشیتد پرس، خبرگزاری یونایتد پرس، خبرگزاری رویترز، خبرگزاری فرانس پرس، خبرگزاری شین هوا، خبرگزاری آلمان، خبرگزاری ایتارتاس.
طبق آخرین آمار تا اکتبر سال ۲۰۰۸ بیش از ۶۸۰۰۰ شبکه رادیویی و تلویزیونی در قالب مؤسسات بزرگ و برخی به عنوان شبکه در جهان به ثبت رسیده است.
مؤسسات رسانهای (صرفاً شبکه‌های تلویزیونی) را میتوان در پنج محور محوریت آمریکایی، محوریت اروپایی، محوریت عربی و شبکه‌های اسلامی خلاصه نمود.
بحث پیرامون کاربرد رسانه‌ها را با بررسی عینی‌ترین استفاده ابزاری از رسانه به پایان می‌بریم.
سیطره صهیونیسم بر رسانه‌های جهان: صهیونیست‌ها پیوسته برای دستیابی به اهداف مورد نظر خود، که تسلط مادی و معنوی بر ملتها و دولتهای جهان است، تلاش میکنند. آنها با نفوذ در رسانه‌های جهان، شاهراه اطلاع رسانی بین المللی را در اختیار خویش گرفته‌اند و با تسلط بر رسانه‌های خبری، خبرگزاریها، مطبوعات جهان و سیطره بر صنعت سینما و تلویزیون جهانی، صنعت چاپ و نشر و تولیدات تبلیغات تجاری در سطح دنیا تلاش میکنند تا دقت و حساسیت جوانان و نیروهای فعال و کارآمد جوامع مختلف به‌ویژه مسلمانان را نسبت به مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی جامعه خویش از بین ببرند و آنان را به افرادی بی تفاوت و سطحی نگر مبدل سازند.
در سال ۱۸۶۹ میلادی خاخام یهودی« راشورون» در سخنرانی خود که در شهر پراگ و در اهتمام یهود به تبلیغات ایراد کرد چنین گفت:
«اگر طلا نخستین ابزار ما در سیطره و حکومت بر جهان است بی تردید مطبوعات و روزنامه نگاری (موثرترین رسانه آن عصر) دومین ابزار کار ما خواهد بود.»
روزنامه‌ها: روزنامه رسانهای است که به صورت روزانه جدیدترین اخبار و اطلاعات را در حوزه‌های مختلف فرهنگی، هنری، ورزشی، سیاسی و اقتصادی به اقشار مختلف جامعه ارائه میدهد. همواره روزنامه‌ها به صورت مکتوب منتشر میشوند و این مکتوب بودن آثار مثبت و منفی فراوانی به دنبال دارد که مسئولین دست اندرکاران روزنامه‌ها به هدف دستیابی به آثار مثبت آن تلاش میکنند.
مجلات: مجله رسانهای است مکتوب، دارای صفحاتی بیشتر از روزنامه، با اهداف خاص و از پیش تعیین شده. متوسط یک مجله از 20 صفحه تا 300 صفحه نیز وجود دارد. مجلات به تخصصی، اختصاصی، علمی، پژهشی و ... تقسیم میشوند. در بازه‌های زمانی: هفته‌نامه، گاهنامه، ماهنامه، دوماهنامه، فصلنامه، سالنامه و انواع و اقسام مختلف دیگر به دست خوانندگان میرسد. در تقسیم بندی مجلات معمولا آنها را به نشریات زرد و غیر آن تقسیم میکنند. مجلات زرد آن دسته از نشریات هستند که با جنجال و هیاهو سعی در جذب مخاطب دارند. هدف در این مجله‌ها جذب مخاطب به هر وسیله‌ای و به دنبال آن سود اقتصادی است. این نشریات در ارائه مسایل و مشکلات اقتصادی جامعه چند راه پیش میگیرند:
الف: بزرگنمایی، اغراق و زیاده روی در بیان مشکلات اقتصادی و... تا این که افکار عمومی مشوش شده و راه تفهیم و تفاهم منطقی و عاقلانه بسته شود.
ب: نادیده گرفتن مسایل عمقی و اخذ نتایج سریع.
ج: رواج مصرف‌گرایی مثل تبلیغات زیبایی اندام، کالاها و لوازم آرایشی و..
د: مطالب وحشتناک و حوادث تلخ همراه با تیترهای دلهره‌آور که باعث رواج و شکستن قبح و زشتی این اعمال میشود.
رادیو: رادیو رسانهای است صوتی که با استفاده از امواج به انتقال مطالب می‌پردازد. رادیو با تمام فوائدش که از جمله آن، دسترسی همیشگی به آن است دارای نواقصی است، رادیو از نعمت تصویر بی‌بهره است و مسئولان و مجریان رادیو باید تمام توان و نیروی هنری خود را صرف صدا کنند تا از این طریق فضا سازی مناسبی در ذهن شنونده ایجاد کند. شنونده اگر از موسیقی برنامه خوشش نیاید دیگر رادیو کارآیی خود را از دست میدهد اما همین مسأله اگر در مورد تلویزیون بوجود آید با قطع صدا همه چیز را از دست نمی‌دهد بلکه میتوان کماکان از تصویر استفاده کرد و لذت برد. امروزه به نظر میرسد نقش رادیو در جهت‌دهی به افکار عمومی و تقابل رسانهای بین افراد در زمینه‌های سیاسی و اجتماعی کمرنگ باشد. این در حالی است که پادکست‌های صوتی از همه جهت مورد استقبال قرار گرفته اند. این پادکست‌ها نقش بسزایی در تغییر نگرش، آموزش و یادگیری افراد دارند.
سینما: سینما پس از مطبوعات و رادیو و تلویزیون یکی از وسایل ارتباط جمعی و از رسانه‌های همگانی نسبتاً جدید است که فرهنگ خاص خود را نیز اقتضا میکند. بشر پس از دو دوره فرهنگ گفتاری و نوشتاری اکنون به دروازه فرهنگ تصویری با گستردگی فراوانش وارد میشود. سینما یکی از پیشرفته‌ترین رسانه‌های همگانی است که انواع هنرها را با پیچیده‌ترین تاکتیک‌ها جمع آوری نموده است. [9]
تلویزیون: پرمخاطب‌ترین رسانه در جهان، تلویزیون است و این آمار در ایران به مراتب بیشتر است و این تنوع و کثرت مخاطب به دلیل وجود صدا و تصویر به طور هم زمان است. تلویزیون به علت قابلیت استفاده از تصویر در تمام حیطه‌ها جذابیت مخصوص به خود دارد. تلویزیون قابلیت تغییر فرهنگ جامعه را داراست حتی رسانه‌هایی چون روزنامه‌ها و مجلات برای جذب مخاطبان خود به تلویزیون و جذابیت‌های آن متوسل میشوند. امروزه شبکه‌های ماهواره‌ای فراوانی بوجود آمده اند؛ از شبکه‌های علمی و تحقیقاتی و ورزشی گرفته تا شبکه‌های مبتذل رقص و پایکوبی در آن یافت میشود و شبکه‌های فارسی زبان نیز به خیل وسیع آنها پیوسته‌اند این پایگاه‌ها که اکثراً متعلق به گروه‌های ایرانی خارج از کشور و ضد انقلابی هستند برای جذب مخاطب بیشتر از انواع و اقسام حربه‌ها استفاده میکنند. [10]
ماهواره: اولین ماهواره‌ها در سال1980 با تنها 2 کانال تلویزیونی در مدار قرار گرفتند و نسل ششم آنها با 3 برابر ظرفیت نسل پنجم و با سیستم‌های دیجیتالی پیچیده و در سال1986 ساخته و بکار گرفته شد. ماهواره‌های تلویزیونی (DBS) ماهواره‌هایی هستند که در واقع به عنوان یک فرستنده پرقدرت تلویزیونی در فضا عمل میکنند. مهمترین برتری یک ماهواره تلویزیونی آن است که میتواند تمامی نقاط کور یک کشور را که فرستنده‌های زمینی قادر به پوشش آنها نیستند تحت پوشش در آورد. [11]
اینترنت: در اواخر دهه1960 پدیده‌ای به نام اینترنت جهان را متحول کرد. تأسیس شبکه آرپانت در سال1969 به عنوان منشأ پیدایش اینترنت شناخته شد. [12] در حقیقت اینترنت مجموعه‌ای از میلیون‌ها کامپیوتری است که از طریق شبکه‌های مخابراتی به یکدیگر متصلند. به عبارتی دیگر مجموعه‌ای از هزاران شبکه ماهواره ای- رایانه‌ای است که تعداد زیادی از رایانه‌ها را در یک شبکه پیچیده بزرگ و قابل اطمینان به یکدیگر وصل میکند. اینترنت هیچ سازمان مدیریتی یا سرپرست حقوقی ندارد و به خودی خود واقعیتی مستقل ندارد و تنها از تألیف تشکیلات مستقل دیگر حیات یافته است. از طریق این فناوری جدید میتوان پست ایجاد کرد و بدون صرف وقت و هزینه (E- mail (الکترونیکیهای پستی زیاد میتوان عکس‌ها و نامه‌های متنی خود را برای یک یا چندین نفر به طور هم زمان ارسال کرد، هم‌های مختلفی ساخت و از این طریق site) چنین میتوان سایت پیوست و از قابلیت‌های تصویری، (Web به شبکه جهانی وب یا Chat) صوتی و حتی فیلم در آن استفاده کرد؛ فناوری چت گفتگو یکی دیگر از راه‌های ارتباطی جدید در اینترنت است که در آن میتوان علاوه بر مکالمه با چندین نفر به طور هم زمان تصاویر یکدیگر را نیز چک کرد. شبکه‌های خبری، ها نیز از دیگر قابلیت‌های موجود FTP موتورهای جستجو و در اینترنت است.
ارتباطات چگونه شکل میگیرد (ارکان ارتباط یا نمودار ارتباطات)
فرستنده پیام متن پیام پارازیت گیرنده پیام نتیجه
بـازخـورد
فرستنده پیام: شخص یا اشخاصی است که با هدف ارتباط و ارسال پیام برای رسیدن به منظور و خواسته‌های خود از طریق زبان، بدن، چهره، نمایش، قصه آنرا ارسال می‌نماید.
فرستنده پیام شامل دو دسته میشود:
ارادی: آگاهانه و از روی اراده شخص میباشد.
غیر ارادی: بعضا بر حسب غریزه، عواطف و گاهی از ضمیر ناخودآگاه میباشد.
متن پیام: اصل و بُن مایه مفهومی است که فرستنده پیام با تمام ادارک خود برای گیرنده پیام مشروط به دریافت آن توسط گیرنده پیام می‌فرستد.
خصوصیات متن پیام: واضح و شفاف، دارای درک و مفهوم، دارای اشتراکات بین گیرنده یا فرستنده، زمان پیام، هدف پیام.
پارازیت: پارازیت یا مانع عاملی است که بر جریان ارتباط تاثیر میگذارد و از کارایی آن میکاهد مانند شرایط فیزیکی نامناسب، گرما، سرما، سروصدای اضافی، بی حوصلگی، ذهن مشوش که تمام اینها میتواند در شکل گیری یک فرآیند ارتباطی حتی دلخواه مانع ایجاد نماید.
گیرنده پیام: شخص یا اشخاصی که مورد نظر فرستنده میباشد که با توجه به پیش شرط ارادی یا غیر ارادی بودن آن پیام به او واصل می‌گردد. گیرنده پیام می‌بایست در محیط تعریف شده‌ای با فرستنده پیام ارتباط داشته باشد در غیر این صورت مفهوم ارتباط شکل نمی‌گیرد.
نتیجه و بازخورد: ارتباطات دارای نتیجه و حاصل تجزیه و تحلیل پیامها از فرستنده به گیرنده میباشد زیرا که این پیام می‌بایست منشاء اثر و فایده‌ای برای طرفین داشته باشد در غیر این پیام ارزش نازلی خواهد داشت.
سطوح فرایند ارتباطات:
1. در سطح جامعه و ارتباط جمعی
2. در سطح نهاد سازمانی
3. در سطح بین گروه‌ها
4. در سطح درون گروه
5. در سطح بین افراد
6. در سطح درون فردی
در سطح نهاد سازمانی: بصورت دستوری از سازمان(بالا) و گزارشی(پایین)است، شرح وظایف یا قوانین و مقررات میباشد.
در سطح درون فردی: بین دو نفر که سلیس‌ترین و ساده‌ترین راه انتقال ارتباط بین فردی است که فاصله آن و زمان آن به حداقل رسیده و از هدر رفتن متن پیام جلوگیری می‌گردد.
در سطح درون فردی: عالی‌ترین بحث ارتباطات سطح درون فردی است که هر کسی با مشاهده اطراف خود، خواندن کتاب و آثار دیگران و با تجربه فردی یک سری پیام‌هایی را دریافت می‌نماید که خود او در مرحله اول به عنوان فرستنده پیام و در مرحله بعد به عنوان گیرنده پیام میشود و پردازش این پیامها و اطلاعات توسط خودش صورت میگیرد بستگی دارد که قوت ادارک و فهم او به چه میزان باشد تا بتواند آنرا به درستی درک نماید.
ارتباط چیست: تبادل نظر دوطرفه بین چند نفر برای انتقال افکار، احساسات و اعتقادات از ذهنی به ذهن دیگر میباشد.
اهمیت ارتباطات (ارتباط جمعی): ارتباط سرچشمه فرهنگ و موجب تکامل آن است تا زمانی که انسانها پراکنده بودند به درستی هیچ یک از عناصر ارتقا فرهنگی را کسب نکرده بودند. انسان دور از جامعه انسانی فاقد ابزار اساسی ارتباط یعنی زبان است از این رو آموخته‌هایش قابل انتقال نیست و امکان استفاده از تجربیات دیگران را ندارد.
نقش فرهنگ در رسانه: با توجه به تعریف کلی از فرهنگ که اساس آن باورها، اعتقادات، آیین و رسوم و... میباشد میتوان در اشاعه و دموکراتیزه کردن فرهنگ برای جوامع هم سطح و پذیرنده سرعت داشته باشد که این اولین و خوش بینانه‌ترین ارتباط فرهنگی توسط رسانه است.
بطور کلی فرآیند ارتباطات به دو دسته بین فردی و اجتماعی تقسیم میشود.
نوشتن: نگارش اسم مصدر از نگاشتن به معنی نوشتن یعنی بیان کتبی خواسته‌ها، داشته‌ها، عواطف و نگارنده به معنای کسی که بدان کار می‌پردازد یعنی نویسنده.
نویسنده دو معنی دارد:
1. معنی عام: هر که هر آن چیزی را که می‌نویسد مانند نامه به دوست خود یا بستگان و گزارش ساده از اینکه چه اتفاقی و چه حادثه‌ای رخ داده.
2. معنی خاص: کسی که به هنر نوشتن آراسته است و قدرت پروردن مطالب گوناگون و معانی باریک و دقیق را بیان زیبا، شیوا و رسا دارد. نوشتن در این معنی در ردیف دیگر هنرمندان است چون نقاشی، شاعر، پیکر تراش و....
چگونه بنویسم: یکی از بهترین و موثرترین وسایل کسب مهارت در نوشتن خواندن است ما وقتی نوشته‌ای را می‌خوانیم علاوه بر آنکه از محتوا و مفهوم آن بهره مند می‌شویم ناخودآگاه یا آگاهانه نکاتی از حیث نگارش از آن می‌آموزیم وبدین ترتیب با خواندن نوشته‌های مختلف انشای ما روان تر و نامه‌های ما تواناتر میشود و درست نوشتن و خوب نوشتن برای ما عادت و ملکه ذهن میشود و همچنین مهارت و توانایی در نگارش و نویسندگی پیش از همه از ما نوشتن می‌طلبد همانطور که گفته‌اند کار نیکو کردن از پُر کردن است. نویسندگی مانند بسیاری از هنرها و صنعت‌ها میباشد هیچ نوازنده یا نقاش یا مکانیکی با خواندن کتابهایی که در قلمروی این فنون نگارنش یافته نوازنده، نقاش و مکانیک نشدند.
نگارش برای خود و دیگران دارای چند ویژگی میباشد:
منفی نگر نباشد، از موضوع چیزی بداند، مخاطب را بشناسد، مطالب آن امیدوارانه باشد(امید به آینده را ترسیم نماید).
خبر: خبر مواد اولیه اطلاعات است که از بسیاری از داده‌ها که گاه از وجوه مختلف مورد نیاز و یا زائد بر نیاز به ما میرسد، اولین مرحله آماده سازی خبر شناخت خود خبر از نظر شکل و ماهیت میباشد.
شناخت اخبار:
مفاهیم خبر
منابع خبر
خبر رسان
رُژکلوس: نقل ساده و خالص وقایع جاری را خبر می‌نامد.
فرناند تورو: خبر عبارت است از انتشار منظم جریان وقایع و آگاهی‌ها و دانش‌های انسانی و نقل عقاید و افکار عمومی.
عناصر خبر چیست: که، کجا، کی، چه وقت، چه چیز، چرا، چگونه.
در تنظیم خبر رکن اصلی عناصر تشکیل دهنده و شناخت آنهاست. عناصر خبر کمک میکند که فرستنده پیام خبری واضح، شفاف، گویا و دارای توانایی حمل پیام تنظیم کند. با این آگاهی میتوان تشخیص داد که کدام یک از اطلاعات و آگاهی‌ها دارای اهمیت بیشتر و کدامیک از اهمیت کمتری برخوردار بوده و مناسب‌ترین زاویه دید برای نوشتن خبر کدام است.
کـه: فرستنده پیام(خبرنگار)باید بداند که چه فردی یا چیزی در پیدایش رویداد دخالت داشته یا خواهند داشت یعنی باید به مشخصات کامل فرد، افراد یا چیزی که در پیدایش رخداد موثر بوده یا خواهد بود آگاهی و اشراف داشته باشد.
کـجـا: هر رویداد اتفاق و عملی که رخ میدهد در یک مکان جغرافیایی خواهد بود محل وقوع عنصر کجاست که عمل رویداد را معرفی می‌نماید. محل رویداد یا اتفاق یا حادثه دارای اهمیت است و از لحاظ ارزش خبر در کنار جغرافیا و آمایش آن و جایگاه معنوی در آن دارای اهمیت است عنصر مکان از جلوه‌های مهم نمایشگری خبر میباشد. خبرنگار آگاه بر مبنای این زاویه دید میتواند آغاز خوب و مطلوبی از خبرنویسی ارائه دهد.
چـه وقـت: زمان وقوع حادثه یا رخداد یا دیدار یا هر موضوع یا چیزی که به عنوان خبر مطرح است از عناصر مهم در ارائه خبر محسوب میشود. تازگی خبر از ارزشهای خبریست اشاره به خبر زمان خبر تعیین کننده وجه ارزشی خبر از دیدگاه تازگیست(نُو بودن خبری). اگر تازگی رویداد دارای اهمیت است خبرنگار باید آن را در همان ابتدای خبر بیاورد.
چـه چـیـز: این عنصر عمدتا به ماهیت رویدادی که قرار است به خبر تبدیل شود متمرکز است این عنصر و عنصر قبلی چه وقت معمولا از مهمترین عناصر خبری هستند. روزنامه نگاران در مواردی که عنصر چه چیزی از ویژگی‌های فراوانی و دربرگیری برخوردار است از آن به عنوان عنصر چرای خبر استفاده میکنند و آن را در سطر اول خبر ارائه میدهند.
چـرا و چـگـونـه: علت یا انگیزه بوجود آوردن چرا را بیان میکند و عنصر چگونه نحوه چگونگی و طریقه رویداد را. در بسیاری از مواقع فرستنده خبر چگونه به وجود آمدن یک رویداد خبر را کسب میکند اما از علت و انگیزه‌ای که در پشت آن است بی خبر است یا علت و انگیزه را میداند اما از نحوه وقوع رویداد اطلاعاتی ندارد.
ارزشهای خبری: ارزش خبر گذشته از عناصر دارای ارزش‌هایی است که مورد توجه دیگران واقع میشود. توجه طلبان رسانه‌ها به اخبار و گزارش‌های خبری آنها بر آمده از توجه و اهمیت ارزشهای خبری است.
ارزشهای خبری عبارتند از:
دربرگیری - شهرت – برخورد، اختلاف یا درگیری - استثتا و شگفتی - بزرگی و فراوانی تعداد و مقدار - مجاورت - زمان یا تازگی رویداد.
دربرگیری: دامنه متاثران در خبر را دربرگیری میگویند. یک خبر جهانی مخاطب جهانی دارد و یک خبر صنفی مخاطب صنفی رویداد این خبر است که در بخش زیادی از جامعه تاثیرگذار باشد نوع این تاثیر ملاک نیست بلکه صرف میزان تاثیر مدنظر است.
شهرت: اشخاص حقیقی، حقوقی و اشیا را شامل میشود. شهرت میتواند بار معنای مثبت و منفی را به همراه داشته باشد افراد و شخصیت‌های سیاسی، اجتماعی، نظامی، فرهنگی، هنری، مذهبی همچنین ممکن است اشیا بی روح شهرت داشته باشند البته یکسان نیستند در شهرت.
اختلاف، درگیری: درگیری‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، عقیدتی، هنری، علمی ونظامی را شامل میشود. برخورد ممکن است فیزیکی، فکری و یا اندیشه‌ای باشد. برخورد میتواند شامل حوزه‌های مختلف انسانی، حیوانی و حتی اجسام باشد بطور مثال برخورد حیوان با انسان، حیوان با حیوان، انسان با حیوان، سرقت، تصادف، قتل، سیل، زلزله، جنگ و... همچنین برخورد ممکن است مثبت یا منفی باشد مثل مسابقه‌های ورزشی در تضارب آراء و عقاید منفی هم مثل جنگها و خونریزی‌های دولتهای متجاوز.
شگفتی و استثنا: هر اتفاق یا چیزی که موجب تعجب افراد شود میگویند. اصولا اینگونه اخبار به "تـریـن‌ها" معروف‌اند مثل قدیمی ترین‌ها، بزرگترین‌ها.
بزرگی و فراوانی: وسعت زیاد، بالا بودن تعداد و مقدار حجم بالا همه این عبارات پایه این ارزش به اعداد و ارقام است حال به هرچه که مرتبط باشد مهم نیست مهم بالا بودن اعداد و ارقام است.
مجاورت: مجاورت بر دو بخش است جغرافیایی و معنوی
مجاورت جغرافیایی مثل اینکه مخاطبان رسانه‌ها ابتدا خبر محله، شهرستان، استان و کشور خود سپس کشورهای همجوار دیگر را دنبال میکنند.
مجاورت معنوی مثل مشابهت‌های فرهنگی، عقیدتی، قومی، اجتماعی و سیاسی بطوری که بر باورها و اندیشه‌های سازگار، همسان و همساز باشد.
