کلسترول یک ماده مومی و شبیه به چربی است که در بدن و توسط کبد تولید می‌شود. این ماده برای شکل گیری غشای سلولی، ویتامین D و برخی هورمون‌های خاص ضروری است. کلسترول در آب حل نمی‌شود و در نتیجه نمی‌تواند به تنهایی در بدن حرکت کند.
ذراتی با نام لیپوپروتئین به جابجایی کلسترول از طریق جریان خون کمک می‌کنند. لیپوپروتئین‌ها شامل دو نوع اصلی هستند:
لیپوپروتئین‌های با غلظت پایین (LDL) که به آنها کلسترول بد نیز می‌گویند.
لیپوپروتئین‌های با غلظت بالا (HDL) که گاهی اوقات با نام کلسترول خوب شناخته می‌شوند.
مصرف غذاهای چرب و پر روغن می‌تواند سطح کلسترول بد در خون شما را افزایش دهد. به این مشکل، کلسترول بالای خون می‌گویند که به هیپرکلسترولمی یا هیپرلیپیدمی نیز معروف است.
اگر سطح کلسترول بد در بدن بالا باشد یا میزان کلسترول خوب (HDL) پایین باشد، چربی در رگ‌های خونی شما انباشته می‌شود. همین رسوبات میتوانند از گردش خون مناسب در شریان‌های بدن شما جلوگیری کنند. در نهایت ممکن است مشکلاتی در بدن شما، به خصوص در قلب و مغز، به وجود بیایند که گاها کشنده هستند.
تری گلیسرید‌ها نوعی از چربی هستند که در خون شما پیدا می‌شوند. پس از خوردن وعده‌های غذایی مختلف، بدن کالری‌هایی که به آن نیاز ندارید را به تری گلیسرید تبدیل می‌کند و آنها را جهت استفاده در آینده داخل سلول‌های چربی ذخیره سازی خواهد کرد.
ما برای تامین شدن انرژی مورد نیاز خود به تری گلیسرید‌ها نیاز داریم؛ اما زیاد شدن تعداد آنها در داخل خون نیز می‌تواند ریسک بروز بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
بالا رفتن تری گلیسیرید
مقدار نرمال چربی خون چقدر است؟
در پایین میزان نرمال چربی خون را در چربی‌های HDL،LDL، تری گلیسیرید بررسی کرده ایم:
کل کلسترول شما باید کمتر از 200 باشد.
کلسترول HDL شما باید 40 یا بیشتر باشد.
کلسترول LDL شما باید کمتر از 100 باشد.
سطح تری گلیسیرید شما باید کمتر از 150 باشد.
برای چربی خون بالا چه باید کرد؟
پزشک ممکن است توصیه کند از رژیم غذایی کم چربی‌های اشباع و کلسترول پیروی کنید.
همچنین ممکن است شما نیاز به افزایش سطح فعالیت خود داشته باشید.
در برخی موارد، شما نیز ممکن است نیاز به مصرف یک دارو داشته باشید تا به کاهش سطح چربی خون کمک کند.
بعضی از عوامل هستند که میتوانند سطح تری گلیسیرید شما را افزایش دهند، از جمله:
چاقی
دیابت کنترل نشده
استفاده مکرر از الکل
داشتن رژیم غذایی با کالری بالا
چربی خون بالا چگونه ایجاد می‌شود؟
هایپرلیپیدمی یا همان چربی خون هنگامی ایجاد می‌شود که رژیم غذایی شما حاوی کلسترول و چربی زیادی باشد (به عنوان مثال، گوشت، پنیر، خامه، تخم مرغ و غیره).
هنگامی که بدن کلسترول و چربی زیادی یا هر دو را تولید می‌کند، چربی‌ها در آب حل نمی‌شوند و به منظور انتقال آنها در خون (که بیشتر آنها آب است) آنها برای ایجاد لیپوپروتئین با ماده دیگری به نام پروتئین ترکیب می‌شوند. سه نوع لیپوپروتئین در بدن وجود دارد:
لیپوپروتئین با چگالی کم (یا LDL)
لیپوپروتئین با چگالی بالا (یا HDL)
تری گلیسیریدها
LDL بالا یا کلسترول “بد” می‌تواند در عروق ایجاد شود (رگ‌های خونی که خون را در بدن دارند) و به مرور زمان باعث بیماری قلبی یا سکته مغزی می‌شوند. از طرف دیگر، داشتن بیش از حد HDL یا کلسترول “خوب”، قلب را با کمک به از بین بردن تشکیل LDL از سرخرگ‌ها محافظت می‌کند. مقادیر پایین HDL و تری گلیسیرید زیاد نیز می‌تواند باعث افزایش چربی در شریان‌ها و ایجاد بیماری قلبی به خصوص در افراد چاق یا دیابتی شود.