زمان، تازگی رویداد: درشرایط رقابت خبری داشتن زمان رویداد دارای اهمیت برجسته‌ای است به هنگامی خبر موجب حیات بیشتر روزنامه‌ها و اقبال بیشتر مخاطبان به آن خواهد شد ارائه به موقع خبر ضمن تامین نیاز خبری مخاطب از رفتن او به سمت رسانه‌های دیگر نیز جلوگیری میکند. تازگی خبر نسان از جنب و جوش تلاش بیشتر آن رسانه دارد و این بدین معنی است که در این رسانه به نیاز مخاطب توجه بیشتری میشود و مخاطب همواره برای رفع نیازهای خبری به آن رجوع خواهد کرد درمعرفی و جایگاه عناصر و ارزش‌ها کفایت میکند اما ارزشهای خبری و عناصر آن خطوط و رنگ‌هایی هستند که یک نقاش به وسیله آنها پیام خود را منتقل میکند خواه این پیام جحم یک شئ یا زیبایی یک گل باشد.
رسانه جمعی: انتقال اطلاعات با وسایلی نظیر روزنامه، کتاب، رادیو، تلوزیون، ماهواره و... برای گروه غیر محدودی از مردم با سرعتی زیاد انجام میگیرد را رسانه جمعی با وسایل ارتباط جمعی می‌نامند.
ماهواره و بررسی آن به عنوان یکی از وسایل ارتباط جمعی: امکانی است که به وسیله فناوری و تکنولوژی پیشرفته فضایی حاصل شده که امواج رادیویی با فرکانس بسیار بالا با فرستنده قوی و واسط بسیار قوی تر در فضا آنرا به نقاط مختلف کره زمین مخابره میکند. این تکنولوژی از چند دیدگاه مورد بررسی است اول نگاه قانونی، دوم نگاه اجتماعی، سوم نگاه فرهنگی، چهارم نگاه تکنولوژی.
تلوزیون: تلوزیون یکی از وسایل ارتباط جمعی است که به عنوان یکی از وسایل روزمره زندگی مورد استفاده قرار میگیرد. مخترع تلوزیون جان لاگی لویی جی بِرد در سال 1923 با استفاده از جعبه مخصوص که شامل کلاه، عدسی محدب و سوزن توسط یک تلوزیون سی خطی نمایش داده شده. مخترع تلوزیون‌های سیستم‌های جدید سینتون که با همکاری کمپانی مارگونی ابداع و را اندازی شد. سیستم‌های مدرن تلوزیون عبارت‌اند از NTS، CE. COM، PALC که هر یک به ترتیب متعلق به کشورهای آمریکا، فرانسه و آلمان بود.
استفاده از تلوزیون به عنوان رسانه ارتباط جمعی بسیار موثر در ارتباط و سرعت در انتشار و اشاعه اخبار دارد از این وسیله ارتباط جمعی برای خبر رسانی، برای اشاعه فرهنگ، برای منافع اقتصادی، برای سیطره منطقه جغرافیایی استفاده میشود.
رسانه‌های تله ماتیک: رسانه‌های جدید الکترونیک که اصطلاحاً به آنها رسانه‌های تله ماتیک نیز گفته میشود که ترکیبی از ارتباط راه دور و نظام اطلاع رسانی کامپیوتری است. رسانه‌های تله ماتیک در انقلاب ارتباطات در زمان ما عنصر کلیدی در نظر گرفته شده است و بسیاری معتقداند که سیستم جدید بزودی جایگزین سیستم پخش تلوزیون خواهد شد. بطور کلی تله ماتیک به مجموعه‌ای از پیشرفتهای اخیر در حوزه تکنولوژی ارتباطات گفته میشود که دارای یک صفحه بصری میباشد مانند صفحه تلوزیون و از جانب دیگر با یک شبکه کامپیوتری متصل‌اند به عبارت دیگر دیگر رسانه‌های جدید مجموعه‌ای از تکنولوژی الکترونیک هستند که دارای کاربردهای متفاوت هستند لذا زود است که به آنها به عنوان رسانه‌های همگاهی اتلاق شود و یا یک تعریف روشن و مشخص از کارکرد آنها ارائه داد.
عناصر تشکیل دهنده رسانه تله ماتیک:
وسایل انتقال دهنده مانند کابل یا ماهواره، وسایل ضبط و ذخیره بازیافت، وسایل نمایشی، وسایل کنترل کننده.
مقایسه مشخصات اساسی رسانه‌های تله ماتیک و رسانه‌های همگانی:
1. عدم تمرکز: در رسانه‌های جدید عوامل عرضه و انتخاب چون گذشته کاملا در کنترل برقرار کننده ارتباط نیست.
2. ظرفیت بالا: در رسانه‌های جدید عرضه تولیدات توسط کابل یا ماهواره موانع و محدودیت را در زمینه‌های هزینه فاصله و ظرفیت تقریبا به صفر میرساند.
3. انعطاف پذیری: انعطاف پذیری در شکل، محتوا و نحوه استفاده میباشد.
رسانه‌های دیداری: به رسانه‌هایی گفته میشود که عمدتا بر حس بینایی اتکا داشته و از طریق دیداری پیامهای خود را به مخاطبان منتقل میکند، در رسانه‌های دیداری به دو طبقه تقسیم میشود.
رسانه‌های نوشتاری: این رسانه‌ها از طریق نوشته‌ها و متون چاپی پیام مورد نظر خود را به گیرندگان پیام منتقل میکند. اعضای مهم رسانه‌های نوشتاری عبارت‌اند از کتاب، مجله، اسناد و... میباشد.
زمان شکل گیری این رسانه‌ها حداقل به پنج هزار سال قبل همزمان با ابداع خط و نگارش توسط اقوام سومری بر می‌گردد. آثار نوشتاری حاکی از قدمت این رسانه‌هاست این پیامها بعدها روی پوست حیوانات و یا بعضی از گیاهان نوشته شده است. ابداع کاغذ توسط چینیها و گسترش تولید آن که از سایر نقاط جهان و سپس اختراع دستگاه چاپ توسط گوتنبُرگ در آلمان سهم زیادی در بسط رسانه‌های نوشتاری داشت. با وجود قدمت رسانه‌های نوشتاری ابداع انواع رسانه‌های جدید در سده‌ها و ده‌های اخیر این رسانه هنوز اهمیت خود را حفظ کرده علت این امر ویژگی و توانمندی‌های جالب این رسانه‌هاست بطور مثال:
1)کتاب: شامل کتابهای درسی، اطلاعات عمومی، رمان، داستان، فیلمنامه، دایره المعارف، واژه نامه و...
2)روزنامه و مجله‌ها: بصورت روزنامه، عصرنامه، هفته نامه، ماهنامه، فصلنامه، سالنامه، گاهنامه، چاپ میشوند و معمولا اطلاعات جدیدی را در زمینه‌های مختلف علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... در اختیار خوانندگان و مخاطبان قرار میدهند.
پدیده اجتماعی: رویداد، حادثه و اتفاقی است یا تغییری در نگرش و رفتار میباشد که در جامعه (یک جامعه معمولی) پدید می‌آید و پس از آن نهاد اجتماعی (نهادهای اجتماعی مثل خانواده، قوه مجریه، مقننه، قضایه) به بررسی و روش واکنش نسبت به آن پدیده‌ها را انجام میدهند.
امر اجتماعی: قانون و مقررات است برای رفع تزاحم و تضاد.
3)اسناد: اصل یا کپی نوشته‌های مختلف قدیمی یا جدید مانند فرمانهای پادشاهان، منشور اخلاقی کوروش، قباله‌های ازدواج، اسناد خرید و فروش، قراردادهای سیاسی و... هستند که منابع اطلاعاتی جالبی را در زمینه‌های تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و علمی در اختیار دیگران قرار میدهد.
4)مواد یا موارد تکثیر شده: بطور کلی به تمام مطالب نوشتاری اتلاق میشود که توسط یک نفر نگاشته و یا از روی منابعی دیگر تهیه میشود و پس از تکثیر به طریق فتوکپی بین طالبان آن مطالب قرار میگیرد.
غیر نوشتاری: شامل اعلامیه‌ها، تابلوها، نقشه‌ها و امثال هُم میشود. رسانه‌های غیر نوشتاری دومین گروه از رسانه‌های دیداری هستند که در این رسانه‌ها همانند گروه اول پیامهای مورد نظر با تکیه به حس بینایی و از طریق دیداری به اطلاع مخاطبان میرسد. اگرچه در رسانه‌های این گروه نیز از رمزهای کلامی نوشتاری استفاده میشود اما ترکیب عهده بر بهره گیری از شکلها، طرحها و تصویرهاست مانند انواع اعلانات و تابلوهای الکترونیکی، طراحی و نقاشی بر دیوارها.
رسانه‌های شنیداری: با تکیه بر حس شنوایی تهیه شده و از طریق شنیدن مورد استفاده قرار میگیرد اعضای این طبقه از رسانه‌ها عبارتند از رادیو، تلفن، ضبط صوت، نوار شنیداری.
رسانه‌های دیداری و شنیداری: در طبقه بندی این رسانه‌ها از دو حس بینایی و شنوایی برای انتقال پیامها استفاده میشود مثل برنامه‌های تلوزیون، ویدیو، نمایش DVD و CD و پروژکتور.
ارتباط سنتی: به نوعی از ارتباطات اتلاق میشود که بر پایه باورها، تاریخ و فرهنگ و عقاید عمومی جامعه شکل گرفته و در عین حال آنها را ترویج و تقویت میکند غالبا میان فردی و چهره به چهره است.
نکته: ساخت و محتوای عوام گرا و نخبه گریز دارد. در این نوع ارتباطات(سنتی)دریافت بازخورد و عکس العمل مخاطب سریع و آنی است. ارتباط دو سویه و متقابل نیز سریع و براحتی تحریر میشود. بنابرین شبکه ارتباط سنتی اغلب به برنامه‌های واقعی ارتباط دو سویه عمل میکند و نه رسانهای و یک سویه.
سطوح و ساختارهای ارتباطات سنتی: برای اینکه مطالعه و بررسی در مورد ارتباطات سنتی ساده تر و روشن تر شود میتوان بر اساس طبقه بندی زیر عمل نمود
1. مرکز و نهادهای ارتباطات سنتی
2. پیامها و محتوای ارتباطات
3. ارتباط گران سنتی
4. شیوه‌های عملکرد و ارتباط سنتی
5. عاملان ارتباط سنتی
مراکز و نهادهای ارتباطات سنتی: مراکز و نهادهای ارتباط سنتی متعدد و متنوع‌اند به ویژه تا قبل از پیدایش وسایل ارتباط عمومی مانند رادیو و تلوزیون.
عمده‌ترین مراکز ارتباط سنتی: از قبیل مساجد، تکایا، مجالس روضه، قهوه خانه‌ها، زورخانه‌ها، مراکز زیارتی، حمامهای عمومی، بازارچه‌های محلی، کاروانسراها، شب نشینی‌هاو... هرکدام از این مراکز در طول تاریخ کارکردهای خاص خود را داشته و در عین حال بسیاری از منابع به ویژه در مقاطع حساس تاریخی بصورت یک شبکه ارتباطی مشترک عمل می‌کردند.
1- غیر شخصی است و یکنواخت بودن پیامهای ارتباطات جمعی
نخستین ویژگی ارتباطات جمعی در برابر ارتباطات سنتی، غیر شخصی بودن پیام‌هایی است که از مجرای وسایل ارتباطی نوین در اختیار انسانها گذاشته میشوند. به عبارت دیگر انتقال جمعی پیامها از طریق وسایل فنی جدید، با هرگونه ارتباط مستقیم و هر گونه انتقالی که مستلزم تماس چهره به چهره پیام‌دهنده و پیام‌گیرنده باشد، مغایر است. ارتباطات سنتی – چنان که قبلاً نیز اشاره شد – ارتباطاتی هستند که به طور مستقیم بین انسانها برقرار می‌گردند و چون برای اشاعه آنها از تکنیک‌های تکثیر کننده و توسعه دهنده نظیر رادیو، سینما و تلویزیون و مطبوعات پرتیراژ استفاده نمی‌شود، این نوع ارتباطات معمولاً بین افراد یک گروه نسبتاً کوچک، محدود می‌ماند. ارتباطات جمعی برخلاف ارتباطات سنتی، تماس مستقیم پیام‌دهنده و پیام‌گیرنده را از میان میبرند. به همین جهت جلسات سخنرانی نمایش تاتر و کنسرت که همه در حضور افراد برگزار میشوند، از قلمرو ارتباطات جمعی خارج می‌گردند.
بنابراین مهمترین ویژگی ارتباطات جمعی نسبت به ارتباطات سنتی آن است که به پیام‌دهندگان اجازه میدهند، پیامها و اطلاعات مختلف را بدون تماس مستقیم با پیام‌گیرندگان به آنها منتقل سازند، در حالی که تماس رودررو اساس تمام ارتباطات در جوامع بدون وسایل ارتباطی است.
2- نهادی بودن ارتباطات جمعی
دومین ویژگی ارتباطات جمعی نسبت به ارتباطات سنتی، نهادی بودن آنهاست. ارتباطات سنتی که رودررو و مخصوص یک گروه نسبتاً محدود هستند، اصولاً به طور خود به خود صورت میگیرند و اغلب از برخوردهای تصادفی افراد با یکدیگر ناشی میشوند. در چنین وضعی به علت نبودن تکنیک‌های ارتباطی، افراد در موقعیت‌های مختلف نظیر مبادلات اقتصادی و تجمعات مذهبی، اطلاعات خود را از طریق دهان و گوش به یکدیگر منتقل میکنند. به همین سبب انتقال اطلاعات فقط هنگام برخوردهای اجتماعی، که مستقیماً برای این منظور ترتیب داده نشده‌اند و جنبه تصادفی دارند، پدید می‌آیند.
برخلاف ارتباطات سنتی، تکنیک‌های ارتباط جمعی به طور ارادی و عمدی در چارچوب نهادهای خاص اجتماعی کار خود را دنبال میکنند. موسسات مطبوعاتی فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی و استودیوهای سینمایی از این نهادها به شمار میروند. موسسات ارتباط جمعی به تمام معنی «نهادهای اجتماعی» هستند. زیرا همه آنها به موجب اصول معینی – که با توجه به زمان و مکان و نظام‌های سیاسی میباشند و در اداره آنها افراد متخصص گوناگونی با یکدیگر همکاری میکنند.
3- وابستگی ارتباطات جمعی به سایر عناصر زندگی اجتماعی
سومین ویژگی ارتباطات جمعی وابستگی آنها به عناصر دیگر زندگی اجتماعی است. چنانکه یادآوری شد توسعه مطبوعات با پیشرفت سوادآموزی و تحصیلات مدرسه‌ای رابطه نزدیک دارد. گسترش رادیو و تلویزیون نیز به سطح زندگی جامعه وابسته است. تا جایی که میتوان گفت بین توسعه ارتباطات جمعی و سطح زندگی یک نوع تقارن خاص وجود دارد. ارتباطات جمعی با نهادهای مخصوص خود، در عین حال معلول و علت توسعه یافتگی است:
اولاً: ارتباطات جمعی معلول توسعه یافتگی هستند. زیرا گسترش این نوع ارتباط به چگونگی آموزش بستگی دارد. آموزش، انسان را به مطالعه تشویق میکند و کانون‌های توجه و علاقه عمومی را افزایش میدهد و مردم را به روزنامه خوانی و استفاده از رادیو و تلویزیون و سینما وا می‌دارد. توسعه ارتباطات جمعی، بدون توسعه اقتصادی نیز امکان‌پذیر نیست. چون تنها در شرایط توسعه یافتگی اقتصادی است که جوامع میتوانند صنایع و مخصوص تولید دستگاه‌های فرستنده و گیرنده رادیویی و تلویزیونی ایجاد کنند و وسایل ارتباطی نوین را در اختیار گروه‌های وسیع اجتماعی بگذراند.
ثانیاً: ارتباطات جمعی از علل توسعه یافتگی نیز به شمار میروند. چون اگر وسایل ارتباط جمعی را برای کشورهای توسعه یافته و همچنین کشورهای توسعه نیافته، نتوان از ابزار ممتاز توسعه انگیزی تلقی کرد، لااقل میتوان آنها را از عوامل توسعه یافتگی و صنعتی شدن شناخت.
به طور خلاصه میتوان گفت که گسترش ناگهانی و شدید ارتباطات جمعی در طول نیم قرن اخیر در زمینه آگاهی‌ها و فرهنگ انسانی در خصلت مشخص پدید آورده است:
1- ظهور تکنیک‌های جدید ارتباط از زمان اختراع صنعت چاپ تا ایجاد دستگاه‌های نوین ضبط و پخش برنامه‌های تلویزیونی در سالهای اخیر، سبب شده است که انتقال اطلاعات و معلومات و اندیشه‌ها که مظهر ارتباط جمعی است، به یک نهاد نسبتاً خودمختار تبدیل گردد. نهادی که دارای تشکیلات و تجهیزات خاص، نیروی انسانی متخصص، اصول حرفه‌ای و مقررات قانونی مخصوص میباشد. سایر ارتباطات اجتماعی همچنان مانند گذشته بر مبنای روابط مستقیم و بدون واسطه افراد استوارند. بنابراین مطالعه چگونگی همزیستی این دو نوع ارتباط اجتماعی – ارتباط جمعی و ارتباط فردی – در هر جامعه و هر دوره خاص، دارای اهمیت فراوان است.
2- با وجود آنکه ارتباط جمعی به یک نهاد خاص تبدیل شده است و وسایل مادی و نیروی انسانی مخصوص به خود در اختیار دارد و در گسترش آگاهی و فرهنگ جوامع نقش حساسی به دست آورده است، در عین حال فقط از یک خودمختاری نسبی برخوردار میباشد. زیرا ارتباط جمعی جزئی از یک مجموعه است که در آن عناصر مختلفی نظیر نظام آموزشی، سطح و شکل توسعه اقتصادی و اوضاع و احوال فرهنگی، هر یک به دیگری وابستگی دارند به همین جهت توسعه و پیشرفت آن نیز به عوامل خاصی چون آموزش عمومی، آزادی سیاسی، گسترش صنعتی و ثروت اقتصادی وابسته است. محتوای پیامهای ارتباطات جمعی نیز به همان نسبت که به ایجاد شرایط خاص محیط فرهنگی کمک میکند، خود منعکس کننده این شرایط به شمار می‌رود
(معتمدنژاد، 1379، صص 119-115).
دانسی Danesi رسانه‌ها را به سه دسته یا مقوله‌ی اساسی تقسیم کرد:
× رسانه‌ی طبیعی: رسانهای که از طریق آن ایده‌ها به شیوه‌ای زیست‌شناختی (از طریق صدا، حالات چهره، اشارات دست و غیره) انتقال می‌یابند.
× رسانه‌ی ساخته شده: رسانهای که از طریق آن ایده‌ها به وسیله‌ی برخی وسایل ساخته شده (کتاب، نقاشی، مجسمه، نامه، و غیره) بازنمایی و منتقل میشوند.
× رسانه‌ی مکانیکی: رسانهای که از طریق آن ایده‌ها به وسیله‌ی اختراعات مکانیکی مانند تلفن، رادیو، تلویزیون، رایانه و غیره انتقال می‌یابند([1]دانسی، 1387، ص 26).
بدون شک، بین رسانه‌های ساخته شده و مکانیکی وجوه مشترک زیادی وجود دارد. اولی، دومی را هم شامل میشود. زیرا رسانه‌های مکانیکی در واقع انواع خاصی از رسانه‌های ساخته شده هستند. رسانه‌های «غیر زیست‌شناختی» را میتوان به سه دسته‌ی گسترده تقسیم کرد: چاپی، الکترونیک و دیجیتال. اساساً این رسانه‌ها از نظر آن چیزی که شیوه‌ی بیان خوانده میشود، با هم تفاوت دارند. یعنی رسانه‌های چاپی از نظر شیوه‌ی رمز گذاری پیام‌هایشان، این امکان را برای افراد فراهم می‌آورند که پیامهای کلامی خود را بر سنگ، دیواره‌ها، پاپیروس، کاغذ و سایر سطوح یا مواد نگهدارنده‌ی خط
«بیان کنند». رسانه‌های الکترونیک به افراد اجازه میدهند که پیامهای خود را از طریق کانال الکترونیک با استفاده از وسایلی چون ضبط، رادیو و تلویزیون بیان کنند. ضبط چیزی است که صدا را ضبط میکند مانند نوار و سی‌دی. رادیو سیستمی شنیداری است که امکان ارسال و دریافت سیگنالهای رادیویی (امواج الکترومغناطیس) را در وسایلی به نام رادیو فراهم میکند. تلویزیون سیستمی است که ارسال تصاویر دیداری را همراه با صدا به صورت امواج الکترو مغناطیس که از طریق وسایل گیرنده‌ای به نام دستگاه تلویزیون به شکل اولیه بازگردانده میشوند، ممکن میسازد. رسانه‌های دیجیتال بر سیستم‌های رایانه‌ای مانند اینترنت، ماتریسی از شبکه‌ها که رایانه‌های سرتاسر دنیا را به هم وصل میکند، و وب جهان گستر – خدمات دهنده‌ای اطلاعاتی در اینترنت که از سایت‌ها و فایل‌های به هم مرتبط تشکیل شده و با برنامه‌ای به نام مرورگر قابل دسترسی است – متکی هستند. (دانسی، 1387، ص 26).
امروزه عمده‌ترین نقشی که وسایل ارتباط جمعی و رسانه‌های جمعی برعهده دارند عبارت است از: فرهنگ سازی آموزش، اطلاع رسانی و ایجاد مشارکت اجتماعی، چارلز پرست ویچ اسکات اولین سردبیر روزنامه گاردین در این باره می‌گوید : “امورمقدس‌اند و تفاسیر آزاد” او برای مطبوعات به عنوان یکی از وسایل ارتباط جمعی دو نقش و کارکرد قایل است:
)1 نقش و کارکرد اطلاع رسانی 2( نقش و کارکرد بیان عقاید
“لاسول” در مقاله‌ای به عنوان ” ساخت و کارکرد ارتباطات در جامعه” از وظایف دیگری برای وسایل ارتباط جمعی نام می‌برد :
)1 حراست از محیط 2( همبستگی میان اجزای جامعه 3( انتقال میراث‌های فرهنگی از نسلی به نسل دیگر
"الول" در مقاله‌ای به عنوان " ساخت و کارکرد ارتباطات در جامعه" از وظایف دیگری برای وسایل ارتباط جمعی نام می‌برد : 1 )حراست از محیط 2 )همبستگی میان اجزای جامعه 3 )انتقال میراث‌های فرهنگی از نسلی به نسل دیگر.