کلسترول بالا معمولا علائم خاصی به همراه ندارد. در بیشتر موارد علائم چربی خون فقط شرایط اورژانسی و خطرناک را به وجود می‌آورد. به عنوان مثال حمله قلبی یا سکته ممکن است در اثر بالا بودن سطح کلسترول بدن به وجود بیایند.
زمانی که کلسترول بالا در بدن منجر به ایجاد رسوبات یا پلاک در شریان‌های خونی شود، احتمال بروز شرایط اورژانسی و خطرناک بالا می‌رود.
پلاک می‌تواند مسیر‌های انقال خون در بدن را باریک کرده و در نتیجه میزان جریان انتقالی خون را کاهش دهد. بنابراین پوشش شریانی در بدن شما با تغییراتی روبرو می‌شود که میتوانند در نوع خود خطرناک و جدی باشند.
آزمایش خون تنها راه برای فهمیدن این موضوع است که میزان کلسترول شما در چه وضعیتی قرار دارد. مشکل کلسترول بالا زمانی وجود دارد که میزان کلسترول در خون شما بیشتر از 240 میلی گرم در هر یک دهم لیتر باشد.
پس از رسیدن به سن بیست سالگی از پزشک خود بخواهید تا آزمایش کلسترول را به شما تجویز کند. سپس میزان کلسترول بدن خود را هر 4 الی 6 سال چک کنید.
در صورت داشتن سابقه خانوادگی از کلسترول بالا، ممکن است پزشک معالج بخواهد آزمایش مربوط به کلسترول در بازه‌های زمانی کوتاه تری انجام شود. همچنین فاکتور‌های ریسکی دیگری نیز ممکن است در این تصمیم دخیل باشند که عبارتند از:
داشتن فشار خون بالا
اضافه وزن
استعمال دخانیات
شرایط ژنتیکی
در هیپرکلسترولمی خانوادگی، استعداد بالا رفتن میزان کلسترول خون به شکل ژنتیکی در اعضای خانواده وجود دارد. افرادی که در این دسته قرار دارند معمولا کلسترول خون 300 یا بالاتر را در آزمایش‌ها نشان می‌دهند. علائمی نظیر لکه‌های زرد رنگ بر روی بدن و یا بیرون زدگی پوست در این افراد وجود دارد.
چربی خون به طور کلی هیچ علائمی ندارد. غربالگری با یک آزمایش خون ساده برای اندازه گیری سطح کلسترول و تری گلیسیرید انجام می‌شود. مطابق دستورالعمل‌های برنامه ملی آموزش کلسترول، بزرگسالان سالم باید از هر 20 سال یک بار از 20 سالگی مورد معاینه قرار گیرند. اگر سابقه خانوادگی کلسترول بالا یا سایر عوامل خطرزا دارید، ممکن است شما نیاز به غربالگری زودتر یا بیشتر داشته باشید.
تغذیه مناسب برای کاهش کلسترول
چه تغییرات دیگری در سبک زندگی برای کاهش کلسترول وجود دارند؟
علاوه بر داشتن رژیم غذایی مناسب برای قلب و کاهش چربی خون بالا، دیگر تغییرات در سبک زندگی نیز میتوانند به کاهش کلسترول کمک کنند. در نتیجه ریسک بروز حمله قلبی، سکته و بیماری شریانی محیطی کاهش خواهد یافت.
ورزش برای کاهش کلسترول
ترک سیگار و کلسترول
داشتن وزن مناسب
با این که تمرین و ورزش تاثیر کمی بر روی کلسترول بد دارد، تمرینات ایروبیک میتوانند حساسیت انسولین، کلسترول خوب و سطح تری گلیسرید شما را بهبود بخشند و در نتیجه ریسک بروز حمله قلبی را کاهش دهند. افرادی که ورزش کرده و رژیم غذایی خود را کنترل می‌کنند معمولا در بلند مدت، موفق بوده و وضعیت قلبی بهتری دارند.