نقش رسانه‌های ارتباط جمعی
نقش آموزش: تعریفی که سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد)یونسکو( از آموزش آورده است عبارت است از: " تمام کنش‌ها و واکنشها، اثرات و روش‌هایی که برای رشد و تکامل توانایی‌های مغزی و معرفتی و مهارتها، نگرشها و رفتار انسان به کار میروند، به طریقی که شخصیت انسان تا ممکن‌ترین حد آن تعالی بخشند، آموزش و پرورش " یونسکو چهار ویژگی عمده برای برنامه‌های آموزشی رادیو و تلویزیون قایل شده است عبارت انداز:
1-برنامه‌ها به صورت مجموعه متوالی است تا به یادگیری کمک کند.
2 -طراحی و برنامه ریزی آنها به طور مشخص با کمک مشاوران آموزشی صورت میگیرد.
3-این برنامه‌ها به طور معمول با دیگر مواد آموزشی، هم چون متون درسی و راهنمای مطالعاتی همراه است.
4-استفاده از این برنامه‌ها معموالً توسط معلم و شاگرد به نوعی مورد ارزیابی قرار میگیرد. بدین ترتیب رادیو و تلویزیون میتواند در کنار برنامه‌های درسی، برنامه‌هایی نیز برای ارتقای سطح دانستنی‌های و معلومات عموم و اعتالی سطح دانش فنی و مهارت قشرهای معینی از جامعه و تشویق ذوق هنری آنها تهیه و پخش کند که همان نقش و رسالت فرهنگ این دو رسانه است. مارشال مک لوهان در مورد تلویزیون آموزشی چنین می‌گوید: " اهمیت نقش آموزشی تلویزیون هنگامی آشکار میشود که می‌بینیم کودکی سه ساله میتواند در کنار پدر و مادربزرگش کنفرانس را به آسانی تماشا کند.
. " نقش خبری رسانه‌های جمعی: مهمترین نقش و کارکرد رسانه‌های جمعی، پی جویی و گردآوری اطالعات درمورد حوادث و رویدادهای ملی و فراملی و انتقال آنها به عموم مردم بدون در نظر گرفتن سلسله مراتب گروهی است. اما دانستن اینکه چه خبری خبر محسوب میشود، از دیدگاه دانشمندان علوم ارتباطات جمعی متفاوت است. برخی خبر را از گزارشی فشرده و بازتابی دقیق از یک رویداد می‌دانند و شماری دیگر، خبر را از گزارشی مناسب که برای بخش عمده‌ای از مردم جالب توجه است تلقی میکنند. "والترلیپمن" مفسر و خبرنگار معروف آمریکایی در این مورد چنین می‌گوید: "اخبار، انعکاس موقعیت‌های اجتماعی نیستند، بلکه گزارشی خبرهای مطرح شده در جامعه اند. " اخبار به مسائلی می‌پردازند که فوری و تازه و الزاماً پیچیده و مبهم باشند. او معتقد است که خبر و حقیقت یکی نیستند. وظیفه خبر این است که حادثه‌ای را مطرح کرده، بر سر زبان‌ها بیاندازد، حال آن که وظیفه حقیقت این است واقعیت‌های نهفته و نامعلوم روشن کرده، آنها را به هم ربط داده و تصویری از واقعیت به دست دهد که بشر براساس آن عمل کند از میان رسانه‌های جمعی رادیو و تلویزیون مهمترین وسیله خبر یا اطلاع در عصر ما محسوب میشود. این دو وسیله، کوچک شدن کره زمین و ایجاد همبستگی و نزدیکی میان ساکنان آن را فراهم آورده اند. تلویزیون از آن جا که با اکثر حواس آدمی سر و کار دارد، بیشترین تأثیر احساسی، عاطفی و از همه مهم تر اطالعاتی را بر انسان میگذارد. تلویزیون در مدتی کوتاه، اطالعات مورد نیاز و خبر رویدادهای گوناگون را در دور افتاده‌ترین نقطه دنیا به طور دائم و مستقیم در اختیار گیرنده قرار میدهد. تلویزیون در نمایشی کردن و ارزش دادن به وقایع مهارت خاصی دارد. در هر حال انسان جدید نیازمند مطلع شدن است و دموکراسی نیز بدین معنی است. آلفرد سووی می‌گوید: " افرادی که خوب مطلع شده باشند، همشهری‌ها و اتباع کشورند و افرادی که بد مطلع شوند هویتی نخواهند داشت. " نتیجه آن که: وسایل ارتباط جمعی و رسانه‌های جمعی نقش پخش خبر و اطالع رسانی را بر عهده دارند. رسالت آنها : انتقال سریع، بی طرفانه و آگاهی بخش اخبار و وقایع دنیای ماست. هیچ حادثه‌ای در عصر ارتباطات جمعی فقط به یک منطقه جغرافیایی محدود نیست و آن چه تعلق محلی خبر، خاص بودن خبر یا حاشیه برای یک محل یا منطقه خوانده میشود، فقط به گذشته ای تاریخی اختصاص دارد. تعدد وسایل ارتباط جمعی و رقابت هدایت شده و درست آنان نه تنها میتواند به پخش سریع خبر در جهان بینجامد، بلکه از برخورد اخبار آنان برق حقیقت جهیدن گیرد و نور واقعیت را پرتوی جهانی افکند.
نقش تفریحی رسانه‌های جمعی : برای پاسخ گویی به نیازهای تفریحی افراد انسانی، رسانه‌های معاصر وظایف گوناگونی برعهده دارند. در دنیای کنونی به سبب فشار کار روزانه و شرایط دشوار زندگی ماشینی، انسانها بیش از هر زمان به استراحت نیاز دارند و اگر برنامه‌های مناسبی وجود نداشته باشند که اوقات فراغت آنها را پر کند و خستگی‌ها و اضطراب‌ها و دلهره‌های آنها را تسکین دهد، خیلی زودتر از حد معمول فرسوده و از کار افتاده خواهند شد. توجه فراوان به تأمین اوقات فراغت بیش تر و استفاده کامل از این اوقات سبب شده است که به تدریج انسان 11 به سوی یک نوع )تمدن فراغت( گام بردارد و با کاهش ساعات کار و ایجاد وسایل سرگرمی از زندگی خود بیش تر لذت ببرد. در زمان حاضر روزنامه‌ها و مجله‌ها، رادیو و تلویزیون‌ها و سینماها با انتشار و پخش مناسب برنامه‌های گوناگون خود، از بهترین وسایل سرگرمی افراد به شمار میروند. بدون شک رسانه‌های جمعی، اولین نهادها و نمایش‌هایی نیستند که در طول تاریخ برای این نقش به وجود آمده اند. نخستین بار ارسطو، فیلسوف یونانی بود که دریافت علت و انگیزه اصلی استقبال مردم از تراژدی‌های یونان باستان، فرافکنی است
نقش همگن سازی: وسایل ارتباط جمعی، نزدیکی سلیقه‌ها، خواست‌ها و انتظارات تمامی ساکنان یک جامعه را موجب میشوند و خروج جوامع از عصر محدوده‌های جدا یا تک افتاده را موجب میشوند. همین روند است که "ژان کازنو " و بسیاری دیگر از آن به عنوان توده سازی یاد میکنند. این اصطالح که بعدی مستهجن دارد و روندی نامطلوب از آن بر می‌آید، بدین معناست که با ورود رسانه‌های ارتباط جمعی تشابه می‌پذیرند و در سبک زندگی، عالئق، خواست‌ها از الگوهای مشابهی که وسائل ارتباط جمعی به آنان میدهند، برخوردار میشوند. کازنو این روند را توده شدن تمامی مردم در یک محدوده جغرافیایی با مرزهای ملی میداند. "کاردینر و لینتن" به عنوان شخصیت اساسی موجبات اندازه گیری همین روند را فراهم میسازند. به زغم آنان شخصیت اساسی عبارت است از: ویژگی‌های مشترک تمامی مردمی که در یک مرز و بوم حیات می‌گذرانند. تکثر وسائل ارتباط جمعی) رادیو، سینما، تلویزیون، کتاب و.... ( و تنوع درونی هریک از آنها )روزنامه‌ها و رادیوها... ( از طرفی موجب کوچک شدن و قابل حمل شدن این وسایل شده و از طرفی دیگر موجبات تشعب تازه‌ای بین مردم را فراهم میسازند.
احساس تعلق اجتماعی : وسایل ارتباط جمعی به خصوص در جوامع جدید که در آن با از بین بردن نسبی مسلک‌ها و جماعت‌ها مواجه هستیم، با افرادی روبه رو میشوند که در انبوه وسیع شهر و با کاستی و روابط سنتی، در تنهایی بی سابقه‌ای به سر میبرند. حال صدای رادیو و تصویر تلویزیون و یا نوشته روزنامه ابزاری است در راه احساس تعلق اجتماعی، با خواندن روزنامه، حس میکنیم، پس احساس اشتراک، تعلق و پیوند متقابل خواهیم داشت. با مطالعه روزنامه یا شنیدن رایدیو، از حوادث محیط پیرامون خود با خبر می‌شوید. مطالعات نشان داده است که هر چه میزان مطالعه روزنامه، شنیدن رادیو و.... کاهش مییابد و به همان نسبت مشارکت اجتماعی به عنوان شاخصی از احساس تعلق به جامعه کاستی می‌یابند از دیدگاه لرنر : هر چه مردم با وسایل ارتباط جمعی پیوند محکم تری می‌یابند به همان نسبت مشارکت اجتماعی آنان و قابلیت زندگی آنها در جمع به درک دیگران افزایش مییابد و جهان سوم که در مراحل 11 نخستین برخورد تاریخی خود با وسایل الکترونیک جدید است. با پیدایی شخصیت‌های انتقالی) آنان که با شرایط جدید محیط پیرامون، انطباق بیش تری یافته اند( عاملی مهم در راه حرکت به سوی دنیای جدید مییابد
[1] Danssi
[2] Guglielmo Marconi
[3] crisell
)1 نقش آموزش:
تعریفی که سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد)یونسکو( از آموزش آورده است عبارت است از: ” تمام کنش‌ها و واکنشها، اثرات و روش‌هایی که برای رشد و تکامل توانایی‌های مغزی و معرفتی و مهارتها، نگرشها و رفتار انسان به کار میروند، به طریقی که شخصیت انسان تا ممکن‌ترین حد آن تعالی بخشند، آموزش و پرورش ” یونسکو چهار ویژگی عمده برای برنامه‌های آموزشی رادیو و تلویزیون قایل شده است عبارت انداز:
-1 برنامه‌ها به صورت مجموعه متوالی است تا به یادگیری کمک کند.
-2 طراحی و برنامه ریزی آنها به طور مشخص با کمک مشاوران آموزشی صورت میگیرد.
-3 این برنامه‌ها به طور معمول با دیگر موادآموزشی، هم چون متون درسی و راهنمای مطالعاتی همراه است.
-4 استفاده از این برنامه‌ها معمولاً توسط معلم و شاگرد به نوعی مورد ارزیابی قرار میگیرد.
بدین ترتیب رادیو و تلویزیون میتواند در کنار برنامه‌های درسی، برنامه‌هایی نیز برای ارتقای سطح دانستنی‌های و معلومات عموم و اعتلای سطح دانش فنی و مهارت قشرهای معینی از جامعه و تشویق ذوق هنری
آنها تهیه و پخش کند که همان نقش و رسالت فرهنگ این دو رسانه است. مارشال مک لوهان در مورد تلویزیون آموزشی چنین می‌گوید: ” اهمیت نقش آموزشی تلویزیون هنگامی آشکار میشود که می‌بینیم کودکی سه ساله میتواند در کنار پدر و مادربزرگش کنفرانس را به آسانی تماشا کند. ”
)2 نقش خبری رسانه‌های جمعی: مهمترین نقش و کارکرد رسانه‌های جمعی، پی جویی و گردآوری اطلاعات درمورد حوادث و رویدادهای ملی و فراملی و انتقال آنها به عموم مردم بدون در نظر گرفتن سلسله مراتب گروهی است. اما دانستن اینکه جه خبری خبر محسوب میشود، از دیدگاه دانشمندان علوم ارتباطات جمعی متفاوت است. برخی خبر را از گزارشی فشرده و بازتابی دقیق از یک رویداد می‌دانند و شماری دیگر، خبر را از گزارشی مناسب که برای بخش عمده‌ای از مردم جالب توجه است تلقی میکنند.
“والترلیپمن” مفسر و خبرنگار معروف آمریکایی در این مورد چنین می‌گوید: “اخبار، انعکاس موقعیت‌های اجتماعی نیستند، بلکه گزارشی خبرهای مطرح شده در جامعه اند. ”
اخبار به مسائلی می‌پردازند که فوری و تازه و الزاماً پیچیده و مبهم باشند. او معتقد است که خبر و حقیقت یکی نیستند. وظیفه خبر این است که حادثه‌ای را مطرح کرده، بر سر زبان‌ها بیاندازد، حال آن که وظیفه حقیقت این است واقعیت‌های نهفته و نامعلوم روشن کرده، آنها را به هم ربط داده و تصویری از واقعیت به دست دهد که بشر براساس آن عمل کند. از میان رسانه‌های جمعی رادیو و تلویزیون مهمترین وسیله خبر یا اطلاع در عصر ما محسوب میشود.
این دو وسیله، کوچک شدن کره زمین و ایجاد همبستگی و نزدیکی میان ساکنان آن را فراهم آورده اند. تلویزیون از آن جا که با اکثر حواس آدمی سر و کار دارد، بیشترین تأثیر احساسی، عاطفی و از همه مهم تر اطلاعاتی را بر انسان میگذارد.
تلویزیون در مدتی کوتاه، اطلاعات مورد نیاز و خبر رویدادهای گوناگون را در دور افتاده‌ترین نقطه دنیا به طور دائم و مستقیم در اختیار گیرنده قرار میدهد. تلویزیون در نمایشی کردن و ارزش دادن به وقایع مهارت خاصی دارد. در هر حال انسان جدید نیازمند مطلع شدن است و دموکراسی نیز بدین معنی است. آلفرد سووی می‌گوید: ” افرادی که خوب مطلع شده باشند، همشهری‌ها و اتباع کشورند و افرادی که بد مطلع شوند هویتی نخواهند داشت. ”
نتیجه آن که: وسایل ارتباط جمعی و رسانه‌های جمعی نقش پخش خبر و اطلاع رسانی را بر عهده دارند.
رسالت آنها : انتقال سریع، بی طرفانه و آگاهی بخش اخبار و وقایع دنیای ماست. هیچ حادثه‌ای در عصر ارتباطات جمعی فقط به یک منطقه جغرافیایی محدود نیست و آن چه تعلق محلی خبر، خاص بودن خبر یا حاشیه برای یک محل یا منطقه خوانده میشود، فقط به گذشته ای تاریخی اختصاص دارد. تعدد وسایل ارتباط جمعی و رقابت هدایت شده و درست آنان نه تنها میتواند به پخش سریع خبر در جهان بینجامد، بلکه از برخورد اخبار آنان برق حقیقت جهیدن گیرد و نور واقعیت را پرتوی جهانی افکند.
3(نقش تفریحی رسانه‌های جمعی: برای پاسخ گویی به نیازهای تفریحی افراد انسانی، رسانه‌های معاصر وظایف گوناگونی برعهده دارند. در دنیای کنونی به سبب فشار کار روزانه و شرایط دشوار زندگی ماشینی، انسانها بیش از هر زمان به استراحت نیاز دارند و اگر برنامه‌های مناسبی وجود نداشته باشند که اوقات فراغت آنها را پر کند و خستگی‌ها و اضطراب‌ها و دلهره‌های آنها را تسکین دهد، خیلی زودتر از حد معمول فرسوده و از کار افتاده خواهند شد.
توجه فراوان به تأمین اوقات فراغت بیش تر و استفاده کامل از این اوقات سبب شده است که به تدریج انسان به سوی یک نوع )تمدن فراغت( گام بردارد و با کاهش ساعات کار و ایجاد وسایل سرگرمی از زندگی خود بیش تر لذت ببرد. در زمان حاضر روزنامه‌ها و مجله‌ها، رادیو و تلویزیون‌ها و سینماها با انتشار و پخش مناسب برنامه‌های گوناگون خود، از بهترین وسایل سرگرمی افراد به شمار میروند. بدون شک رسانه‌های جمعی، اولین نهادها و نمایش‌هایی نیستند که در طول تاریخ برای این نقش به وجود آمده اند. نخستین بار ارسطو، فیلسوف یونانی بود که دریافت علت و انگیزه اصلی استقبال مردم از تراژدی‌های یونان باستان، فرافکنی است.
)4 نقش همگن سازی: وسایل ارتباط جمعی، نزدیکی سلیقه‌ها، خواست‌ها و انتظارات تمامی ساکنان یک جامعه را موجب میشوند و خروج جوامع از عصر محدوده‌های جدا یا تک افتاده را موجب میشوند.
همین روند است که “ژان کازنو ” و بسیاری دیگر از آن به عنوان توده سازی یاد میکنند. این اصطلاح که بعدی مستهجن دارد و روندی نامطلوب از آن بر می‌آید، بدین معناست که با ورود رسانه‌های ارتباط جمعی تشابه می‌پذیرند و در سبک زندگی، علائق، خواست‌ها از الگوهای مشابهی که وسائل ارتباط جمعی به آنان میدهند، برخوردار میشوند. کازنو این روند را توده شدن تمامی مردم در یک محدوده جغرافیایی با مرزهای ملی میداند. “کاردینر و لینتن” به عنوان شخصیت اساسی موجبات اندازه گیری همین روند را فراهم میسازند. به زغم آنان شخصیت اساسی عبارت است از: ویژگی‌های مشترک تمامی مردمی که در یک مرز و بوم حیات می‌گذرانند.
تکثر وسائل ارتباط جمعی) رادیو، سینما، تلویزیون، کتاب و …. ( و تنوع درونی هریک از آنها )روزنامه‌ها و رادیوها …( از طرفی موجب کوچک شدن و قابل حمل شدن این وسایل شده و از طرفی دیگر موجبات تشعب تازه‌ای بین مردم را فراهم میسازند.
)5 احساس تعلق اجتماعی : وسایل ارتباط جمعی به خصوص در جوامع جدید که در آن با از بین بردن نسبی مسلک‌ها و جماعت‌ها مواجه هستیم، با افرادی روبه رو میشوند که در انبوه وسیع شهر و با کاستی و روابط سنتی، در تنهایی بی سابقه‌ای به سر میبرند. حال صدای رادیو و تصویر تلویزیون و یا نوشته روزنامه ابزاری است در راه احساس تعلق اجتماعی، با خواندن روزنامه، حس میکنیم، پس احساس اشتراک، تعلق و پیوند متقابل خواهیم داشت. با مطالعه روزنامه یا شنیدن رایدیو، از حوادث محیط پیرامون خود با خبر می‌شوید.
مطالعات نشان داده است که هر چه میزان مطالعه روزنامه، شنیدن رادیو و …. کاهش مییابد و به همان نسبت مشارکت اجتماعی به عنوان شاخصی از احساس تعلق به جامعه کاستی می‌یابند از دیدگاه لرنر : هر چه مردم با وسایل ارتباط جمعی پیوند محکم تری می‌یابند به همان نسبت مشارکت اجتماعی آنان و قابلیت زندگی آنها در جمع به درک دیگران افزایش مییابد و جهان سوم که در مراحل نخستین برخورد تاریخی خود با وسایل الکترونیک جدید است. با پیدایی شخصیت‌های انتقالی ) آنان که با شرایط جدید محیط پیرامون، انطباق بیش تری یافته اند( عاملی مهم در راه حرکت به سوی دنیای جدید مییابد.
)6 نقش تبلیغی: یکی از نقشهای رسانه‌های جمعی، تبلیغات است. بی تردید هرگاه وسایل ارتباطی، نقش تبلیغاتی را با توجه به درخواست‌ها و نیازهای عمومی انجام دهند و در زمینه‌های سیاسی، به ارشاد مردم و پیش بینی و تأمین وسایل آزادی و آسایش آنها همت گمارند و در زمینه‌های اقتصادی به راهنمایی افراد برای خرید کالاها و انجام خدمات اکتفا کنند، این وظیفه نیز در کنار وظایف خبری و آموزشی و اجتماعی دیگر، مناسب و مطلوب خواهد بود.
اما اکنون در اغلب ممالک، وسایل ارتباطی عملاً چنین راهی را دنبال نمی‌کنند و وسایل ارتباطی به جای آن که در جهت رهبری سیاسی جامعه یا به آزادی و بهزیستی مردم توجه کنند، هدف‌ها و برنامه‌های اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی ثمربخش را به مردم معرفی کنند و در راه ساختن زندگی بهتر و مرفه تر با همکاری و همبستگی افراد را جلب کنند، به اقناع سیاسی و تحمیل قدرت می‌پردازند و بدین صورت نقش ابزار و سلاح مسلکی و حکومتی را بر عهده میگیرند.
وسایل ارتباطی از جهت اقتصادی نیز بیش تر در راه منافع صاحبان سرمایه‌ها خدمت میکنند و به فرض آن که پیشرفتهای صنعتی و تولید کالاهای مصرفی را به سوی خدمت به مردم و رفع نیازهای واقعی افراد بکشانند، در جهت عکس آن، به طور دائم مردم از خرید و مصرف هرچه بیش تر کالاهای غیر ضروری تشویق و ترغیب میکنند. بدین طریق، افراد در جوامع صنعتی کنونی که به جوامع مصرف موسوم شده اند، ناچار میشوند تحت تأثیر تبلیغات تجاری که در تمام لحظات شبانه روز به وسیله روزنامه‌ها، مجله‌ها، رادیو، تلویزیون، سینماها و آگهی‌های گوناگون دیواری آنها را تعقیب میکنند، کالاهای بیش تری خریداری کنند و از خدمات فراوان تری استفاده کنند.
بدیهی است که افراد برای تأمین این همه نیازهای مصنوعی و تفننی باید درآمد بیش تری نیز به دست می‌آورند تا بتوانند قدرت خرید و فروش را بالا ببرند که ساعت‌های زیادتری کارکنند، و احتمالاً به جای یک شغل اصلی، یک یا چند شغل فرعی نیز به دست آورند. بدون تردید، افراد با کار بیش تر، چه از نظر جسمی و چه از نظر روحی، خسته و فرسوده تر میشوند. شور و نشاط زندگی را از دست میدهند، از فراغت و آسایش واقعی محروم میشوند، نسبت به وضع اجتماعی خود و اطرافیان خویش، بی اعتنا و بی توجه میشوند و در نتیجه نمی‌توانند از حقوق سیاسی خود بهره برداری کنند، مسئولیت‌های اجتماعی خویش را ایفاء کنند و با همکاری دیگران آینده بهتری بسازند. در چنین شرایطی تبلیغات بازرگانی به طور غیرمستقیم، هدف‌های تبلیغات سیاسی را تأمین میکنند.
رسانه جمعی رسانهای است در زمان واحد، پیامهای یکسان برای جمع گیری از افـراد ارسـال مـی شـود. مهمتـرین ویژگی رسانه‌های جمعی (نهادی بودن) آن است به این معناکه یک پیامد درونی نظام منسجم ارتبـاطی و بـا هـدف اثرگزاری برآگاهی‌های مخاطب تهیه و ارسال میشود.
ازنظر‌هارولدلاسول (Harold laswell) سه کارکرد عمده رسانه:
ویژگی اصلی رسانه‌ها همه جا بودن آنهاست. رسانه‌ها امری فراگیرند و میتوانند یک کلاس بی دیوار با میلیاردها مستمع تشکیل دهند. آنها وظیفه حراست از محیط را به عهده دارند و باید همبستگی کلی را بین اجزاء جامعه در پاسخ به نیازهای محیطی ایجاد کنند. رسانه‌ها وظیفه انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر را به عهده دارند. [13]« استوارت‌هال» جامعه را به صورت مدار بسته‌ای تعریف میکند که رسانه‌های جمعی به عنوان شاهراه در فرآیند هویت بخشی در جامعه نقش پیدا میکنند. [14]
رسانه‌ها حرکت، پویائی و سر زندگی را تقویت میکنند. رسانه‌ها احساس محبت و صداقت را برمی انگیزند و احساس زشتی، دشمنی، بی اعتمادی، دروغ و خشونت را زنده میکنند. این کارکرد موجب پیدایش تضاد درونی- رفتاری در مقیاس فردی و اجتماعی میشود. [15]
وظایف خبری و آموزشی نیز یکی دیگر از کارکرد رسانه‌هاست. مثلاً با دیدن فیلمهای مربوط به زندگی جوانان امروز عقیده شخصی فرد نسبت به اخلاق و شرایط زندگی جوانان دگرگون میشود و حتی ممکن است در خود گرایش به زندگی آشفته جوانان امروز را احساس کند. [16] برخی از کاکرد‌های رسانه:
ویژگی اصلی رسانه‌ها، همه جا بودن آنهاست. رسانه‌ها امری فراگیرند؛ آنها میتوانند یک کلاس بی‌دیوار با میلیاردها مستمع تشکیل دهند. رسانه‌ها وظیفه حراست از محیط را به عهده دارند؛ آنها باید همبستگی کلی را بین اجزاء جامعه در پاسخ به نیازهای محیطی ایجاد کنند و مسئولیت انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر را به عهده دارند.
« استوارت‌هال» جامعه را به صورت مدار بسته‌ای تعریف میکند که رسانه‌های جمعی به عنوان شاهراه در فرآیند هویت بخشی در جامعه نقش پیدا میکنند. رسانه‌ها، هم حرکت و پویائی و سر زندگی را تقویت و تولید میکنند و هم رخوت و تنبلی و سستی را. ۲ از یک سو احساس‌های عاطفی، محبت و صداقت را برمی‌انگیزند و از سوی دیگر احساس زشتی، دشمنی، بی‌اعتمادی، دروغ و خشونت را زنده میکنند. ۳ این کارکرد به طور طبیعی موجب پیدایش تضاد درونی-رفتاری در مقیاس فردی و اجتماعی میشود.
وظایف خبری و آموزشی نیز یکی دیگر از کارکردهای رسانه‌هاست. مثلاً با دیدن فیلمهای مربوط به زندگی جوانان امروز عقیده شخصی فرد نسبت به اخلاق و شرایط زندگی جوانان دگرگون میشود و حتی ممکن است در خود، گرایش به زندگی آشفته آنها را احساس کند.
رسانه‌ها در شرایط کنونی یکی از مهمترین دستاوردهای پیشرفت بشری و یکی از با ارزشترین وسیله آگاهی رسانی همگانی هستند که پیوسته و با سرعت سر سام‌آوری به دلیل جایگاه و اهمیت کلیدی و طبق نیازمندی متقاضیان در حال گسترش و فراگیری‌اند. در اهمیت رسانه‌ها این نکته کفایت میکند که در پرتو آگاهی‌دهی آنها، موانع جغرافیایی و تا حدودی سیاسی و فرهنگی از میان برداشته شده و زمین با وسعت زیاد و میلیاردها نفر به وسیله رسانه‌ها با هم مرتبط شده‌اند و بسیار ساده میتوانند از مناطقی دور دست معلومات و اطلاعات مورد نیاز خود را دست بیاورند.
کارکرد رسانه ارتباط جمعی
کارکرد رسانه از نظر‌هارولد لاسول و چارلز رایت:
- نقش خبری (کارکرد نظارتی)
- نقش ارشادی یا راهنمایی (ایجاد همبستگی اجتماعی در واکنش به محیط)
- نقش آموزشی (انتقال میراث فرهنگی)
- نقش تفریحی (سرگرمی و پر کردن اوقات فراغت)
وظیفه و سیاست کاری هر رسانه با سایر رسانه‌ها متفاوت است بنابراین اصلی‌ترین کارکرد رسانه ارتباط جمعی مطابق با ماموریت موجود رسانه تعریف خواهد شد.
البته این موضوع به این مفهوم نیست که کارکرد رسانه‌های جمعی کاملا متفاوت باهم باشد.
میتوان گفت وظیفه رسانه‌ها در یک جامعه را میتوان طبق تعریف و خط مشی‌های اطلاقی به آن رسانه مشخص کرد.
این موضوع ارتباط مستقیم با انتخاب راهبردهای مناسب برای رسیدن به اهداف موردنظر و مشخص شدن کارکردهای آن رسانه دارد.
علاوه بر تشریح 4 مورد اصلی مطرح شده به بیان چند مورد دیگر از کارکرد رسانه ارتباط جمعی خواهیم پرداخت:
کارکرد نظارتی رسانه ارتباط جمعی: نظارت بر محیط، از اصلی‌ترین کارکرد رسانه‌های جمعی است.
از ضروری‌ترین موارد برای جامعه و اقتصاد نظارت و حراست از محیط است.
این نظارت در قالب رساندن اخبار اجرا میشود؛ مانند گزارشات مربوط به بورس، هواشناسی و ترافیک.
البته در مقابل کارکرد نظارتی و مراقبتی، کژکارکرد هم وجود دارد.
این کژکارکردها بر اثر تاکید بیش ازحد بر خطرات و تهدیدهای موجود باعث وحشت در مخاطب میشود.
“لازارسفلد و مرتون” از یک نوع کژکارکردی به نام کژکارکردی تخدیری نام برده‌اند.
در این نوع کژکارکردی افراد با دریافت بیش از حد اطلاعات نسبت به مسائل بی‌اعتنا میشوند.
سپس آنان در برخورد با مسائل مهم خیلی عکس‌العمل نشان نمی‌دهند.
همچنین احتمال دارد با پخش زیاد اخبار فوق‌العاده، مخاطب با وقایع معمول و روزمره ارتباط کمتری برقرار کند.
کارکرد راهنمایی و رهبری: اهمیت نقش رهبری‌کنندگی وسایل ارتباطی و تاثیر آن در پرورش افکار عمومی، به وضوح مشخص بوده و رفته‌رفته بیشتر میشود.
ایجاد مشارکت اجتماعی که از اصلی‌ترین نقشهای رسانه‌های جمعی است با استفاده از انگیزهسازی در مخاطب امکان‌پذیر میشود.
این امر مهم یعنی انگیزهسازی برای مشارکت، مستلزم شناخت صحیح نیازهای مخاطبان میباشد.
توجه به سطح فرهنگ و تعصبات در مناطق مختلف یک کشور نیز در انگیزهسازی اهمیت فراوانی دارد.
کارکرد آموزشی یا انتقال فرهنگ: آموزش طبق تعریف اعلامی از سوی سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، عبارت است از:
«تمام کنش‌ها و اثرات، راه‌ها و روش‌هایی که برای رشد و تکامل توانایی مغزی و معرفتی و همچنین مهارتها، نگرشها و رفتار انسان به‌کار میروند.
البته به‌طریقی که شخصیت انسان را تا ممکن‌ترین حد آن، تعالی بخشند. »
این کنش‌ها از بدو تولد تا آخرین لحظه از حیات همراه انسان میباشد.
بنابراین آموزش، فرآیندی مداوم در تمام طول عمر انسان است که زمان و مکان مشخصی ندارد.
از این رو، رسانه‌های ارتباط جمعی هر لحظه آموزش‌دهنده حساب خواهند شد؛ چه اهداف آموزشی داشته باشند چه نداشته باشند.
بعبارتی رسانه‌ها در تولید دانش و معرفی ارزش‌ها نقش بسزایی داشته و مردم مدام در حال یادگیری و تاثیرپذیری هستند.
اهمیت بحث آموزشی رسانه‌های جمعی در دنیای معاصر آنقدر جدی میباشد که محققان نقش “آموزش موازی” یا “آموزش دائمی” برای اکثر رسانه‌ها و مطبوعات از جمله رادیو، تلویزیون و سینما قائل هستند.
جامعه‌شناسان بر این امر باور دارند رسانه‌های ارتباطی با ارائه اطلاعات روزانه هم‌راستا با معلمین و اساتید در بحث آموزشی مشارکت داشته‌اند.
آنان دانش و تخصص علمی و فرهنگی مخاطبان که در این موضوع دانش‌آموزان و دانشجویان را شامل میشود؛ افزایش میدهند.
وسایل ارتباطی با پخش اطلاعات جدید، به موازات کوشش معلمان و اساتید، وظیفه آموزشی انجام میدهند.
سپس این وسایل ارتباطی دانستنی‌های عملی، فرهنگی و اجتماعی دانش‌آموزان و دانشجویان را تکمیل میکنند.
در کنار مزایای آموزشی برخی معتقدند حضور رسانه‌های جمعی در حیطه آموزش باعث کاهش خرده فرهنگ‌ها و افزایش درصد جامعه توده‌وار میشوند.
جامعه‌توده‌دار به این معنی است که افراد در معرض رسانه‌های جمعی تمایل بیشتری به اینکه شبیه هم صحبت کنند، طرز فکرهای مشابه هم داشته باشند و امثال اینها پیدا میکنند.
علاوه بر یکسان‌سازی گرایش‌ها، مانع رشد فرهنگی شدن رسانه‌ها نیز جای بحث و تحقیق دارد.
کارکرد سرگرم‌سازی و پرکردن اوقات فراغت
از جمله کارکرد رسانه ارتباط جمعی میتوان به ابزار تفریح و سرگرمی بودن رسانه‌های جمعی اشاره کرد که با پخش برنامه‌های مهیج و سرگرم‌کننده تاثیرات تعیین‌کننده‌ای بر الگوی رفتاری و طرز فکر افراد گذاشته و مخاطب را به رهایی از روزمرگی و ارتباط با محیط تشویق میکند.
برطبق اظهار نظر عده‌ای از جامعه‌شناسان، پرشدن اوقات فراغت و سرگرم شدن با برنامه‌های پرمحتوای رسانهای سلیقه هنری افراد را افزایش داده و ذهن آنها را پرورش میدهد.
عده‌ای مخالف با این نظر بوده و ادعا دارند که این برنامه‌ها باعث تنزل سلیقه عمومی شده و انسانها را به سستی و غفلت ترغیب میکند که بنظر می‌آید محتواها باید دقیق‌تر بررسی شوند تا تاثیر واقعی آشکار گردد.
کارکرد نوگرایی و توسعه
بدون وجود نظام جامع ارتباطی، رابطه پایداری بین فرآیند توسعه و تعامل و مشارکت میان افراد و اقشار اجتماعی صورت نمی‌گیرد.
این رابطه پایدار تاثیر بسزایی در تعدیل و رفع تضادها و اختلاف‌های موجود در رفتار و ارزشهای افراد جامعه دارد.
همچنین این رابطه پایدار میتواند بستری مناسب برای افزایش توسعه ملی بوجود بیارود.
دانیل لرنر (Daniel Lerner)، پژوهشگر آمریکایی در سال 1958 از اولین افرادی است که موضوع رسانه‌های جمعی را در مبحث توسعه نورد پژوهش قرار داده است.
وی نقش آنها را در چرخه تغییر و نوگرایی در تحقیقی با عنوان “گذر از جامعه سنتی: نوسازی خاورمیانه” مورد توجه قرار داده است.
فرضیه نوگرای “لرنر” یکی از الگوهایی قدیمی در حوزه ارتباطات و توسعه تلقی شده و در مورد چهار مولفه بحث میشود که عبارت است: شهرنشینی، سوادآموزی، استفاده از رسانه‌ها و مشارکت.
او در ارائه الگوی خود از رابطه خطی کمک گرفت تا نشان دهد که یادگیری و کسب سواد با افزایش شهرنشینی بیشتر شده و بین سواد و رسانه‌ها، رابطه مستقیمی وجود داشته است.
همچنین در شهرهایی که افراد به سمت کسب مهارتها و منابع علمی رفته‌اند، نوعی اقتصاد صنعتی جدید در حال شکل گرفتن است و با رشد جمعیّت، تعداد باسوادان هر شهر نیز افزایش پیدا میکند.
بنابرین افزایش سطح سواد ارتباط مستقیمی با درصد استفاده از رسانه‌ها دارد که نهایتا به افزایش سطح دانش و اطلاعات افراد منجر میشود. درنتیجه این فرایند، حس مشارکت (اقتصادی و سیاسی) افراد جامعه افزایش مییابد.
بعد از مدتی، لرنر در مورد مدل کاملاً خطی خود تجدیدنظر کرده و به سمت یک نوع مدل ترکیبی رفت که در آن ارتباط بین رسانه‌ها و سوادآموزی، وضعیت متقابل به خود دارند.
رسانه‌های جمعی
کارکرد همگن‌سازی رسانه ارتباط جمعی
همانطور که گفته شد وسایل ارتباط جمعی، باعث افزایش نزدیکی سلیقه‌ها و تمایلات افراد یک جامعه در معرض رسانه یکسان شده و افراد در جوامع مختلف را از شکل توده‌های جدا خارج میکند.
افزایش درصد حضور رسانه‌های جمعی در جامعه، خرده‌فرهنگ‌ها و فرهنگ‌های اقلیتی و ناهمگون را حذف کرده و گونهای از تشابه را در بین اکثریت ساکنان یک جامعه ایجاد میکند و افراد جامعه، از روش و الگوی ارائه شده توسط رسانه‌ها در زندگی و سبک فکریشون استفاده کرده و از آن تبعیت میکنند.
بر طبق اصول جامعه‌شناسی ارتباطات، جامعه تشکیل شده از یک سری توده‌های ناهمگون و غیر یکسان هستند. این توده‌ها هیچ پیوندی ندارند و وجه تشابه آنها همان کنش و واکنشی است که از رسانه‌ها میگیرند.
بعبارتی دیگر رسانه‌ها المان اصلی در برقراری ارتباط انسانها با یکدیگر بوده و به آنها هویت تجمعی در جامعه می‌بخشد.
بر این مبناست که میگویند، مخاطب اصلی رسانه‌های جمعی همان توده‌ها بوده نه اقلیت یا گروه‌های خاص در جامعه. به بیان “ژان کازنو”، رسانه‌ها به توده‌سازی می‌پردازند.
کارکرد بحران‌زدایی رسانه ارتباط جمعی
از کارکرد رسانه ارتباط جمعی میتوان به ایفای نقش در مورد مقابله با بحرانهای اجتماعی و همچنین تاثیرات غیرقابل انکاری در کاهش بحران‌ها از جمله بحران هویت یا موارد تهدیدکننده ثبات اجتماعی دارند؛ اشاره کرد.
کارکرد آگاه‌سازی رسانه ارتباط جمعی
در خصوص کارکرد آگاه سازی رسانه‌های جمعی باید گفت که این کارکرد با کارکردهای آموزشی و خبررسانی تداخل دارند.
اما همان‌طورکه واضح است رسانه‌های جمعی می‌بایست علاوه بر مقوله انتقال و انتشار اخبار و اطلاعات، در عرصه تحلیل صحیح اخبار و تشریح آنان نیز فعال باشند.
تحلیل عِلّی موضوع‌های خبری و آگاهی‌بخشی به انسانها از این علل، باعث تغییر در نگرش و جهان‌بینی افراد میشود. به‌همین دلیل از جمله کارکرد رسانه‌های جمعی باید شفاف‌سازی و افزایش آگاهی افراد جامعه هدف از کالاهای مورد نیاز باشد.
این امر مهم یا همان آگاه‌سازی، تفاوت اساسی با تبلیغات دارد.
این تمایز در عدم تلاش برای فروختن یا عرضه اقلام به مشتری است.
همانگونه که در آگاه‌سازی هیچ فعالیتی مبنی بر تغییر نگرش و دیدگاه و یا تلاشی برای گرایش به سوی دیدگاه مشخص وجود ندارد.
رسانه جمعی رسانهای است در زمان واحد، پیامهای یکسان برای جمع گیری از افراد ارسال میشود. مهمترین ویژگی رسانه‌های جمعی (نهادی بودن ) آن است به این معنا که یک پیام در درون یک نظام منسجم ارتباطی و با هدف اثر گزاری بر آگاهی‌های مخاطب تهیه و ارسال میشود.
از نظر‌هارولد لاسول (Harold laswell) سه کارکرد عمده رسانه به قرار زیر است.
1)نظارت بر محیط: رسانه‌ها با جمع آوری و توزیع اطلاعات در مورد رویدادهای اطراف اعم از داخلی و خارجی یک جامعه، هدایت و اداره امور نظارتی را به عهده میگیرند.
2)همبستگی بخشی از جامعه در واکنش به محیط: افراد جامعه نسبت به رویداد خبری دارای تفسیر و تحلیل هستند که با این تجزیه و تحلیل نسبت به محیط و توصیه در مورد نحوه رفتار با آن پدیده و رویداد اثر گذار میشوند و رسانه بخش از جامع را نسبت به یک رویداد دارای نگاه مشترک و همبسته میکند.
3)انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر: رسانه‌ها در انتقال فرهنگ با منتقل کردن اطلاعات، ارزش‌ها و هنجارهای جامعه به نسل دیگر نقش مهمی دارند و میتوان گفت عنصر، آموزشی، رسانه‌ها پر رنگ است که در این زمینه سواد رسانهای معنا و مفهوم پیدا میکند. رایت به این 3 محور، تفریح و سر گرمی را نیز افزوده است.
روند تکوینی و سیر ارتباط جمعی در جهان و ایران
· ارتباط غیر شفاهی (حرکات چهره و دست و لمس کردن)
· ارتباط شفاهی (کهکشان شفاهی) تا 700 سال قبل ازم. (میلاد)
گذر از ارتباط شفاهی به ارتباط نوشتاری و اختراع الفبا در یونان
الفبا به مثابه پلی میان گفتار و نوشتار بود. الفبا نقطه عطفی درست سه هزار ساله شفاهی است و موجب اختراع خط توسط سومریان شد. اختراع چاپ توسط گوتنبرگ (عصرکتابت) 1453 م.
مطبوعات 150 سال پس از اختراع صنعت چاپ متولد شدند.
پس از عصر کوتبرگ 1453 شاهد اختراع تلگراف در سال 1832 یعنی پس از 380 سال توسط ساموئل مدرس انگلیسی هستیم برای اولین بار اطلاعات با سرعت بالا و از طریق رمزهای ساده به مسافت‌های طولانی انتقال یافت.
1876 اختراع تلفن توسط الکساند گراهام بل و توماس ادیسون اختراع بزرگی بودانتقال صدای انسان از صدها کیلومتر مسافت.
4 کهکشان ارتباطی از نگاه دکتر محسنیان راد با الهام از نظریه مک لوهان
1-کهکشان شفاهی
2-کهکشان دارمانی
3-کهکشان گوتبرگ
4-کهکشان مارکنی
1-کهکشان دارمانی: داریوشی + مانی= عصر دارمانی
کتاب
جامعه ابتدایی جامعه صنعتی جامعه اطلاعاتی
سیر ارتباطات
1)ارتباطات غیر کلامی : طبل، دود، برج‌های آتش، مناره و مسجد
2) ارتباطات کلامی : خواندن، نوشتن، گفتن و شنیدن
رسانه‌های سنتی یا ارتباطات سنتی
چنانچه رسانه‌های سنتی را در معنایی غیر از معنای تکنولوژیک و به مفهوم هر نوع واسطه ارتباطی در نظر بگیریم، عبارتند از :
1)سنگ نوشته‌ها
2)الواح گلی
3)نقاشی دیوارها
4)پوست آهو
5) منبر
6)تعزیه خوانی
7) مسجد
8) نمایش
رسانه‌های سنتی همچنان وجود دارند اما رسانه‌های نوین جایگاه ویژه‌ای یافته اند.
رسانه‌های نوین در امتداد رسانه‌های سنتی هستند و نه برای رقابت بلکه برای تکامل ارتباطات و تسهیل و صرف جویی در زمان و مکان ظهور پیدا کرده اتند گذر از جامع سنتی به مدرن را نباید ستیز با سنت تلقی کرد.
مسجد و بازار یک نوع نظام ارتباطات تا رسانه ارتباطی و منبر رسانه عمومی در اسلام به حساب آمده است.
تعریف منبر: به محل مرتفعی میگویند که واعظ یا خطیب بر بالای آن قرار گرفته و برای مخاطبان سخن می‌گوید. منبر واژه‌ای عربی است که ریشه آن به صدر اسلام و دوران پیام اکرم (ص) باز می‌گردد. از طریق منبر ابلاغ پیام دینی و اعلان جهاد و امور حکومتی و اجتماعی مردم توسط پیامبر، امامان و دیگر حاکمان صورت می‌گرفت.
منبر جزء جدا نشدنی مسجد است و در واقع به صورت جایگاه وعاظ و سخنران شناخته میشود.
ویژگی‌های منبر:
-خطیب و اعتبار منبع سخن در انتقال پیام بسیار مهم است.
-در عصر مشروطیب مطبوعات به عنوان رقیب جدی منبر شناخته شد. برخی عالمان معتقد بودند که مطبوعات و رادیو نیز باید کارکرد منبر را داشته باشد. نگاه منبر به رسانه‌های نوین با رقابت شروع شد.
ویژگیها:
-پیام منبر برای مخاطب محدود و خاص است.
-مخاطب منبر ارتباط را خیلی کم قطع میکند.
-نبود اختیار انتخاب در مخاطب منبر است.
-بازخورد به صورت دائمی کنترل میشود.