درمان قطعی چربی خون
چربی خون با تغییر در رژیم غذایی، کاهش وزن و ورزش درمان می‌شود، به طور کلی ترکیبی از داروها و تغییرات شیوه زندگی یک برنامه درمانی معمول برای اصلاح کلسترول بالا و تری گلیسیرید است.
پزشک ممکن است مکمل‌های خاصی را نیز پیشنهاد کند و در صورت لزوم، پزشک نیز دارو تجویز می‌کند. نوع و دوز دارو به میزان خاص چربی خون، و در صورت ابتلا به بیماری قلبی، دیابت یا سایر عوامل خطر بیماری قلبی شما بستگی دارد.
داروی چربی خون
داروهایی وجود دارند که میتوانند کلسترول LDL و تری گلیسیرید را کاهش دهند یا کلسترول HDL را افزایش دهند. استاتین‌ها شایع‌ترین دارو برای کاهش کلسترول LDL هستند. فیبرات و نیاسین برای کاهش تری گلیسیرید و افزایش کلسترول HDL استفاده می‌شود. به غر از این داروها چندین نوع داروی دیگر برای درمان اختلالات چربی استفاده می‌شود.
استاتین‌ها
مهارکننده‌های جذب کلسترول
گیرنده اسیدهای صفراوی
فیبرها
مکمل
نیاسین
تغییر سبک زندگی
پیروی از یک رژیم غذایی سالم و ورزش کافی می‌تواند به شما در کاهش سطح کلسترول کمک کند. همین مراحل می‌تواند در وهله اول به جلوگیری از اختلالات چربی کمک کند.
راه‌های کاهش تری گلیسیرید چیست؟
در این قسمت قصد داریم 13 راه را جهت کاهش میزان تری گلیسرید خون به شما معرفی کنیم:
وزن خود را کم کنید.
میزان شکر مصرفی خود را محدود کنید.
میزان کربوهیدارت در رژیم غذایی را کاهش دهید.
فیبر بیشتری مصرف کنید.
به شکل منظم نرمش و ورزش کنید.
از مصرف چربی‌های ترانس خودداری کنید.
دو بار در هفته ماهی چرب بخورید.
میزان مصرف چربی‌های غیر اشباع خود را افزایش دهید.
یک الگوی منظم مصرف غذایی داشته باشید.
مصرف الکل را محدود کنید.
از پروتئین سویا در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
از مکمل‌های طبیعی استفاده نمایید.
از آجیل‌های درختی استفاده کنید.
آجیل‌های درختی دارای دز مناسبی از فیبر، اسید چرب امگا 3 و چربی‌های غیر اشباع هستند و همه این‌ها میتوانند با هم در کاهش تری گلیسرید خون به شما کمک کنند.
اخیرا پس از انجام آنالیزی بر روی 61 تحقیق مختلف، مشخص شد که هر بار مصرف آجیل‌های درختی می‌تواند تری گلیسرید خون افراد را تا 2.2 میلی گرم کاهش دهد.
از جمله آجیل‌های درختی می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
بادام
گردوی آمریکایی
گردو
کاشو بادام هندی
پسته
آجیل برزیلی
آجیل ماکادامیا
فراموش نکنید که کالری آجیل‌ها بسیار بالا است. در هر 23 عدد بادام (یک وعده مصرفی) حدود 163 کالری وجود دارد. بنابراین این مواد را به شکل متعادل مصرف کنید.
در اکثر پژوهش‌ها مشخص شده است که بهترین نتایج در افرادی حاصل می‌شود که در هر هفته حدود 3 الی 7 وعده آجیل مصرف می‌کنند.
عوارض تری گلیسیرید بالای 200
عوارض تری گلیسیرید بالای 200 می‌تواند شامل موارد زیر شود:
بالا بودن تری گلیسیرید خون می‌تواند منجر به انسداد عروق و در نهایت بیماری عروق کرونری، سکته مغزی و بیماری‌های شریانی محیطی شود.
تری گلیسیرید بالای 200 می‌تواند منجر به پانکراتیت شود.
چاقی و دیابت از دیگر عوارض تری گلیسیرید بالای 200 هستند.