-پارازیت در این نوع ارتباط کم است.
در زمان پیامبر نتایج جنگها، اعلان‌ها، فرامین و احکام مالیاتی از طریق منبر و در مساجد اطلاع رسانی میشود.
همچنین احکام عزل و نصب صاحب منصبان نیز از بالای منبر خوانده می‌شد. منبر در نظام ارتباطات سنتی جایگاه ویژه‌ای در طول تاریخ داشته و آگاهی و بیداری مسلمانان توسط عالمان بر فراز این وسیله بوده و نوعی ارتباط چهره به چهره را برقرار نموده است ارتباطی ساده گرمی و حتی دو سویه که مخاطبان نیز به راحتی امکان بر قرار ارتباط و باز خورد مطالب را نیز میتوانستند در این نظام ارتباطی شکل دهند.
آسیب شناسی منبر: به دلیل تغییر شرایط و سطح دانش افراد و ابلاغ شیوه‌های نوین ارتباطی و انتقال پیام و همچنین ابزارهای جدید تکنولوژیک منبر کارایی قبل خود را در جامعه ندارد.
کارکردهای دیگر رسانه
جامعه پذیر کردن: در گذشته فرایند جامعه پذیر کردن افراد از طریق خانواده، مدرسه، گروه همساالن و محیط‌های مرجع صورت می‌گرفت. امروزه رسانه‌های جمعی نیز عامل اجتماعی کردن افراد هستند. بدین معنا که به طور تدریجی و مستمر از بدو تولد تا بزرگسالی، ارزش‌ها و هنجارهای نظام فرهنگی را به اعضای جامعه منتقل میسازند و بدین ترتیب موجب هم نوائی فرد با جامعه‌‌اش میشوند.
سرگرمی: رسانه‌های جمعی وسایلی ارزان، قابل دسترسی برای همگان و سهل الوصول هستند که میتوانند بهترین وسیله سرگرمی افراد باشند. همه انسانها نیازمندند ساعاتی از روز، دشواری‌های زندگی و کار را فراموش کنند و به طور موقت از واقعیت جدا شوند تا بتوانند با آمادگی بیش تر به کار و فعالیت بپردازند.
نظارت: این کارکرد به نقش خبری و اطالع رسانی رسانه‌های جمعی اشاره دارد. بر این اساس امکان نظارت بر محیط برای انسان بیش تر میشود. رسانه‌های اطالعاتی را از سراسر جهان برای جهان برای ما گردآوری میکنند که ما نمی‌توانیم به آنها دسترسی داشته باشیم.
تفسیر: در این مرحله رسانه‌ها صرفاً به انتقال اطالعات نمی‌پردازند، بلکه ما را از معانی و اهمیت نهایی امور آگاهی میسازند.
پیوند: رسانه‌های جمعی میتوانند افرادی را که هرگز یکدیگر را ندیده‌اند و ارتباط مستقیمی باهم نداشته‌اند و از نظر جغرافیایی از یکدیگر فاصله دارند، اما دارای منافع مشترکی هستند را به یکدیگر مرتبط سازند. از سوی دیگر این رسانه‌ها نقش مؤثری در تکوین هویت‌های فراملی و فروملی مانند هویت‌های مذهبی، قومی، ناحیه‌ای ایفا کرده و در شکل دهی به باورها و افکار جامعه به ویژه در ارتباط با ساختار و قدرت سیاسی حاکم کارکرد بی دلیلی دارند.
در مورد تأثیرات رسانه‌های جمعی بر افراد 2 دیدگاه وجود دارد:
دیدگاه منفی : برخی از روان شناسان و جامعه شناسان معتقدند که امروزه رسانه‌های جمعی جو عمومی جامعه را پرخاشگر کرده است، به طوریکه اکثر کارگردانان تلویزیون می‌دانند که اگر در فیلمهایشان صحنه‌های خشن و تجاوزات جنسی وجود نداشته باشد، دیگر خریداری نخواهد داشت. خشونت به حدی رسیده است که در فیلم‌ها قطعه قطعه شدن بدن انسان مستقیماً نشان داده میشود و ما نه تنها از آن رو گردان نیستیم، بلکه با هیجانات شدید آن را نگاه میکنیم. متأسفانه امروزه پرطرفدارترین تصنیف در امریکا تراژدی‌ای است که در آن پدری به دختر 11 ساله‌‌اش تجاور میکند و دختر گلوله‌ای را در مغز پدر خالی میکند. 1 )برخی از جامعه شناسان معتقدند که امروزه رسانه‌های جمعی، جامعه را توده وار کرده است. جامعه‌ای که در آن انسانها با یکدیگر ارتباط متقابل ندارند و فقط با رسانه‌های جمعی ارتباط برقرار میکنند، پس تعاملات و گفتگوها بین اعضای خانواده به شدت کاهش یافته است. امروزه بسیاری از عقاید و سلیقه‌هایمان از ذهنیات مان تراوش نمی‌کند، بلکه این رسانه‌ها هستند که با تبلیغات خود ما را به سمت خرید کاالهایی سوق میدهند که شاید اصالً بدان نیازی نداشته باشیم امروزه رسانه‌ها نقش مُسَکّن را بازی میکنند و با پخش برنامه‌های سرگرم کننده مردم را از تفکر در مورد مسائل اساسی زندگی شان باز می‌دارند
دیدگاه مثبت: این دیدگاه معتقد است که رسانه‌ها زندگی ما را پربارتر ساخته و باعث رشد آگاهی مردم میشود با پخش برنامه‌های سرگرم کننده معموالً مردم خستگی ناشی از کار روزانه را فراموش میکنند، باعث سرگرمی کودکان میشود حس زیبایی شناختی را در انسانها رشد میدهد. ما را از اوضاع و احوال سیاسی و سیاستمداران و چگونگی اداره کشور آگاه میسازد.
نظریه وابستگی : بعد از انقلاب صنعتی و فروپاشی حکومتهای فئودالیته، روستاها خالی از سکنه شدند و شهرها به شدت گسترش یافتند. در ابتدا شهرنشینی واژه‌ای پَست به حساب می‌آمد، زیرا اکثر شهرنشینان در اروپا رعیتی بودند که فاقد آب و زمین بوده و سابقه اشرافی گری هم نداشتند، اما امروز تبدیل به متخصصانی شده بودند که اشرافیت قرون وسطی را به تسلط خود درآورده بودند. اما آنچه در اینجا برای ما مهم است این است که چرا امروزه در شهرها مردم به شدت به رسانه‌های جمعی وابسته اند، در صورتیکه در روستاها اینگونه نیست. در این جاست که نظریه وابستگی خودنمایی میکند. بر اساس این نظریه مردمانی که در روستا زندگی میکنند دارای تقسیم کار مکانیکی بوده، یعنی هم از لحاظ مهارتهای اقتصادی و هم ذهنیات و عقاید و تفکر و حتی احساسات هم کامالً به هم شبیه‌اند و در روستاها هیچ تفاوتی از لحاظ زبان و نژاد و تحصیلات و اقتصاد و فرهنگ و مذهب وجود ندارد. بین فقیر و غنی در روستا از لحاظ تغذیه و سبک زندگی هیچ تفاوتی را مشاهده نمی‌نماییم. در نتیجه می‌بینیم که در روستاها ارتباطات رودررو، چهره به چهره و صمیمی است و بسیاری از تجربیات و فرهنگ گذشتگان در هنگام کار دسته جمعی و شب نشینیها منتقل میشود. پس نیازی به مراجعه به رسانه‌های جمعی دیده نمی‌شود. اما در شهرها به دلیل اینکه افراد از طبقات اقتصادی مختلف نژادها، زبان‌ها، فرهنگ‌ها، مذاهب و تفکرات سیاسی مختلفند، هر چند که در شهرها تراکم جمعیت نسبت به روستاها بیشتر است، اما به همان نسبت فاصله اجتماعی بین شهرنشینان نیز زیاد است. پس می‌بینیم که در شهرها ارتباطات خونی و خانوادگی به شدت تضعیف شده و اگر ارتباطی است بیشتر در بین افراد هم شأن اقتصادی و فرهنگی است که اینگونه ارتباطات نیز نسبت به روستاها بسیار کم است. امروزه شهروند شهری کامالً منفعت گرا شده است، یعنی منافع شخصی را بر منافع جمعی ترجیح میدهد. بخصوص در دوران بحرانهای اقتصادی دیگر کسی برای وجدان جمعی جامعه کار نمی‌کند و همه چیز را برای خود می‌خواهد. سرمایه زندگی شهری امروزه ستیزه جویی و رقابت است و به یکدیگر به عنوان رقیب نگاه میکنند تا رفیق. پس ارتباطات شب نشینی بسیار کاهش یافته و افراد مجبورند اطلاعات مورد نیاز خود را از رسانه‌ها بگیرند و اگر شب نشینی نیز وجود دارد؛ معموالً در این شب نشینیها باز هم به تفسیر اطالعات می‌پردازند که ازرسانه‌ها دریافت کرده اند.
دنیای امروز عرصه جنگ بین رسانه‌هاست. رسانه کارکردی دوسویه دارد ولی عملا رسانه هـای امـروزی در خـدمت نظام سلطه است. رسانه در حوزه‌های مختلف، کارکرد متفاوت دارد با استفاده از رسانه‌ها میتوان در جامعه انگیزه و حرکت ایجاد کرد و یا فرهنگ عمومی را پایه ریزی و گسترش داد و همینطور افکار عمـومی را در رابطـه بـا موضـوع خاصی تبیین کرد. رسانه میتواند ارتباط دوسویه را بین افراد یک جامعه و حتی جامعه جهانی برقرار کند گرچه قـدرت‌های استکباری از رسانه برای گسترش نفوذ خود در جامعه جهانی استفاده میکنند.
آمریکا قبل از حمله به عراق با استفاده از رسانه‌هایی که در اختیار دارد افکار عمومی را نسبت به لشکر کشی به عراق اقناع کرد و برای جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی ایران به انرژی صلح آمیز از رسانه هـای غربـی بـرای ایجـاد ترس کاذب از خطر کاذب ایران در افکار عمومی جهانی استفاده کرد.
رژیم صهیونیستی با اینکه به گواه تاریخ کشور فلسطین را با توسل به خشونت و اعمـال تروریسـتی تصـاحب کـرده و مردم آن دیار را آوره کشورهای همسایه کرده است با استفاده از رسانه‌های نظام سلطه برای خودش مشروعیت ایجاد کرده است تا جائیکه مردم کشورهای غربی اسرائیل را در کشتار مردم فلسطین محق می‌دانند.
اینها نمونه‌هایی از قدرت رسانه‌هاست که متاسفانه امروز اکثر رسانه‌های مطرح و قدرتمند دنیا در اختیار نظام سلطه و در راستای اهداف غیرانسانی آنان قرار دارد ولی رسانه همانند شمشیر دولبه است و کشورهای هدف هم مـی تواننـد از آن برای مقابله با توطئه‌های نظام سلطه بهره ببرند گرچه رسانه‌های نظام سلطه به پیشـرفته تـرین ابـزار روز جهـان مجهز هستند ولی در دهه‌های اخیر کشورها و ملتهای دیگر هم توانستند با استفاده از رسانه‌های خود در برابر رسـانه‌های نظام سلطه عرض اندام کنند.
ظهور برخی رسانه‌های منطقه‌ای پس از جنگ اول امریکا در یک دهه اخیـر در خلـیج فـارس (1991) هماننـد شـبکه الجزیره، العربیه، المنار، العالم و... بعد از سال 1996) در این راستا قابل بررسی است. افزون بر بهرهگیری که نظام سلطه از رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری پیشین، اکنون نیز با توجه به تحولی عظـیم در بهـره گیـری از مـاهواره هـا، اینترنت، فرستنده‌های پرتابل، مینیاتوری، ریزپردازه‌ها، فیبر نوری و ده‌ها فناوری برتر رسانهای با تجهیزات و ابزارها که در دست سردمداران نظام سلطه است، در جهت تحمیل اراده خود بر ملتها مـورد اسـتفاده قـرار مـی دهـد. قـدرت هـا بیشترین استفاده از رسانه‌ها را در جنگ میبرند. با نگاهی به عملکرد امریکا در جنگ ویتنام، بالکان، کارائیب، افغانستان و دو جنگ خلیج فارس و همچنین اقدامات روانی و رسانهایاش علیه انقلاب اسلامی، میتوان به اهداف آن پی برد.
استفاده از رسانه‌ها برای تضعیف کشور هدف و بهرهگیری از توان و ظرفیت رسـانه هـا اعـم از رسـانه هـای نوشـتاری، دیداری شنیداری با استفاده از شیوه‌های جنگ روانی، به منظور کسب منافع را جنگ رسانهای میگویند. آنچه مسـلم است جنگ رسانهای از برجستهترین مولفه‌های جنگ نرم و جنگهای مدرن در جهان کنونی محسوب میشود. جنـگ نرم به مثابه راهبرد و استراتژی انتخابی نظام سلطه برای تسلط بر افکار و اراده ملتها تدوین و طراحی شده است. امـا بیشترین کاربرد جنگ رسانه‌ها در هنگامه نبردهای نظامیشدت یافته و مییابد، البته این به آن معنـا نیسـت کـه ایـن کاربرد از اهمیت رسانه‌ها در دیگر زمانها میکاهد، بلکه میتوان گفت آن جنگی است که در شرایط صلح و نه صلح و جنگ نیز بین قدرتها و دولتها به صورت غیررسمی مورد استفاده قرار میگیرد. آنجا که قـدرت هـا تـوان بـه میـدان آوردن نیروی نظامی را ندارند و یا جامعه آنان قادر به تحمل تلفات انسانی نیست، به جنگ رسانهای روی میآوردند و از این ابزار بهرهبرداری میکنند. جنگ رسانهای از جمله جنگهای بدون خونریزی و جنگ آرام محسوب مـی شـود. بـا توجه به اینکه در جنگ رسانهای خشونتی اعمال نمی‌شود وقوع آن بـرای مـردم نامحسـوس اسـت از طرفـی بسـیج عمومی هم در آن کاربرد ندارد و به اصطلاح جنگ رسانه جنگ بین نخبگان است فلذا میزان تخریـب زیـاد اسـت تـا حدی که شهروندان عادی کشور هدف، متوجه حجم سنگین این جنگ بر فضای روحی و روانی خود و اطرفیـان شـان نمیشوند. قدرت نفوذ سردمداران این جنگ و قدرت تاثیرگذاری و نفوذ آن به گونهای است که در سطوح جامعه اعم ازشهر و روستا گسترش مییابد. در این جنگ، ملتها و مردم با خواست و اراده خود و قبول هزینه در معرض حمله قرار میگیرند. در این جنگ طرف متخاصم کنترل افکار عمومی را در اختیار میگیرد.
در جنگ رسانهای از روشها و تاکتیکهای مختلفی متناسب با شرایط و جغرافیای عمومی (جغرافیـای جنـگ روانـی ) استفاده میشود. بعضاً با بمباران اطلاعات و یا ارائه اطلاعات نادرست و یا مشابه سازی و... گروه هدف را مجبور مـی کنند تا منافع مهاجم را بر منافع ملی ترجیح دهند. همه تاکتیکهای جنگ رسانهای بر پایـه ایجـاد تـرس در مخاطـب استوار است. تا مخاطب نترسد نمی‌توان در رفتارش تغییری ایجاد کرد.
رسانه در یک دید کلی از ابزارهای جنگ روانی است و همان اهداف جنگ روانی را هم دنبال مـی کنـد یعنـی هـدف جنگ رسانهای تغییر رفتار در دولتها و ملتهاست تا بدینوسیله کشور مهاجم اراده خود را بر گروه هدف تحمیـل کنـد و اولین هدف ملتها هستند چرا که ملتها در خط مقدم مبارزه با هر مهاجمی قرار دارند و از طرفی دولتها هـم بـه اتکـای ملتشان میتوانند در برابر بیگانگان ایستادگی کنند.
این جنگ به دو شیوه کلی اعمال میشود. در شیوه اول دولت مردان با استفاده از رسانه‌ها تحت فشار قرار میگیرند تا در آنان ترس ایجاد شده و مجبور شوند در برابر متخاصم عقب نشینی کنند و در نهایت به آنان باج دهند و در شـیوه دوم ملتها را برعلیه دولتشان می‌شورانند و دولت در اثر فشار افکار عمومی تغییر رفتار داده و غیـر مسـتقیم خواسـته‌های بیگانگان را برآورده میکنند.
پیچیدگی‌های جوامع عصر حاضر و نقش غیرقابل انکار رسانه‌ها در شکل دهی افکار عمومی باعث شده تا از این ابزار در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی بیشتر از گذشته استفاده شود. کارکرد رسانه‌ها در تصمیمگیریهای روزمره زندگی برای مردم هم سودمند و هم زیانآور است زیرا رسانههـای گروهـی همچـون تیـغ دو دم هسـتند کـه میتوانند پیوستگی و همگنی پدید آورند، قادر به وسعت بخشیدن و ژرفتر ساختن شکافهای اجتماعی هستند و هم میتوانند بشارتدهنده توسعه باشند و هم بذر ایدئولوژی ضدتوسعه را در فضای جامعه بپراکنند. آنها حس امنیت کاذبی را القاء مینمایند، ذهنها را از مسائل عینی دور میسازد ضمن اینکه میتوانند به ایجاد شور و شوق، حیات و بالنـدگی در یکایک اعضای جامعه که یکی از کارکردهای مثبت رسانه‌های جمعی است با انتقال و بیان واقعیـت هـای جامعـه و روشنگری در عرصه تهدیدات منافع ملی و نه گروهی و شخصی تحقق بخشند.
1. غنی سازی ادبیات و فرهنگ گفتگو در جامعه
2. نهادینه کردن فرهنگ پرسش گری و پاسخگویی
3. اطلاع رسانی شفاف، مستند و بیطرفانه
4. جهت دهی به احساسات و هیجانات
5. مشارکت در تصمیم گیری‌های ملی
6. ارتقا سطح آگاهی‌های سیاسی و اجتماعی جامعه
7. تعمیق قانون مداری و احترام به قانون در جامعه
8. مشارکت در تولید فکر و اندیشه
9. ایجاد ارتباط منطقی بین مردم و مسئولین
10. انتقال مشکلات مردم به مسئولین با رعایت بی طرفی
11. حمایت از عملکرد منطقی دولت و تشویق مردم به همراهی با برنامه‌های دولت
12. آرام سازی مردم و تعمیق بهداشت روانی مردم
13. تعمیق آزادی‌های فردی و اجتماعی
14. و...
- کارکردهای منفی رسانه‌ها
1. ایجاد هیجانات کاذب در جامعه و هدایت آن برخلاف مصالح جامعه.
2. ایجاد نیازهای کاذب و تحمیل هزینه‌های مادی و معنوی به جامعه.
3. القاء خواستهای جناحی بعنوان خواست ملی (کارکرد گروهی).
4. دامن زدن به اختلافات گروه‌های سیاسی و تحمیل هزینه آن به جامعه.
5. مشغول کردن مردم به دعواهای گروهی و جلوگیری از رشد آگاهی‌های سیاسی عمومی.
6. ایجاد تنش بین دولت و مردم.
7. سوء استفاده از آزادی که منجر به محدود شدن آزادی از طرف حکومت میشود.
8. همراهی با بیگانگان و ترجیح دادن منافع آنان به منافع ملی.
9. خدشه دار کردن امنیت روانی جامعه.
10. ایجاد جو مسموم در جامعه با ترویج تهمت، افترا و انگ زدن
11. و...
هنر تفنن نیست؛ هنر تیشه بر کوه کوبیدن است در جست وجوی چهره معشوق، قدرت، بی مرگی و تسلی. هنر ما را در خود شریک میکند، به دورن می‌کشد. به طرزی شگفت انگیز ما را وادار میکند که تسلیمش شویم، نوازشش کنیم، احترامش بگذاریم، مالکش شویم و تمجیدش کنیم. هنر بازیچه نیست، بازار نیست، هنر ریشه در تاریخ دارد؛ تاریخ دراز آدمیزاد بودن، از غار تا امروز. هنر در سلیقه یک فرهنگ معنا میشود و از این پایه به تمام فرهنگ‌ها راه می‌جوید و راه مییابد. هنر از آنجا که اینجایی است جهانی میشود. هنر فاخر با همه آدمیان کار دارد. از فرهیخته تا عوام، هرکدام در لایه‌ای از لایه‌های بی پایانش چیزی مییابد. تأمل میکند. هنرمندان در لحظه خلق اثر احساس رهایی میکنند و آدمیان در برخورد با اثر هنری. هنر تجربه‌ای کاملا شخصی است که همه گیر میشود.
اصالت اثر هنری از دو راه شناخته میشود:
هنر از زیر بته به عمل نمی‌آید. طبیعت، نقطه عزیمت هنر است و نمیتواند نباشد، اما طبیعت، هدف هنرمند نیست.
هنر مد نیست، هنر هیجانی مطبوعاتی نیست، هنر پاسخی به روزمر گی هنر تزئین نیست. هنر زندگی ما را تزئین نمی‌کند، هنر زندگی ما را زیبا میکند. هنر یک مفهوم نهادی است، نه پوسته ای؛ پوسته‌ای بخش اول : مفهوم فرهنگ بر چیزی نیست، بنیاد آن چیز است. مکاشفه‌ای بی پایان که هربار پنجره‌ای تازه به روی جهان می‌گشاید. هنر به نهانی‌ترین مفهوم آدم بودن ما انگشت میگذارد؛ انگشتی به اشاره خلقت.
مهمترین خبرگزاریهای دنیا (رویترز، فرانس پرس، اسوشیتد پرس) توسط افراد یهودی راه اندازی شده و در حال حاضر توسط یهودیان اداره میشود.
سه نظریه نسبتا شناخته شده در خصوص ماهیت و چیستی رسانه:
در عمل ملی گرایی در کشور ایران هستیم و راهکارهای که ارائه میشود همان راهکارها در جهان است.
نظریه مواجهه در خصوص اینترنت بدون فیلترینگ
1. برخورد فعالانه، واقع بینانه، معقول و منطقی: در مواجهه با فناوری‌های محدودیت گریز، نه باید بترسیم نه بی تفاوت باشیم؛ بلکه بایستی وضعیت پیش آمده را به عنوان بخشی از واقعیت زندگی انسان امروز بپذیریم و متناسب با آن به صورت هوشمندانه برنامه‌هایی را طراحی کنیم که شهروندان کشورمان در عین بهره گیری از فرصت‌ها و امکانات فضای مجازی، از چالش‌های اخلاقی آن تا حد امکان در امان باشند.
2. ترجیح راهکارهای ایجابی: با توجه به خصلت محدودیت گریز فناوری‌های جدید، بیشترین تمرکز و تخصیص منابع انسانی و مادی بایستی ناظر به کارهایی چون تقویت شخصیت اخلاقی شهروندان و انگیزه سازی برای ترغیب آنها به مراعات اخلاق در این فضا باشد، تا رویکردهای سلبی از قبیل فیلترینگ.
3. آموزش مداوم شهروندان: به نظر میرسد همان گونه که در عرصه اقتصاد باید خود را برای دوران «اقتصادِ بدونِ نفت» آماده کنیم در زمینه فضای مجازی هم باید برای عصر «اینترنت بدون فیلترینگ» آماده شویم. افزایش سواد رسانهای شهروندان برای درست زیستن در عصر اینترنتِ بدون فیلتر موجب آشنایی آنها با فرصت‌ها و تهدیدهای ناظر به دسترسی نامحدود به فضای سایبر میشود و آنان را یاری میکند که در این فضا آگاهانه و مسوولانه حضور پیدا کنند.
4. مذاکره با شرکت‌های سازنده: مسوولان مرتبط با فضای مجازی بایستی از منظر حاکمیتی با مدیران شرکت‌هایی چون استارلینک وارد گفت و گو شوند تا هم امکان بهره گیری از این فناوری‌ها برای شهروندان کشورمان فراهم شود هم از آسیب‌ها و تهدیدهای آن در امان بمانند.
5. تهیه زیرساخت‌های دانشی: هرگونه فعالیت برای توانمندسازی اخلاقی شهروندان نیازمند پژوهش‌های علمی و تدوین منابع متقن و معتبر است. این کار طبیعتا وظیفه موسسات و مراکز آموزشی و پژوهشی در حوزه اخلاق است، و البته نهادهای حاکمیتی نیز باید در این زمینه هم یاری گر باشند هم یافته‌های آنها را مورد استفاده قرار دهند.
6. چاره اندیشی برای اقناع و اعتمادسازی: با بهره گیری از روش‌هایی چون مشارکت دادن نخبگان در فرایند‌های تصمیم گیری نسبت به فناوری‌های جدید، و پرهیز از گفتار و رفتارهای اعتمادسوز، بایستی زمینه همدلی و همراهی عموم شهروندان با برنامه‌های اعلامی را فراهم کرد. اخلاق فضای مجازی و فناوری‌های جدید نه تنها فقط به حاکمیت، که به همه شهروندان مربوط است، از این رو بدون همدلی و همراهی دوطرفه آنها مسائل اخلاقی این عرصه حل نخواهد شد، و از آن بدتر، ممکن است به مشکلاتش افزوده شود.
7. کاهش زمینه‌های دور زدن فیلترینگ: دسترسی به اینترنت پرسرعت و بدون (یا کم) محدودیت از جمله علل اقبال شهروندان به فناوری‌هایی چون استارلینک است. از این رو میتوان با راهکارهایی چون ارایه اینترنت پر سرعت، و اکتفا به «فیلترینگ حداقلی و اخلاقی» انگیزه استفاده از آنها را کاهش داد.
8. طراحی الگوی مواجهه اخلاقی با فناوری‌های نوین: از آنجا که روند شکل گیری فناوری‌های اطلاع رسانی و ارتباطاتی جدید سر ایستادن ندارد، افراد و نهادهای مرتبط با اخلاق و فناوری اطلاعات بایستی یک الگوی جامع برای مواجهه با این فناوری‌ها تهیه کرده و آن را به عنوان نقشه راه کلان در اختیار شهروندان قرار دهند (در یادداشتی دیگر به این موضوع پرداخته شد). طبیعتا چنانچه یک فناوری مسائل اخلاقی خاصی داشته باشد میتوان متناسب با آن، کلان برنامه را بازنویسی و اصلاح کرد.
فیلم بازیکن شماره یک توسط یکی از دوستان پیشنهاد شده است برای دیدن
Free Guy
روزنامه اعتماد: برداشت پدیدار‌شناختی از تکنولوژی
https://fa.wikifeqh.ir/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D9%88%D9%86?hilight=%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87
۱.۲ - خدمت رسانه به دین
از جمله خدماتی که این رسانه میتواند نسبت به دین و دینداران داشته باشد عبارتند از:
بسط نفوذ دین، ترویج و تبلیغ دین، بازتولید پیامهای دین در قالب‌های جدید، ایجاد زمینه برای احساسات و تجربۀ دینی، بسترسازی برای تحول روحی و تحصیل اطلاع یابی از ادیان گوناگون. [۲]
۱.۳ - سخنان رهبری
رهبر معظم انقلاب، در تشریح رسالت تلویزیون در عرصۀ دینی می‌فرمایند: «هدف ما این است که صدا و سیما را به آن اوجی برسانیم که کلیۀ برنامه‌های آن، با بهترین کیفیت در جهت رسوخ و نفوذدادن اسلام ناب و همۀ ملحقاتش از اخلاق و عمل در زندگی مخاطبانش باشد. هر برنامه آن باید این خصوصیت را داشته باشد؛ این هدف ماست». [۳]
اما تلویزیون در کشور ما در رابطه با دین، گرفتار آسیب‌هائی است؛ که این آسیب‌ها، هم در برنامه‌های مختلف دینی؛ اعم از نمایش و غیر نمایش به چشم می‌خورد و هم سایر برنامه‌های تلویزیونی، آسیب‌هائی را نسبت به دین و یا دینداری مخاطبین ایجاد میکنند. در این نوشتار بر آنیم به برخی از این گونه آسیب‌های موجود در برنامه‌های دینی و برنامه‌های با رویکرد غیر دینی تلویزیون ایران اسلامی بپردازیم. قبل از آن لازم است، به بررسی رابطه دین و رسانه بپردازیم؛ تا شبهه احتمالی غیر کاربردی بودن و بی‌ثمر بودن بحث از این گونه آسیب‌ها، مرتفع گردد.
۲ - رابطه دین و رسانه
برخی افراد، با تمسک به نظریه ذات گرایانه تکنولوژی، پرداختن به بحث آسیب‌های رسانه در رابطه با دین؛ اعم از بحث در مورد آسیب‌های برنامه‌های دینی رسانه و یا آسیب‌هاب سائر برنامه‌های آن به دین و دینداری را بحثی بی فایده و بی ثمر قلمداد میکنند؛ چرا که قائلند ماهیت رسانه، جز این را طلب نمی‌کند و اساسا، رسانه ناگزیر از این آسیب‌هاست. بنابراین پرداختن به بحث از چیستی رسانه و رابطه آن با دین، بعنوان زمینه‌ای برای بحث از آسیب‌ها، ضروری به نظر میرسد.
۲.۱ - نظریه ابزارانگارانه
یکی از نظریاتی که در باب چیستی رسانه‌ها، وجود دارد، نظریه ابزارانگارانه است که رسانه را صرفا ابزاری میداند که در ذات خود فاقد هرگونه هویت فرهنگی مستقل است و میتواند در خدمت پیامهای مختلفی قرار گیرد؛ بدون اینکه فرهنگ و پیامهای خاصی را از درون ذات خود به مخاطب منتقل نماید. این تلقی ار فن آوری میراث ارسطو بشمار می‌رود که قائل است، فناوری نظم سامانی است که انسان به اشیاء میدهد و فن آوری را حائز شانی خنثی میداند. فن آوری مانند ظرفی است که صرفا، مظروف خود را نمایش میدهد؛ بدون آنکه بدان تعینی بخشد. [۴]
۲.۲ - نظریه ذات گرایانه
در مقابل این نظریه، دیدگاه‌هایدگر، فیلسوف معاصر آلمانی مطرح است که معتقد به نظریه ذات‌گرایانه یا هستی شناسانه در مورد تکنولوژی میباشد. براساس این نظریه، رسانه، ذاتا دارای هویت فرهنگی مستقلی است، که همچون دیگر دستاوردهای مدرن دنیای مدرنیته، عناصری همچون عقلانیت ابزاری، اومانیسم و سکولاریسم را که اصول اساسی مدرنیسم بشمار میروند، در ذات خود دارد.
نظریه رسانه‌های سرد و گرم مک لوهان و یا کلام معروف او که «رسانه همان پیام است» را نیز میتوان در راستای همین دیدگاه ارزیابی کرد. مک لوهان کلامی دارد که به وضوح مؤید نظریه‌های دیگر است، آنجا که می‌گوید: «برای حصول به درک واضح و شناخت روشنی از یک فرهنگ، باید به مطالعه ابزارهایی پرداخت که در آن فرهنگ، برای تبادل افکار و مبادلۀ پیامها بکار گرفته میشود». [۵]
بنابراین دیدگاه، رسانه و دین در کلام، دارای فضای متفاوتی میباشند و ماهیتا در تقابل با همدیگر قرار دارند، لذا تلاش در جهت دینی کردن رسانه، بی ثمر خواهد بود. همچنین ترویج و تبلیغ دین اصیل و ناب به وسیله این مولود مدرنیزم غرب امکان پذیر نخواهد بود. اگر بخواهیم دین را رسانهای کنیم، ثمره‌ای جز تخریب دین را به دنبال نخواهد داشت.
۲.۳ - نظریه ضعف ذاتی
"نیل پستمن" نیز که برای تلویزیون در عرصه دین، ضعف ذاتی قائل است، در این باره می‌گوید: «صفحه تلویزیون، خود، دارای ماهیتی ذاتی و برخوردار از گرایش نیرومند به روان‌شناسی این جهانی است. تبدیل شکل این جهانی تلویزیون به شکل جهانی متناسب با معنویت و قداست مذهبی، چگونه ممکن است». [۶]
البته میتوان پذیرفت که هر رسانهای، اقتضائات خاص خود را دارد؛ که ممکن است از ذات و ماهیت آن نشات گرفته باشد و یا اینکه ناشی از قواعد و مقررات حاکم بر آن رسانه باشد، اما اینکه ماهیت رسانه در تقابل با دین باشد محل تامل است. نباید میان ماهیت رسانه با آنچه توسط سازندگان یا گردانندگان آن بر این تکنولوژی عارض شده است، خلط کرد و نظام رسانهای که توسط افراد برای رسانه تدوین شده است را به حساب ذات و ماهیت گذاشت. اگر تقابلی میان دین و تلویزیون و یا هر رسانه دیگری به نظر می‌آید شاید بتوان ریشه آن را در نظام‌های سکولار حاکم بر آن جستجو کرد.
بعد از تحول در عرصه ارتباطات و اختراع ماشین چاپ، اولین اقدامی که در فضای این رسانه نوین صورت گرفت، ترویج دین بود؛ که در قالب چاپ انجیل صورت گرفت؛ اما بعد از مدتی در همان فضایی که از این رسانه برای ترویج دین استفاده شده بود، پرچم تقابل دین و رسانه برافراشته شد و اعتقاد به جدائی این دو مقوله از همدیگر مطرح شد. شاید این امر را بتوان مؤیدی بر این امر قرار داد که ماهیت رسانه با دین، در تقابل نیست و آنچه این دو را در مقابل همدیگر قرار داد، نظام رسانهای بود؛ که بر آن حاکم شد.
البته باید در نظر داشت که تلویزیون نیز مانند تمامی ابزارهای دنیوی، گرفتار محدودیت‌هائی است و در عرصه ارائه دین هم این نواقص و محدودیتها به چشم می‌خورد؛ همانگونه که قابلیت‌هائی را نیز داراست. اما ازاین محدودیتها نمی‌توان به تقابل با دین یاد کرد.
با توجه به گسترش روزافزون فناوری در دنیا، تعدد رسانه‌ها دائما رو به گسترش است که در دسته‌بندی و گروه‌های گوناگونی قرار میگیرند.
رسانه‌های
رسانه‌های چاپی Print media ( روزنامه- مجله – کتاب)
رسانه‌های الکترونیک electronic media (رسانه‌های دیداری و شنیداری مانند تلویزیون و رادیو)
رسانه‌های دیجیتال (digital media) مانند سی دی(CD)، دی وی دی(DVD)، هارد دیسک(HDD)، فلاپی دیسک و فلش دیسک.
رسانه‌های آنلاین(خبرگزاریها – سامانه‌های اینترنتی) نخستین روزنامه آنلاین در سال 92 (شیکاگو تریبون)
رسانه‌های سایبری (cyber media) یا رسانه‌های آنلاین یا رسانه‌های وب همه اینها هستند. امروزه بیشتر ارتباطات از طریق. اینترنت و شبکه جهانی وب از طریق وب سایت‌های مختلف. این شکل از ارتباط را رسانه‌های سایبری یا رسانه‌های آنلاین می‌نامند.
نشریات داراری مجوز از وزارت ارشاد ایران
نشریات داراری رتبه علمی از وزارت عتف ایران
1. جمع آوری اخبار (news gathering) : در این مرحله، یک خبرنگار از میان تعداد زیادی از رویدادهایی که در جهان واقعی (real world) روی میدهند یک یا چند رویداد را بر اساس ارزشهای خبری بر می‌گزیند و درباره آنها اطلاعات جمع‌آوری میکند. در این صورت، خبر از جهان واقعی وارد جهان رسانه‌ها (media world) میشود.
2. پردازش اخبار (news processing) : در این مرحله، دبیران خبر و سردبیران از میان خبرهای رسیده، خبرهایی را که به نظر آنها از ارزش خبری بیشتری برخوردار هستند انتخاب میکنند و بنا به تشخیص خود بر روی آنها تغییراتی انجام میدهند.
3. انتشار اخبار (news distribution) : در این مرحله، رسانه محتوای انتخاب و تنظیم شده را منتقل میکند. این انتقال محتوا توسط عناصری صورت میگیرد که ناقل محتوا (content carrier) نامیده میشوند. در رسانه‌های چاپی، مرکب یا جوهر، در رسانه‌های الکترونیک، سیگنالها و در رسانه‌های دیجیتال، صفر و یک ناقل محتوا هستند.
تقسیم بندی رسانه‌ها به گروه‌های مختلف به دلیل این نیست که بتوان کاربری، با قدرت جایگزینی یک رسانه توسط رسانه‌ی دیگر را مورد بررسی قرار داد، بلکه به دلیل آن است که بتوان هر گروه را به طور مستقل مورد مطالعه و تحلیل قرار داد. گاه علاقه‌ی زیاد نسبت به فناوری‌های جدید موجب میشود تصور کنیم که هر فناوری جدید به زودی جایگزین فناوری پیشین خواهد شد. ولی تجربه‌های گوناگون به دفعات ثابت کرده که این تصورات پایه واساسی ندارد.
مفهوم و انواع روزنامه نگاری
روزنامه نگاری الکترونیک (electronic journalism) : منظور از الکترونیک در دانش ارتباطات، رادیو و تلویزیون است.
روزنامه نگاری دیجیتال (digital journalism) : منظور ذخیره کردن محتویات خبری اعم از متن، عکس، صدا و تصویر به صورت صفر و یک بر روی حافظه‌های دیجیتال از قبیل سی دی، دی وی دی، هارد دیسک، فلاپی دیسک یا فلش دیسک است.
روزنامه نگاری آنلاین (online journalism) : منظور ارائه محتویات خبری اعم از متن، عکس، صدا و تصویر بر روی وب است.
روزنامه نگاری سایبر (cyber journalism) : شکل پیشرفته روزنامه نگاری آنلاین است که تعامل کاربر با دستگاه در آن به حداکثر رسیده است. در روزنامه‌نگاری سایبر تلاش کاربر به حداقل میرسد در عوض نقش بیشتری بر عهده دستگاه است.
اما آنچه که موجب رشد شگفت انگیز روزنامه‌های دیجیتال شده است، ویژگی‌های منحصربه فرد و مزایایی است که این روزنامه‌ها دارند. این ویژگیها عبارتند از:
1)آزادی از زمان ومکان: همان طورکه می‌دانید ما دردنیای مجازی با هیچگونه محدودیت زمانی و مکانی روبرو نیستیم. زمان درفضای مجازی تابع ابدیت نسبی است؛ بدین معنا که ازحیات دائمی برخورداراست و به چای مفهوم زندگی – مرگ که دردنیای فیزیکی با آن روبرو هستیم، با مفهوم زندگی – زندگی برخورد میکنیم. درمورد مکان نیز باید به این نکته اشاره کرد که دنیای مجازی وابسته به یک جغرافیا و یا منطقهَ خاصی نیست، بلکه درفضا بدون هیچگونه مرکزیت و یا وابستگی معلق است. مکان دراین فضا قابلیت شکسته شدن دارد و میتوان ازهرنقطه‌ای وارد فضاهای دیگرشد. ( دکترعاملی – جزوهَ کلاسی، نیم سال تحصیلی 1386-87)
درروزنامه نگاری سایبر نیز زمان و مکان هردو از بین رفته اند. شما به محض تماس با منبع خبری درجهان سایبر درموقعیت بی زمانی و بی مکانی قرارمی گیرید. اختلاف ساعت با کشورها برای دسترسی به اطلاعات و همچنین فاصلهَ مکانی با این کشورها هیچ مفهومی در رسانه‌های سایبر ندارد. رسانه‌های سایبر همیشه و لحظه به لحظه درمعرض دید مخاطب قراردارند و به عبارت بهترساعت انتشار برای آنها – که معمولاً برای رسانه‌های نوشتاری پس ازچاپ میباشد- هیچ مفهومی ندارد و این یعنی دسترسی سریع و مستقیم به اطلاعات.
در این رسانه‌های نوین، مفهوم شهروند جای خود را به مفهوم تازه‌ای به عنوان شبکه وند داده و این امربدین معناست که جغرافیا، درقلمرو روزنامه نگاری سایبر جان سپرده است. جغرافیای مخاطب درروزنامه نگاری سایبر یک جغرافیای جهانی و درروزنامه نگاری سنتی یک جغرافیای محلی است. (شکرخواه، 1384: 107)
2) پارادایم دوسویه‌یی یا تعاملی بودن: یکی ازهیجان انگیزترین ویژگی‌های روزنامه نگاری سایبر، پارادایم دوسویه گی یا دوسویه بودن رسانه‌های سایبر و تعاملی بودن آنهاست. همان طورکه مسیر اطلاعات از سوی روزنامه امتداد مییابد، مسیر دیگری هم برای مخاطب هست تا اطلاعات خود را برای رسانه ارسال کند.
کری هیتر(1989) شش ویژگی تعاملی بودن رسانه‌های سایبر را اینگونه شناسایی میکند:
1. انتخاب‌های متنوع و پیچیده و دردسترس
2. تلاش بیشتر کاربران
3. میزان پاسخ دهندگی
4. تسهیل ارتباطات بین فردی
5. سهولت درافزایش اطلاعات
6. امکان نظارت برکاربر سیستم
مورد پنجم خاص رسانه‌های سایبر است که درآن مخاطب درنقش سردبیر( خبرنگار و یا گزارشگر) وارد عمل میشود و به اطلاعات رسانهَ سایبری که درحال مطالعهَ آن است می‌افزاید. این امرازطریق‌هایپرلینک کردن نیز امکان پذیراست. دراین صورت مخاطب نه تنها منفعل نیست بلکه کاملاً فعال است.
افزایش اطلاعات درجهان مجازی و از آن جمله روزنامه‌های سایبر، به دلیل دیجیتالی بودن این فضاست. منظور ازدیجیتالی بودن همان عددی بودن است. تمامی اطلاعات و داده‌ها درفضای مجازی به عدد تبدیل میشوند که اصطلاحاً به آن منطق صفر و یکی گفته میشود. این اعداد براساس برنامه‌ای که به آنها داده میشود، به شکل‌های گوناگون درآمده و کالاهای متفاوتی را تولید میکنند. بنابراین منطق حاکم بر فضای مجازی یک منطق دیجیتالی است ؛ درحالیکه دردنیای واقعی منطق آنالوگی حاکم است. در منطق آنالوگی همچنان فکرو اندیشهَ انسان به کارگرفته میشود تا داده‌ها و اطلاعات تغییر یابند. سیستم‌های آنالوگ نیازمند آن است که انسان درکنارش باشد. دراین سیستم اگراشتباهی رخ دهد، بسیاردشوار میتوان آن را تصحیح کرد و در بعضی از موارد هم اصلاً امکان تصحیح وجود ندارد. مثلاً در روزنامه‌های سنتی اگر اشتباهی رخ دهد باید تا 24 ساعت آینده و شمارهَ بعدی صبر کرد تا بتوان آن را تصحیح کرد؛ درحالیکه در روزنامه‌های سایبر هر لحظه که افراد اراده کنند امکان برطرف کردن اشتباهات وجود دارد. و یا زمانیکه روزنامه‌های سنتی به زیر چاپ میروند، دیگر امکان افزودن خبر جدید وجود ندارد ولی در روزنامه‌های آنلاین لحظه به لحظه امکان به روزکردن اخبار و اطلاعات میسر است.
3 )نزدیک بودن وبی واسطگی:
یکی از مزایای دیگر روزنامه نگاری سایبر این است که بین تولیدکننده و مصرف کننده واسطه وجود ندارد و چیزی شبیه به ارتباط چهره به چهره است. به عبارت بهتر، هر دو طرف همیشه به هم دسترسی دارند و امکان بازخورد به طور لحظه به لحظه برای طرفین موجود است. درچنین حالتی کاربران رسانه‌های سایبر به راحتی آنچه خوانده‌اند نظر میدهند. این عامل موجب می‌گردد تا مخاطب فعال باشد نه صرفاً یک گیرنده منفعل، درنتیجه موجب جذب بیشتر مخاطب می‌گردد. به همین خاطر است که اغلب جوانان ترجیح میدهند از روزنامه‌های سایبر استفاده کنند؛ چراکه روزنامه‌های سنتی یک مسیر یک سویه است و همچون خیابانی یکطرفه که تنها روزنامه نگاران به فعالیت می‌پردازند. (شکرخواه، 1384: 113)
( 4فرامتن وادبیات جهانی واژه‌ها:
فرامتن از دیگر مزایای روزنامه نگاری سایبر است. استفاده از این امکان، به معنی دستیابی مخاطب به ادبیات جهانی یک واژه است. به دیگر سخن هر واژه‌ای که به صورت فرامتنی عرضه میشود، امکان دستیابی را به تمام اسناد مربوط به آن واژه در اینترنت فراهم میسازد. فرامتن ازجذاب‌ترین وجوه رسانه‌های سایبراست. مفهوم فرامتن این است که متون درجهان رسانه‌های سایبر به یکدیگر گره خورده‌اند و زمان ومکان دراین گره خوردگی نابود شده است. استفاده ازفرامتن به روزنامه نگاران سایبرازجنبهَ سندیت بخشیدن و معتبرتر ساختن آنچه گزارش میشود کمک بی سابقه‌ای میکند. (شکرخواه، 1384: 113)
استفاده از ویژگی فرامتنی ازطریق‌‌هایپرلینک(hyperlink) کردن امکان پذیر است. بنابراین میتوان گفت که منطق کار مجازی مبتنی برتولید فراگیر، توزیع فراگیر و مصرف فراگیر است. بدین معنا که یک کاربرای بی نهایت تولید، یک کار برای بی نهایت خدمات و یک کار برای بی نهایت مصرف صورت میگیرد. درح الیکه منطق کار فیزیکی مبتنی بر یک کار برای یک تولید، یک کار برای یک خدمت و یک کار برای یک مصرف است.