راه‌های پیشگیری از بالا رفتن کلسترول و تری گلیسیرید
باید بیش از 6 درصد کالری روزانه شما از چربی اشباع نشود. هر چقدر که ممکن است از چربی‌های ترانس جلوگیری کنید. خوردن مقدار زیادی غلات سبوس دار، میوه و سبزیجات نیز می‌تواند کلسترول بالا را کاهش دهد.
روش‌های دیگری که می‌تواند به شما در حفظ کلسترول سالم و سطح تری گلیسیرید کمک کند عبارت‌اند از:
خوردن مرغ بدون پوست و چربی
خوردن گوشت بدون چربی، در بخش‌های متوسط
خوردن لبنیات کم چربی یا بدون چربی
مصرف چربی‌های اشباع نشده، به جای چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس
ورزش کردن به مدت حداقل 30 دقیقه در روز و 4 روز در هفته
اجتناب از فست فود، غذاهای مضر و گوشت‌های فرآوری شده
خوردن غذاهای کبابی و بخار پز به جای غذاهای سرخ شده
نوشیدن کمتر الکل، الکل باعث افزایش سطح تری گلیسیرید می‌شود.
چرا چربی خون یک عامل خطر بیماری عروق کرونر قلبی است؟
داشتن مقدار بالای چربی در خون شما می‌تواند منجر به رسوب چربی در رگ‌های خونی بدن، از جمله شریان‌های عروق کرونر (عروق خونی که خون ماهیچه‌های قلب را تأمین می‌کند) شود. این منجر به تنگ یا سخت شدن شریان‌های کرونر می‌شود. بنابراین هدف این است که مقادیر کم چربی در خون شما وجود داشته باشد.
زمان مراجعه به پزشک برای چربی خون بالا
در صورتی که باید تست کلسترول را انجام دهید، از پزشک خود حتما این سوالات را بپرسید:
آیا من در معرض بیماری قلبی هستم؟
چند بار باید کلسترول خود را آزمایش کنم؟
سطح کلسترول من چیست؟ زیاد است؟
برای کمک به بهبود سطح چربی خون و سلامت قلب، من باید چه تغییراتی در شیوه زندگی انجام دهم؟
آیا به داروی چربی خون احتیاج دارم؟
عوارض جانبی داروها چیست؟
کودکان و بزرگسالان جوان که هیچ خطری برای بیماری‌های قلبی ندارند، معمولاً یک بار در سنین 9 تا 11 سالگی و دوباره بین سنین 17 تا 19 سال آزمایش چربی خون را می‌دهند.
اگر نتایج آزمایش شما در محدوده مطلوب نباشد، ممکن است پزشک برای شما آزمایش‌های مکرر را توصیه کند. پزشک ممکن است در صورت داشتن سابقه چربی خون، بیماری قلبی یا سایر عوامل خطرناک مانند سیگار کشیدن، دیابت یا فشار خون بالا در خانواده، آزمایشات بیشتر را انجام دهد.
Fenofibrate 200 + Ursogard 300
Cholicray 300 +
کاهش چربی خون با تغییرات تغذیه‌ای
اعمال تغییرات زیر در رژیم غذایی، می‌تواند به کاهش مقدار چربی خونتان کمک کند:
-غذاهای آب‌پز، بخارپز و یا کبابی را جایگزین سرخ‌کردنی‌ها کنید.
- می‌توانید از پنیر و شیر کم‌چرب بجای انواع چرب این مواد غذایی استفاده کنید.
- تا حد امکان از مصرف بیش از حد خوراکی‌هایی مانند: شیرینی، کلوچه، کیک و فرآورده‌های لبنی پرچرب (شیر، پنیر و کره)، روغن نارگیل، روغن خرما، بیسکوییت، چیپس، پفک، سوسیس، همبرگر، کالباس، بستنی، پیتزا، زرده تخم‌مرغ، جگر سیاه، سیرابی، میگو، خرچنگ و صدف خودداری کنید.
- گوشت‌های سفید مانند گوشت ماهی و مرغ را بیشتر از گوشت قرمز استفاده کنید. در صورت استفاده از گوشت گوسفند قسمت‌های کم چرب آن را انتخاب کرده و تمام چربی‌های قابل مشاهده را جدا کنید.
- سیر را در برنامه غذایی روزانه خود بگنجانید.
- مصرف سبزیجات مانند (کاهو و هویج) و میوه‌ها مانند سیب، زرد‌آلو، گلابی، پرتقال، لیمو، گریپ فروت و توت‌فرنگی را افزایش دهید.
- گیاهان و سبزیجاتی مانند جو، کدو و شوید را بیشتر مصرف کنید؛ زیرا جزو ضد کلسترول‌های قوی هستند.
- توصیه می‌شود مصرف نان و غلات سبوس‌دار، حبوبات و انواع لوبیا، عدس، لپه و ... را افزایش دهید.
- متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند برای کاهش کلسترول خون سه مرتبه در روز مقدار ۲.۵ قاشق چای‌خوری تخم کتان مصرف کنید.
- سعی کنید روزانه از آجیل‌ها و مغزهای برشته نشده و بدون نمک مانند گردو و بادام استفاده کنید.
- مصرف روزانه دو عدد سیب، پرتقال یا چند عدد توت فرنگی پس از غذا باعث کاهش جذب کلسترول در بدن خواهد شد.
- توصیه می‌شود حتما وعده غذایی را همراه با سبزی خوردن و یا سالادی که با هویچ و روغن زیتون (یک قاشق غذاخوری) تهیه شده است میل کنید.
- در طول هفته تنها سه عدد تخم مرغ مصرف کنید.
- متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند روغن‌های زیتون، آفتاب‌گردان، سویا و بادام‌زمینی را جایگزین روغن حیوانی و روغن‌های جامد کنید.
روغن نارگیل و روغن پپالم برای مبتلایان به کلسترول خون بالا و بیماران قلبی مضر است.
بهترین دمنوش‌های گیاهی برای کاهش چربی خون
افزودن دمنوش‌های گیاهی به برنامه‌های غذایی به طور قطع انتخابی مفید برای سلامت شما خواهد بود. در ادامه با برخی از دمنوش‌های گیاهی که به کاهش چربی خونتان کمک می‌کنند بیشتر آشنا می‌شویم.
کاهش کلسترول با دمنوش زنجبیل
زنجبیل توانایی قابل توجهی در کاهش کلسترول بد و افزایش سطح کلسترول خوب بدن دارد. نتایج تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد که کارایی زنجبیل در بهبود سطوح کلسترول تقریبا برابر با داروی آتورواستاتین است.
برای تهیه چای زنجبیل بهتر است این ماده غذایی را رنده کنید و روی آن آب‌جوش ریخته و به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه دم کنید.
همچنین می‌توانید از دمنوش زنجبیل و پوست نارنگی استفاده کنید.
دمنوش آویشن
به گفته محققان طب سنتی نوشیدن دمنوش آویشن نقش موثری در دفع رطوبت و بلغم ازبدن و کاهش چربی‌خون دارد.
دمنوش شوید
تخم شوید برای افرادی که مبتلا به چربی خون و کلسترول هستند مفید است. برای تهیه دمنوش این گیاه پرخاصیت تخم شوید را درون آب جوش ریخته و به مدت ده دقیقه بجوشانید. این چای را می‌توانید با عسل یا نبات میل کنید.
کاهش چربی خون با دمنوش برگ کاسنی
کاسنی برای دفع سموم بدن و پاکسازی کبد موثر است. مصرف دمنوش کاسنی باعث کاهش کلسترول خون خواهد شد. برای تهیه چای کاسنی یک قاشق غذاخوری برگ این گیاه را به مدت ۱۵ دقیقه دم کرده و استفاده کنید.
دم‌کرده زنیان و عناب
محققان طب سنتی توصیه می‌کنند افرادی برای کاهش چربی خون از دمنوش زنیان و عناب استفاده کنند.
دمنوش خارمریم
گیاه خار مریم اغلب برای درمان و پیشگیری از بیماری‌های کبدی استفاده می‌شود و به دلیل داشتن ترکیبی به نام «سیلی‌مارین» در کاهش میزان جذب چربی، به خصوص چربی بد (LDL) و تری گلیسیرید موثر است. همچنین مصرف این گیاه می‌تواند به بهبود عملکرد کبد کمک کند و سرعت تولید دوباره‌ی سلول‌های کبدی را افزایش دهد.
برای کاهش کلسترول خون، یک قاشق چای‌خوری دانه‌های خار مریم را در یک لیوان آب جوش بریزید و اجازه دهید به مدت ۱۵ دقیقه دم بکشد، سپس آن را صاف کرده و میل کنید.