یک کاربر میتواند هنگام مطالعه اخباربرروی صفحهَ وب، به طور همزمان پنجره‌های دیگری را نیز گشوده و ازاخبارو اطلاعات دیگرسایت‌ها هم استفاده کند و به مقایسه بپردازد. همچنین میتواند درکنارمتن موجود ازانواع گرافیک‌های ثابت و متحرک، تصاویرتغییریابنده و صدا وموزیک استفاده کند تا تأثیرگذاری مطلب به اوج خود برسد. اما دررسانه‌های چاپی هیچکدام ازاین امکانات وجود ندارد و تنها تصویراست که البته آن هم بدون تغییرمی ماند و برای یک شماره هم ثابت است.
ازدیگر مزایای روزنامه‌های سایبر میتوان به موارد زیراشاره کرد که به دلیل وجود محدودیت دراین مقاله تنها به برشمردن آنها اکتفا می‌کنم.
- پایائی و جنبه تکمیلی متن
- گرافیک متحرک، صدا و تصویر
- پیکربندی محتوا
- شخصی شدن
- نسل‌ها و کارکردها
- توزیع افقی و بدون سلسله مراتب
- گردآوری و توزیع ویژه
کاستیهای رسانه‌های نوین در مقایسه با رسانه‌های سنتی:
- سختی مطالعه روی صفحه‌ی نمایش
- وابستگی به فناوری روز
- حذف درآمد تکفروشی
- هزینه‌ی بالای نیروی متخصص وتجهیزات نوین
- امکانات ودانش انفورماتیک محدود مخاطبان
- کیفیت پایین و گرانی ارتباطات اینترنتی
- غیر تخصصی شدن روزنامه‌نگاری به واسطه‌ی حضور روزنامه نگاران کم تجربه، اما متخصص در امور رایانه ومخابرات
- منابع ناموثق خبر؛ چرا که هرکس میتواند منبع خبر باشد. در حالی که انعکاس اخبار موثق برای حفظ مخاطب یکی از مهمترین دستورکارهای رسانه‌های چاپی است.
- زمان ماندگاری پیام در رسانه‌های الکترونیکی کمتر از روزنامه‌های چاپی است.
- مشکلات و محدودیتهای فنی
- محدودیتهای اصول اخلاقی حرفه‌ای
برای کاوش در انواع وضعیت تعاملی تشخیص سه نوع تعامل رودر رو، رسانهای و شبه تعامل رسانهای مفید خواهد بود.
• تعامل رودر رو: در یک بافت هم حضور به وقوع می‌پیوندد، شرکت کنندگان نسبت به هم حضور بی واسطه دارند و در یک سیستم مرجع زمانی- مکانی مشترک سهیم‌اند و از اصطلاحات و اسم‌های اشاره استفاده کرده تا ابهام مورد بحث را برطرف کنند. این تعامل در سرشت خود ویژگی گفت و شنودی (دیالوژیک) دارد.
• تعامل رسانه ای: شامل استفاده از یک رسانه فنی است که اطلاعات یا محتوای نمادین را قابل انتقال و ارسال به افرادی میکند که در دور دست از نظر زمان, مکان یا هر دو قرار دارند. تعامل رسانهای در طول زمان و مکان گسترده است و اشکالی همچون نامه نویسی, گفت و گوی تلفنی و از این قبیل است به همین جهت, تعامل رسانهای منش بازتری نسبت به تعامل رودررو دارد.
• شبه تعامل رسانهای: در سرشت خود حالت مونولوژیک دارد. بدین لحاظ که جریان ارتباط به طور عمده یک طرفه است. به عنوان مثال، خواننده یک کتاب، بیش از هر چیز گیرنده شکلی نمادین است که سازنده آن طالب پاسخ مستقیم و آنی نیست. شبه تعامل رسانهای موقعیتی منتظم و سازمان یافته است که در آن بعضی از افراد عمدتا در ساخت اشکال نمادین برای دیگرانی که حضور فیزیکی ندارد، درگیرند، در حالی که افراد دیگر عمدتا در دریافت اشکال نمادین که به وسیله گروه نخست ساخته شده و در برابر آنها پاسخ یا واکنشی نمی‌توانند داشته باشند، ولی میتوانند علقه‌های دوستی، محبت یا وفاداری با ایشان برقرار سازند، شرکت دارند.
شبه تعامل رسانهای با تعامل رو در رو وتعامل رسانهای تفاوت دارد. جهت گیری شرکت کنندگان در تعامل رو در رو وتعامل رسانهای به سمت دیگران خاصی است وشرکت کنندگان، برای این دیگران کردار، گفتار وچیزهایی از این قبیل میسازند، اما در مورد شبه تعامل رسانه ای، اشکال نمادین برای گستره نامعینی از گیرندگان بالقوه ساخته میشود.
1- راست نمایی: در ارائه گستره‌های یک رویداد بکر، گستره‌هایی همچون: الف- نمادهای کلامی، ب- نمادهای تصویری
ج- رنگ‌ها، د- صدا، ه- حرکت 2- سرعت ارسال پیام
3- قابل حمل بودن
4- قابلیت بازبینی رسانه، سهولتی که پیام گیرنده با استفاده از آن بتواند برای رفع نیاز خود پیام را به تکرار دریافت کند.
5- گستردگی پوشش رسانه از اطلاعات محیط پیرامونی
6- قابلیت دسترسی رسانه به بازخوردها
ویژگی‌های انواع رسانه‌ها
الف: رسانه‌های چاپی 1- وسعت اخبار
2- دوام اخبار
3- تنوع اخبار
ب: رسانه‌های الکترونیکی
1- نزدیکی و بی واسطگی
2- تعامل و واکنش دوسویه
3- ابرمتن (HTML) برای پیوند خوانندگان با سایر اطلاعات همان متن
4- وجود امکانات و ابزارهای متفاوت، وقتی گرافیک‌های متحرک، نوآهنگ‌ها، نما آهنگ‌ها به عکس‌ها اضافه میشود، روزنامه الکترونیک به رسانهای جاندار تبدیل میشود.
5- دلخواه کردن، عمل کردن به طرز دلخواه مخاطب از طریق پخش شبکه‌ای و فن آوری، تا افراد مثلاً روزنامه خاص خود را دائر کنند.
6- شخصی شدن،
7- نسل‌ها و کادرها،، در غرب روزنامه‌های الکترونیک کادرها و حتی محتوای روزنامه‌های چاپی را غارت کرده تاند.
8- توزیع افقی بدون سلسله مراتب، در رسانه‌های الکترونیک و سایبر گی رنده یک مشارکت گر فعال است که مثل فرستنده در توزیع اطلاعات شرکت دارد.
ویژگی رسانه‌های نوین
1- دیجیتال شدن در تمام عرصه‌ها
2- همگرایی رسانه‌های گوناگون
3- جداشدن اینتر نت از ارتباطات جمعی
4- به کارگیری نقشهای انتشاراتی
5- درون گرایی بیشتر نقش مخاطب
6- هم پاشیدگی "نهاد رسانه"
7- کاهش کنترل اجتماعی
تفاوت رادیو و تلویزیون تلویزیون:
6. مغایرت با انجام دیگر امور
7. پوشش کمتر نسبت به رادیو
8. نیازنسبی به داشتن سواد
9. نقش بالا در خارج از منطقه بحران
10. دو حسی (دیداری و شنیداری)
1. بزرگ و حمل مشکلتر
2. گران تر بودن تجهیزات و ساخت برنامه تلویزیونی
3. گران تر بودن گیرنده تلویزیون
4. سرعت انتشار کمتر
5. اثرگذاری بیشتر
و یژگی‌های رادیو:
6. عدم مغایرت با انجام امور دیگر
7. پوشش وسیعتر رادیو
8. عدم نیاز به داشتن سواد
9. نقش بالا در داخل منطقه بحران
10. یک حسی (شنیداری)
1. کوچک و قابل حمل است
2. ارزان بودن تجهیزات و ساخت برنامه رادیویی
3. ارزان بودن گیرنده‌های رادیو
4. سرعت انتشار فوق العاده
5. اثرگذاری کمتر
رسانه‌ها به لحاظ اعتبار، سرعت، میزان پوشش و دسترسی و… با هم متفاوتند. از نظر اعتبار و عمق کتاب و مطبوعات، از نظر سرعت رادیو و تلویزیون، از نظر پوشش و فراگیری رادیو در رده‌های بالا هستند.
بازی‌های رایانه ای، رسانه بسیار اثربخش
بازی‌های ویدئویی- رایانه‌ای ((VCGs به صنعتی عظیم و بسیار تأثیرگذار تبدیل شده است. با شکل گیری بازی‌های برخط(آنلاین) که همزمان میلون‌ها نفر را وارد بازی میکند، اجتماعات برخط زیادی را شکل میدهد. اهمیت این رسانه و جذابیت آن در تعاملی بودن و آزادی کاربران یا بازیگران در ترسیم کاراکتران و تغییر طرح داستان است.
برای مثال اجتماعات زیادی گرد بازی‌های معروف "سیمز" و " سرقت بزرگ اتومبیل" گرد آمده اند. از دیگر سو، بازی‌های آموزشی تفریحی راهی نو در آموزش گشوده اند.
امروزه رسانه "بازی‌های رایانه ای" یکی از سرگرمی‌های اصلی کودکان و نوجوانان شده و روز به روز حضور بیشتری در خانه‌ها و مراکز تفریحی پیدا میکند و دارای سهم و نقش بیشتری بر مراحل فرهنگ پذیری آنها شده است.
مسائلی چون ورود روزافزون، قیمت ارزان، سهولت استفاده، تمایل به اشکال درون خانه اوقات فراغت، به رشد روز افزون استفاده از بازی‌ها منجر شده است. چندان دور از انتظار نیست که بازی‌ها به اشکال غالب گذران فراغت در جوامع معاصر تبدیل شوند.
رسانه سرد، رسانهای است که مشارکت زیادی را از ناحیه مخاطب طلب کرده و فهم پیامهای آن احتیاج به قدرت تخیل مخاطب دارد، در صورتی که رسانه گرم آن است که مشارکت چندانی از مخاطب طلب نمی‌کند و بخاطر صراحت و وضوح، نیازی به تخیل ندارد.[1]
وسائل ارتباطی سرد و گرم در کتاب "شناخت وسایل ارتباطی" مارشال مک‌لوهان که در سال 1964م انتشار یافت، مطرح شد.
اقسام رسانه‌های سرد و گرم
بر اساس معیار ارائه‌شده برای رسانه‌های سرد میتوان این موارد را جزء رسانه‌های سرد بر شمرد:
1. تلویزیون؛
2. تلفن؛
3. کاریکاتور؛
4. سمینار؛
5. نوشته‌های ایدئو گرافیک(نوشته‌های تصویری که مراد، همان خطی است که با علائم و تصاویر بیان مقصود میکند)؛
6. رسانه‌های سنگین و سخت مانند سنگ و لوح؛
7. جلسات بحث و گفتگو یا گفتار(گفتارها و گفتگوهای افراد، سرد بشمار میروند؛ چون شنونده باید اطلاعات زیادی را بر اطلاعات داده‌شده توسط مخاطب بیفزاید؛ تا آنرا کاملاً درک کند؛
8. داستان‌های مصوّر؛
9. کلامِ انسان.
موارد زیر را هم میتوان جزء رسانه‌های گرم برشمرد:
1- رادیو؛
2- کتاب؛
3- عکس؛
4- مطبوعات؛
5- ضبط صوت؛
6- سینما.
مک‌لوهان ضمن تکیه بر تناقض میان سینما و تلویزیون، قائل است که مخاطب، تصویر سینمایی را بدون بازسازی و تخیل، درک میکند؛ بر خلاف تلویزیون که قدرت تخیل و ابداع مخاطب را بکار گرفته و باعث میشود تا تماشاگر در ساختن و پرداختن برنامه، فعالانه شرکت کند.[6]
باید در نظر داشت که در مقایسه رسانه‌ها با همدیگر، ممکن است رسانهای نسبت به یک رسانه دیگر گرم بشمار رود؛ در حالیکه در قیاس با رسانه دیگری از صفت سردی برخوردار باشد. مثلاً رادیو در قیاس با تلویزیون یک رسانه گرم بشمار می‌رود؛ اما همین رسانه گرم وقتی با کتاب مقایسه شود نسبت به کتاب، حائز سردی میباشد. بنابراین رسانه‌های سرد و گرم در مقام و جایگاه مقایسه با همدیگر میتوانند، هر دو وصف سردی و گرمی را بپذیرند.
آسیب‌های رسانه:
1)تقلید و جعل کردن: اینکه تشخیص دهیم که چه چیزی جعلی است مشکل میباشد نمایش موهوم و ساختگی از موضوعات به عنوان یک اصل در سالهای اخیر شایع و برجسته شده است، در سال 1998 اسمیت استون کلاب کاراکترها و شخصیت‌هایی را خلق کرد و ادعاهایی را جعل نمود و آنرا در روزنامه منتشر کرد.
2)دزدی ادبی: استفاده از تجربه‌ها، تالیف‌ها یا اختراعات دیگران بدون وجه اخلاقی است. دزدی ادبی به معنای استفاده از ایده‌ها یا کارهای اشخاص دیگر بدون داشتن شایستگی و اعتبار عمومی است بطور مثال ستون نویس روزنامه بُستون گلاب مایک بارنیکل بعد از هک‌هایی که از روی پرفروش‌ترین کتاب سال متعلق به برایان دراپ نینگِر استفاده کرد و در سال 1998 استعفا کرد او نوشته بود بعضی روزها دوست دارم تا پاپ را در حالی که روی بالکن آمده و امتیازات بیس بال را اعلام میکند ببینم در صورتی که در کتاب کارلی نوشته شده بود برخی روزها آرزو دارم که پاپ را روی بالکن‌‌اش و در حالی که خبر امتیازات فوتبال را میدهد ببینم. بطور کلی جابه جایی ادبی بصورتی که فعل و فاعل و مفعول، توصیف و صفت و هدف نویسنده به نفع شخص خودمان تغییر پیدا کند بدون آنکه زحمتی بابت بدست آوردن آن پیدا کرده باشیم به عنوان یک پدیده زشت اجتماعی نام میگیرد.
3)تضاد اجتماعی: نمایندگان رسانه‌ها برای تضاد میان منافع و مصلحت‌ها یک مسئولیت دارند مثلا منافع مخفی و محرمانه آنها ممکن است با قابلیت و توانایی آنها برای انجام وظایفشان تضاد داشته باشد این تضادها ممکن است روابط تجاری، هدایا، پول، عمل گرایی سیاسی یا مالکیت سرمایه باشد. همانطور که می‌دانید پذیرفتن هدایا یک عمل شایع بین نمایندگان رسانه‌ها بود اما اشخاص مسئولیت پذیر بزودی پی بردند که این عمل با بسیاری از مسائل دیگر همراه است چرا که اختلاف و تضاد فاحشی را بین منافع و مسالح را بوجود می‌آورد.
4)اعمال غیرقانونی: فعالیت‌های غیر قانونی پایه اخلاقی ندارند برای مثال در تحقیقات سین سیناتی گزارشگری بنام مایکل گلادز بطور آشکارا از سیستم رای پستی شعبه‌های چیکیت‌های بین المللی در طول یک تحقیق درباره کمپانی بهره برد روزنامه برخورد تندی با گزارشگر کرد و بیشتر از ده میلیون دلار به کمپانی داد بنابراین پلیس تحقیق برای اینکه کار گزارشگر را انجام دهد نیاز به یک سری از مجوزها از دادگاه پیدا کرد پس میتوان نتیجه گرفت که برای حقانیت یک موضوع و یک مسئله می‌بایست در چارچوب قانون و مقررات عمل کرد حتی در حالیکه آن امر و خبر برای جامعه مفید باشد و یا مضرر.
خلوت: حق افراد برای داشتن حریم و خلوت مکررا با وظیفه روزنامه نگاران درباره گزارش دادن تلاقی پیدا میکند این موارد در اکثر اوقات سوالات سخت اخلاقی را برای سازمانهای رسانهای به همراه دارد.
اخلاق در رسانه‌های صوتی و تصویری: در قلمرو ضبط صدا رادیو، فیلم و تلوزیون تصمیمات اخلاقی روی موضوعاتی شبیه به موضوعات رسانه‌های چاپی تمرکز مییابد بطور مثال شعر موزیکال ممکن است به موضوعاتی مثل سکس، خشونت یا دیگر رفتارهای ضد اجتماعی مربوط شود یا همان شعر ممکن است به دارو، رفتار جنسی و خشونت که معمولا از سوی قانون حمایت میشوند تشویق کند در این صورت اگر بخواهیم استانداردهای اخلاقی را در آن جستجو کنیم با شکست مواجه می‌شویم.
خصوصیات رادیو و تلوزیون در سرعت انتشار: سریع و آنی بودن ارتباطات جمعی در زمان حال از مهمترین خصلت‌های مهم آن بشمار می‌آید. در زمان‌های قدیم هفته‌ها و حتی ماه‌ها طول می‌کشید تا واقعه‌ای از راه دور به اطلاع افراد برسد اما همکنون در ظرف چند دقیقه حتی چند لحظه اخبار و و رویدادهای مهم محیط اطرافمان و شاید اقصا نقاط دنیا با کمترین زمان به وسیله روزنامه و رادیو تلوزیون در اختیار مردم گذاشته شود. بدون تردید روزنامه‌ها با توجه به دقت معین انتشار دوره‌ای خود و ضرورت‌های فنی و تولیدی موجود هنوز نمی‌توانند وقایع را بطور سریع و آنی پخش کنند زیرا روزنامه‌ها معمولا هر روز فقط مدتی وقت لازم دارند تا خبرهایی را که از خبرنگاران تخصصی خود دریافت میکنند با کمک اعضای هیئت تحریره انتخاب و تنظیم نمایند و در چاپخانه‌ها بصورت حروف سُربی درآورند و بعد از صفحه بندی و قالب گیری به چاپ برسانند البته با کوشش‌های فراوان سالهای اخیر بعضی از کشورهای پیشرفته صنعتی خصوصا ژاپن برای پخش سریع روزنامه‌ها از طریق گیرنده‌های خاص تلوزیونی صورت گرفته است لذا باید انتظار داشت که در آینده نزدیک دشواری کنونی موسسات مطبوعاتی در مورد ارسال روزنامه‌ها برای خوانندگان از میان برود بدین طریق روزنامه‌ها خواهند توانست در انتشار اخبار رویدادها و تجزیه و تحلیل و تفسیر آنها سرعت عمل بیشتری پیدا کنند و برترین‌های رادیو تلوزیون را در این زمینه کاهش دهیم باید توجه داشت سرعت پخش پیامهای ارتباطی از طریق رادیو تلوزیون اکنون به حدی پیشرفت کرده است که این وسایل میتوانند چگونگی وقایع را در همان لحظات وقوع پخش کنند و استفاده کنندگان بی شمار خود را از فواصل دور به طور غیرمستقیم در صحنه وقایع شرکت دهند.
اینترنت چیست: واژه اینترنت به معنای بین شبکه‌ای یا میان شبکه‌ای است و اینترنت مجموعه‌ای از شبکه‌ها است، اصطلاح شبکه به اتصال دو یا چند رایانه به یکدیگر شاره دارد. در دنیا مجموعه وسیعی از شبکه‌های رایانه‌ای کوچک و بزرگ وجود دارد که با استفاده از یک رشته پروتکل‌های ارتباطی عملکرد متقابلی را میان یکدیگر فراهم می‌آورند. اینترنت مانند یک بزرگراه ارتباطی است که اطلاعات متنی و نوشتاری، دیداری و شنیداری و دیگر خدمات گوناگون را برای کاربران سهل و آسان می‌گرداند بنابراین اینترنت یک بانک اطلاعاتی جهانی است.
تاریخچه اینترنت: پیداش اینترنت به دهه 1960 میلادی باز می‌گردد، زمانی که دولت آمریکا بر اساس طرحی موسوم بهARPAمخفف آزانس تحقیق پروژه‌های پیشرفته که در آن زمان بر کارکردهای دفاعی بوجود آمده بوداین طرح را عملیاتی کرد، سرانجام در سال 1961 تعداد چهار کامپیوتر در دو ایالت مختلف با موفقیت ارتباط برقرار کردند و با اضافه شدن واژه "نت" به طرح اولیه نام آرپانت برای آن منظور شد. درسال 1970 میلادی با تعریف پروتکل‌های جدید از جملهTCPکه تا امروز رواج دارد نیز مشارکت کامپیوترهای میزبان با نامHostبیشتر باARPANETوحتی گسترده شدن آن به برخی نواحی فراتر از مرزهای آمریکا، آپارنت شدت بیشتری یافت و ایده اینترنت همراه با جزئیات بیشتر شکل گرفت. بعدها در سال 1993 نام Internet روی شبکه جهانی گذاشته شد. Webیا همانwwwکه مخففWorld Wide Web یعنی تار جهان گستر میباشد توسط آزمایشگاه اروپایی فیزیک ذراتCernرا بخاطر دسترسی مرتب تر و تسهیل آن به اطلاعات موجود روی اینترنت ابداع کرد.
اینترنت در ایران: در سال 1371 در دانشگاه‌های صنعتی شریف، دانشگاه گیلان و مرکز تحقیقات نظری فیزیک از طریق پروتکلUUCPبه اینترنت وصل شدند تا با دنیای خارج ایمیل رد و بدل کنند.
کارکردها و ویژگی‌های اینترنت:
1. تولید اطلاعات
2. سازماندهی اطلاعات
3. اطلاع رسانی منحصر به فرد
4. به روز بودن اطلاعات
5. رایگان و آسان یاب بودن اطلاعات
6. ظرفیت بالای نگهداری و انتقال متن، عکس، تصویر و صوت
7. قابلیت استفاده گسترده از آرشیوهای بزرگ و غنی رسانه متنی، صوتی و تصویری
8. تعامل دو سویه
9. چند رسانهای بودن
10. تمرکز زدایی
11. جمع زدایی
12. ناهمزمانی کارکرد یا عدم نیاز به زمان خاص
عوامل جذابیت اینترنت:
1. تعامل: یعنی طبیعت کامپیوتر مانند ابزاری شادی آور است
2. شبه مرزی: همان فضای مجازی و مشترکاتی است که شما می‌توانید با آن سوی دنیا داشته باشید
3. گمنامی رسانه‌ها: میتوان با اسم‌های مستعار و متن‌های تایپ شده مانند حجاب برخود عمل کنید.
بازدید از وب به چهار صورت است:
1. داشتن آدرس و مراجعه مستقیم
2. استفاده از لینک‌های موجود در سایت‌های دیگر
3. مراجعه از طریق فهرست‌ها
4. جستجو از طریق موتورهای مانند گوگل و یاهو
رسانه‌های دیداری : به رسانه‌هایی گفته میشود که عمدتاً بر حس بینایی اتکاء داشته و از طریق دیداری پیامهای خود را به مخاطبان منتقل میکند. رسانه‌های این طبقه به دو گروه تقسیم میشوند.
الف ) رسانه‌های نوشتاری : این رسانه‌ها از طریق نوشته‌ها و متون چاپی یعنی ‘ رمزهای کلامی کتبی ‘ پیام مورد نظر را به گیرنگان پیام منتقل میکند.
اعضای مهم رسانه‌های نوشتاری عبارتند از: کتاب ‘ روزنامه ‘ مجلّه ‘ اسناد ‘ موارد تکثیر سند و امثالهم. زمان شکل گیری این رسانه‌ها را میتوان حد اقل به 5000 سال قبل و همزمان با ابداع خط و نگارش توسط اقوام سومری دانست. آثار نوشتاری ‘ حاکی از قدمت این رسانه‌هاست. این پیامها بعدها روی پوست حیوانات و یا بعضی از گیاهان نگاشته شده است.
ابداع کاغذ توسط چینیها وگسترش تولید آن که از سایر نقاط جهان و سپس اختراع دستگاه چاپ توسط گوتنبرگ درآلمان ‘ سهم زیادی در بسط رسانه‌های نوشتاری داشت. با وجود قدمت رسانه‌های نوشتاری و ابداع انواع رسانه‌های جدید در سده‌ها و دهه‌های اخیر این رسانه هنوز اهمیّّت خود را حفظ کرده‌اند. علّت این امر ویژگیها و توانمندی‌های جالب این رسانه‌هاست که ذیلاً به تعدادی از آنها اشاره می‌گردد.
الف ) کتاب : شامل کتابهای درسی ‘ غیر درسی ‘ اطلاعات عمومی ‘ واژه نامه‌ها و غیره
ب ) روزنامه و مجلّه‌ها : روزنامه‌ها و مجلّه‌ها بصورت : روزنامه ‘ عصرنامه ‘ هفته نامه ‘ ماهنامه ‘ فصل نامه سالنامه و گاه نامه چاپ میشوند و معمولاً اطلاعات جدیدی را در زمینه‌های مختلف عِلمی ‘ فرهنگی اجتماعی ‘ سیاسی ‘ اقتصادی و غیره در اختیار خوانندگان میگذارند.
ج ) اسناد : اصل یا کُپی نوشته‌های مختلف قدیمی و یا جدید ‘ مانند فرمانهای پادشاهان و حُکّام ‘ قواله‌های ازدواج ‘ اسناد خرید و فروش ‘ قرادادهای سیاسی و غیره هستند که منابع اطلاعاتی جالبی را در زمینه‌های تاریخی ‘ جغرافیایی ‘ فرهنگی و عِلمی در اختیار دیگران قرار میدهند.
د) مواد یا موارد تکثیر شده : مواد تکثیر شده بطور کُلّی به تمام مطالب نوشتاری اطلاق میشود که توسط یک فرد نگاشته و یا از روی منابعی دیگر تهیه میشود وپس از تکثیر بطریق پلوکپی و یا فتوکپی بین طالبان آن مطالب قرار میگیرد.
2- 1 ) رسانه‌های غیر نوشتاری : رسانه‌های غیر نوشتاری دوّمین گروه از رسانه‌های دیداری هستند در این رسانه‌ها همانند گروه اوّل ‘ پیامهای مورد نظر با تکیه بر حس بینایی و از طریق دیداری به اطلاع مخاطبان میرسد ‘ اگر چه در رسانه‌های این گروه نیز از رمزهای کلامی نوشتاری استفاده میشود ‘ امّا تأکید عمده بر بهره گیری از شکلها ‘ طرحها وتصویر‌هاست ‘ مانند انواع اعلانات و تابلوهای الکترونیکی ‘ ماژیکی طراحی نقاشی پوستر و غیره و یا اسلاید وپرژوکتور.
2 ) رسانه‌های شنیداری : رسانه شنیداری با تکیه بر حس شنوایی تهیه شده و از طریق شنیدن مورد استفاده قرار میگیرد. اعضای این طبقه از رسانه‌ها عبارتند از : بیان ‘ رادیو ‘ صفحه‌های شنیداری معمولی و لیزری ‘ تلفن ‘ نوار شنیداری و ضبط صوت.
3 ) رسانه‌های دیداری – شنیداری : در طبقه بندی این رسانه‌ها از نوع حس بینایی و شنوایی برای انتقال پیامها استفاده میشود. فیلم متحرک ‘ وپروژکتور فیلم ‘ برنامه‌های تلویزیونی ‘ تلویزیون ‘ ویدئو و ویدئو پروژکتور و نهایتاً رایانه
ارتباطات سنتی : بنوعی از ارتباطات اطلاق میشود که بر پایه باورها ‘ تاریخ ‘ فرهنگ و عقاید عمومی جامعه شکل گرفته و در عین حال آنها را ترویج و تقویت میکند ‘ غالباً میان فردی و چهره به چهره است و ساخت و محتوای عوام گرا و نخبه گریز دارد.
در این نوع ارتباطات دریافت باز خورد و عکس العمل مخاطب سریع و آنی است و ارتباط دو سویه و متقابل نیز براحتی برقرار میشود ‘ بنا بر این شبکه ارتباطات سنتی اغلب ‘ بمعنای واقعی ارتباطی ( دو سویه ) عمل میکند و نه رسانهای ( یک سویه )
سطوح و ساختارهای ارتباطات سنتی: برای آنکه مطالعه ویررسی در مورد ارتباطات سنتی ساده تر و روشنتر شود میتوان بر اساس تقسیم بندی زیر عمل نمود و آنرا در 4 زمینه یا سطح مورد ملاحظه قرار داد.
1 - مراکز و نهادهای ارتباطات سنتی
2 – پیامها و محتوای ارتباطات سنتی
3 - ارتباط گران سنتی
4 - شیوه‌های عملکرد و ارتباط سنتی
1 - مراکز و نهادهای ارتباطات سنتی : مراکز و نهادهای ارتباطات سنتی متعدد و متنوعند و بویژه تا قبل از پیدایش وسایل ارتباط نوین و خصوصاً پس از روی کار آمدن رادیو وتلویزیون پُرتعداد تر و در برخی زمینه‌ها نا کار آمد تر بودند.
عمده‌ترین مراکز ارتیاطات سنتی عبارتند از : مساجد ‘ تکایا ‘ حسینیه‌ها ‘ مجالس روزه خوانی و وَعظ و خِطابه ‘ حوزه‌های علمیه ‘ بازارها ‘ قهوه خانه‌ها ‘ زور خانه‌ها عَتَبات عالیات حمامهای عمومی میدان گاه‌ها ‘ بازارچه‌های محلی ‘ کاروانسراها و نیز شب نشینیها و دید و بازدیدهای دوره‌ای میان افراد دوستان و اهالی محل یا منطقه.
هرکدام از این مراکز در طول تاریخ کارکردهای خاص خود را داشتند و در عین حال بسیاری منابع ‘ بویژه در مقاطع حساس تاریخی ‘ بصورت یک شبکه ارتباطی مشترک عمل کرده اند.
چارلز وایت ‘ جامعه شناسِ ارتباطات ‘ سه خصوصیت برای رسانه‌هایِ همگانیِ زمانِ خویش برشمرد که عبارت بودند از :
1 - رسانه‌های همگانی تمایل به مخاطبین نسبتاً گستردهِ ناشناخته و ناهمگون دارند.
2 – هدف پیام رسانه‌های همگانی ‘ عُموم مردم هستند و اِرسال پیا م از نظر زمانی چُنان تنظیم میشود که حد اکثرِ مُخاطبین را ‘ در همان فاصله پوشش دهد.
3 – فرستندگان پیام تمایل دارند که عمل پیام رسانی خود را از طریق سازمانهای گسترده و پیچیده که هزینه فراوانی را در بردارد ‘ انجام دهند.
تعریف وایت خلاصه تمام آن چیزهایی است که ما از رسانه‌های همگانی زمان او یعنی : روزنامه ‘ مجله ‘ رادیو تلویزیون ‘ فیلم سینمایی ‘ صفحه گرامافون و کتاب اِستِنباط میکنیم از زمان او تاکنون تکنولوژی ارتباطات جهان با سرعت حرکت کرده و متحوّل شده است بنحویکه بعضی صاحبنظران از انقلاب ارتباطات سخن بمیان آورده اند.
* رسانه‌های تِلِه ماتیک : (Telematic)
رسانه‌های جدید الکترونیک که اصطلاحاً به آنها رسانه‌های تِلِه ماتیک نیز گفته میشود ‘ تر کیبی از ارتباط راه دور و نظام اطلاع رسانی کامپیوتری میباشند. رسانه‌های تِلِه ماتیک در انقلاب ارتبا طات زمان ما عُنصر کلیدی در نظر گرفته شده‌اند و بسیاری معتقدند که سیستم جدید بزودی جایگزین سیتم پخش تلویزیونی خواهد شد.
بطور کلی تِلِه ماتیک به مجموعه‌ای از پیشرفتهای اخیر در حوزه تکنولوژی ارتباطات گفته میشود که دارای یک صفحه بَصَری میباشند. ( مانند صفحه تلویزیون ) و از جانب دیگر با یک شبکه کامپیوتری مُتّصِلند. بعبارت دیگر رسانه‌های جدید ‘ مجموعه‌ای از تکنولو ژیهای الکترونیک هستند که دارای کاربُرد‌های متفاوت میباشند ‘ لذا زود است که به آنها عنوان رسانه‌های همگانی اتلاق شود ویا یک تعریف روشن و مشخصی از کارکردهای آن ارائه داد.
* عناصر تشکیل دهنده در تکنولوژی رسانه‌های تِلِه ماتیک :
در رسانه‌های تله ماتیک معمولاً از لوازم و عناصر تکنیکی متفاوتی استفاده میشود که عبارتند از :
1 – وسایل انتقال دهنده مانند کابل یا ماهواره
2 – وسایل ضبط و ذخیره بازیافت
3 - وسایل نمایشی ‘ استفاده از ترکیبهای متفاوت بطور انعطاف نا پذیر از متنها و گرافیکها
4 - وسایل کنترل کننده ‘ استفاده از کامپیوتر
* مقایسه مشخصات اساسی رسانه‌های تله ماتیک ورسانه‌های همگانی :
در مقایسه با رسانه‌های همگانی ‘ رسانه‌های جدید تِلِه ماتیک دارای مُشخصات زیر میباشند.
1 - عدم تمرکز : در رسانه‌های جدید عوامل عرضه و انتخاب چون گذشته ‘ کاملاً در کُنترل برقرار کنندهِ ارتباط نیست.
2 - ظرفیت بالا : در رسانه‌های جدید ‘ عرضه تولیدات توسط کابل یا ماهواره موانع و محدودیت را در زمینه‌های هزینه ‘ فاصله و ظرفیت تقریباً به صفر میرساند.
3 – تعامل : در رسانهای تِلِه ماتیک ‘ گیرنده پیام قادر به انتخاب ‘ پاسخگویی و مُبادله پیام است و میتواند مستقیماً خود را با گیرنده‌ها مُتصِل سازد.
4 – انعطاف پذیری : در شکل ‘مُحتوا و نحوه استفاده.
* طُرُق دسترسی همگانی به رسانه‌های تِلِه ماتیک :
رسانه‌های تِلِه ماتیک علاوه بر امکاناتی که در توزیع برنامه‌های رادیو وتلویزیونی فراهم میسازند به دو طریق برنامه‌ها را دردسترس عموم قرار میدهند : یکی بصورت تِلُه تِکست و دیگری بصورت ویدئو تِکست.
تِلِه تِکست ‘ اطلاعات اضافی مربوط با متنها را برای تکمیل برنامه‌های عادی تلویزیون و از طریق ماهواره در اختیار گیرنده‌ها قرار میدهد. البته دریافت اینگونه اطلاعات اضافی با تقاضای مخاطب ( بیننده ) ارسال میشود.
ولی ویدئو تکست یک سیستِم بازیافت خانگی است که از طریق شبکه‌های تلفنی عمل میکند و قادر است حجم زیاد و متنوعی از اطلاعات کامپیوتری را به تقاضا کنندگان عرضه نماید. استفاده کنندگان از ویدئو تکست حتّی میتوانند ارتباط دوسویه برقرار سازند.
لازم به یاد آوریست که شبکه تلفنی مُتصِل به یک ترمینال کامپیوتری ویک پرده تلویزیونی است. در واقع ویدئو تکست یک رسانه دور گراست که خصوصیات سینما وتلویزیون را ‘ چه از نظر محتوایی وچه از نظر شکلی دارا میباشد.
1 - تلویزیون کابلی : تلویزیون کابلی جانشینی در برابر شبکه‌های تلویزیونی تجاریوشبکه‌های تلویزیونی عمومی است. هر فردی میتواند با پرداخت حق عضویت به چنین شبکه‌هایی بپیوندد. استفاده کنندگان از تلویزیون کابلی برنامه‌های اختصاصی را که قبلاً برنامه ریزی شده است تماشا میکنند.
شبکه‌های تلویزیونی کابلی دارای کانالهای اختصاصی متنوعی میباشند. مانند کانالهایی که عموماً به پخش اخبار می‌پردازند ( شبکه تلویزیون کابلی خبری ) یا کانالهایی که به پخش موسیقی و یا پخش فیلم سینمایی اختصاص یافته‌اند. بعضی کانالها به مخاطبین سیاه پوست اختصاص دارند.
بینندگان تلویزیون که در دهه هفتاد میتوانستند از میان 4 شبکه تلویزیونی یکی را انتخاب کنند ‘ همینک میتوانند بیش از 50 شبکه تلویزیونی را بطور همزمان در دسترس داشته باشند. بعضی از شبکه‌های تلویزیونی کابلی به اعضای خود ‘ اجازه میدهند که برنامه‌های تلویزیونی خودرا برنامه ریزی کنند.
2 - کامپیوتر خانگی : کامپیوترهای الکترونیکی خانگی براحتی میتوانند دردسترسِ همه شهروندان مُتوسط الحال قرار گیرند.
این کامپیوترها دارای کارکردهای مختلف هستند مانند نگارش صحیح و جمله سازی ‘ آموزش ‘ تجزیه وتحلیل وضع بازار وتجارت ‘ قلم ‘ مداد ‘ طراحی ؤابزار آلات موسیقی انجام میدادند.
کامپیوتر خانگی همچنین از طریق اتصال به مخازن اطلاعاتی ترمینال‌های کامپیوتری مادر ‘ میتوانند با استفاده از ویدئو تکست‌ها ‘ از بسیاری خدماتِ بانک‌های اطلاعاتی ‘ خدمات آماری و بولتن‌هایی که با مسائل گوناگون مربوط میشوند ‘ استفاده کنند.
3 – ویدئو کاست رِکوردِرز: ( Video Caccette Recorders )
این برنامه ‘ ضبط و پخش مُجدّد برنامه‌های تصویری تلویزیونی را پس از دریافت آنها مُیسّر میسازد.
بعبارت دیگر این نوع تکنولوژی ارتباطی میتواند برنامه‌ها ویا فیلمهای سینمایی را پس ازپخش از تلویزیون ضبط کرده تا در مواقع دیگر از آنها استفاده شود.
ویدئو کاستها در حال حاضر یکی از رایج‌ترین رسانه‌ها بشمار میروند.
4 – انتقال ماهواره‌ای :
از اِنتقال سیگنالهای الکترونیک ماهواره‌ای به طُرُق گوناگون استفاده میشود. شبکه‌های تلویزیونی کابلی از ماهواره‌ها ‘ در انتقال سیگنالهای خود برای توزیع برنامه‌های خویش به شُعَبات مُختلف سیستم کابلی استفاده میکنند.
ازسال 1992 به بعد ‘ افرادی میتوانستند با پرداخت 1500 دلار ‘ آنتن ماهواره‌ای تهیه کنند و با عضویت در شُعَباتِ مُختلف سیستم تلویزیونی کابلی ‘ از پخش برنامه‌های ماهواره‌ای ‘ ازآن بهره مند شوند.
همچنین در حال حاضر بسیاری از روزنامه‌های محلّی در ایالات متحده امریکا ‘ مانند وال استریت ژور نال ‘ امریکای اِمروز و نیو یورک تایمز مُحتوای روز نامه‌های خود را روزانه با استفاده از سیگنالهای الکترونیک ماهواره‌ای به شُعَبات چاپخانه ‘ در سراسرِ کشور منتقل میکنند.
روزنامه هِرالد تریبون بین المللی نیز ‘ نخستین روز نامه‌ای بود که با استفاده از روش مشابه ‘ روزنامه خود را در سراسر جهان مُنتَشِر کرد.
5 – الکترونیک دِلیوری آو نیوز ( Electronic Deliveri Of News )
الکترونیک دلیوری آو نیوز‘ سیستِمی است که فرد زمانی که درمنزل است ‘ میتواند خبرهای مورد نظر خود را انتخاب کند و سپس شاهدِ پخش آن از صفحهِ تلویزیون و یا صفحهِ کامپیوتر خانگی خود باشد.
مثلاً ویدئو تکست ‘ نوعی وسیله ارائه الکترونیکی خبر است که فرد میتواند با استفاده از کامپیوتر خانگی یا ترمینال کامپیوتری خاص ‘ که بدان وابسته است ‘ از طریق تِلِفُن با کامپیوتر مرکزی تماس بگیرد.
فرد سپس تقاضا میکند که وقایع و رخدادهای خبری و یا آگهی‌های بازر گانی و یا اطلاعات دیگری را که از طریق تلفن دریافت کرده است ‘ بر روی صفحه تلویزیون یا بر روی صفحه کامپیوتر خانگی او به نمایش گذاشته شود.
تِلِه تِکست نیز دارای سیستم شابهی است که از تلویزیون و کابل استفاده میکند. در سیستم تِلِه تِکست فرد نمیتواند با سیستمِ اطلاعات ‘ ارتباط دو سویه برقرار کند ‘ ولی میتواند از میان حجم زیادی ازصفحات دست به انتخاب اطلاعاتی زده ‘ و آنها را بر روی صفحه تلویزیون خود تماشا کند.
6 –هایپِر مِدیا ( Hyper Media )
این دسته از تکنولوژیهای جدید ارتباطی قادرند بطور همزمان ‘ دسترسی متقاضی را به ترکیبی از رسانه‌های انتشاراتی ‘ دیداری ‘ شنیداری و کامپیوتری از طریق یک ترمینالِ کامپیوتر امکان پذیر سازد.
این تکنولوژی همزمان با بسیاری از مراکز اطلاعاتی مُتّصِل بوده و با نقاط مُتعددی مربوط هستند. لذا استفاده کننده از این تکنولوژی به آسانی میتواند با تعداد زیادی رسانه‌ها در یک محیطِ اطلاعاتی مربوط شود.
هایپِرمِدیا ‘ به استفاده کننده از چنین وسیله‌ای ‘ این اِمکان را میدهد که مثلاً همزمان بدنبال موزارت آهنگساز بِگَردد و در باره جُزئیات زندگی وآثار او به کاوش بپردازد و در همان حال میتواند ‘ چُنانچه تمایل داشته باشد یکی از سمفونیهای موزارت را انتخاب کرده و به آن گوش دهد ویا میتواند مقالات گوناگونی را که در باره موزارت نوشته شده است را ‘ روی صفحات تلویزیون یا کامپیوتر خود مُنتقِل کرده و مطالعه نماید.
7 – سی دی رام ( CD ROM)
سی دی رام برای ذخیره کردن حجم وسیعی از اطلاعات فِشرده در کامپیوتر دیسک است. این وسیله شباهت زیادی به دیسکهای ضبط موسیقی دارد.
این تکنولوژی جدید که اطلاعات را بصورت تصویری ذخیره میکند وسیله‌ای بسیار دقیق است که میتواند دایره المعارف بسیار قطوری را بطرز فشرده‌ای در یک دیسک پیاده کند. همچنین سی دی رام قادر به انبار کردن انواع مختلف اطلاعات چون ثبت مُتون ‘ ثبت صداهای صمعی و اَشکال بَصَری مُتِحرک که شباهت زیادی به فیلمهای سینمایی دارند ‘ میباشد. این دستگاه را براحتی میتوان با‌هایپر مدیا ترکیب نمود.
8 –تلویزیون با کیفیت بالا ( High Defnithon Television ( HD TV ))
های دِفنیشن تِلِویژن یک سیستمِ جدیدِ تلویزیونی است که پرده عریض بَصَری آن قدرت بیشتری در نشان دادن جزئیات دارد. در واقع روشنی و شفافیت تصویر آن به روشنی و شفافیت یک اسلاید 35میلیمتری بالاست.
میدانیم که تلویزیونهای فعلی در نمایشِ جزئیات تصاویر بر روی صفحه با محدودیتهای چندی مواجه است.
این محدودیتها بدونِ تردید روی چگونگی مُحتوا نیز اثر میگذارد. برای نمونه تلویزیونهای استاندارد فِعلی شما میتوانند ‘ در هر لحظه چند نفر را دریک فریم نشان دهد ‘ در حالیکه در سیستمِ دفنیشن تلویژن در برنا مه ریزیهای تلویزیونی قادر به نمایش ( پانورامیک ) اُفُقها و مناظر وسیعتری خواهد بود. میتوان پیش بینی کرد که ‘ درآینده‌ای نزدیک تلویزیونی که ما معمولاً می‌شناسیم دُچار تغییرات اساسی شود.
همچنین دِفنیش تلویژن قادر به نمایش تصاویر مضاعف یا پنجره‌ای بر روی صفحه تلویزیون است.
این بدان معنیست که بیننده تلویزیون میتواند درآنِ واحد ‘ عملاً 6 برنامه را تماشا کند. مثلاً در حالیکه مشغول تماشای یک فیلم سینمایی است در همان حال میتواند با باز کردن پنجره‌ای در قسمت راست پرده تلویزیون یک مسابقه ورذزسی را نیز مانیتور کند. براین اساس گفته میشود که درآینده نزدیک برنامه ریزی تلویزیونی احتمالاً دچار تغییر وتحوّل اساسی میشود...
